Evolutie en creationisme

Transcriptie

1 Auteurs Melissa van Zon - Cunningham ; Saro Lozano Parra Laatst gewijzigd 25 mei 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Inleiding Leerdoelen Creationisme Inleiding en verkenning Mensbeeld in het creationisme Stromingen binnen het creationisme Tot slot Evolutie Inleiding en verkenning Darwin en zijn ideeën Darwin op de Galapagos Eilanden Darwin en Wallace Tot slot Oefentoetsje Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Inleiding Afgelopen weken hebben we gesproken over het ontstaan van het universum vanuit mythologische invalshoek en vanuit een natuurwetenschappelijke invalshoek. De aankomende lessen gaan we het hebben over het ontstaan van het leven op de aarde. Dit bekijken we vanuit twee inzichten, namelijk creationisme en de evolutieleer. De aankomende drie lessen gaan we werken met deze wikiwijs over het creationisme en de evolutieleer. Voor deze lessen heb je je laptop, internet en koptelefoon nodig. Alle opdrachten maak je in een worddocument. Je maakt de opdracht individueel, maar je mag uiteraard af en toe best overleggen met een klasgenoot. Als iets niet duidelijk is, vraag dan je docent even om hulp! Tip: Vergeet tussentijds je worddocument niet op te slaan! Leerdoelen - De leerling heeft inzicht in een evolutionaire duiding van het ontstaan van de wereld. - De leerling heeft inzicht in de wetenschappelijke kritiek op geloof en kerk wat betreft ontstaan en ontwikkeling van mens, natuur en wereld. - De leerling heeft inzicht in een creationaire duiding van het ontstaan van de wereld. - De leerling heeft inzicht in een de mogelijkheid van een meerduideinge duiding van het onstaan van de wereld, bijvoorbeeld geloof naast natuurwetenschap. Pagina 2

4 Creationisme Inleiding en verkenning Creationisme heeft te maken met het begrip creatie of creëren, wat letterlijk schepping betekent. Creationisten zijn mensen die geloven dat God de aarde en alles er op en er aan heeft gemaakt. Dit geloof kom je vooral tegen binnen de monotheïstische religies (jodendom, christendom en islam). Opdracht 1: Zoek in een online woordenboek het begrip creationisme op. Welke definitie wordt er hier gegeven? Creationisten geloven allen in het verhaal uit het eerste boek uit de Joodse Bijbel Genesis. Het woord Genesis betekent letterlijk ontstaan of oorsprong. In dit eerste Bijbelboek vindt je dus niet Pagina 3

5 alleen het verhaal over het ontstaan van de aarde, maar ook over het ontstaan van de mensen, het kwaad, de dood, het Joodse volk en het Joodse geloof. Opdracht 2a. Lees het verhaal uit Genesis 1 via de site: Opdracht 2b. Volgens de scheppingsleer heeft God de aarde is zes dagen gemaakt en de zevende dag rustte Hij. Beschrijf per dag wat God heeft gemaakt. Mensbeeld in het creationisme In de Bijbel lees je twee keer achter elkaar het scheppingsverhaal. De theorie is dat deze allebei door een ander persoon zijn geschreven óf dat ze elkaar aanvullen. Opdracht 3a: Lees het verhaal uit Genesis 2 via de site: Opdracht 3b: Welke verschillen zijn er bij de schepping van de mens in deze twee verhalen (Genesis 1 en Genesis 2)? Opdracht 3c: Wat voor invloed heeft dit verschil in de verhalen op het mensbeeld van creationisten? Lees nu als laatst ook Genesis 3: In Genesis 2 en 3 staat de mens centraal. Eigenlijk de eerste mensen, namelijk Adam en Eva. De schepping van deze mensen geeft een bepaald mensbeeld, dat noemen wij het Bijbelse mensbeeld. Hoe ziet een creationist de mens? A. De mens is geschapen naar Gods beeld. B. Elk mens is uniek. C. De mens is beperkt. D. De mens is onsterfelijk. E. De mens is vrij. F. De mens is verantwoordelijk. Opdracht 4: Verklaar A t/m F aan de hand van het verhaal van Adam en Eva tot het moment dat ze het paradijs moeten verlaten. Schrijf per punt een verklaring op uit dit Bijbelverhaal. Stromingen binnen het creationisme Niet alle creationisten geloven dat de aarde is zeven letterlijke dagen geschapen zijn. Er zijn dus veel verschillende vormen van creationisten. Wij behandelen er hier drie, jonge-aarde creationisten, oudeaarde creationisten en progressief creationisten. Jonge-aarde creationisme: Deze creationisten geloven dat de aarde is zes letterlijke dagen Pagina 4

