Verkiezingsshow: De machtigste man van de aarde.

Transcriptie

1 Verkiezingsshow: De machtigste man van de aarde. Samengesteld door: Werbrouck Steven Vierstraete Thomas Vanleene Stijn

2 Inhoudstafel Inleiding Deel 1: Hoe zit het systeem in elkaar A. De wetgevende macht B. De uitvoerende macht C. De weg naar het presidentschap Deel 2: Verkiezingen 2000 A. Programma B. En dan de verkiezingen Deel 3: Alles op een rijtje A. Pro en contra B. Onze stellingen 1

3 Inleiding Bij het bepalen van ons controversieel thema hebben we gezocht naar een actueel onderwerp. Aangezien de Amerikaanse verkiezingen de laatste maanden veel besproken werden en er rond dit hot item een hele heisa werd gemaakt, leek het ons dan ook een uitstekend controversieel onderwerp. De Amerikaanse verkiezingen zijn dan ook vandaag nog altijd veruit de belangrijkste en meest gevolgde verkiezingen in de wereld. Er wordt tenslotte gestemd voor de man die de volgende vier jaar de wereld in zijn handen zal houden. De meeste mensen weten echter niet bijster veel over hoe het Amerikaans kiessysteem eigenlijk in elkaar zit. De informatie die ze krijgen is veelal een mengeling van korte nieuws- en krantenberichten. In het eerste deel zullen we de Amerikaanse manier van stemmen volledig uit de doeken doen. Het tweede deel zal handelen over de voorbije verkiezingen tussen Al Gore en George W. Bush Jr. Ten slotte zetten we in het derde en laatste deel nog eens de voor- en nadelen van het Amerikaans systeem op een rijtje. 2

4 Deel 1: Hoe zit het systeem in elkaar? De Verenigde Staten van Amerika heeft een federale bestuursvorm met gescheiden machten. De drie machten zijn: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. A. De wetgevende macht De wetgevende macht bestaat in de VS uit het Congres. Het overkoepelt alle 50 Amerikaanse staten en bestaat uit het Huis van Afgevaardigden (= House of Representatives) en de Senaat (= Senate). Beide kamers moeten de wetten goedkeuren. De ene kamer is dus niet machtiger dan de andere. Wel wordt er aan de Senaat meer prestige toegekend. Zo duurt het mandaat van een senator langer (zes jaar tegenover twee jaar voor een afgevaardigde) en kan de senator over 70 stafleden beschikken, terwijl een afgevaardigde het met 20 medewerkers moet doen. In het Huis van Afgevaardigden zetelen 435 leden die om de twee jaar in hun eigen district moeten worden verkozen. Elke staat heeft op basis van het bevolkingsaantal recht op een bepaald aantal zetels in het Congres. De Senaat bestaat uit 100 leden: elke staat levert 2 leden. Ook hier zijn er om de twee jaar verkiezingen, maar er wordt telkens slechts een derde van de senaat verkozen. Eén mandaat duurt dus inderdaad zes jaar. De wetgevende macht kan dus in dit systeem nooit helemaal ontbonden worden. B. De uitvoerende macht De uitvoerende macht bestaat uit de president met zijn zelfgekozen staf (Executive Office). Deze staf bestaat uit dertien posten, die we kunnen vergelijken met onze ministers. De voornaamste functie van de president is erop toe te zien dat de wetten goed worden nageleefd. Hij kan echter ook zijn visie geven over wat er nog verwezenlijkt moet worden in zijn jaarlijkse toespraak (The State of The Union). Hij bezit een vetorecht tegen wetsvoorstellen die hij liever niet uitgevoerd ziet. Dit vetorecht kan echter door een tweederde stemmen meerderheid in het Congres tenietgedaan worden. De handtekening van een president onder een wetsvoorstel is dus niet echt nodig, maar het geeft een krachtig signaal dat hij volkomen achter het wetsvoorstel staat. Een mandaat duurt vier jaar. De president kan slechts één maal herkozen worden. De president van Amerika kan je terecht de machtigste man van de wereld noemen, maar ook aan de grootste macht zijn er grenzen. Vanuit Europa heerst de indruk dat dit systeem nogal onevenwichtig is en afhangt van de persoonlijkheid van de president. Dit kunnen we ook niet volledig ontkennen, maar toch moeten we een nuance maken. De macht van de president hangt af van wat het Congres beslist. Zo kan alleen nog het Congres de oorlog verklaren en kan de president niet meer eigenhandig de uitgavenbegroting wijzigen. Een andere maatregel is dat een president slechts twee ambtstermijnen zijn functie mag uitoefenen. Deze beperkingen van de presidentiële macht zijn er gekomen na de oorlog in Vietnam en het Watergate- 3

