Nota Grondbeleid Gouda 2011

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Nota Grondbeleid Gouda 2011"

Transcriptie

1 nota Nota Grondbeleid Gouda 2011 afdeling formulierontwerp 1

2 Inhoudsopgave Samenvatting en Beleidskeuzen 3 1 Waarom een Nota Grondbeleid Noodzaak tot het vaststellen van een Nota Grondbeleid Status van de Nota Leeswijzer 7 2 Doel een Inhoud Nota Grondbeleid Doelstellingen grondbeleid Relatie tussen publiekrecht en privaatrecht Relatie met Paragraaf Grondbeleid 9 3 Relevante beleidskaders voor grondbeleid Rijksbeleid Provinciaal beleid Regionaal beleid Gemeentelijk beleid 12 4 Vormen van grondbeleid Actief Grondbeleid Faciliterend Grondbeleid Publiek-Private Samenwerking Grondbeleidskeuze 15 5 Instrumenten voor Actief Grondbeleid Grondverwerving Strategische verwerving Verwervingsplan Minnelijke Verwerving Wet Voorkeursrecht Gemeenten Onteigening Tijdelijk beheer 23 6 Gronduitgifte na ontwikkeling Vormen van gronduitgifte Gronduitgifteovereenkomst Staatssteun Particulier opdrachtgeverschap Erfpacht Gronduitgifte in Gouda 25 7 Grondprijzen Werking van de grondmarkt Methoden van grondprijsberekening Grondprijzen in Gouda 28 8 Instrumenten voor Faciliterend Grondbeleid Wet ruimtelijke ordening Privaatrechtelijk spoor Publiekrechtelijke spoor Bovenplanse verevening Keuze in Gouda 33 9 Samenwerking met de markt Publiek Private Samenwerking Traditioneel model PPS-Coalitie PPS-Alliantie Concessiemodel Zelfrealisatie Modelkeuze en rolverdeling 36 2

3 10 Financieel kader Meerjarenperspectief Grondexploitaties Risicomanagement Verlies- en winstnemingen 37 3

4 Samenvatting en beleidskeuzen Algemeen Grondbeleid is een sturingsmiddel voor de gemeente. Het gaat bij grondbeleid om het afdwingen of stimuleren van gewenst gebruik van de grond door inzet van de verschillende instrumenten die de gemeente voor handen heeft. De Nota Grondbeleid Gouda 2011 geeft inzicht in de kaders en uitgangspunten van het grondbeleid in de gemeente Gouda. Het is een strategische nota op hoofdlijnen en is een richtinggevend beleidsinstrument bij locatieontwikkelingen. De Nota geeft daarnaast inzicht in de relatie tussen privaatrechtelijke en publiekrechtelijke bevoegdheden van de gemeente op het gebied van grondbeleid. Grondbeleidskeuze Grondbeleid wordt gevoerd om publieke doelen te realiseren. Een gemeente heeft de keuze uit twee vormen van grondbeleid: het Actief Grondbeleid en het Faciliterend Grondbeleid. Zowel bij Actief als bij Faciliterend Grondbeleid wordt gebruik gemaakt van verschillende samenwerkingsconstructies, waarmee verschillende (ruimtelijke) doelstellingen kunnen worden gerealiseerd. Dit zijn als het ware tussenvormen van grondbeleid. De (tussen)vormen van grondbeleid hebben verschillende kenmerken en een verschillend instrumentarium met daarbij behorende voor- en nadelen. Daarnaast kennen deze vormen van grondbeleid verschillende risicoprofielen en beïnvloedingsmogelijkheden. In Gouda wordt niet uitsluitend gekozen voor Actief of Faciliterend Grondbeleid. Per geval wordt beoordeeld welke vorm van grondbeleid of welke samenwerkingsvorm toegepast wordt, mede in verband met de optimale realisatie van het publieke doel. Uitgangspunt hierbij is dat Actief Grondbeleid wordt gevoerd daar waar het nodig is en dat Faciliterend Grondbeleid wordt gevoerd daar waar het kan. Instrumenten voor Actief Grondbeleid Verwerving Bij de uitoefening van actief grondbeleid verwerft de gemeente zelf alle benodigde grond. Hiervoor heeft de gemeente zowel organisatorische als juridische instrumenten tot haar beschikking. De gemeente kan na analyse van de grondeigenaren op twee manieren gronden verwerven, te weten op basis van minnelijke aankoop of door middel van onteigening. Verder kan de gemeente als instrument de Wet Voorkeursrecht Gemeenten (WVG) inzetten. Door een strategische inzet van deze instrumenten stelt de gemeente zich in staat om alle gronden te verwerven, die nodig zijn voor de beoogde ontwikkeling. Om het instrument verwerving goed in te kunnen zetten is het van belang een inventarisatie te maken van alle potentiële ontwikkellocaties in Gouda. Op basis daarvan kan worden bepaald of het noodzakelijk is om verwervingsplannen op te stellen. Beheer Strategisch aangekochte gronden kunnen meestal niet direct in een exploitatiebegroting worden opgenomen, omdat de ontwikkeling van een locatie nog niet zover is. Dit betekent dat de verworven gronden op de balans van de gemeente moeten worden opgenomen. Tot het moment dat het object in ontwikkeling wordt genomen, bijvoorbeeld door het bouwrijp maken, dient het strategisch aangekocht onroerend goed te worden beheerd. Uitgifte Bij gebiedsontwikkeling is de uitgifte van grond (het sluiten van gronduitgifte-overeenkomsten) één van de belangrijkere activiteiten. In de eerste plaats omdat hierbij de inkomsten worden gerealiseerd van de (grond)exploitatie. Maar in de tweede plaats ook omdat de randvoorwaarden in het kader van het beoogde gemeentelijk beleid (ruimtelijke ordening, duurzaamheid, enz.), worden meegegeven en het kostenverhaal hier wordt geregeld. Door middel van de gronduitgifte houdt de gemeente grip op de manier waarop het gemeentelijk beleid wordt uitgevoerd. Grond kan op diverse manieren worden uitgegeven: 1. verkoop; 2. erfpacht; 3. in gebruikgeving; 4. verhuur. In Gouda komt, zoals bij veel gemeenten, grondverkoop het meeste voor. Daarnaast zijn er in Gouda ook gronden in erfpacht uitgegeven. 4

5 Grondprijsbeleid Om grond uit te kunnen geven dient de gemeente te beschikken over een grondprijsbeleid. Grondprijsbeleid gaat over de wijze waarop de gemeente de waarde van haar gronden, die voor uitgifte in aanmerking komen, bepaalt en de wijze waarop zij de kaders, uitgangspunten en randvoorwaarden vaststelt die daaraan ten grondslag liggen. Er zijn verschillende manieren om de grondprijs te bepalen. In onderstaande tabel is aangegeven welke grondprijsmethodiek op hoofdlijnen per categorie of functie wordt gehanteerd. Grondprijsmethode Vast Kostprijs Comperatief Residueel Grondquote Functie 1a woningbouw sociale huur x 1b woningbouw sociale koop x 1c woningbouw markthuur x 1d woningbouw marktkoop x 1e woningbouw bouwkavels (via bieding) 2 kantoren x 3 bedrijven x 4a maatschappelijke voorzieningen -commercieel x 4b maatschappelijke voorzienignen - niet-commercieel x x x 5 overig (snippergoren, parkeren, kabels en leidingen) x Bij marktwoningen en commerciële functies wordt de grondprijs residueel berekend. Deze methode is door de VNG en Nepron, organisatie van ontwikkelaars, afgesproken. De methode biedt de mogelijkheid maatwerk te bieden op specifieke locaties en maakt de uitkomst controleerbaar. Er is een aparte bijlage Berekeningswijze Grondprijzen opgesteld waarin gedetailleerd wordt weergegeven op welke wijze grondprijzen in de gemeente Gouda tot stand komen. Daarnaast wordt jaarlijks een Grondprijzenbrief vastgesteld. Instrumenten voor Faciliterend Grondbeleid Bij Faciliterend Grondbeleid laat de gemeente de grondexploitatie over aan een particuliere exploitant. De gemeente beperkt zich daarbij tot haar publiekrechtelijke rol, te weten het maken van een bestemmingsplan en kostenverhaal. Met ingang van 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening in werking getreden. Vrijwillige samenwerking tussen gemeente en ontwikkelaar staat voorop. Hiervoor is het privaatrechtelijk spoor in de Wro opgenomen. Als privaatrechtelijke samenwerking niet lukt, is in de wet een verplicht publiekrechtelijk spoor opgenomen om kosten te verhalen. De Wro geeft dus twee mogelijkheden van kostenverhaal bij grondexploitaties. Hiervan kan niet worden afgeweken. Er kan dus niet echt een keuze worden gemaakt tussen het privaatrechtelijke en het publiekrechtelijke spoor. Wel kan worden aangegeven hoe in de gemeente Gouda met beide sporen wordt omgegaan. Samenwerkingsvormen Samenwerking tussen gemeente en marktpartijen bij locatieontwikkeling kan in verschillende vormen plaatsvinden. Naast de uitgifte- en exploitatieovereenkomsten kan het ook gaan om Publiek Private Samenwerking (PPS): het coalitiemodel (bouwclaim), de gezamenlijke rechtspersoon (joint venture), de samenwerkingsovereenkomst en de ontwikkelingsovereenkomst (het concessiemodel). In het kader van deze Nota Grondbeleid zal geen keuze gemaakt worden voor één model voor alle mogelijke PPS-projecten van de gemeente Gouda voor de komende vier jaren. De keuze voor een PPS-model is afhankelijk van de omstandigheden van het betreffende project. Financiën Grondbeleid en vooral de financiële gevolgen van grondbeleid, hebben altijd invloed op de gemeentelijke begroting en het weerstandsvermogen. Het kan risico s opleveren die in een vroegtijdig stadium van planontwikkeling en besluitvorming, transparant en vooral zo volledig mogelijk onderdeel van de besluitvorming gemaakt moeten worden. Naast en in aanvulling op de nota grondbeleid en de planning en controll cyclus stelt de gemeente Gouda jaarlijks een Meerjarenperspectief Grondexploitaties (MPG) op. Deze rapportage geeft inzicht in de stand van de grondexploitaties per 31 december van een bepaald jaar. Het MPG wordt jaarlijks in samenhang met de jaarrekening geproduceerd. In het MPG wordt voor de lopende projecten de stand van zaken weergegeven op basis van geactualiseerde (grond)exploitatieberekeningen. Per project is ook een risicoanalyse opgenomen. Schematisch ziet dat er als volgt uit: 5

6 Taak Orgaan Instrument Kaders Stellen Gemeenteraad Nota Grondbeleid MPG Grondexploitaties Uitvoeren College van B en W (project)rapportages Aankoop o.g. Sluiten overeenkomsten Toetsen Gemeenteraad Paragraaf Grondbeleid Begroting en Jaarstukken Overzicht van besluiten uit de Nota Grondbeleid Nr. besluiten 1. Er wordt Actief Grondbeleid toegepast waar dat moet en Faciliterend Grondbeleid waar dat kan. 20 pagina 2. Aankoop van gronden en vastgoed in een project wordt getoetst aan de volgende criteria: - vastgoed is nodig voor concrete herontwikkeling of om herontwikkeling mogelijk te maken. - Strategisch bezit is dienstbaar aan de ruimtelijke ontwikkelingen zoals beschreven in vastgestelde planologische beleidskaders - Periode tussen datum aankoop en feitelijke ontwikkeling is naar verwachting niet langer dan 5 jaar. 3. De Wet Voorkeursrecht Gemeenten wordt ingezet als dit echt noodzakelijk is: - bij een keuze voor Actief Grondbeleid - om restpercelen aan te kopen - om specifieke kavels aan te kopen - bij AB-BC-levering 4. Hoofdregel is dat grond na ontwikkeling zal worden verkocht. Daar waar op korte of middellange termijn herontwikkeling wordt verwacht (strategische gronden), houdt de gemeente grond in eigendom en geeft de gemeente grond (tijdelijk) in gebruik of in verhuur

