Theorie toepasbaar op praktijk: planologie in Utrecht

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Theorie toepasbaar op praktijk: planologie in Utrecht"

Transcriptie

1 Jg. 48 / Nr. 1 / 2015 Theorie toepasbaar op praktijk: planologie in Utrecht P. 32 Theorie toepasbaar op praktijk: planologie in Utrecht Thomas Hartmann en Tejo Spit Mainportontwikkeling nam in het onderzoek van Utrecht een belangrijke plaats in

2 Jg. 48 / Nr. 1 / 2015 Thomas Hartmann en Tejo Spit P. 33 Planologie in Utrecht heeft van oudsher een sterke band met sociale geografie. Beide zijn empirisch georiënteerd. De onderzoeksthema s zijn altijd gericht op de praktijken van ruimtelijke ordening en allengs verschoven van stedelijke regio s en mainportontwikkeling vanuit economisch en ruimtelijk perspectief naar duurzaamheid. In de methodiek is meer ruimte gegeven aan de actor-gerichte benadering en governance oplossingen die een antwoord geven op toenemende normativiteit, complexiteit en onzekerheid van planologische vraagstukken. Constant in de Utrechtse benadering is het centrale onderzoeksdoel om theoretische inzichten dienstbaar te maken aan de ruimtelijke ordening van alledag. Om het planologisch onderzoek te karakteriseren biedt het aan de Universiteit Utrecht standaard gehanteerde onderscheid tussen object, proces en context houvast. In de eerste editie van Gepland Nederland (Spit & Zoete, 2002), een inleidend boek voor planologie studenten, is de planningdriehoek object-proces-context gebruikt als kapstok om theoretische opvattingen te positioneren. Deze drie begrippen kunnen als volgt worden omschreven: het object heeft betrekking op de inhoud van een planologisch vraagstuk. Dat kan dus bijvoorbeeld een vraagstuk rondom wonen, de allocatie van publieke voorzieningen, een mobiliteitsprobleem, of uitdagingen in het samenspel tussen ruimte en water zijn. Onder proces wordt de interactie tussen actoren en middelen verstaan, met name hoe deze ingezet worden om bepaalde planologische doeleinden te bereiken. De context refereert aan de randvoorwaarden (of omgevingsvariabelen) waarin doelstellingen ten aanzien van object en proces gerealiseerd kunnen worden. Dit kunnen sociale trends en ontwikkelingen zijn, maar ook veranderingen of beperkingen in de omgeving, zoals economische of politieke ontwikkelingen. Theorievorming en planologische opvattingen in Utrecht (maar dat zal elders niet anders zijn) reflecteren primair in het onderzoek, maar zijn ook zichtbaar in het onderwijs. Centraal in de Utrechtse benadering staat altijd het object: de ruimte waarmee een planoloog bezig is. Dit komt voort uit de van oudsher sterke band tussen planologie en sociale geografie in het onderzoek en onderwijs, die traditioneel op het ruimtelijk object gericht is. In deze bijdrage proberen wij duidelijk te maken hoe aan de Universiteit Utrecht de theoretische accenten in het planologisch onderzoek en onderwijs sinds 1990 zijn geëvolueerd. Spiegel van de samenleving Theorieontwikkeling in Utrecht begint vanaf de jaren negentig met het werk van