5 schandaal in de jaren 60 en 70. Zo wordt het systeem veel evenwichtiger tussen de president en het Congres. Ons beeld van de alomheersende president vloeit voort uit de vooraanstaande rol in de buitenlandse politiek. Zijn macht hangt in de realiteit in grote mate af van zijn vermogen om het congresgebeuren te beïnvloeden. In de praktijk gaat het om een voortdurende, moeizame en in veel gevallen ook frustrerende interactie. Als de tegenpartij de meerderheid heeft in het Congres, zoals ex-president Clinton overkwam, maakt dat het voor de president alleen maar penibeler. Clinton kreeg immers steeds af te rekenen met een bikkelharde republikeinse meerderheid. De democraten zullen het Bush deze keer dan ook heel lastig maken. C. De weg naar het presidentsschap Amerika kent een tweepartijenstelsel. Dit houdt in dat er slechts twee belangrijke partijen zijn: de Republikeinen (Republican Party, met als symbool de olifant) en de Democraten (Democratic Party, met als symbool de ezel). Een onafhankelijke kandidaat kan ook zichzelf voordragen, maar meestal speelt hij slechts een bijrol. De twee politieke partijen hebben echter slechts heel weinig of zelfs geen ideologische inhoud. De campagnevoering is dus dubbel zo belangrijk om hun standpunten te verkondigen. Aan de presidentsverkiezingen zelf gaat een hele selectie vooraf. Als je nu president van VS wil worden, moet je een vaste procedure volgen: 1. De presidentskandidaat dient zijn kandidatuur in. 2. Hij zoekt steun bij een politieke partij. Dit is vooral belangrijk om de financiële steun. 3. De verschillende presidentskandidaten proberen nu hun partijgenoten te overtuigen dat zij de geknipte presidentskandidaat zijn. Daarvoor voeren ze een eerst interne campagne. Uiteindelijk worden in beide partijen de mogelijke kandidaten verkozen. Deze verkiezingen vinden plaats in het voorjaar en worden Primaries genoemd. Bij de verkiezingen van 2000 waren de belangrijkste kandidaten bij de Democraten Al Gore en Bill Bradley; bij de republikeinen waren het George W. Bush Jr. en John McCain. Steve Forbes, een excentrieke miljardair trad als onafhankelijke naar voor door een spotje van zich te maken en dit voortdurend op de televisie te vertonen. 4. Tijdens de National Party Convention in de zomer schuiven de partijen hun uiteindelijke kandidaat naar voren. Duizenden afgevaardigden uit ieder staat komen samen om te stemmen. De stemming gebeurt in verschillende stemrondes (1 stemronde is een ballot ). In deze fase kunnen bepaalde personen zich terugtrekken en hun steun aan een andere kandidaat schenken om later zo eventueel een ministerpost te krijgen of in het beste geval running-mate te worden. Deze laatste wordt veelal vice-president wanneer zijn kandidaat verkozen wordt tot president. 4

6 5. De kandidaten maken hierna hun programma nationaal (en internationaal) bekend en toeren de staten af om campagne te voeren; we spreken van een kiescampagne. Traditioneel zijn bepaalde staten democratisch gericht, andere republikeins. Het komt er vooral op aan om zoveel mogelijk swinging states (zoals Florida) en grote staten (zoals Californië) voor zich te winnen. Voor deze campagnes wordt er een enorm budget aangelegd. George W. Bush Jr. slaagde erin om een budget van maar liefst 4,5 miljard dollar bijeen te sprokkelen. Dit geld komt vooral van bedrijven, die zo in de gunst van de toekomstige president komen te staan. De president laat zich bijstaan door adviseurs die ervoor moeten zorgen dat de president zelfzeker naar buiten treedt en zo het volk aan zijn kant kan scharen. De running-mate helpt campagne voeren en stemmen trekken. Joseph Liebermann zorgde bijvoorbeeld voor de joodse steun aan Al Gore. Ongeschikte en minder capabele kandidaten worden hier genadeloos ontmaskerd. Tijdens een campagne moet een kandidaat niet alleen zichzelf definiëren en het vertrouwen winnen, de president moet kunnen organiseren, debatteren onder druk, sponsors aantrekken. Kortom: hij moet tonen dat hij iets in zijn mars heeft. De campagne wordt zo een vuile, harde, maar relevante test. Crisissen in een campagne zijn dan ook interessant: ze geven de kandidaten de kans om te laten tonen dat ze ermee kunnen omgaan. George W. Bush Jr. ontweek zo handig de klip van zijn drankgebruik en won hiermee waarschijnlijk stemmen. Begin november kan de burger dan uiteindelijk zijn stem uitbrengen. Hierbij leggen we de nadruk op kan. Een Amerikaan hoeft immers niet te stemmen, aangezien er stemrecht is en geen stemplicht zoals bij ons. De Amerikanen stemmen op kiesmannen. Zij zullen uiteindelijk de president verkiezen. We noemen ze het kiescollege (Electoral College). Dit kiescollege is samengesteld uit 538 kiesmannen: 100 senatoren afgevaardigden + 3 kiesmannen uit het District of Colombia. Het aantal kiesmannen per staat is dus op dezelfde manier verdeeld als het aantal afgevaardigden. Deze verdeling wordt slechts om de tien jaar bekeken en eventueel aangepast. Door bevolkingsschommelingen kan het evenwicht verstoord worden. Na een klein rekensommetje blijkt ook dat een kandidaat eigenlijk al met 11 van de 50 staten de overwinning kan binnenhalen. Deze zijn: California Texas Florida New York Ohio Pennsylvania Illinois Michigan New Jersey North Carolina Georgia of Virginia 5