7 1. Waarom een Nota Grondbeleid? Grond is schaars. Er moet goed worden afgewogen wat we met de grond willen en hoe we het gewenste gebruik kunnen realiseren. Overheden interveniëren voortdurend op de grondmarkt, bijvoorbeeld door het maken van ruimtelijke ordeningsplannen en het verlenen van planologische toestemmingen. Met het toestaan of het juist tegenhouden van bepaald gebruik worden de gebruiksmogelijkheden van grond en de waarde van de grond op de markt beïnvloed. Bij gebiedsontwikkelingen proberen overheden en marktpartijen tot een samenhangende aanpak te komen voor verschillende functies in een gebied, zoals woningbouw, bedrijventerreinen, natuur- en landschapsontwikkeling, waterberging en (openbaar) groen. Het grondbeleid ondersteunt de ruimtelijke ontwikkeling en beleidsdoelen op deze genoemde terreinen. Grondbeleid is een sturingsmiddel voor de gemeente. Het gaat bij grondbeleid om het afdwingen of stimuleren van gewenst gebruik van de grond door inzet van de verschillende instrumenten die de gemeente voor handen heeft. De gemeente Gouda beweegt zich op de grondmarkt, zowel in de rol van ontwikkelaar als in de rol van regisseur. Als hoofdtaak heeft de gemeente Gouda gekozen voor een zogenaamde regisseursrol, maar waar noodzakelijk of mogelijk uiteraard ook voor de rol van ondernemer of bewaker van het algemeen belang. Waar het tot de verantwoordelijkheid van de gemeente behoort, geeft de gemeente de richting aan van de gewenste ontwikkeling en bepaalt de gemeente de ruimte waarbinnen dat moet gebeuren. De gemeente behoudt de regie. Dit gebeurt binnen de kaders van het grondbeleid. De Nota Grondbeleid Gouda 2011 geeft inzicht in de kaders en uitgangspunten van het grondbeleid in de gemeente Gouda. 1.1 Noodzaak tot vaststellen Nota Grondbeleid In 2004 is door de gemeenteraad van Gouda voor het eerst een Nota Grondbeleid vastgesteld. Er zijn verschillende redenen om nu een nieuwe Nota Grondbeleid op te stellen. In het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV) is gesteld dat de Nota Grondbeleid minimaal elke vier jaar moet worden herzien. Dit betekent dat nu wederom een Nota Grondbeleid moet worden vastgesteld door de gemeenteraad. Daarnaast is op 1 juli 2008 de nieuwe Wet ruimtelijke ordening in werking getreden. Een onderdeel van deze wet is de grondexploitatiewet. De grondexploitatiewet brengt een aantal belangrijke wijzigingen op het gebied van grondbeleid met zich mee, waardoor het noodzakelijk is om de Nota Grondbeleid te herzien. De gemeente Gouda kampt al jarenlang met een tekort aan nieuwe woningen. De woningmarkt zit op slot en de doorstroming stokt. Voor veel starters is het heel moeilijk een woning te bemachtigen en zittende bewoners(eigenaren), die een betere woning willen en kunnen betalen, blijven langer zitten in hun eigen woning omdat er geen keus is. Door het wegvallen van het contingentenbeleid dat de realisatie van nieuwe woningen grotendeels blokkeerde, zijn er voor de gemeente Gouda grote kansen ontstaan om de woningbouwproblematiek op te lossen en de andere gestelde doelstellingen in de programmabegroting te behalen. Een mooi voorbeeld hiervan is de realisatie van de nieuwe woonwijk Westergouwe. Niet alleen in de woningbouwsector, ook bij de kantoren en bedrijfshuisvesting liggen grote uitdagingen. Bij grote stedelijke ontwikkelingsprojecten, moeten contracten met de markt gesloten worden en zijn in het algemeen grote bedragen in het geding. Voor het realiseren van deze inhoudelijke plannen, is het noodzakelijk om een financieel kader vast te stellen. Om de gewenste ruimtelijke/stedelijke ontwikkelingen te realiseren is het van belang dat de gemeente beschikt over de regie bij deze ontwikkelingen. Het grondbeleid is het instrumentarium dat aan de gemeente Gouda ter beschikking staat om de gewenste ruimtelijke/stedelijke ontwikkelingen tot stand te laten komen. Het is van belang stil te staan bij de grondpositie van de gemeente, in relatie tot de gewenste ruimtelijke/stedelijke ontwikkelingen. Een deel van de grondposities in de gemeente Gouda is in handen van de gemeente en een deel van de grondposities is in handen van particuliere grondexploitanten. Daarnaast worden gronden in de gemeente Gouda door de gemeente zelf verkocht aan particuliere eigenaren. 1.2 Status van de nota Deze nota vormt de basis voor het gemeentelijk handelen. De Nota Grondbeleid fungeert als een kapstok waaraan toekomstige locatieontwikkelingen worden opgehangen. In de Nota wordt beschreven op welke wijze met de verschillende instrumenten voor grondbeleid wordt omgegaan. De Nota Grondbeleid is een richtinggevend beleidsinstrument bij locatieontwikkelingen. De Nota geeft daarnaast inzicht in de relatie tussen 7

8 privaatrechtelijke en publiekrechtelijke bevoegdheden van de gemeente op het gebied van grondbeleid. In de Nota Grondbeleid worden het strategisch en wettelijk kader van het grondbeleid gegeven voor de periode Op tactische en operationele niveaus moet hier verder inhoud en uitwerking aan worden gegeven. 1.3 Leeswijzer De Nota is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt het doel van het Grondbeleid gegeven. Daarbij wordt ook ingegaan op de relatie tussen publiekrecht en privaatrecht en de inhoud van de paragraaf grondbeleid in de programmabegroting van de gemeente. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op het beleid dat van belang is bij het opstellen van de Nota Grondbeleid. Het gaat hierbij om Rijks-, Provinciaal en gemeentelijk beleid. De verschillende vormen van grondbeleid worden in hoofdstuk 4 beschreven. In de hoofdstukken 5, 6 en 7 wordt vervolgens ingegaan op de instrumenten voor Actief Grondbeleid. In hoofdstuk 8 komen de instrumenten voor Facilitair Grondbeleid aan de orde. In hoofdstuk 9 worden de verschillende samenwerkingsvormen bij grondbeleid besproken. In hoofdstuk 10 worden tot slot de financiële aspecten van grondbeleid uiteengezet. In elk hoofdstuk zijn de specifieke aandachtspunten en beleidsuitgangspunten opgenomen in kaders. 8

9 2 Doel en Inhoud Grondbeleid Grondbeleid is het zodanig sturing geven aan de inzet en het gebruik van grond, dat daarmee ruimtelijke en sectorale doelstellingen (bijvoorbeeld wonen, werken, natuur, zorg, onderwijs, recreatie) kunnen worden gerealiseerd. Grondbeleid vormt samen met het ruimtelijke beleid een twee-eenheid. Het grondbeleid vormt voor de gemeente Gouda daarmee geen doel op zich, maar staat als instrument ten dienste aan andere gemeentelijke beleidsvelden. Het voeren van grondbeleid is randvoorwaardenscheppend. De haalbaarheid en (economische) uitvoerbaarheid van de ruimtelijke ontwikkelingen is in hoge mate afhankelijk van de effectiviteit van het gevoerde grondbeleid. De Nota Grondbeleid geeft inzicht in beleidsinstrumenten, randvoorwaarden en uitgangspunten van het gemeentelijk grondbeleid. Deze nota grondbeleid verschaft de kaders en instrumenten om: 1. De stedelijke ontwikkeling financieel mogelijk te maken. 2. De regiefunctie van de gemeente te borgen. 3. De noodzakelijke samenwerking met de markt tot stand te brengen. Het grondbeleid is het kader waarbinnen de gemeente Gouda zaken met private partijen kan doen op een eerlijke en transparante wijze, en waarbij het mogelijk wordt om stedelijke ontwikkelingsplannen, met al hun achterliggende doelstellingen, te bereiken. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de doelstellingen van het grondbeleid, de relatie tussen publiekrecht en privaatrecht bij grondbeleid en wordt ingegaan op de paragraaf grondbeleid in de programmabegroting. 2.1 Doelstellingen grondbeleid Als doelstellingen voor het voeren van grondbeleid kunnen worden genoemd: a. Grondbeleid is een middel om maatschappelijk gewenst ruimtegebruik in Gouda te bevorderen. Wanneer in het ruimtelijk beleid eenmaal gekozen is voor wijzigingen in bestemmingen, is het grondbeleid één van de instrumenten om die doelen te realiseren. b. Grondbeleid bevordert van een rechtvaardige verdeling van kosten en opbrengsten over gebruikers, exploitanten, eigenaren en de gemeente Gouda. Op de grondmarkt spelen grote financiële en maatschappelijke belangen. In de meeste gevallen heeft de ene partij voordeel en de andere nadeel. Het streven van het grondbeleid is om de kosten en baten te beheersen en het stedelijke ontwikkelingsprogramma minimaal budgettair neutraal te laten verlopen voor de gemeente. Dit betekent niet dat elk plan binnen de gemeente afzonderlijk budgettair neutraal zal moeten zijn. De intentie is wel om tegenover negatief sluitende plannen ook voldoende positief sluitende plannen te realiseren. De huidige gemeentelijke onroerend goedposities zullen in dat kader moeten worden geplaatst, er moet worden onderzocht of nieuwe posities met het oog op lange termijnontwikkelingen verworven moeten worden. c. Grondbeleid verhoogt de kwaliteit van het ruimtegebruik binnen de gemeente, de zeggenschap voor de burger en de marktwerking op de grondmarkt. Ruimtelijke kwaliteit wordt door veel factoren bepaald. Evident is dat de wijze waarop de markt werkt hierop van grote invloed is. Een belangrijk aspect van kwaliteit is de zeggenschap van de burgers over hun omgeving. Tot slot is het van belang dat het gemeentelijk grondbeleid meer gericht wordt op bevordering van concurrentie tussen marktpartijen. d. Transparantie in het gemeentelijk handelen bij locatieontwikkelingen, zowel naar de interne organisatie als extern; Stedelijke ontwikkelingsprojecten zijn meestal complex, zowel inhoudelijk omdat het vele functies en functieveranderingen in bestaand stedelijk gebied betreft, als financieel omdat er meerdere belangen van eigenaren en gebruikers in het geding zijn. 9

10 Vorenstaande doelstellingen legitimeren de overheid om in te grijpen in de grondmarkt en een regierol voor zichzelf op te eisen. Vanuit de programma s van de verschillende beleidsvelden komt dit in de praktijk tot uiting door de ontwikkeling van plannen. De Nota Grondbeleid is een instrument waarmee de overheid deze regierol op zich kan nemen. 2.2 Relatie tussen Publiekrecht en Privaatrecht Het Grondbeleid bevindt zich op het raakvlak tussen het publiekrecht en het privaatrecht. In de publiekrechtelijke rol bepaalt de gemeente vanuit het algemeen belang wat wel en niet mag (bestemmingsplan) en bewaakt dat door middel van vergunningen. Kenmerkend voor de publiekrechtelijke rol is dat de gemeente de speelruimte vastlegt maar geen actieve rol bij de realisatie speelt. Grondbeleid bepaalt naast het publiekrechtelijke instrumentarium dat de gemeente heeft, ook het privaatrechtelijk handelen van de gemeente in relatie tot de private sector. Indien de gemeente zelf eigenaar is van onroerend goed (grond en gebouwen), dan treedt in dit geval de gemeente ook in de rol van een private partij. Om de beoogde Goudse stedelijke ontwikkeling tot stand te brengen, zal de gemeente Gouda naast het uitvoeren van de publieke taken, ook zaken moeten doen met private marktpartijen. Dat kan door als grond/vastgoedeigenaar een private rol in die processen te spelen en op die manier regie op de uitvoering te verkrijgen, maar ook door marktpartijen te faciliteren in hun ontwikkelingen en daarvoor het instrumentarium van de Wet ruimtelijke ordening voor te gebruiken, zoals het sluiten van anterieure overeenkomst om daarmee de gemeentelijke kosten te kunnen verhalen. Het grondbeleid legt vast op welke wijze (naast haar publiekrechtelijke rol) vanuit welke uitgangspunten, binnen welke kaders en met welke instrumenten de gemeente Gouda zaken kan doen met de markt. Grondbeleid gaat over geld en contractvorming, maar kent geen eigenstandige, puur financiële doelstellingen. 2.3 Relatie met paragraaf Grondbeleid Met de Nota Grondbeleid worden de spelregels bepaald voor het grondbeleid. In de Gemeentewet worden de rollen en taken van de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders gedefinieerd. Het dualisme in de gemeentepolitiek heeft geleid tot een duidelijke verdeling van de taken en verantwoordelijkheden tussen de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders. Ook binnen het grondbeleid geldt deze verdeling. De raad stelt de kaders voor het grondbeleid. In een Nota Grondbeleid komen raad en college overeen welke informatie de raad wanneer en op welke manier wil hebben. Het college voert vervolgens het grondbeleid binnen de vastgestelde kaders uit. Om de kaderstellende en controlerende rol van de gemeenteraad op het gebied van grondbeleid vorm te geven is grondbeleid volgens het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV) een verplichte paragraaf in de begroting en de jaarstukken. Hierin worden de beleidsvoornemens voor het komende jaar neergelegd. Deze paragraaf bevat in ieder geval: Een visie op het grondbeleid in relatie tot de realisatie van de doelstellingen die in de begroting zijn opgenomen; Een aanduiding van de wijze waarop het grondbeleid wordt uitgevoerd; Een actuele prognose van de resultaten van de grondexploitaties; Een onderbouwing van de geraamde winstneming; De beleidsuitgangspunten rond reserves voor grondzaken in relatie tot risico s; Een overzicht te geven van de lopende, af te ronden en toekomstige projecten. Daarnaast geeft de paragraaf Grondbeleid de vorm aan waarin de projecten worden uitgevoerd (al dan niet in samenwerking met private partijen) en tevens de financiële consequenties en de prioritering van de projecten. Tot slot moet de paragraaf Grondbeleid het controlerende en beheersingsinstrumentarium voor de raad aangegeven, zoals regels voor tussentijdse winstneming op grondexploitaties, voor verliesgevende complexen en voor financiële sturing en verantwoording. Naast de paragraaf Grondbeleid in de begroting presenteert het college jaarlijks in een Meerjarenperspectief Grondexploitaties een overzicht van de plannen in voorbereiding en uitvoering. Hierin is, naast tijd, geld en programma, aangegeven of het om projecten Actief of Faciliterend Grondbeleid gaat. De cyclus van het MPG is afgestemd op de Planning en Control cyclus. In het kader van de actieve informatieplicht maakt het college melding van afwijkingen in tussentijdse projectrapportages. 10