3 Jg. 48 / Nr. 1 / 2015 Theorie toepasbaar op praktijk: planologie in Utrecht P. 34 de toenmalige hoogleraar Planologie, Ton Kreukels. In een van zijn sleutelpublicaties beschouwt Kreukels op basis van een studiereis door de Verenigde Staten planning als een spiegel van maatschappelijke ontwikkelingen (Kreukels, 1985). Kreukels wordt tot op de dag van vandaag gezien als een van de eersten die de toenmalige structuralistische inside-out -planologie (Boelens, 2011) ter discussie stelde. In de inside-out planologie maakte een beperkte groep (inside: planologen en bestuurders) ruimtelijke plannen voor anderen (out). Zijn benadering had affiniteit met die van de urban regime theories in die tijd (Logan & Molotch, 1987) en pleitte voor een planologie die de verschillende belanghebbenden meer bij de ontwikkeling van de stad betrok (Boelens, 2011). Nu, bijna dertig jaar na deze publicatie, wordt hiernaar in Nederlandse debatten nog steeds af en toe verwezen. Planning, zo constateerde Kreukels, is niet alleen van alledag en alomtegenwoordig, maar zelfs wenselijk. Planning is immers zowel verankerd in een maatschappelijke achtergrond, als in een institutionele omgeving. Planning kan daarom slechts adequaat worden bestudeerd indien het tegen diezelfde achtergrond wordt gepositioneerd en dat is de kern van deze institutionele benadering. In de jaren negentig heeft het planologisch onderzoek aan de Universiteit Utrecht zich vooral langs deze lijn ontwikkeld, dat wil zeggen langs de lijn van de institutionele benadering. Het WRRrapport dat onder leiding van Kreukels destijds is opgesteld kan als het startpunt hiervan worden beschouwd (WRR, 1990). Qua object kreeg mainportontwikkeling in de loop van de jaren negentig een prominente plaats in het programma. In meer algemene zin is de dominantie van het object in het onderzoek van de Utrechtse planologie terug te zien in de samenwerking met de sociale geografie (Dieleman e.a., 1999). Meer specifiek richtte het onderzoek van Kreukels zich in die tijd op de ontwikkeling van zeehavens (Kreukels & Wever, 1998) en dat van Spit zich op de ontwikkeling van stationslocaties (Spit & Bertolini, 1998). In dat laatste is op basis van het proefschrift van Luca Bertolini ook het place-node model ontwikkeld, dat later door andere onderzoekers vaak is gebruikt. De bijzondere benaderingswijze van het onderzoek naar mainportontwikkeling, met focus op de relatie tussen mainports en hun omgeving, wordt in de wetenschappelijke discussie gewaardeerd, omdat het traditionele onderzoek uit deze tijd zich slechts richtte op een sectorale analyse van transport(-knooppunten) (Docherty, 2000). Deze bijzondere combinatie van koppeling van onderzoeksthema s met planologische en geografische perspectieven kan ook later teruggevonden worden in onderzoek van Utrechtse planologen (Witte, 2014). Actorgerichte benadering Rond de eeuwwisseling voltrok zich een inhoudelijke wijziging toen Kreukels zich meer ging richten op de actorgerichte benadering, terwijl Spit in theoretische zin meer terugkeerde naar de institutionele benadering als basis voor planologisch onderzoek (Needham e.a., 2000). De actorgerichte benadering kan gezien worden als een poging van Kreukels om een nieuw theoretisch perspectief op de planologie te ontwikkelen dat bemiddelde tussen een gedragswetenschappelijke benadering en een meer op de bestuurskunde gerichte benadering. Dit valt onder meer waar te