7 Het kan ook gebeuren dat een president proportioneel niet de meeste stemmen haalt, maar wel de meeste kiesmannen. Dit kan de geloofwaardigheid van de president aantasten. De kiesman met de meeste stemmen krijgt de hele staat volgens het winner takes it all -principe. Dit verplicht de president de uiteenlopende belangen va iedere staat te leren kennen. Toch worden de kleinere staten door de twee presidentskandidaten veelal niet aangedaan. In de praktijk kan een stand voorkomen. Het Congres moet dan beslissen wie er de president wordt. Indien dit bijvoorbeeld dit jaar was gebeurd, zou Al Gore, voorzitter van het congres, zichzelf hebben kunnen benoemen tot president van VS. 6

8 Deel 2: Verkiezingen 2000 A. Programma Door de bloeiende economie is er een begrotingsoverschot. Dit wil Bush teruggeven aan de bevolking door een belastingsvermindering. Gore daarentegen denkt dat vooral de rijkeren daarvan zullen profiteren. Daarom wil hij het geld vooral gebruiken voor de gezondheidszorg en het onderwijs. Ook wil hij met dit geld de overheidsschuld aflossen. Bush wil de pensioenvoorziening verbeteren door het stelsel gedeeltelijk te privatiseren. Gore denkt eerder aan een verbetering door middel van een spaarfonds. Een punt waarover beiden het eens zijn is de doodstraf. Beiden vinden net zoals ongeveer 67 % van de bevolking dat de doodstraf kan. Alleen is Gore wat voorzichtig om gewaagde uitspraken te doen uit vrees dat dit wel eens stemmen zou kunnen kosten. Al Gore is een persoon die zich inzet voor de gezinnen met gemiddelde inkomens. Zo wil hij dat de overheid maatregelen neemt om hun situatie te verbeteren. Bush is helemaal geen voorstander van overheidsbemoeienissen. Bush staat veeleer voor belastingsverlaging, een ruime baan voor het bedrijfsleven en een sterke defensie. Gore heeft het voordeel dat hij acht jaar vice-president is geweest onder Bill Clinton. Zo heeft hij kennis van heel wat dossiers. Daarom komt hij ook wat stijf over voor het gewone publiek. Bush zal veel meer op zijn gevoel reageren. Beide programma s lagen niet mijlenver uit elkaar. Het was dus ook te verwachten dat het een nipte overwinning zou worden voor één van beide presidentskandidaten. Gore kon rekenen op de steun van Clinton. Zo werd er een peiling gehouden waarbij 79 % van de ondervraagden op Gore zouden stemmen indien ze Amerikaan zouden zijn. Slechts 10 % zou op Bush stemmen. De lage cijfers voor Bush zijn te verklaren door het feit dat Bush niet veel nadruk legt op het buitenlands beleid. Dit komt door de ervaringen van zijn vader. Toen Bush senior in 92 te veel nadruk legde op het buitenland, werd dit genadeloos afgestraft door de verkiezingen van Clinton tot president. Ook Israël zag Gore wel zitten als de nieuwe president van Amerika. Ze hoopten dat Gore het werk van Clinton zou verderzetten om zo eindelijk een akkoord te bereiken. B. En dan de verkiezingen Enkele dagen vooraf leek het erop dat het weer een belangrijke factor zou spelen op de uitslag, want aangezien er geen stemplicht is, kunnen belangrijke stemmen voor een bepaalde kandidaat verloren gaan. Dit was vooral het geval voor Al Gore. Zijn programma was afgestemd op de minderbedeelden. Bij die groep is de motivatie om te gaan stemmen niet zo groot. Door de onbetrouwbare informatie van de media, waren de mensen in de waan dat eerst Gore aan de winnende hand was. Later op de avond, wanneer er meer stem- 7