11 In het kader van de Wet Dualisering Gemeentebestuur en artikel 160 lid 1, onder e Gemeentewet is het college van burgemeester en wethouders bevoegd tot het besluiten en verrichten van privaatrechtelijke rechtshandelingen, waaronder het aan- en verkopen van onroerend goed. Op projectniveau stelt de raad de kaders en de grondexploitatie vast en stelt zij kredieten beschikbaar vanuit het budgetrecht dat toebehoort aan de raad. Tot slot controleert de gemeenteraad of het college binnen de door de raad gestelde kaders is gebleven. Het college brengt daartoe periodiek (via de projectrapportages) en jaarlijks (via de jaarstukken en het MPG) verslag uit over het gevoerde grondbeleid. Schematisch ziet het voorgaande er als volgt uit: Taak Orgaan Instrument Kaders Stellen Gemeenteraad Nota Grondbeleid MPG Grondexploitaties Uitvoeren College van B en W (project)rapportages Aankoop o.g. Sluiten overeenkomsten Toetsen Gemeenteraad Paragraaf Grondbeleid Begroting en Jaarstukken 11

12 3 Relevante beleidskaders Alle lagen binnen de overheid stellen beleidskaders vast die van invloed zijn op het grondbeleid. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van belangrijke beleidsdocumenten van het rijk, de provincie en de gemeente. Het gaat niet om een uitputtend overzicht. 3.1 Rijksbeleid In de afgelopen jaren zijn door de rijksoverheid twee beleidsnota s opgesteld die voor het grondbeleid relevant zijn: - Nota Grondbeleid Nota Ruimte In deze paragraaf wordt op deze nota s ingegaan. Nota Grondbeleid 2001 De overheid voert grondbeleid om de grondmarkt efficiënt en rechtvaardig te laten verlopen en om daarbij publieke doelen te realiseren. In de Nota Grondbeleid 2001geeft het kabinet vorm aan de modernisering van het grondbeleidsinstrumentarium. Daarmee schetst de nota een kader voor het grondbeleid tot In 2001 bleek het bestaande grondbeleidsinstrumentarium van gemeenten, provincies en rijk niet meer goed te voldoen. In de Nota Grondbeleid 2001 geeft het kabinet aan dat zij van mening is dat overheden voldoende geëquipeerd moeten zijn voor zowel de toepassing van Actief als van Facilitair Grondbeleid. Wet op de Ruimtelijke Ordening Het rijk heeft inmiddels het instrumentarium voor grondbeleid vernieuwd in de per 1 juli 2008 van kracht geworden Wet ruimtelijke ordening. Hiermee verwacht het rijk dat bovengenoemde knelpunten worden opgelost. Met de nieuwe Wet ruimtelijke ordening heeft het kostenverhaal in ieder geval een plek in de wet gekregen. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om locatie-eisen te stellen en daarmee het particulier opdrachtgeverschap een plek te geven in het bestemmingsplan en dit af te dwingen. Nota Ruimte (2005) De Nota Ruimte bevat de visie van het kabinet op de ruimtelijke ontwikkeling in Nederland en de daarbij behorende doelstellingen. De sturingsfilosofie daarbij is: Decentraal wat kan, centraal wat moet. Het hoofddoel van het nationale ruimtelijk beleid is: ruimte scheppen voor de verschillende functies op het beperkte oppervlak dat ons in Nederland ter beschikking staat. De nota ondersteunt gebiedsgerichte ontwikkeling. Het accent verschuift van het stellen van ruimtelijke beperkingen naar het stimuleren van gewenste ontwikkelingen. 3.2 Provinciaal beleid De provincie Zuid-Holland heeft op 2 juli 2010 de Ruimtelijke Structuurvisie en de Provinciale verordening Ruimte vastgesteld. In de Structuurvisie wordt het provinciaal ruimtelijk beleid verwoord. In de daarop gebaseerde Verordening Ruimte wordt het beleid vertaald naar concrete regels. Bij de invulling van gebieden en locaties moet rekening worden gehouden met de Structuurvisie en de Verordening. Uitgangspunt voor het stedelijk gebied is dat in beginsel beleidsvrijheid bestaat voor de invulling van dit gebied binnen de bebouwingscontour, tenzij provinciale belangen in het geding zijn. Deze belangen zijn gedefinieerd in de Structuurvisie en de verordening. 3.3 Regionaal beleid Intergemeentelijk Structuurplan RZG Zuidplas (2006) Voor het Zuidplaspoldergebied geldt, naast het streekplan, het intergemeentelijke structuurplan RZG Zuidplas. Hierin is het ruimtelijk beleid uiteengezet dat de provincie en de gemeenten binnen het Zuidplaspoldergebied voor dit gebied voor ogen hebben. 12

13 Woonvisie Zuidplas (december 2008) De Woonvisie Zuidplas richt zich op het wonen in de drie Zuidplaspolder-gemeenten (Z3-gemeenten) tot het jaar Deze woonvisie is een van de kaders voor het woonbeleid in de Z3-gemeenten en is daarmee richtinggevend voor de (toekomstige) actualisatie van lokale woonvisies. De hoofdopgave van het woonbeleid in de Z3-gemeenten is het zo adequaat mogelijk benutten en uitbreiden van de woningvoorraad om tegemoet te komen aan de eigen vraag en de vraag uit de stadsregio Rotterdam en de rest van de Zuidvleugel. Centrale uitgangspunten bij de woonvisie zijn: Bestaande woningbouwplannen van de Z3-gemeenten en de stadsregio Rotterdam vormen een gegeven De woningen en woonmilieus in de Zuidplaspolder, die als nieuw te ontwikkelen zijn opgenomen in het ISP, mogen niet onnodig concurreren met deze bestaande plannen, maar zijn hier aanvullend op. Van recentere datum is de Ruimtelijke Agenda Midden-Holland (2010) 3.4 Gemeentelijk beleid Binnen de gemeente zijn verschillende beleidsdocumenten vastgesteld die invloed hebben op het grondbeleid en de toepassing daarvan. Deze beleidsdocumenten komen in het hiernavolgende aan de orde. Dit beleid geeft randvoorwaarden voor de uitwerking van locatie- en gebiedsontwikkelingen. Het gaat in ieder geval om de volgende beleidskaders: Groenstructuurplan (juni 2007) Het Groenstructuurplan biedt richtlijnen voor de inrichting, het beheer en het onderhoud van het openbaar groen in Gouda. Uitgangspunt is dat het totale groenoppervlak in de stad gelijk blijft. Daarnaast mag bijvoorbeeld het aantal bomen niet afnemen en moeten bomen de kans krijgen oud te worden. Het plan bevat de hoofdlijnen van het Goudse beleid. De details worden uitgewerkt in beheerplannen voor de verschillende gebieden. Woonvisie Gouda, centrum in de Deltametropool (oktober 2003) De Woonvisie schetst het beleid van de gemeente Gouda op het gebied van woonbehoeftes en woningvoorraad in de periode tot De hoofdopgave uit het woonbeleid luidt: Het zo adequaat mogelijk benutten c.q. uitbreiden van de woningvoorraad, die de historie van Gouda heeft opgeleverd, met het oog op de toekomst waarin Gouda zich ontwikkelt als een van de centra in de Deltametropool. De nadruk in het woonbeleid ligt bij het op gang brengen van de doorstroming om te komen tot een efficiënter gebruik van de woningvoorraad. De woonvisie bevat een indicatief woningbouwscenario met een doorkijk tot Periodiek verschijnt een monitor over de uitvoering van de Woonvisie. Ruimtelijke Structuurvisie Gouda (vastgesteld december 2006) De positie van Gouda gaat de komende jaren sterk veranderen. In de Zuidplaspolder zullen zo n 15 tot woningen gebouwd worden. Gouda is zelf ook bezig om via een aantal strategische projecten (Westergouwe, Spoorzone, en Wijkontwikkeling) fors te investeren in de bestaande stad. Met het opstellen van een Ruimtelijke Structuurvisie wil de gemeente Gouda ontwikkelingen in Gouda zelf en in de omgeving ruimtelijk vertalen om zo een eigen koers uit te zetten. Om een nieuwe positie te bereiken moet er veel veranderen. De visie houdt niet op bij de gemeentegrens en betreft soms ook het grondgebied van andere gemeenten. De eerste stappen voor overleg met de buurgemeenten om te praten over gezamenlijke oplossingen en plannen zijn gezet. Om aan te haken op de ontwikkelingen in de Zuidplaspolder is een aantal ingrepen in en om het centrum van de binnenstad noodzakelijk. Er moet ruimte komen voor grootschalige voorzieningen en de infrastructuur moet worden verbeterd; een nieuwe westelijke stadsentree en een station op de knoop waar drie sporen bij elkaar komen zijn gewenst. Een belangrijke plek in de visie is ingeruimd voor o.a. de projecten Westergouwe en Spoorzone. Nota Detailhandel De raad van de gemeente Gouda heeft in januari 2010 de beleidsnota Meer keuze in winkelen over de ontwikkelingsrichtingen van de detailhandelsstructuur in Gouda, vastgesteld. In deze detailhandelsnota zijn verschillende beleidskeuzes gemaakt die leiden tot realisatie van een toekomstvaste en dynamische detailhandelsstructuur die aansluit bij de behoeften en bezoekmotieven van consumenten en die voldoende ontwikkelingsmogelijkheden biedt voor ondernemers om in te spelen op marktontwikkelingen. Waterplan Water is in Gouda een gezichtsbepalend element. De afgelopen jaren wordt meer en meer vormgegeven aan het integraal waterbeheer in Gouda. Om de samenhang en de afstemming met de waterbeheerders verder te 13