4 Jg. 48 / Nr. 1 / 2015 Thomas Hartmann en Tejo Spit P. 35 nemen in het boek Planning zonder overheid (Boelens e.a., 2006). Deze actorgerichte benadering is verbonden met de institutionele benadering, zoals het boek Metropolitan Governance and Spatial Planning: Comparative Case Studies of European City-regions van Salet, Thornley en Kreukels (2003) over strategische planning laat zien. Met de benoeming van Luuk Boelens in 2004 tot bijzonder hoogleraar krijgt de actorgerichte benadering in theoretische zin een belangrijke impuls welke wordt uitgewerkt in de actor-netwerk-theorie (ANT) (Boelens, 2010) die ook in de internationale literatuur vaak is bediscussieerd. Volgens deze benadering kan de tegenstelling tussen moderne en postmoderne planologie door een grotere nadruk op actorgerichtheid, die de plaats inneemt van overheidscentrisme, beter worden begrepen en de planning beter worden aangestuurd. Boelens (2011) wijst daarbij vooral op de nadelen van deze traditionele overheidsgerichte manier van planologie-beoefening met wat hij ziet als falende planologische projecten of concepten zoals de Betuwelijn of het Groene Hart in de Randstad. Die actorgerichte benaderingswijze probeert daarmee niet alleen onzekerheden, fragmentatie of pluralisme te minimaliseren zoals in de traditionele benadering, maar speurt vooral naar mogelijkheden buiten de traditionele benaderingswijze (Boelens, 2011). Hier wordt een belangrijk kenmerk ten aanzien van het theoretisch perspectief in het onderzoek in Utrecht opnieuw zichtbaar: de doorlopende reflectie op de complexe interactie tussen de publieke en private regimes. In het huidige onderzoeksprogramma Sustainable Modes of Governance is dit eveneens prominent zichtbaar. Naar een duurzame inrichting Vanaf 2010 heeft er zich opnieuw een paradigmaverschuiving voorgedaan in het Utrechtse planologische onderzoek. Terwijl in traditionele zin de onderwerpen in het Utrechtse onderzoek zich meer op de economische aspecten van ruimtelijke ordening richtten, komt vanaf 2010 een duurzame inrichting van de omgeving meer en meer centraal staan. De toen gestarte programmatische samenwerking met de sectie milieu-maatschappij-wetenschappen opende nieuwe perspectieven op theorievorming die in het bijzonder zijn toegespitst op onderzoek naar verschillende (duurzame) modes of governance (Driessen & Spit, 2010; Hartmann & Driessen, 2014). In de laatste vijf jaar is de planologische theorieontwikkeling weliswaar vooral op toepassing gericht, in de opleiding komen veel meer theoretische planologische dilemma s centraal te staan. Dit zijn onder andere vragen naar een balans tussen flexibiliteit en rechtsbescherming en -zekerheid, de rol van het publiek in planologie, legitimiteitsvraagstukken en vragen over de rechtvaardigheid van planologische interventies. De Utrechtse theorieopvatting volgt daarmee steeds minder een bepaalde school van theorievorming, zoals collaboratieve planning of participatieve planning, maar tracht eerder een breed perspectief op het vakgebied neer te zetten. Daarbij wordt de ene keer meer geput uit een perspectief van het proces (Hartmann, 2012a), en de andere keer meer uit de context (Hartmann, 2012b; Hartmann & Needham, 2012). Het inhoudelijke object blijft in de traditie van de jaren negentig niet alleen overeind, het wordt ook verbreed van mainportont-

5 Jg. 48 / Nr. 1 / 2015 Theorie toepasbaar op praktijk: planologie in Utrecht P. 36 Klimaatadaptatie doet haar intrede in het planologisch onderzoek wikkeling tot corridorontwikkeling, zoals de corridor Rotterdam-Genua (Witte e.a., 2013). Daarnaast nestelen zich steeds meer vraagstukken op het gebied van duurzaamheid, zoals water, klimaat of bodemverontreiniging in het Utrechtse planologische onderzoek (Hartmann & Juepner, 2014). Praktijk en theorie Uit het voorgaande mag worden geconcludeerd dat voor de Utrechtse planologie het object van planologie, dikwijls verbonden met het onderzoek in de Utrechtse sociale geografie, uitgangspunt is geweest voor theorievorming. Die theorievorming is voornamelijk geïnspireerd door de institutionele benadering die al veel langer gangbaar was in de economie en de sociologie. Er is dan ook veel onderzoek verricht naar het ruimtelijk handelen van publieke- of private instellingen in de samenleving. Tot op de dag van vandaag is dat nog steeds prominent aanwezig en kleurt het in hoge mate de Utrechtse opvatting over ruimtelijke ordening. Wij mogen vaststellen dat Utrecht soms is meegegaan en soms vooruitgelopen is op trends in de planningstheorie (Boelens, 2010; Kreukels, 1985), waarbij tegelijkertijd altijd is vastgehouden aan het belang van het object. Kenmerkend voor het planologisch onderzoek blijft naar ons oordeel de wijze waarop theoretische inzichten toepasbaar gemaakt (kunnen) worden op problemen in de praktijken van ruimtelijke ordening. Daarbij is het minder relevant of het object nu economische thema s of duurzaamheidsthema s omvat. In het hedendaagse Utrechtse onderzoek wordt gezocht naar governance oplossingen die een antwoord geven op toenemende normativiteit, complexiteit en onzekerheid binnen planologische vraagstukken. In deze zoektocht worden