6 geschapen is, precies zoals in de Bijbel beschreven wordt. Dit houdt in dat de aarde ongeveer 4000 jaar oud is. Oude-aarde creationisme: De aarde is niet in zes letterlijke dagen gemaakt, maar het is proces van duizenden jaren geweest. In de Bijbel staat namelijk onder andere deze tekst: Duizend jaar zijn in uw ogen als de dag van gisteren die voorbij is, niet meer dan een wake in de nacht. (Psalm 90:4) Progressief creationisme: God is een sturende kracht in de ontwikkeling van het leven en het universum. God heeft voortdurend ingegrepen in de ontwikkeling van het leven op aarde (bijv. de ontwikkeling van een zelfbewuste eerste mens uit eerdere wezens). Opdracht 5: Als je naast de scheppingsleer ook in de evolutietheorie geloofd, wat voor type creationist zou je dan zijn? Legt uit. Tot slot Veel moderne gelovigen zien het scheppingsverhaal niet als een verslag van historische gebeurtenissen. Men ziet het scheppingsverhaal veel meer als verhaal dat de mens voorhoudt hoe hij moet leven. Volgens deze visie is het scheppingsverhaal ontstaan in een tijd waarin veel dingen fout gingen. De mensen leefden niet zoals God het bedoeld had. Als je je bewust bent van zaken die fout gaan, heb je ook weet van hoe het eigenlijk moet en dat besef vind je terug in het scheppingsverhaal. Daar kun je lezen dat de mens de unieke partner van God is en zijn verantwoordelijkheid heeft tegenover zijn medemens, tegenover zijn nageslacht en ook tegenover de natuur. De mens kan daarbij God als evenbeeld nemen: God schiep de mens als het evenbeeld van zichzelf. Opdracht 6: Als je naar de wereld om je heen kijkt zoals hij nu is, dan kun je jezelf afvragen of God het wel goed gedaan heeft. Misschien vind jij wel dat hij bepaalde dingen had kunnen voorkomen of misschien mis jij wel iets in zijn schepping. Als jij de wereld opnieuw mocht laten beginnen, wat moest er dan veranderen? Kies één ding uit en schrijf daar een kort briefje over aan God. Pagina 5

7 Evolutie Inleiding en verkenning De evolutieleer is een idee over de manier waarop het leven van dieren, planten en mensen zich heeft ontwikkeld. De belangrijkste naam die daarbij hoort is die van Charles Darwin. Darwin was een Britse wetenschapper die in zijn beroemde boek The Origin of Species uit 1859 de evolutieleer aan de wereld presenteerde. Opdracht 1. Zoek in een online woordenboek het begrip evolutie op. Welke definitie wordt er hier gegeven? Opdracht 2. Kijk naar de volgende afbeelding Opdracht 2a. Noem vijf stukjes van de afbeeldingen die je herkent Opdracht 2b. Welk verhaal wil deze afbeeldingen vertellen, denk je? Pagina 6

8 Opdracht 2c. Zit er een begin en een einde aan deze afbeelding? Zo ja, wat is dan het begin en wat is het einde? Opdracht 2d. Bedenk drie vragen die deze afbeelding bij je oproept. Darwin en zijn ideeën Opdracht. 3. Bekijk het volgende filmpje en beantwoordt de volgende vragen. Opdracht 3a In het filmpje wordt gezegd dat 200 jaar geleden veel mensen christelijk waren en in het scheppingsverhaal geloofden: de wereld zou in zes dagen door God zijn gemaakt. Darwin geloofde dit niet. Leg aan de hand van het voorbeeld van de beren uit hoe Darwin denkt dat dieren zich hebben ontwikkeld. Gebruik in je uitleg de volgende woorden: kleur, aanpassen, eten, leven, overleven, kans, omgeving. Opdracht 3b In het filmpje hoor je drie reacties van de mensen nadat Darwin zijn ideeën over de evolutieleer aan de mensen heeft voorgelegd. Wat zijn deze drie reacties die je hoort uit het filmpje? Leg daarbij uit waarom jij denkt dat deze mensen zo reageren. Opdracht 3c Hoe heet het schip waar Darwin 5 jaar mee op reis gaat? En naar welke eilanden gaat de belangrijkste reis volgens het filmpje? Opdracht 3d Leg uit wat Darwin ontdekt bij de vinken die hij tegenkomt en waarom Darwin denkt dat ze één soort zoveel verschillende vormen heeft aangenomen. Typ vink evolutieleer in op google en zoek een goed plaatje bij je uitleg. Darwin op de Galapagos Eilanden Darwin ontwikkelt twee belangrijke stellingen: Stelling 1. Mensen, dieren en planten zijn het product van een ontwikkeling die heel lang heeft geduurd. Hierbij zijn twee dingen belangrijk: Struggle for life: een strijd die ontstaat binnen een soort als er sprake is van te weinig voedsel, ook wel schaarste genoemd Survival of the fittest: de soort die zich het beste aanpast aan de omgeving, die zal overleven. Stelling 2. Mens en dier hebben dezelfde afstamming. De mens is volgens Darwin verwant aan de mensapen, en stamt dus af van de dieren en niet van het evenbeeld van God! De mens heeft zich ook zodanig aangepast dat het kan overleven in de omgeving waarin ze zich bevinden. Pagina 7