14 verbeteren, is in het waterplan 2003 een overkoepelende visie geschreven. In het waterplan speelt de gemeente Gouda, samen met hoogheemraadschappen in op actuele beleidsontwikkelingen in het (stedelijk) waterbeheer. Het waterplan geeft niet alleen een gezamenlijke visie, maar ook een uitvoeringsprogramma van maatregelen die nodig zijn om de visie te realiseren. Belangrijke elementen van de visie zijn het houden van droge voeten, gezond water met een goede kwaliteit voor mens en natuur, en water om naar te kijken en van te genieten. Kwaliteitsplan Openbare Ruimte Het beleid van de gemeente Gouda is de openbare ruimte in de stad schoon, heel en bruikbaar te houden. Met het Kwaliteitsplan Openbare Ruimte wordt meer grip gekregen op de gewenste kwaliteit van het beheer (inrichting en onderhoud) van de openbare ruimte, en kan die gewenste kwaliteit beter verwoord worden. Het Kwaliteitsplan doet uitspraken over de inrichting en het beheer van de openbaar toegankelijke buitenruimte die wordt beheerd door de gemeente Gouda en waarvan het beheer wordt gefinancierd uit de beheerbegroting. Het Kwaliteitsplan bestaat uit drie delen: 1. Het Stedelijk beleidskader: hierin staan de uitgangspunten en beleidskaders verwoord en is de kwaliteitsdoelstelling voor beheer en inrichting weergegeven in kaarten. 2. De Leidraad inrichting openbare Ruimte (LIOR): het LIOR formuleert voorwaarden voor inrichting en geldt voor herinrichting en (nieuwe) ontwikkelingsprojecten. De voorwaarden zijn gebaseerd op gangbare praktijk en vastgesteld beleid, en met name ingegeven vanuit beheerbaarheid en veiligheid. 3. Beheerkwaliteitsplan (BKP): De kwaliteitsdoelstelling voor beheer wordt uitgewerkt in beelden, noodzakelijke werkzaamheden en daarbij behorende financiële kentallen. Mobiliteitsplan Om het verkeer in goede banen te leiden, heeft de gemeente een mobiliteitsplan opgesteld. Het Goudse Mobiliteitsplan geeft een beeld van de verkeerssituatie in 2020 die zal veranderen als gevolg van de autonome groei van het verkeer, maar zeker ook als gevolg van de uitbreiding van het aantal woningen en voorzieningen. Op deze ruimtelijke ontwikkelingen moet de Goudse verkeerssituatie afgestemd worden. Het Mobiliteitsplan biedt een globaal beeld van hoe alle vormen van vervoer passen in de stad en op elkaar aansluiten en de te treffen maatregelen die nodig zijn om de verwachte verkeersontwikkelingen te kunnen verwerken. Parkeerbeleid Door de sterke groei van het autogebruik is de vraag naar parkeerplaatsen de afgelopen jaren fors gestegen. Ontwikkelingen in Gouda hebben geleid tot een verandering van de hoeveelheid beschikbare parkeerruimte. Het aantal parkeerplaatsen is uitgebreid, maar tegelijkertijd is de vraag naar parkeergelegenheid ook toegenomen. De druk op de bestaande openbare ruimte is toegenomen. Er is meer vraag dan ruimte. Op 27 januari 2010 heeft de gemeenteraad nieuwe parkeernormen vastgesteld en vastgelegd in de bouwverordening. 14

15 4 Vormen van Grondbeleid Een gemeente heeft de keuze uit twee vormen van grondbeleid: het Actief Grondbeleid en het Faciliterend Grondbeleid. Zowel bij Actief als bij Faciliterend Grondbeleid wordt gebruik gemaakt van verschillende samenwerkingsconstructies, waarmee in verschillende mate de (ruimtelijke) doelstellingen kunnen worden gerealiseerd. Dit zijn als het ware tussenvormen van grondbeleid. De keuze voor een (tussen)vorm van grondbeleid hangt af van wie de grond in bezit heeft. De (tussen)vormen van grondbeleid hebben verschillende kenmerken en een verschillend instrumentarium met daarbij behorende voor- en nadelen. Daarnaast kennen deze vormen van grondbeleid verschillende risicoprofielen en beïnvloedingsmogelijkheden. Deze aspecten komen aan de orde in dit hoofdstuk. Tot slot wordt uiteengezet voor welke vorm(en) van grondbeleid in Gouda wordt gekozen. 4.1 Actief Grondbeleid Van een actief grondbeleid is sprake als de gemeente er voor kiest om de locatie zelf bedrijfsmatig te exploiteren. In dit geval gedraagt de gemeente zich als een marktpartij. Bij het uitoefenen van een actief grondbeleid verwerft de gemeente grond, ontwikkelt deze grond door het bouwrijp te maken, verkoopt de bouwrijpe kavels om door derden bijvoorbeeld woningen of bedrijven te laten oprichten en werkt de locatie af door deze woonrijp te maken. De gemeente heeft in deze gevallen de regie volledig in handen. De gemeente bepaalt zelf het programma en loopt alle risico s in de grondexploitatie. De gemeente kan deze rol vervullen als zij alle gronden in een (her)ontwikkelingsgebied verwerft. Het voeren van actief grondbeleid heeft als voordeel dat de gemeente voor de onderhavige locatie zelf de beoogde beleidsdoelen kan ontwikkelen en realiseren. De gemeentelijke regiefunctie kan goed worden vervuld. Organisatorisch, juridisch en financieel is er meer te sturen dan alleen met het opstellen van ruimtelijke plannen. De gemeente voert zelf de grondexploitatie en kan op basis daarvan de mogelijkheden bepalen voor bijvoorbeeld het huisvestingsbeleid, het aanzien en de kwaliteit van de openbare ruimte, de openbare voorzieningen en de planning van de realisatie van het exploitatiegebied. Alle kosten kunnen via de grondexploitatie worden doorberekend in de uitgifteprijs, waarbij de economische haalbaarheid als criterium geldt. Een bijkomend voordeel van het actief grondbeleid is het maken van winst door de gemeente; die bestaat dan uit het positieve verschil tussen de verkoopopbrengsten en de door de gemeente te maken kosten die het rechtstreekse gevolg zijn van het verwerven en realiseren van een bouwlocatie. Een belangrijk nadeel van actief grondbeleid is, dat de gemeente grote (financiële) risico s loopt. Die risico s betreffen onder andere de verwervingskosten, de grondsanering, het bouw- en woonrijp maken en de afzet (tempo, prijs, en omvang). Als nadelen kunnen verder worden genoemd het risico van renteverliezen bij een (grote) grondvoorraad en het feit dat de waarde van de grond afhankelijk is van de huidige en toekomstig beoogde bestemming en de geldende conjunctuur. Een ander risico is dat de gemeente meer kosten maakt dan economisch haalbaar is. De grond is dan te duur voor de beoogde ontwikkeling. De gemeente lijdt dan mogelijk verlies, waarvoor een voorziening moet worden getroffen. Een financiële haalbaarheidstoets en een goede kostenbewaking zijn daarom vereist. De instrumenten die kunnen worden toegepast bij Actief Grondbeleid komen in hoofdstuk 5 aan de orde. 4.2 Faciliterend Grondbeleid In plaats van een ondernemende en risicodragende rol kan de gemeente kiezen voor een faciliterende rol. Bij Faciliterend Grondbeleid laat de gemeente de ontwikkeling over aan een particuliere grondexploitant. De gemeente beperkt zich daarbij tot haar publiekrechtelijke rol, dat wil zeggen: het vaststellen van de kaders en randvoorwaarden van de ontwikkeling en de controle hierop. Zodra de gemeente enig contract sluit met een private partij begeeft de gemeente zich op het gebied van het Faciliterend Grondbeleid. Faciliterend Grondbeleid betekent dat de gemeente niet of niet alle grond in bezit hoeft te hebben om een gewenste ontwikkeling te laten plaatsvinden. De realisatie van een dergelijke 15

16 ontwikkeling wordt geheel of gedeeltelijk overgelaten aan de desbetreffende grondeigenaar en de gemeente voert een toelatingsbeleid door het verlenen of weigeren van vergunningen. De gemeente bepaalt dan slechts wat ze niet wil en niet wat juist gewenst zou zijn. De gemeente beperkt zich tot regulering van activiteiten van de private sector door middel van het bestemmingsplan, wijzigingen hierop via een uitwerkingsplan of een wijzigingsbevoegdheid of een projectbesluit in de zin van afdeling 3.3 van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en het sluiten van een (anterieure) exploitatieovereenkomst Voordeel van dit beleid is dat de financiële risico s voor grondverwerving en ontwikkeling grotendeels bij derden komen te liggen. Voor gemeenten met een beperkte financiële armslag is Faciliterend Grondbeleid een uitkomst. Onder de oude Wet op de Ruimtelijke Ordening had het Faciliterend Grondbeleid een aantal nadelen die door de komst van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening grotendeels teniet zijn gedaan. Onder de oude Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) had het Faciliterend Grondbeleid een aantal nadelen. Het belangrijkste nadeel was de beperkte mogelijkheid om kosten voor de benodigde openbare voorzieningen te verhalen bij de particuliere partij. Daarnaast was het onder het oude recht moeilijk om in een project op basis van Faciliterend Grondbeleid, financieel minder aantrekkelijke functies te laten realiseren, zoals sociale woningbouw en maatschappelijke voorzieningen. De Wet ruimtelijke ordening, inclusief de Grondexploitatiewet, die op 1 juli 2008 in werking is getreden, brengt hier verandering in. Deze wet kent een aantal nieuwe instrumenten die het toepassen van Faciliterend Grondbeleid aantrekkelijker maakt. De instrumenten voor Faciliterend Grondbeleid worden in hoofdstuk 6 besproken. 4.3 Publiek-Private Samenwerking Actief en Faciliterend Grondbeleid kunnen niet altijd in hun zuiverste vorm worden toegepast. In veel gevallen doet zich een situatie voor waarbij zich een mengvorm tussen beide vormen van grondbeleid voordoet. In deze gevallen werken de overheid en de marktpartij samen: de Publiek-Private Samenwerking. Er zijn verschillende vormen van Publiek Private Samenwerking te onderscheiden. Deze vormen variëren van het sluiten van een privaatrechtelijke overeenkomst (bijv. een aanbesteding of bouwclaim) tot het oprichten van een exploitatiemaatschappij. Verder kan onderscheid gemaakt worden tussen de verschillende fasen van een project, waarin wordt samengewerkt met private partijen, zoals planvorming en realisatie. Vaak is sprake van wederzijdse afhankelijkheid tussen de gemeente en de private partijen wanneer private partijen aandringen op zelfontwikkeling en realisatie van hun eigendommen of wanneer de gemeente onvoldoende middelen heeft en/of geen risico s wil lopen om zelfstandig haar (beleids-) doelen te verwezenlijken. Als de gemeente haar beleidsdoelen wil bereiken wordt samenwerking en afstemming van de publieke en private belangen en plannen in het gebied noodzakelijk. Wanneer samenwerking en afstemming niet lukken, heeft de gemeente alleen nog de publiekrechtelijke instrumenten tot haar beschikking die geregeld zijn in de Wro en de grondexploitatiewet. Overheid en markt hebben verschillende doelstellingen en verantwoordelijkheden. De markt twijfelt soms aan de betrouwbaarheid van de overheid als zakelijke partner, omdat in een democratie de politieke verhoudingen kunnen verschuiven en beslissingen kunnen worden gewijzigd, wanneer machtsverhoudingen veranderen. Andersom is de overheid voorzichtig als het gaat om PPS-relaties met private partijen, omdat zij altijd aangesproken kan worden op haar publieke verantwoordelijkheid. Een evenwichtige verdeling van taken en risico s moet garanderen dat bij PPS zorgvuldig wordt omgegaan met de algemene middelen. Overheid en markt hebben soms tegengestelde (maatschappelijk - non-profit commercieel - winst), maar vaak ook gezamenlijke belangen (bijv. bouwen van woningen). Door middel van goede contractvorming kan geregeld worden dat de gemeente haar publiekrechtelijke taak in alle vrijheid kan uitvoeren los van haar private rechten en verplichtingen. De private rechten van de gemeente kunnen goed verankerd worden in het PPS-contract door bijvoorbeeld het opnemen in de bepalingen van een handboek bouw- en woonrijp maken, de rol van een stedenbouwkundige supervisor, enz. Als beide partijen de positie van de ander respecteren en oog hebben voor de (on)mogelijkheden van elkaar, is een PPS succesvol. In het volgende overzicht is schematisch aangegeven welke samenwerkingsvarianten er zijn. De verschillende vormen van Samenwerking worden in hoofdstuk 7 nader uiteengezet. 4.4 Grondbeleidskeuze Grondbeleid wordt gevoerd om publieke doelen te realiseren. De keuze voor een grondbeleidstrategie voor een project hangt samen met de vraag of de strategie krachtig genoeg is om de publieke doelen te behalen. Voor alle vormen van grondbeleid zijn voordelen en nadelen aan te geven. In het onderstaande schema zijn deze voor- en nadelen weergegeven. 16