9 men geteld waren, bleek dat Bush de volgende president van Amerika zou worden. Gore had zich bij zijn nederlaag neergelegd en had zijn tegenstander gefeliciteerd via de telefoon. Maar toen hij op weg was om zijn nederlaagspeech voor te lezen, kreeg hij het bericht dat de voorsprong in de beslissende staat Florida, waar er beslist zou worden wie de 25 kiesmannen zou krijgen en zo ook het presidentsschap, stelselmatig slinkte. Daarop belde hij opnieuw naar Bush om te zeggen dat hij zich nog niet gewonnen gaf. Hij zou er alles aan doen om alsnog president te worden. Het werd een dubbeltje op zijn kant. Na de telling bleek dat het verschil tussen de twee kandidaten in Florida minder dan 2000 stemmen bedroeg en dan beveelt de wet van Florida een manuele hertelling. Uit die hertelling bleek dat de voorsprong van Bush daalde naar slechts een zevenhonderdtal stemmen. Het lijkt ons absurd dat een hertelling zoveel verschilt van de eerste telling. Al lachend werd dan ook gezegd dat Gore na nog een tiental hertellingen wel dubbel zoveel stemmen zou hebben als Bush. Er kunnen inderdaad op z n minst vragen bij het ouderwetse ponskaartensysteem gesteld worden. De Republikeinen reageerde hierop en gingen naar de rechtbank. Ze wilden de hertelling stoppen, omdat ze vreesden dat ze zo de verkiezingen alsnog zouden verliezen. Maar de Democraten verdedigden zich met een team van advocaten, die zegden dat er heel wat onregelmatigheden waren. Zo was er volgens hen uitzonderlijk veel ponsafval. Dit zijn stembiljetten waar er in plaats van gaatjes slechts deukjes gemaakt zijn en dus niet meetellen. De rechtbank gaf uiteindelijk de republikeinse partij gelijk en stopte de hertelling. Achteraf blijk echter dat, volgens een onderzoek van twee Amerikaanse kranten (The Washington Post en The Palm Beach Post) niet George Bush, maar Al Gore de scepter zou moeten zwaaien in het Witte Huis. Al Gore zou 682 stemmen meer gehaald hebben dan Bush. Dit zijn echter conclusies die weinig zoden aan de dijk brengen. Tegen de beslissing van het Amerikaanse hooggerechtshof, die de kiesstrijd in het voordeel van de Texaan beslechtte, is immers geen beroep mogelijk. 8

10 Deel 3: Alles op een rijtje A. Pro en contra Uit het vorige hebben we de volgende tabel gedestilleerd: belangen van iedere staat te kennen Ongeschikte en minder capabele kandidaten worden genadeloos ontmaskerd, want je moet gedurende je campagne kunnen: - debatteren (onder druk) - organiseren - sponsors aantrekken Campagne = een test: een vuile test, een harde test, maar wel een relevante test Principe van democratie = het volk dat De meeste stemmen halen biedt nog kiest geen garantie voor winst Stemrecht: uiterst democratisch gegeven Tweepartijenstelsel zonder echte ideologie (weet je wel op wie je stemt?) Belang naargelang de grootte van de Onrechtmatige verdeling van de kiesmannen: staat Vb: in 1988 vertegenwoordigden 7 kleine staten nog elk 21 kiesmannen, net zoals Florida toen. De bevolking van Florida was echter drie keer zo groot als de totale bevolking van die zeven kleine staatjes samen. Verplicht de kandidaat de uiteenlopende Dure campagnes: diegene met het meeste geld of grootste populariteit wint Minderheid aan absolute stemmen tast geloofwaardigheid van president aan Fraudemogelijkheden: - kiessysteem met ponskaarten (ouderwets?) - omkoping kiesmannen - hertelling wijst al een beduidend ander resultaat B. Onze stellingen De kandidaat met het meeste geld wint. Het Amerikaans kiesstelsel is ondemocratisch en moet dringend aangepast worden. De keuze tussen twee partijen is groot genoeg om van democratie te spreken. Het systeem met ponskaarten is misschien ouderwets, maar blijft het enige onfeilbare systeem. Ieder stem telt. 9

11 Bibliografie Het Volk (06/11/ 00) Knack (15/11/ 00) Het Nieuwsblad (20-21/01/ 01) Encarta Winkler Prins Editie