6 Jg. 48 / Nr. 1 / 2015 Thomas Hartmann en Tejo Spit P. 37 meerdere benaderingswijzen gehanteerd. Dit is nog eens weerspiegeld in het thema van het AESOP congres van 2014: From Control to Co-evolution dat onder leiding van Boelens in Utrecht plaatsvond. Thomas Hartmann (t.hartmann@uu.nl) is sinds 2010 universitair docent planningstheorie en coördinator van de masteropleiding Planologie aan de Universiteit Utrecht. Tejo Spit (T.J.M.Spit@uu.nl) is sinds 2002 hoogleraar Planologie aan de Universiteit Utrecht. Literatuur Bertolini, L. & T. Spit (1998) Cities on rails: The redevelopment of railway station areas, E&FN Spon, Londen Boelens, L. (2010) Theorizing practice and practicing theory: Outlines for an actor-relational-approach in planning, Planning Theory, jg. 9, nr. 1, p Boelens, L. (2011) Going beyond planners' dependencies: An actor-relational approach to Mainport Rotterdam, Town Planning Review, jg. 82, no. 5, p Boelens, L., T. Spit & B. Wissink (2006) Planning zonder overheid, een toekomst voor planning, 010, Rotterdam Dieleman, F.M., M.J. Dijst & T. Spit (1999) Planning the compact city: The Randstad Holland experience, European Planning Studies, jg. 7, nr. 5, p Docherty, I. (2000) Book Reviews: Cities on Rails: The Redevelopment of Railway Station Areas, Urban Studies, jg. 37, nr. 8, p Driessen, P.P.J., & T. Spit (2010) De bekostiging van klimaatadaptatie. Argumenten voor een legitieme balans van baten en lasten, Beleid en Maatschappij, jg. 37, nr. 1, p Hartmann, T. (2012a) Rationaliteiten in ruimtelijke planvorming: Een theoretisch perspectief op participatiemanagement vanuit de burger, Bestuurswetenschappen, jg. 66, nr. 6, p Hartmann, T. (2012b) Wicked problems and clumsy solutions: Planning as expectation management, Planning Theory, jg. 11, nr. 3, p Hartmann, T. & P.P.J. Driessen (2014) The Flood Risk Management Plan: Towards spatial water governance, Journal of Flood Risk Management, doi: / jfr Hartmann, T. & R. Juepner (2014) The Flood Risk Management Plan An essential step towards the institutionalization of a paradigm shift, International Journal of Water Governance, nr. 2, p Hartmann, T. & B. Needham (red.) (2012) Planning by law and property rights reconsidered, Ashgate, Farnham Kreukels, A.J.M. (1985) Planning als spiegel van de westerse samenleving, Beleid en Maatschappij, jg. 12, p Kreukels, A.M.J. & E. Wever (1998) North Sea ports in transition: Changing tides, Van Gorcum, Assen Logan, J.R. & H.L. Molotch (1987) Urban fortunes: The political economy of place, University of California Press, Berkeley Needham, B., P. te Raa, T. Spit & T.H. Zwanikken (2000) Kwaliteit, winst en risico: De invloed van het Vinex-onderhandelingsmodel op de programmatische ontwikkeling van Vinex-locaties, Radboud Universiteit Nijmegen Salet, W.G.M., A. Thornley & A.M.J. Kreukels (2003) Metropolitan governance and spatial planning: Comparative case studies of European city-regions, Spon Press, Londen en New York Spit, T. & Zoete, P.R. (2002) Gepland Nederland: Een inleiding in ruimtelijke ordening en planologie, Sdu uitgevers, Den Haag Spit, T., & Zoete P.R. (2009) Ruimtelijke ordening in Nederland: Een wetenschappelijke introductie in het vakgebied, Sdu uitgevers, Den Haag Witte, P. (2014) The corridor chronicles. Integrated perspectives on European transport corridor development, Eburon Academic Publishers, Delft Witte, P., F. van Oort, B. Wiegmans & T. Spit (2013) Capitalising on spatiality in european transport corridors, Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, jg. 104, nr. 4, p WRR (1990) Institutions and cities. The Dutch experience, WRR, Den Haag

Besturen in Europese grootsteden, een complex patchwork? Elke Devroe

Besturen in Europese grootsteden, een complex patchwork? Elke Devroe Besturen in Europese grootsteden, een complex patchwork? Elke Devroe Telephone number: +31 (0)70 800 9375 E-Mail: e.devroe@cdh.leidenuniv.nl Faculty / Department: Faculteit Campus Den Haag, Instituut Bestuurskunde