17 Actief Grondbeleid Faciliterend Grondbeleid Samenwerking Voordelen - Realiseren goede ruimtelijke ordening - Het dienen van volkshuisvestingsen werkgelegenheidsbelang - Voldoende sturing op doelstellingen en planontwikkeling mogelijk - Goede markt- en onderhandelingspositie - Mogelijkheid om ongewenste (ruimtelijke) ontwikkelingen tegen te gaan - Kostenverhaal via gronduitgifte / overeenkomsten tot kostenverhaal - Het maken van winst - Realiseren goede ruimtelijke ordening - Het dienen van volkshuisvestingsen werkgelegenheidsbelang - Minder belasting voor het gemeentelijk apparaat - Weinig risico, de marktpartij draagt het risico; - Gemeente beperkt zich tot het scheppen van de noodzakelijke randvoorwaarden - Realiseren goede ruimtelijke ordening - Het dienen van volkshuisvestingsen werkgelegenheidsbelang - Verdeling van de risico s - Voldoende mogelijkheden tot sturing - Profijt van elkaars expertise Nadelen - Financiële ruimte nodig - Risico s in preontwikkelingsfase - Veel kennis, kunde en capaciteit vereist - Minder mogelijkheden tot sturing op gemeentelijke doelen, planinvulling en locatieontwikkeling - Minder krachtige markt- c.q. onderhandelingspositie - Geen kostenverhaal via gronduitgifte, alleen via overeenkomst of als financiële voorwaarde bij de bouwvergunning - Weinig invloed op het starten van locatieontwikkelingen - Positieve grondexploitatieresultaten moeten doorgaans worden gedeeld - Gemeentelijke ambities kunnen niet geheel worden gerealiseerd, samenwerken is ook het sluiten van compromissen - Veelvuldige en nauwkeurige afstemming nodig Hoofdlijn is dat de gemeente een Actief Grondbeleid hanteert, waarbij de gemeente op een actieve, en verantwoorde wijze, grond en vastgoed verwerft ten behoeve van het verkrijgen van positie op stedelijke ontwikkellocaties; Een heroverweging hierop is echter aan de orde. Een belangrijke reden om de grondbeleidskeuze te heroverwegen is de op 1 juli 2008 in werking getreden Wet ruimtelijke ordening. Deze wet brengt met zich mee dat niet perse voor een Actief Grondbeleid gekozen hoeft te worden. Het kostenverhaal via het sluiten van een exploitatieovereenkomst (Faciliterend Grondbeleid) is expliciet in de wet opgenomen. Ook het publiekrechtelijk kostenverhaal is in de nieuwe Wet ruimtelijke ordening geregeld via het exploitatieplan. Met de extra mogelijkheden van de nieuwe Wro zijn de publiekrechtelijke sturingsmogelijkheden sterk vergroot. Zo kunnen via het bestemmingsplan percentages en categorieën sociale woningbouw en particulier opdrachtgeverschap worden aangegeven en ook kunnen over branchering van de detailhandel en horeca de nodige zaken worden opgenomen. Tot slot kunnen uitvoeringseisen worden gesteld onder andere op het gebied van kwaliteit van de openbare ruimte, fasering en koppeling tussen werken. Kortom met de nieuwe Wro heeft de gemeente goede mogelijkheden om regie op het ontwikkelingsproces van het gehele concentratiegebied te voeren zonder de noodzaak om over eigen grond te bezitten. De mogelijkheid om te kiezen voor Faciliterend Grondbeleid is een stuk verbeterd en daarom is de behoefte aan het voeren van een Actief Grondbeleid minder noodzakelijk geworden. 17

18 Het lukt ook niet altijd om een actief grondbeleid te voeren. Voor locaties waarvan de verwerving en uitgifte van gronden onhaalbaar zijn of als de risico s te groot worden geacht, wordt gekozen voor Faciliterend Grondbeleid of waar nodig voor één van de vormen van Publiek-Private Samenwerking. Hierbij moet wel rekening worden gehouden met de beleidsdoelstellingen voor de locatie. Daarnaast speelt bij de keuze voor de vorm van grondbeleid de grondpositie van de gemeente zelf een rol. Grondbank Aanbesteding Samenwerkende regisseur Dominante regisseur G r o n d p o s t i e Kaderstellende Toetser Initiërende Partner Concessiemodel Gebiedsontwikkelingsmij. Financiële Positie Het is ook niet nodig dat Gouda voor elke vierkante meter van haar grondgebied actief grondbeleid gaat voeren. Op een deel van de locaties zal de markt zonder actieve rol van de gemeente realiseren wat gewenst is. Daar waar dat niet vanzelf gebeurt of daar waarin een totaalpakket financieel positieve en negatieve projecten ontwikkeld moet worden zal Gouda actief grondbeleid voeren, door zich posities te verwerven en contracten met de markt af te sluiten. Het is wel van belang om een inventarisatie te maken van alle potentiële ontwikkellocaties in de gemeente Gouda en op basis daarvan een verwervingsplan op te stellen. Op grond van bovenstaande kan worden geconcludeerd dat in Gouda niet per definitie gekozen moet worden voor Actief Grondbeleid. Per geval moet worden beoordeeld welke vorm van grondbeleid of welke samenwerkingsvorm het beste is voor de locatie. Kortom, in Gouda wordt gekozen voor Actief Grondbeleid waar dat nodig of wenselijk is, bijvoorbeeld bij veel gemeentelijk grondbezit of als er veel (beleids)eisen moeten worden gesteld voor een locatie. Faciliterend Grondbeleid wordt daar waar dat mogelijk is toegepast. Per geval moet overigens altijd gekeken worden of, en zo ja welke, samenwerkingsvorm moet worden toegepast. Het is wel van belang om inzicht te krijgen in de gebieden en locaties waar het wel wenselijk is om een Actief Grondbeleid te voeren. Op deze wijze kan ook goed uitvoering gegeven worden aan het grondbeleid. Er wordt Actief Grondbeleid toegepast waar dat moet en Faciliterend Grondbeleid waar dat kan. 18

Oplegnotitie gemeenteraad Gouda

Oplegnotitie gemeenteraad Gouda Oplegnotitie gemeenteraad Gouda Onderwerp: nota Grondbeleid 2011 en grondprijzenbrief Raadsvoorstel nr: Programma: Status: Vertrouwelijkheid: 706117 Bereikbaarheid, parkeren en RO b Openbaar Collegelid:

Nadere informatie

Nota Grondbeleid. Presentatie forum Ruimte 13 januari 2015

Nota Grondbeleid. Presentatie forum Ruimte 13 januari 2015 Nota Grondbeleid. Presentatie forum Ruimte 13 januari 2015 Nota Grondbeleid Opbouw presentatie 1 Inleiding 2 Waar gaat het om bij grondbeleid 3 Visie 4 Beheersen instrumenten en risico s 1 Inleiding Wat

Nadere informatie

Datum vergadering gemeenteraad Voorstelnummer Agendapunt

Datum vergadering gemeenteraad Voorstelnummer Agendapunt 6 Datum vergadering gemeenteraad Voorstelnummer Agendapunt 31 januari 2017 RV/16/00717 Z12-18101 Voorstel ingebracht door H. Achterberg Portefeuillehouder Begrotingsprogramma H.N. de Ronde 02 Beheerproduct

Nadere informatie

Grondbedrijf. Introductie voor nieuwe raadsleden

Grondbedrijf. Introductie voor nieuwe raadsleden Grondbedrijf Introductie voor nieuwe raadsleden Grondbedrijf Yvonne Verkleij Paul van Die Rik Tuitert Planning & control Juridica (privaatrecht) Planeconomie Agenda Taken Beleid Financiële instrumenten

Nadere informatie

NOTA GRONDBELEID WADDINXVEEN 2012

NOTA GRONDBELEID WADDINXVEEN 2012 NOTA GRONDBELEID WADDINXVEEN 2012 Afdeling SBO Vastgesteld door de raad op 19 december 2012 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 1. Inleiding... 4 2. Relevante beleidskaders voor Grondbeleid... 5 2.1 Rijksbeleid...

Nadere informatie

Bijlagen: 1. Nota Grondbeleid

Bijlagen: 1. Nota Grondbeleid NOTA VOOR DE RAAD Datum: 20 maart 2008 Nummer raadsnota: Onderwerp: Nota Grondbeleid 2008-2012 Portefeuillehouder: De Boer Bijlagen: 1. Nota Grondbeleid 2008 2012 Ter inzage: 1. stukken opiniërende raadsvergadering

Nadere informatie

AGENDAPUNT NO.12. Voorstel tot vaststelling Nota Grondbeleid AAN DE RAAD

AGENDAPUNT NO.12. Voorstel tot vaststelling Nota Grondbeleid AAN DE RAAD Voorstel tot vaststelling Nota Grondbeleid AGENDAPUNT NO.12 AAN DE RAAD Samenvatting/Advies Het gemeentelijk grondbeleid is een beleidsterrein waar omvangrijke uitgaven worden gedaan en waarbij de risico

Nadere informatie

OUD vs NIEUW beleid. Toelichting op de Kadernota Grond: deel I Grondbeleid

OUD vs NIEUW beleid. Toelichting op de Kadernota Grond: deel I Grondbeleid OUD vs NIEUW beleid Toelichting op de Kadernota Grond: deel I Grondbeleid Beleidsregel was wordt Grondpolitiek Besluit start project Besluit openen Waar toereikend passief grondbeleid, daar waar nodig

Nadere informatie

Vragen Inwonersbelangen Montfoort Linschoten.

Vragen Inwonersbelangen Montfoort Linschoten. Vragen Inwonersbelangen Montfoort Linschoten. M.H.J. Bon. 1. Pag. 3 Implementatie strategisch aankoopbeleid. Dit beleidskader zal worden opgenomen in een medio 2010 door de raad vast te stellen beleidsnotitie.

Nadere informatie

NOTA GRONDBELEID 2013 (Gewijzigd)

NOTA GRONDBELEID 2013 (Gewijzigd) NOTA GRONDBELEID 2013 (Gewijzigd) Vastgesteld door de gemeenteraad van Stichtse Vecht op: 29 januari 2013 1 Inleiding De nota Grondbeleid geeft de beleidsuitgangspunten weer die het grondbeleid van de

Nadere informatie

Nota Kostenverhaal Gemeente Drimmelen. Conceptt

Nota Kostenverhaal Gemeente Drimmelen. Conceptt Nota Kostenverhaal 2016-2020 Gemeente Drimmelen 1. Inleiding Aanleiding Met de komst van de Wro (1 juli 2008) hebben gemeenten meer mogelijkheden gekregen om te sturen op de ontwikkeling van ruimtelijke

Nadere informatie

Nota grondprijsbeleid gemeente Dirksland

Nota grondprijsbeleid gemeente Dirksland Nota grondprijsbeleid gemeente Dirksland Concept Opdrachtgever: Gemeente Dirksland NEXT Vastgoed BV Nico Harkes / Erik Lamfers Rotterdam, 31 augustus 2009 NEXT Vastgoed BV WTC Rotterdam, Beursplein 37

Nadere informatie

Raadsstuk. Nummer 2018/ Portefeuillehouder Roduner, F.J. Programma/beleidsveld 4.3 Grondexploitaties Afdeling

Raadsstuk. Nummer 2018/ Portefeuillehouder Roduner, F.J. Programma/beleidsveld 4.3 Grondexploitaties Afdeling Raadsstuk Onderwerp Nota Grondbeleid 2018 e.v. Nummer 2018/753507 Portefeuillehouder Roduner, F.J. Programma/beleidsveld 4.3 Grondexploitaties Afdeling BE Auteur S. Metselaar Telefoonnummer 023-5113992

Nadere informatie

Ontwerp-structuurvisie Prinses Beatrixlaan

Ontwerp-structuurvisie Prinses Beatrixlaan Ontwerp-structuurvisie Prinses Beatrixlaan maart 2011 Deel B Uitvoeringsprogramma Ontwerp-structuurvisie Prinses Beatrixlaan deel B 1 2 deel B Ontwerp-structuurvisie Prinses Beatrixlaan Inleiding 1. Ambitie