9 Opdracht 4. Het volgende filmpje legt uit hoe deze aanpassing aan de omgeving op de GalapagosEilanden te zien is. Bekijk het filmpje Maak de volgende vraag: Volgens de man in het filmpje stelde Darwin zich de volgende vraag: hoe kan het zijn de schildpadden op de verschillende eilanden er zo verschillende uitzagen? Leg uit hoe dit komt door middel van het filmpje. Darwin en Wallace Pagina 8

10 Wat veel mensen niet weten is dat Darwin niet de enige was met ideeën over evolutie. Iemand die rond dezelfde tijd als Darwin dezelfde theorie ontwikkelde was de bioloog Alfred Russel Wallace. Deze onderzoeker voer met een schip van 1854 tot 1862 naar Indonesie en ontdekte daar iets vreemds. Hij ontdekte dat de vogels op het westelijke eiland Bali hele andere eigenschappen hadden dan op het oostelijke eiland Lombok. De vogels op het eiland Bali hadden een Aziatische oorsprong, Pagina 9

11 terwijl de vogels op Lombo van Australische komaf waren. Wallace trok een scheidslijn tussen de eilanden door om de verschillen van de soorten op de eilanden aan te geven. Deze scheidslijn werd bekend als de Lijn van Wallace. Het gebied tussen die lijn, een tussengebied waar een overgang plaatsvond in de biodiversiteit werd Wallacea genoemd. Lees dit interview tussen Darwin en Wallace. Het interview heeft niet echt plaatsgevonden, maar geeft goed weer hoe beide mannen aan het werk zijn gegaan en wat ze door de jaren heen hebben gedaan. Maak aan de hand van het interview de volgende vragen: Opdracht 5a. Maak een tijdlijn van het leven van Wallace gebaseerd op het interview. Opdracht 5b. Wallace heeft twee reizen gemaakt op een schip. Welke twee waren dit en wat is er op deze twee reizen gebeurd? Opdracht 5c. Uiteindelijk is Darwin beroemd geworden en Wallace een beetje vergeten. Wat zegt Darwin hierover in het interview? En wat zegt Wallace? Werk de mening van beide heren kort even uit. Tot slot Jullie zijn de afgelopen lessen bezig geweest met het creationisme en de evolutieleer. En wat geloof jij? Geloof je in een van de vormen van creationisme? Of juist in de evolutieleer, en waarom dan? Of zie je misschien wel een wereld voor je waarbij zowel God als de evolutie zouden passen? Opdracht 6: Schrijf in 100 woorden jouw ideeën hierover op! Pagina 10

12 Pagina 11

13 Oefentoetsje Creationisme en evolutie kn.nu/5g6a7 Wat bedoeld Darwin met 'survival of the fittest'? a. Het dier dat zich het best heeft aangepast aan zijn omgeving heeft de grootste kans te overleven en zich voort te planten b. Dat de gene die het sterkst is, en dus het best kan vechten overleefd c. Dat God de mensen heeft gemaakt en hen boven aan de voedselketen heeft geplaatst Een berkklever is een witte vlinder die vaak op de berkenboom zit. Omdat de stam van de berk wit is, valt de vlinder niet op en wordt zo minder snel door vogels opgegeten. Sommige berkklevers worden met een bruine kleur geboren. Dit is relatief een vrij kleine groep. Na een bosbrand is de populatie witte berkklevers heel klein geworden en is de populatie met bruine berkklevers gegroeid. Is hier sprake van natuurlijke selectie? a. Nee. b. Ja, want sommige vlinders overleefden de bosbrand en sommigen niet c. Ja, na de bosbrand van de kleur van de vlinder belangrijk voor de kans van overleving. De populatie heeft zich aan zijn omgeving aangepast Het boek waarin Darwin zijn evolutietheorie beschreef heet... a. The survival of the fittest b. On the origin of species c. The Malay Archiopelago Waar ontdekte Darwin dat de ene soort uit de andere soort voort komt? a. Canarische Eilanden b. Texel c. Galapagos Eilanden Het woord 'creatie' betekent letterlijk... Pagina 12