Nadere informatie

Integrale planning van water, ruimte en resilience

Integrale planning van water, ruimte en resilience 1 Integrale van water, ruimte en resilience Dr Margo van den Brink Afdeling Planologie Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Rijksuniversiteit Groningen 2 God schiep de wereld, behalve Nederland. Dat liet

Nadere informatie

Universiteit Leiden. John Kroes 12 mei 2017

Universiteit Leiden. John Kroes 12 mei 2017 Universiteit Leiden John Kroes 12 mei 2017 In Leiden en Den Haag Leiden Nederland Amsterdam Den Haag Eerste Universiteit van Nederland Opgericht door Willem van Oranje in 1575 Als beloning voor verzet

Nadere informatie

Van Duurzame Wegen naar Duurzame Netwerken

Van Duurzame Wegen naar Duurzame Netwerken Van Duurzame Wegen naar Duurzame Netwerken Symposium 10 jaar Samenwerking RWS-RuG Groningen, 22 november 2017 prof.dr. Jos Arts Hoogleraar milieu- en infrastructuurplanning, RUG Strategisch adviseur duurzame

Nadere informatie

Locatiesynergie bepalend in stationsontwikkelingen

Locatiesynergie bepalend in stationsontwikkelingen Locatiesynergie bepalend in stationsontwikkelingen ing. W. Dijkmans, s1656066 Dilemma s in de vastgoedsector F3, Individueel, week 7 Master Vastgoedkunde Oktober 2007 Colofon Gegevens onderwijsinstelling:

Nadere informatie

Workshop: Communicatieprocessen en de Nationale Omgevingsvisie (NOVI)

Workshop: Communicatieprocessen en de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) Workshop: Communicatieprocessen en de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) Angélique Boel en Katrin Bruchmann 28 juni 2019 Praktijkcongres: Omgevingswet voor communicatieprofessionals Praktijkcongres: Omgevingswet

Nadere informatie

Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers

Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers The European professional practice qualification for public service leaders Inschrijving vóór 1 juli 2016 = 10% korting op inschrijvingskosten

Nadere informatie

Planhiërarchische oplossingen : een bron voor maatschappelijk verzet

Planhiërarchische oplossingen : een bron voor maatschappelijk verzet UvA-DARE (Digital Academic Repository) Planhiërarchische oplossingen : een bron voor maatschappelijk verzet van Baren, N.G.E. Link to publication Citation for published version (APA): van Baren, N. G.

Nadere informatie

College- en tentamenrooster 2015-2016 Masteropleidingen ESL

College- en tentamenrooster 2015-2016 Masteropleidingen ESL College- en tentamenrooster 2015-2016 Masteropleidingen ESL De vakken zijn in dit rooster per blok in alfabetische volgorde opgenomen. BLOK 1 vaknaam/code dag van tot weken Comparative Law and Economics

Nadere informatie

Regionale Integratieve Strategieën: wat valt er te leren uit andere Europese regio s? Marjolein Spaans en Wil Zonneveld

Regionale Integratieve Strategieën: wat valt er te leren uit andere Europese regio s? Marjolein Spaans en Wil Zonneveld Regionale Integratieve Strategieën: wat valt er te leren uit andere Europese regio s? Marjolein Spaans en Wil Zonneveld Delft University of Technology Ruimteconferentie 2013 Challenge the future Opzet

Nadere informatie

AISSR - Amsterdam Institute for Social Science Research Denken en handelen in ruimte en mobiliteit corridors

AISSR - Amsterdam Institute for Social Science Research Denken en handelen in ruimte en mobiliteit corridors AISSR - Amsterdam Institute for Social Science Research Denken en handelen in ruimte en mobiliteit corridors L. Bertolini Opzet Wat? Waarom? Hoe? Onderzoek aan de UvA Ruimteconferentie 19 april 2011 2

Nadere informatie

Conferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag

Conferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag Conferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag 09.00 9.30 uur Ontvangst 9.30 10.00 uur Welkomstwoord, kennismaking en openingwoord door dagvoorzitter

Nadere informatie

Verbinden van Duurzame Steden

Verbinden van Duurzame Steden Verbinden van Duurzame Steden Managen van verwachtingen Jan Klinkenberg, Netwerkmanager VerDuS Startbijeenkomst URD2-projecten 11 oktober 2012 Programma vanmiddag 13.00-13.15 uur Introductie VerDuS 13.15-15.15