Nadere informatie

Raadsvoorstel: Nummer: Onderwerp: Nota Grondbeleid Gorinchem

Raadsvoorstel: Nummer: Onderwerp: Nota Grondbeleid Gorinchem Raadsvoorstel: Nummer: 2011-655 Onderwerp: Nota Grondbeleid Gorinchem 2011-2014 Datum: 2 mei 2011 Portefeuillehouder: B.J.P. van der Torren Raadsbijeenkomst: 31 mei 2011 Raadsvergadering: 16 juni 2011

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Datum collegevergadering: 12 mei 2015 Onderwerp: Nota grondbeleid 2015-2018

Raadsvoorstel. Datum collegevergadering: 12 mei 2015 Onderwerp: Nota grondbeleid 2015-2018 Raadsvoorstel Agendanr: CR2 Kenmerk: 15-0114128 Datum collegevergadering: 12 mei 2015 Onderwerp: Nota grondbeleid 2015-2018 0.Samenvatting: Conform vastgesteld beleid dient het grondbeleid elke raadsperiode

Nadere informatie

Wijziging op de Nota Grondbeleid Lisse Aanleiding/Inleiding

Wijziging op de Nota Grondbeleid Lisse Aanleiding/Inleiding Lisse Aanv ulling nota gro ndbeleid Lisse 2016-2020 26 novembe r 2018 Wijziging op de Nota Grondbeleid Lisse 2016-2020 Aanleiding/Inleiding Gemeente Lisse Heereweg 254 Postbus 200 2160 AE Lisse T 14 0252

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 1 Inleiding Planning en control cyclus Instrumenten Projecten en Financiën... 10

Inhoudsopgave. 1 Inleiding Planning en control cyclus Instrumenten Projecten en Financiën... 10 2 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 4 1.1 Aanleiding... 4 1.2 Status eerste uitvoeringsparagraaf... 4 1.3 Samenhang Structuurvisie, uitvoeringsparagraaf c.a... 5 2 Planning en control cyclus... 7 2.1 Inleiding...

Nadere informatie

BIJLAGEN: Nota Grondbeleid

BIJLAGEN: Nota Grondbeleid Aan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. 16 juli 2018 Agendapunt 14 Opiniërend besproken d.d. 28 mei 2018 Portefeuillehouder wethouder M. Blind Zaaknummer 3763-2018 Datum B&W-besluit

Nadere informatie

De gemeente hanteert marktconforme prijzen. De gemeente mag winst maken ten bate van de gemeenschap en de ontwikkeling van kostbare voorzieningen.

De gemeente hanteert marktconforme prijzen. De gemeente mag winst maken ten bate van de gemeenschap en de ontwikkeling van kostbare voorzieningen. De gemeente maakt gebruik van de instrumenten verwerven, Wet voorkeursrecht gemeenten en onteigening. Vanuit de positie van actief grondbeleid richt de gemeente zich, indien nodig, op samenwerking met

Nadere informatie

Bestemmingsplan Weideveld 2016, 1 e herziening. (ontwerp 25 januari 2019)

Bestemmingsplan Weideveld 2016, 1 e herziening. (ontwerp 25 januari 2019) Bestemmingsplan Weideveld 2016, 1 e herziening (ontwerp 25 januari 2019) Pagina 2 van 13 2019-01-25 Toelichting - Weideveld 2016 1e herziening Bestemmingsplan Weideveld 2016, 1 e herziening Toelichting

Nadere informatie

Projecten (MJP) en grondbeleid

Projecten (MJP) en grondbeleid Projecten (MJP) en grondbeleid Ralph van Erp Suzanne den Dulk (teamleider Grondzaken) (wethouder Financiºn en Grondzaken) Agenda presentatie Meerjarenperspectief grondexploitaties : Grondexploitaties Den

Nadere informatie

Grondexploitatiewet. Hendrik van Sandick. projectcoördinator Grondexploitatiewet Ministerie van VROM

Grondexploitatiewet. Hendrik van Sandick. projectcoördinator Grondexploitatiewet Ministerie van VROM Grondexploitatiewet Hendrik van Sandick projectcoördinator Grondexploitatiewet Ministerie van VROM Waarover gaat het bij grondexploitatie? Onderwerpen die de gemeente wil regelen bij grondexploitatie van

Nadere informatie

Ontwikkelingen rond het grondbeleid

Ontwikkelingen rond het grondbeleid Ontwikkelingen rond het grondbeleid Inleiding voor wooncongres 3 november 2015 Herman de Wolff (H.W.deWolff@tudelft.nl) Delft University of Technology Challenge the future Opzet Grondbeleid: waarom ook

Nadere informatie

Handreiking Grondbeleid voor Raadsleden

Handreiking Grondbeleid voor Raadsleden Handreiking Grondbeleid voor Raadsleden Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 1 2 Handreiking Grondbeleid voor Raadsleden Deze Handreiking Grondbeleid voor Raadsleden is bedoeld als

Nadere informatie

VERORDENING GRONDBANK GEMEENTE GRONINGEN 2018

VERORDENING GRONDBANK GEMEENTE GRONINGEN 2018 VERORDENING GRONDBANK GEMEENTE GRONINGEN 2018 Begripsomschrijving Artikel 1 1. Onder Grondbank I en II wordt verstaan een financieringsbron, waarmee aankopen in onroerende zaken en roerende opstallen worden

Nadere informatie

Privaatrechtelijk spoor; overeenkomsten over grondexploitatie

Privaatrechtelijk spoor; overeenkomsten over grondexploitatie Actualiteiten Grondexploitatiewet 2011 VNG Privaatrechtelijk spoor; overeenkomsten over grondexploitatie mr. Jan Frans de Groot & mr. Arjen de Snoo 1 Indeling Aanleiding Verordening m.b.t. de grondexploitatie

Nadere informatie

Gemeente jfl Bergen op Zoom

Gemeente jfl Bergen op Zoom Gemeente jfl Bergen op Zoom Voorlegger Onderwerp Nummer voorstel Datum voorstel Portefeuillehouder(s) Contactpersoon Afdeling Contactpersoon Email Contactpersoon Telefoon Programmanummer en -naam : Nota

Nadere informatie

V/2013/2619 Startnotitie. Nota grondbeleid M.A.W.J.M. Wijdeven

V/2013/2619 Startnotitie. Nota grondbeleid M.A.W.J.M. Wijdeven Registratiekenmerk V/2013/2619 Startnotitie Datum registratie: 15 januari 2013 raadsconllnissie Ruimtelijke Zaken Datum. 25 februari 2013 Agendapunt 9 Onderwerp: Porteleuillehouder: : Nota grondbeleid

Nadere informatie

Nieuwe wet ruimtelijke ordening; verbeterde gereedschapskist

Nieuwe wet ruimtelijke ordening; verbeterde gereedschapskist Nieuwe wet ruimtelijke ordening; verbeterde gereedschapskist Presentatie Marleen Sanders 2009 Adviesgroep Planeconomie & Grondstrategie inhoud presentatie Doelen van de veranderingen Wat is er veranderd?

Nadere informatie

NOTA GRONDBELEID

NOTA GRONDBELEID NOTA GRONDBELEID 2014-2018 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Doel 3 1.2 Aanleiding actualisatie Nota Grondbeleid 3 1.3 Leeswijzer 3 2 Relevante beleidskaders en wetgeving 4 2.1 Inleiding 4 2.2 Aanbesteding

Nadere informatie

Grond voor betaalbaar wonen

Grond voor betaalbaar wonen Grond voor betaalbaar wonen De positie van de gemeente Naam, Afdeling Willem Korthals Altes 07/01/2009 Gemeentelijke positie De basics: positie, vormen grondbeleid De crisis: enkele cijfers Nota s grondbeleid

Nadere informatie

Raadsstuk. Onderwerp: Nota Grondprijzen 2016/2017 BBV nr: 2016/234131

Raadsstuk. Onderwerp: Nota Grondprijzen 2016/2017 BBV nr: 2016/234131 Raadsstuk Onderwerp: Nota Grondprijzen 2016/2017 BBV nr: 2016/234131 1. Inleiding De vigerende Nota Grondbeleid (2013/74991) is in 2013 vastgesteld in de gemeenteraad van Haarlem. In de Nota Grondbeleid

Nadere informatie

Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der Meer)

Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der Meer) Vergadering: 11 december 2012 Agendanummer: 12 Status: Besluitvormend Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 E mail: gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der

Nadere informatie

Programmabegroting

Programmabegroting Programmabegroting 215-218 3.5 Ruimtelijke ontwikkeling Gouda heeft bijna 71. inwoners en is een stad waar het prettig is om te wonen. Een stad met een mooie historische binnenstad en waar inwoners betrokken

Nadere informatie

Grondprijzenbrief 2015

Grondprijzenbrief 2015 Grondprijzenbrief 2015 Inleiding De grondprijzenbrief 2015 geeft de door de gemeente Ede te hanteren prijzen weer voor gronden die in Ede door de gemeente worden uitgegeven met verschillende bestemmingen.

Nadere informatie

Bijlage 5 Uitwerking samenwerkingsvormen Overzicht samenwerkingsvormen Samenwerkingsvormen Afspraken maken over Redenen samenwerking

Bijlage 5 Uitwerking samenwerkingsvormen Overzicht samenwerkingsvormen Samenwerkingsvormen Afspraken maken over Redenen samenwerking Bijlage 5 Uitwerking samenwerkingsvormen In de praktijk bestaan er diverse vormen van samenwerking. In onderstaande tabel worden de verschillende vormen van samenwerken weergegeven. Vervolgens worden deze

Nadere informatie

categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA A 16 08/486

categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA A 16 08/486 o~~çëîççêëíéä= låçéêïéêéw= beleidsnotitie: mogelijkheden Grondexploitatiewet Portefeuillehouder: G. Evenhuis Dienst Beleid Sociaal Economische Ontwikkeling Margreet Harmsma, telefoon ((0591)68 54 57) =

Nadere informatie

Nota Grondbeleid Gemeente Brummen Februari 2016

Nota Grondbeleid Gemeente Brummen Februari 2016 Nota Grondbeleid 2016-2020 Gemeente Brummen Februari 2016 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 Samenvatting...3 Inleiding...4 1 Grondbeleid...5 1.1 Vormen van grondbeleid...5 1.1.1 Passief grondbeleid...5 1.1.2

Nadere informatie

Nota Kostenverhaal gemeente Dalfsen Deel 1

Nota Kostenverhaal gemeente Dalfsen Deel 1 Nota Kostenverhaal gemeente Dalfsen Deel 1 Maart 2013 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 1 Inleiding 3 1.1 Aanleiding 3 1.2 Doel van de nota 3 1.3 Grondbeleid gemeente Dalfsen 3 1.4 Opbouw van de nota 4 1.5

Nadere informatie

Nota Grondbeleid Regie en kwaliteit

Nota Grondbeleid Regie en kwaliteit Nota Grondbeleid Regie en kwaliteit Nota Grondbeleid Regie en kwaliteit Gemeente Leerdam INHOUD HOOFDSTUK 1 INLEIDING 3 HOOFDSTUK 2 SAMENVATTING VOORSTELLEN 5 HOOFDSTUK 3 CONTEXT 8 3.1 Grondslag 8 3.2

Nadere informatie

Nota vereveningsfonds sociale woningbouw

Nota vereveningsfonds sociale woningbouw Nota vereveningsfonds sociale woningbouw 1. Samenvatting Op basis van de Structuurvisie Ruimte voor wensen Leidschendam-Voorburg 2040 (herijking 2012) kan de gemeente een vereveningsfonds voor sociale

Nadere informatie

: Vestiging voorkeursrecht percelen Vorden

: Vestiging voorkeursrecht percelen Vorden Raadsvoorstel Datum : 24-5-2018 Kenmerk Portefeuillehouder Nee Onderwerp : Z101697/Raad-00343 : A.A.L.M. Spekschoor : Vestiging voorkeursrecht percelen Vorden Geachte leden van de gemeenteraad, Voorstel

Nadere informatie

Aanvullingsbesluit planvorming Plateelgebied [Vastgesteld door college op 16 januari 2018, registratienummer ]

Aanvullingsbesluit planvorming Plateelgebied [Vastgesteld door college op 16 januari 2018, registratienummer ] Aanvullingsbesluit planvorming Plateelgebied [Vastgesteld door college op 16 januari 2018, registratienummer 1410634] 1. Inleiding 1 2. De noodzakelijke investeringen in infrastructuur in het Plateelgebied

Nadere informatie

1.2.2 Materiële wet- en regelgeving 1.2.3 Historie kaders grondbeleid gemeente Coevorden. 9 9 9 10 2.2 Grondbeleid in de gemeente Coevorden

1.2.2 Materiële wet- en regelgeving 1.2.3 Historie kaders grondbeleid gemeente Coevorden. 9 9 9 10 2.2 Grondbeleid in de gemeente Coevorden Nota Grondbeleid 1 2 Inhoud 1 Visie en kaders 5 1.1 1.2 Visie en doelstellingen Kaders en criteria 6 6 1.2.1 Formele wetgeving 6 1.2.2 Materiële wet- en regelgeving 6 1.2.3 Historie kaders grondbeleid

Nadere informatie

Nota Grondbeleid gemeente Buren

Nota Grondbeleid gemeente Buren Nota Grondbeleid gemeente Buren 2017-2020 Raad 31 januari 2017 1 Begripsbepalingen Anterieure overeenkomst Compensatieobjecten en ruilobjecten Exploitatieovereenkomst Exploitatieplan Grondbeleid Grondbedrijf

Nadere informatie

Op 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) en het daarbij behorende Besluit ruimtelijke ordening (Bro) in werking getreden.