14 a. Schepping b. Oerknal c. Maken Voor Dajana is God het begin van alles. Wat dit begin was, is een mysterie. Maar na het begin namen de wetten van logica en wetenschap het over en zorgden voor een verdere ontwikkeling van de schepping. Tegenspraak tussen Koran en wetenschap kan ontstaan doordat wij nog niet alles weten, maar ook de interpretatie van de Koran is mensenwerk en dus niet onfeilbaar, stelt Dajana. Dajana is een... a. Jonge-aarde creationist b. Oude-aarde creationist c. Progressief creationist Een creationist gelooft... a. Dat de aarde is ontstaan door een oerknal b. Dat God de aarde heeft gemaakt c. Dat er ooit een schepper is geweest, maar men weet niet wie Op de vierde dag maakte God... a. De planten b. De vissen en vogels c. De zon, de maan en de sterren Darwin en Wallace leefden in de... a. 17e eeuw b. 18e eeuw c. 19e eeuw Wat wordt er bedoeld met 'De Lijn van Wallace'? a. De scheidslijn tussen Aziatische en de Australische fauna b. Wallace ontdekte een diersoort in Indonesië met lijnen c. De lijn waarmee Wallace de diersoorten heeft verbonden om zo te ontdekken welk dier er als eerst was Pagina 13

15 Antwoorden Antwoorden: Creationisme en evolutie Nieuwe Categorie Nieuwe feedback (0 tot 5 punten) Feedback Nieuwe feedback (5 tot 10 punten) Feedback Vragen en antwoorden in deze categorie Wat bedoeld Darwin met 'survival of the fittest'? 1. Het dier dat zich het best heeft aangepast aan zijn omgeving heeft de grootste kans te overleven en zich voort te planten (1 punten) 2. Dat de gene die het sterkst is, en dus het best kan vechten overleefd (0 punten) 3. Dat God de mensen heeft gemaakt en hen boven aan de voedselketen heeft geplaatst (0 punten) Een berkklever is een witte vlinder die vaak op de berkenboom zit. Omdat de stam van de berk wit is, valt de vlinder niet op en wordt zo minder snel door vogels opgegeten. Sommige berkklevers worden met een bruine kleur geboren. Dit is relatief een vrij kleine groep. Na een bosbrand is de populatie witte berkklevers heel klein geworden en is de populatie met bruine berkklevers gegroeid. Is hier sprake van natuurlijke selectie? 1. Nee. (0 punten) 2. Ja, want sommige vlinders overleefden de bosbrand en sommigen niet (0 punten) 3. Ja, na de bosbrand van de kleur van de vlinder belangrijk voor de kans van overleving. De populatie heeft zich aan zijn omgeving aangepast (1 punten) Het boek waarin Darwin zijn evolutietheorie beschreef heet The survival of the fittest (0 punten) Pagina 14

16 2. On the origin of species (1 punten) 3. The Malay Archiopelago (0 punten) Waar ontdekte Darwin dat de ene soort uit de andere soort voort komt? 1. Canarische Eilanden (0 punten) 2. Texel (0 punten) 3. Galapagos Eilanden (1 punten) Het woord 'creatie' betekent letterlijk Schepping (1 punten) 2. Oerknal (0 punten) 3. Maken (0 punten) Voor Dajana is God het begin van alles. Wat dit begin was, is een mysterie. Maar na het begin namen de wetten van logica en wetenschap het over en zorgden voor een verdere ontwikkeling van de schepping. Tegenspraak tussen Koran en wetenschap kan ontstaan doordat wij nog niet alles weten, maar ook de interpretatie van de Koran is mensenwerk en dus niet onfeilbaar, stelt Dajana. Dajana is een Jonge-aarde creationist (0 punten) 2. Oude-aarde creationist (0 punten) 3. Progressief creationist (1 punten) Een creationist gelooft Dat de aarde is ontstaan door een oerknal (0 punten) 2. Dat God de aarde heeft gemaakt (1 punten) 3. Dat er ooit een schepper is geweest, maar men weet niet wie (0 punten) Pagina 15

17 Op de vierde dag maakte God De planten (0 punten) 2. De vissen en vogels (0 punten) 3. De zon, de maan en de sterren (1 punten) Darwin en Wallace leefden in de e eeuw (0 punten) 2. 18e eeuw (0 punten) 3. 19e eeuw (1 punten) Wat wordt er bedoeld met 'De Lijn van Wallace'? 1. De scheidslijn tussen Aziatische en de Australische fauna (1 punten) 2. Wallace ontdekte een diersoort in Indonesië met lijnen (0 punten) 3. De lijn waarmee Wallace de diersoorten heeft verbonden om zo te ontdekken welk dier er als eerst was (0 punten) Pagina 16

18 Over dit lesmateriaal Colofon Auteurs Melissa van Zon - Cunningham ; Saro Lozano Parra Laatst gewijzigd 25 mei 2016 om 12:03 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 1; VWO 1; Leerinhoud en doelen Levensbeschouwing; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Pagina 17