Nadere informatie

Research in Higher Professional Education: A staff perspective. Mw. D.M.E. Griffioen

Research in Higher Professional Education: A staff perspective. Mw. D.M.E. Griffioen Research in Higher Professional Education: A staff perspective. Mw. D.M.E. Griffioen This chapter is part of: Griffioen, D.M.E. (2013). Research in Higher Professional Education: A Staff Perspective. Chapter

Nadere informatie

Stand van de planologische theorie in Nederland

Stand van de planologische theorie in Nederland Stand van de planologische theorie in Nederland P. 84 Stand van de planologische theorie in Nederland Polders en dijken liggen ten grondslag aan de Nederlandse planningstraditie P. 85 Deze Rooilijn theoriespecial

Nadere informatie

Sustainable solutions from a multidisciplinary approach

Sustainable solutions from a multidisciplinary approach Sustainable solutions from a multidisciplinary approach Infrastructures & Mobility Delft Research Initiatives Delft Research Initiatives Energie, Gezondheid, Infrastructuren & Mobiliteit, en Leefomgeving

Nadere informatie

Integrated Planning & Design in the Delta (IPDD)

Integrated Planning & Design in the Delta (IPDD) Integrated Planning & Design in the Delta (IPDD) 28 november 2013 Integrated Planning & Design in the Delta (IPDD) Onderzoeksteam Maatschappelijke partners / klankbordgroep 2 Integrated Planning & Design

Nadere informatie

The Governance of Adaptation to Climate Change

The Governance of Adaptation to Climate Change The Governance of Adaptation to Climate Change Consortium governance of climate adaptation Samenstelling consortium Wageningen Universiteit Vrije Universiteit Erasmus Universiteit Universiteit Utrecht

Nadere informatie

MASTERCLASS FINANCIEEL MANAGEMENT & BEDRIJFSVOERING IN DE PUBLIEKE SECTOR

MASTERCLASS FINANCIEEL MANAGEMENT & BEDRIJFSVOERING IN DE PUBLIEKE SECTOR PROFESSIONAL LEARNING & DEVELOPMENT EXECUTIVE EDUCATION MASTERCLASS FINANCIEEL MANAGEMENT & BEDRIJFSVOERING IN DE PUBLIEKE SECTOR MASTERCLASS FINANCIEEL MANAGEMENT & BEDRIJFSVOERING IN DE PUBLIEKE SECTOR

Nadere informatie

Duiden, verbinden en vakmanschap

Duiden, verbinden en vakmanschap Effectieve managementstrategieën: Duiden, verbinden en vakmanschap www.divosa.nl Effectieve managementstrategieën: Duiden, verbinden en vakmanschap dr. Duco Bannink, Chris Goosen Het management van sociale

Nadere informatie

De praktische kant van academische vorming: academische vaardigheden

De praktische kant van academische vorming: academische vaardigheden De praktische kant van academische vorming: academische vaardigheden Henk Donkers Sectie Geografie, planologie en milieu Faculteit der Managementwetenschappen Radboud Universiteit Nijmegen Uitgangspunten

Nadere informatie

Structuur van Europese (Informele) Netwerken voor regio s en steden

Structuur van Europese (Informele) Netwerken voor regio s en steden Structuur van Europese (Informele) Netwerken voor regio s en steden Masterclass Europa, Kenniscentrum Vlaamse Steden, Module 2, Jan Maarten de Vet, ECORYS, 14 december 2009 Vooraf Europese netwerken voor

Nadere informatie

De complexiteit van de grootstad: een stad is geen land. De complexiteit van de grootstad: een stad is geen land

De complexiteit van de grootstad: een stad is geen land. De complexiteit van de grootstad: een stad is geen land De complexiteit van de grootstad: een stad is geen land Eric Corijn Vrije Universiteit Brussel BEOstudiedag- Brussel 16.03.2012 De complexiteit van de grootstad: een stad is geen land Eric Corijn Vrije

Nadere informatie

Bachelorproject (15 EC), BSK. Docent: MSc, Drs. C. Nagtegaal

Bachelorproject (15 EC), BSK. Docent: MSc, Drs. C. Nagtegaal Vakbeschrijvingen derde jaar EBM: In het derde jaar volg je enkele verdiepende vakken, schrijf je de bachelorscriptie en heb je een vrije keuzeruimte. Je kunt deze ruimte invullen met keuzevakken (o.a.