Op 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) en het daarbij behorende Besluit ruimtelijke ordening (Bro) in werking getreden. Samenvatting Op 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) en het daarbij behorende Besluit ruimtelijke ordening (Bro) in werking getreden. In de bijgevoegde startnotitie met bijbehorende

Nadere informatie

NOTA GRONDBELEID Gemeente Leusden

NOTA GRONDBELEID Gemeente Leusden NOTA GRONDBELEID 2013-2017, Grondbedrijf Oktober 2012, reg.nr. 193874 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Leeswijzer... 4 2. GRONDBELEID... 5 2.1 Actief en faciliterend grondbeleid...

Nadere informatie

Actualisering Nota Grondbeleid Gemeente Hof van Twente 2011-2015

Actualisering Nota Grondbeleid Gemeente Hof van Twente 2011-2015 Actualisering 2011-2015 1 INHOUD Conclusies en samenvatting... 4 1... 8 1.1 Aanleiding... 8 1.2 Doel... 9 1.3 Leeswijzer... 10 2 Vormen van grondbeleid... 11 2.1 Inleiding... 11 2.2 Actief grondbeleid...

Nadere informatie

Bijlage 3: toelichting overige projecten op hoofdlijnen

Bijlage 3: toelichting overige projecten op hoofdlijnen Bijlage 3: toelichting overige projecten op hoofdlijnen Algemeen De grote grondexploitaties zijn toegelicht in de Toelichting bouwgrondexploitatie 2015. Voor de overige projecten schetsen we in deze bijlage

Nadere informatie

Nota Kostenverhaal. Gemeente Hardinxveld-Giessendam

Nota Kostenverhaal. Gemeente Hardinxveld-Giessendam gemeente Hardinxveld-Giessendam Nota Kostenverhaal Gemeente Hardinxveld-Giessendam November 2014 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Inleiding 1.1 Aanleiding 1.2 Doel van de nota 1.3 Leeswijzer 2 Theoretisch

Nadere informatie

VOORBEELD STANDAARD OPZET EXPLOITATIEPLAN

VOORBEELD STANDAARD OPZET EXPLOITATIEPLAN VOORBEELD STANDAARD OPZET EXPLOITATIEPLAN 1 INLEIDING 1.1 Algemeen Aangeven met welk doel het exploitatieplan wordt gemaakt: om onderhandelingen met één of meerdere grondeigenaren te starten, met als doel

Nadere informatie

Opinieronde / peiling

Opinieronde / peiling Aan de Raad OPINIE Made, 30 oktober 2015 Regnr.: 15int04492 Aan de commissie: Fout! Onbekende naam voor documenteigenschap. Datum vergadering: Fout! Onbekende naam voor documenteigenschap. Agendapunt :

Nadere informatie

Handleiding exploitatieplan. Regiobijeenkomsten maart 2011 T.J.E.A. van der Heijden, directeur VD2 Advies b.v.

Handleiding exploitatieplan. Regiobijeenkomsten maart 2011 T.J.E.A. van der Heijden, directeur VD2 Advies b.v. Handleiding exploitatieplan Regiobijeenkomsten maart 2011 T.J.E.A. van der Heijden, directeur b.v. Inhoud Exploitatieplan diverse thema s Ervaringen Jurisprudentie th/2008702/110096 2 Exploitatieplan (1):

Nadere informatie

= Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Voorstel invulling aanbevelingen rapport Sturing grote projecten

= Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Voorstel invulling aanbevelingen rapport Sturing grote projecten Raadsvoorstel = Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Portefeuillehouder: Onderwerp: S. Adriaansen/J.A. Peeters Registratiecode: (in te vullen door griffie) Voorstel

Nadere informatie

Bijlagen behorend bij de nota integraal grondbeleid Sint Anthonis

Bijlagen behorend bij de nota integraal grondbeleid Sint Anthonis Bijlagen behorend bij de nota integraal grondbeleid Sint Anthonis 2015-2019 BIJLAGE 1 RELEVANTE WETGEVING GRONDBELEID 1. Europese regelgeving Europa wordt steeds belangrijker. Dit geldt ook voor het lokale

Nadere informatie

Elst Centraal Herijking ontwikkelingsstrategie. Politieke Avond gemeenteraad 22 september 2015

Elst Centraal Herijking ontwikkelingsstrategie. Politieke Avond gemeenteraad 22 september 2015 Elst Centraal Herijking ontwikkelingsstrategie Politieke Avond gemeenteraad 22 september 2015 Inleiding Wethouder Jan van Baal Doel vanavond: raad informeren over concept herijking ontwikkelingsstrategie

Nadere informatie

NOTA GRONDBELEID 2015-2018 GEMEENTE HATTEM

NOTA GRONDBELEID 2015-2018 GEMEENTE HATTEM NOTA GRONDBELEID 2015-2018 GEMEENTE HATTEM NOVEMBER 2014 Nota Grondbeleid 2015-2018 Gemeente Hattem 1 Inhoudsopgave Pagina 1 Inleiding... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Leeswijzer... 3 2 Grondbeleid... 4 2.1

Nadere informatie

Grondprijzennota 2013

Grondprijzennota 2013 Grondprijzennota 2013 1 Grondprijzennota 2013 2 Hoofdstuk Blz. 1. Inleiding 4 1.1 Aanleiding 4 1.2 Methode van grondprijsbepaling 4 1.3 Uitzonderingen 4 1.4 Uitgangspunten 4 1.5 Aansprakelijkheid 4 2.

Nadere informatie

Nota Grondbeleid Gemeente Rijswijk 2012 t/m 2015

Nota Grondbeleid Gemeente Rijswijk 2012 t/m 2015 Nota Grondbeleid Gemeente Rijswijk 2012 t/m 2015 Gemeente Rijswijk Afdeling Stad en Samenleving, Vastgesteld door de gemeenteraad op: Sectie Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling 20 maart 2012 Nota Grondbeleid

Nadere informatie

Nieuw grondbeleid en nieuwe woningnood (in diverse smaken)

Nieuw grondbeleid en nieuwe woningnood (in diverse smaken) Nieuw grondbeleid en nieuwe woningnood (in diverse smaken) Wooncongres 11 oktober 2016 Herman de Wolff (TU Delft) en Rogier Titulaer (gemeente Amersfoort) Delft University of Technology Challenge the future

Nadere informatie

De nieuwe Wro. Wet ruimtelijke ordening: een fundamentele herziening

De nieuwe Wro. Wet ruimtelijke ordening: een fundamentele herziening De nieuwe Wro Wet ruimtelijke ordening: een fundamentele herziening Inhoud van deze presentatie WRO Wro: de uitgangspunten De grootste veranderingen eruit gelicht WRO vs. Wro: een overzicht Wat betekent

Nadere informatie

Joost Loeffen raad januari 2010

Joost Loeffen raad januari 2010 7 Joost Loeffen 040-2083405 jlo@valkenswaard.nl Wet voorkeursrecht gemeenten Venbergseweg e.o. 09raad00862 28 januari 2010 Gronden, in de omgeving van de Venbergseweg welke in de toekomst benodigd zijn

Nadere informatie

Nota Grondbeleid. Gorinchem Datum 22 oktober 2015 DEFINITIEF

Nota Grondbeleid. Gorinchem Datum 22 oktober 2015 DEFINITIEF Nota Grondbeleid Gorinchem 2015-2019 Datum 22 oktober 2015 DEFINITIEF Afdeling Financiën Team Vastgoed en Belastingen Behandeld door college: 20 oktober 2015 Beleidskaders vastgesteld door raad: 26 november

Nadere informatie

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad: I / 3 S~ iy^o Datum: Behandeld door: A. Bergstra Afdeling/Team: Ruimtelijke Ontwikkeling/Projecten Onderwerp: Meerjaren programma grondexploitaties

Nadere informatie

1.6 SNELHEID MAKEN MET GLOBALE EINDPLANNEN

1.6 SNELHEID MAKEN MET GLOBALE EINDPLANNEN 1.6 SNELHEID MAKEN MET GLOBALE EINDPLANNEN Mariël Gerritsen, planoloog / Commercieel directeur SAB Arnhem Tjakko Smit, directeur projecten Bouwfonds Ontwikkeling Bert Breedveld, manager grondgebiedzaken

Nadere informatie

CVDR. Nr. CVDR423471_1

CVDR. Nr. CVDR423471_1 CVDR Officiële uitgave van Brummen. Nr. CVDR423471_1 17 oktober 2017 Nota Grondbeleid 2016-2020 De raad van de gemeente Brummen; gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van

Nadere informatie

Afdeling. Structuurvisie en plan-mer gemeente Maasdriel

Afdeling. Structuurvisie en plan-mer gemeente Maasdriel MAASDRIEL de leden van de raad van de gemeente Maasdriel Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk ro/na Afdeling Doorkiesnummer Kerkdriel Ruimte en Samenleving (0418) 638814 18 oktober 2011 Verzenddatum Onderwerp

Nadere informatie

Duurzame kansen nieuwe grondexploitatiewet

Duurzame kansen nieuwe grondexploitatiewet Duurzame kansen nieuwe grondexploitatiewet Kansen voor energiezuinige en duuzame aanleg Workshop grondexploitatie SenterNovem, 10 oktober, Martijn Blom Inhoud presentatie Huidige situatie exploitatie grond

Nadere informatie

Planning & control cyclus

Planning & control cyclus Bijlage 2 behorende bij de kaderbrief 2015 Planning & control cyclus Spoorboek 1 2 Inleiding Dit spoorboek Planning & Control-cyclus dient als handvat en achtergrondinformatie voor de organisatie bij de

Nadere informatie

Aantrekkelijk Culemborg - Structuurvisie Culemborg 2030. Deel C Uitvoeringsparagraaf

Aantrekkelijk Culemborg - Structuurvisie Culemborg 2030. Deel C Uitvoeringsparagraaf Aantrekkelijk Culemborg - Structuurvisie Culemborg 2030 Deel C Uitvoeringsparagraaf COLOFON Structuurvisie Culemborg 2030 Culemborg Deel C Uitvoeringsparagraaf Datum: 2 november 2010 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING

Nadere informatie

NOTA KOSTENVERHAAL VERHAAL BINNENPLANSE KOSTEN VERHAAL BOVENPLANSE KOSTEN BOVENPLANSE VEREVENING BIJDRAGE RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN Besluit college van burgemeester en wethouders: 2 november 2010 Besluit

Nadere informatie

Nota Fondsen Ruimtelijke Ontwikkelingen

Nota Fondsen Ruimtelijke Ontwikkelingen Nota Fondsen Ruimtelijke Ontwikkelingen 1 november 2009 M. Roobol / P. Bakker Openbare Werken en Ruimtelijke Zaken 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Inleidend 3 1.2 Aanleiding 3 1.2 Leeswijzer 4 2 Huidige

Nadere informatie

B en W Adviesnota. Overeenkomsten Exploitatie De Blakt

B en W Adviesnota. Overeenkomsten Exploitatie De Blakt Onderwerp Overeenkomsten Exploitatie De Blakt Zaaknummer Teammanager Margon van den Hoek B & W datum 18 september 2017 Team Ruimtelijke Ontwikkeling Naam steller Lieke van Lieshout Portefeuillehouder Jan

Nadere informatie

NOTA GRONDBELEID 2010-2014. Gemeente Zaltbommel

NOTA GRONDBELEID 2010-2014. Gemeente Zaltbommel NOTA GRONDBELEID 2010-2014 Gemeente Zaltbommel Zaltbommel, september 2010 2 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING...7 OVERZICHT VAN DE VAST TE STELLEN UITGANGSPUNTEN (U)/ BEGRIPSOMSCHRIJVINGEN (B)/WERKMETHODEN (W)...9

Nadere informatie

GEMEENTE HILVERSUM NOTA GRONDBELEID PASSEND GRONDBELEID IN EEN DYNAMISCHE OMGEVING

GEMEENTE HILVERSUM NOTA GRONDBELEID PASSEND GRONDBELEID IN EEN DYNAMISCHE OMGEVING GEMEENTE HILVERSUM NOTA GRONDBELEID PASSEND GRONDBELEID IN EEN DYNAMISCHE OMGEVING 27 NOVEMBER 2009 SAMENVATTING... 3 1. AANLEIDING VOOR DE NOTA GRONDBELEID... 7 2. DOEL NOTA GRONDBELEID... 8 3. GEMEENTELIJKE

Nadere informatie

Kadernota integraal grondbeleid Gemeente Sint Anthonis 2014

Kadernota integraal grondbeleid Gemeente Sint Anthonis 2014 Kadernota integraal grondbeleid Gemeente Sint Anthonis 2014 1 Inhoudsopgave kadernota integraal grondbeleid Aanleiding kadernota pag. 3 Visie op grondbeleid pag. 4 Doelen pag. 5 Principes/kader pag. 6

Nadere informatie

Besluiten: Vast te stellen de Financiële verordening provincie Zuid-Holland 2017

Besluiten: Vast te stellen de Financiële verordening provincie Zuid-Holland 2017 Voordracht aan Provinciale Staten van Gedeputeerde Staten vergadering November 2016 Nummer 6955 Onderwerp Financiële verordening provincie Zuid-Holland 2017 1 Ontwerpbesluit Provinciale Staten van Zuid-Holland,

Nadere informatie

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad: 1083692 Datum: Behandeld door: 19 juni 2013 Brian Scott, Harm Jan Stalman Paul Heye Mare Jansen Afdeling/Team: Ruimtelijke Ontwikkeling / Beleid

Nadere informatie

VERZONDEN 20SEP.2Ö13. Het college van burgemeester en wethouders van Tilburg Postbus LH TILBURG

VERZONDEN 20SEP.2Ö13. Het college van burgemeester en wethouders van Tilburg Postbus LH TILBURG Het college van burgemeester en wethouders van Tilburg Postbus 90155 5000 LH TILBURG Brabantlaan 1 Postbus 90151 5200 MC 's-hertogenbosch Telefoon (073) 681 28 12 Fax (073) 614 11 15 info@brabant.nl wv/w.brabant.nl

Nadere informatie

Beoogd effect: Het voldoende bouwrijpe grond beschikbaar hebben voor het vestigen van bedrijven en daarmee genereren van arbeidsplaatsen.

Beoogd effect: Het voldoende bouwrijpe grond beschikbaar hebben voor het vestigen van bedrijven en daarmee genereren van arbeidsplaatsen. Voorstel aan de raad Nummer: B11-15396 Portefeuille: Economie, Wonen, Cultuur & Dienstverlening Programma: 2.4 Sterke stad Programmaonderdeel: 2.4.1 Werken aan de basis Steller: M.R. Roeffel Afdeling:

Nadere informatie

Gebiedsontwikkeling Binckhorst

Gebiedsontwikkeling Binckhorst Gebiedsontwikkeling Binckhorst Henk Harms, directeur Ontwikkeling en Realisatie Project De Zuid 16 mei 2019 Dag van de Projectontwikkeling Ligging Nabij het centrum, stations HS, CS en Voorburg. Water

Nadere informatie

Wie betaalt de ruimtelijke kwaliteit? Verbetering kostenverevening in herstructurering bedrijventerreinen Dr. Demetrio Muñoz Gielen

Wie betaalt de ruimtelijke kwaliteit? Verbetering kostenverevening in herstructurering bedrijventerreinen Dr. Demetrio Muñoz Gielen Wie betaalt de ruimtelijke kwaliteit? Verbetering kostenverevening in herstructurering bedrijventerreinen Dr. Demetrio Muñoz Gielen Literatuur Capturing value increase in urban redevelopment (proefschrift-dissertatie)

Nadere informatie

Nota Grondbeleid Woudenberg 2014

Nota Grondbeleid Woudenberg 2014 Nota Grondbeleid Woudenberg 2014 Auteur: Kernteam grondbeleid Gemeenteraad Woudenberg 0 25-09-2014 Beleidsnota Grondbeleid Woudenberg 2014. Woudenberg, juli 2014 Bestuurlijk opdrachtgever: Wethouder G.A.

Nadere informatie

BEGROTING 2019 GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING BEDRIJVENPARK RENGERS

BEGROTING 2019 GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING BEDRIJVENPARK RENGERS BEGROTING 2019 GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING BEDRIJVENPARK RENGERS April 2018 1 I N H O U D 1. Voorwoord 2. Beleidsbegroting a. Beleidsbegroting b. Paragrafen 1. Grondbeleid 2. Financiering 3. Weerstandsvermogen

Nadere informatie

Actualisatie globaal exploitatieplan Driessen

Actualisatie globaal exploitatieplan Driessen Actualisatie globaal exploitatieplan Driessen 2017 1 Inhoudsopgave Inleiding 1. Aanleiding voor de actualisatie van het globaal exploitatieplan 2. Plangebied en ruimtegebruik 3. Kosten exploitatiegebied

Nadere informatie

NOTA GRONDBELEID 2015 GEMEENTE AA EN HUNZE

NOTA GRONDBELEID 2015 GEMEENTE AA EN HUNZE NOTA GRONDBELEID 2015 GEMEENTE AA EN HUNZE 1 Inhoudsopgave Inleiding... 4 1.1 Inleiding... 4 1.2 Aanleiding van de nota... 4 1.3 Doel van de nota... 4 1.4 Status en looptijd van de nota Grondbeleid 2015...

Nadere informatie

De huidige nota Grondbeleid is vijf jaar oud. Aan de hand van de opgedane ervaringen is op onderdelen actualisatie nodig.

De huidige nota Grondbeleid is vijf jaar oud. Aan de hand van de opgedane ervaringen is op onderdelen actualisatie nodig. Nota Grondbeleid Son en Breugel 2012-2015 Inleiding Voor u ligt de Nota grondbeleid voor de jaren 2012-2015. In 2006 heeft de gemeenteraad de huidige nota grondbeleid vastgesteld. Door veranderende wetgeving

Nadere informatie

Gebiedsontwikkeling integraal ontwikkelconcept. Rosie Severens Manager gebiedsontwikkeling OBS 14 februari 2012

Gebiedsontwikkeling integraal ontwikkelconcept. Rosie Severens Manager gebiedsontwikkeling OBS 14 februari 2012 Gebiedsontwikkeling integraal ontwikkelconcept Rosie Severens Manager gebiedsontwikkeling OBS 14 februari 2012 Ingrijpende en veelbelovende opgave Delftse besluit tot ondertunneling spoor = besluit tot

Nadere informatie

Raadsstuk. Onderwerp: Actualisatie financiële verordening Haarlem BBV nr: 2015/98823

Raadsstuk. Onderwerp: Actualisatie financiële verordening Haarlem BBV nr: 2015/98823 Raadsstuk Onderwerp: Actualisatie financiële verordening Haarlem BBV nr: 2015/98823 1. Inleiding De gemeenteraad stelt kaders vast o.a. in de vorm van gemeentelijke verordeningen. De financiële beheersverordening

Nadere informatie

Praktijkvoorbeeld grondexploitatiewet

Praktijkvoorbeeld grondexploitatiewet Praktijkvoorbeeld grondexploitatiewet - op luchtige hoofdlijnen - ing. G.K. (Gerrit) Modderkolk dia 2 Even voorstellen: Procap management en advies bij ruimtelijke ontwikkelingen gebiedsontwikkeling, herstructurering,

Nadere informatie

Nota Grondbeleid 2012 Gemeente Voorst

Nota Grondbeleid 2012 Gemeente Voorst Nota Grondbeleid 2012 Gemeente Voorst Nota Grondbeleid 2012 Opgesteld door: Arjan Klein, vakgroep Economie en grondzaken Vastgesteld: Raadsvergadering dd. 17 september 2012 Corsa nummer: 2012-16182; versie

Nadere informatie

De mogelijkheid van incourante bedrijfspercelen op te nemen in de Nota Grondbeleid met de prijsstellingen zoals genoemd in het voorstel.

De mogelijkheid van incourante bedrijfspercelen op te nemen in de Nota Grondbeleid met de prijsstellingen zoals genoemd in het voorstel. Raadsvoorstel Agenda nr.8 Onderwerp: Aanpassen Nota grondbeleid ten aanzien van incourante bedrijfspercelen Soort: Besluitvormend Opsteller: P. Engelvaart Portefeuillehouder: W. Hanssen Zaaknummer: SOM/2014/013597

Nadere informatie

Raadsvergadering van 14 maart 2013 Agendanummer: 10.2

Raadsvergadering van 14 maart 2013 Agendanummer: 10.2 RAADSVOORSTEL Verseon kenmerk: 321954 Raadsvergadering van 14 maart 2013 Agendanummer: 10.2 Onderwerp: Nota grondbeleid 2013-2016 Verantwoordelijk portefeuillehouder: L.M. Koevoets SAMENVATTING In een

Nadere informatie

Studiedag Onderzoek Ruimte Vlaanderen AUDITORIUM HADEWYCH, CONSCIENCEGEBOUW, BRUSSEL, 28/11/2013

Studiedag Onderzoek Ruimte Vlaanderen AUDITORIUM HADEWYCH, CONSCIENCEGEBOUW, BRUSSEL, 28/11/2013 Studiedag Onderzoek Ruimte Vlaanderen Gebiedsontwikkeling in tijden van crisis: nieuwe strategieën en instrumenten als de oplossing? PROF. DR. ERWIN VANDERKRABBEN Nederland: Vinex-wijken Gebiedsontwikkeling

Nadere informatie

Notitie Grondbeleid Gemeente Stichtse Vecht Nadere uitwerking van de nota grondbeleid

Notitie Grondbeleid Gemeente Stichtse Vecht Nadere uitwerking van de nota grondbeleid Notitie Grondbeleid Gemeente Stichtse Vecht Nadere uitwerking van de nota grondbeleid 1 Inhoudsopgave Samenvatting en leeswijzer -----------------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

Kwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 2

Kwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 2 Kwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 2 Normenkader, toets van de begroting aan de formele eisen Inhoudsopgave 1 Normenkader 2 1.1 Besluit Begroting en Verantwoording 2 1.2 Verordening

Nadere informatie

Nota Grondbeleid Gorinchem juni 2011

Nota Grondbeleid Gorinchem juni 2011 Nota Grondbeleid Gorinchem 2011-2014 1 juni 2011 Afdeling Financiën Team Vastgoed en Belastingen Opgesteld door: Hans Waltman en Ilse Witvoet Behandeld door college: 17 mei 2011 Beleidskaders vastgesteld

Nadere informatie

Rekenkameronderzoek. Toekomstbestendigheid grondexploitaties. 10 april 2014

Rekenkameronderzoek. Toekomstbestendigheid grondexploitaties. 10 april 2014 Rekenkameronderzoek Toekomstbestendigheid grondexploitaties 10 april 2014 Inhoud presentatie Wat is en wie zijn de Rekenkamer? Hoofdlijnen rapport Uitleg grondexploitatie Scenario s Vragen / Discussie

Nadere informatie

De herziene residuele grondwaarden zijn hieronder vetgedrukte aangegeven.

De herziene residuele grondwaarden zijn hieronder vetgedrukte aangegeven. Nummer : 12-10.2010 Onderwerp : Herziening exploitatieopzetten Korte inhoud : Herziening exploitatieopzetten Uithuizen, 27 mei 2010 AAN DE RAAD. Inleiding Jaarlijks dienen de exploitatieopzetten van de

Nadere informatie