Nadere informatie

Strategisch sturen in stedelijke gebiedsontwikkeling MCD. master city developer

Strategisch sturen in stedelijke gebiedsontwikkeling MCD. master city developer Strategisch sturen in stedelijke gebiedsontwikkeling MCD master city developer Ontwikkel een eigen visie Werk je in stedelijke gebiedsontwikkeling of herstructurering dan is de MCD opleiding voor jou een

Nadere informatie

Jg. 49 / Nr. 5 / 2016 Instituties in nieuwe vormen van planning. Melika Levelt en Leonie Janssen-Jansen

Jg. 49 / Nr. 5 / 2016 Instituties in nieuwe vormen van planning. Melika Levelt en Leonie Janssen-Jansen Jg. 49 / Nr. 5 / 2016 Instituties in nieuwe vormen van planning P. 368 Melika Levelt en Leonie Janssen-Jansen Instituties in nieuwe vormen van planning Jg. 49 / Nr. 5 / 2016 Melika Levelt en Leonie Janssen-Jansen

Nadere informatie

Stand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer

Stand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer Stand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer AUTEURS Jonathan Desdemoustier, onderzoeker-doctorandus, Smart City Institute, HEC-Liège, Universiteit van Luik (België)

Nadere informatie

Overzicht schriftelijke tentamens masters ESL

Overzicht schriftelijke tentamens masters ESL Overzicht schriftelijke tentamens masters ESL 2017-2018 Blok 1 Dutch Law and Dutch Legal Culture in a Comparative Per RL25 T 31-10-2017 9:30 12:30 HT 27-6-2018 18:30 21:30 English Legal Terminology RM93

Nadere informatie

PUBLIEKE LEZING (in het Engels) π Woensdag 7 december 2011 π Universiteit Antwerpen π Hof van Liere VOLUNTEERING

PUBLIEKE LEZING (in het Engels) π Woensdag 7 december 2011 π Universiteit Antwerpen π Hof van Liere VOLUNTEERING PUBLIEKE LEZING (in het Engels) π Woensdag 7 december 2011 π Universiteit Antwerpen π Hof van Liere VOLUNTEERING Het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen (ucsia) organiseert in samenwerking met

Nadere informatie

Grootschaligheid als uitdaging

Grootschaligheid als uitdaging Professioneel artikel Grootschaligheid als uitdaging M.G.A. Plomp Journal of Chain-computerisation Information Exchange for Chain Co-operation 2012 Volume 3, Art. #3 Ontvangen: 8 november 2012 Geaccepteerd:

Nadere informatie

Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief

Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief Ph.D.; Onderzoeker, auteur, sociaal ondernemer www.annickdewitt.com annick@annickdewitt.com In deze presentatie I Het ideaal: Samen leren leven II De condities:

Nadere informatie

BESTUURSKUNDE DYNAMIEK VAN BESTUREN

BESTUURSKUNDE DYNAMIEK VAN BESTUREN BESTUURSKUNDE DYNAMIEK VAN BESTUREN WAT IS BESTUURSKUNDE? Centraal object van studie: De werking en inrichting van het openbaar bestuur in relatie tot zijn omgeving 2 MASTERDAG 2014 VIER VARIANTEN > Dynamiek

Nadere informatie

Politieke legitimiteit

Politieke legitimiteit Politieke legitimiteit Op het snijvlak van wetenschap en samenleving Geerten Waling De Responsieve Rechtsstaat, 22 september 2016 Bij ons leer je de wereld kennen 1 Routeplanner Even voorstellen Wat is

Nadere informatie

Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems

Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid Jaar van de Ruimte 2015 VvG congres 12 november 2014 Nathalie Harrems Directie Ruimtelijke Ontwikkeling Wat is er aan de hand? Tijdperk van de

Nadere informatie

Doelen. Leergebieden

Doelen. Leergebieden 1 Doelen KENNEN & KUNNEN SAMENHANG BALANS OVERLADENHEID EIGEN RUIMTE Leergebieden 2 Ontwikkelproces 125 18 9 ONTWIKKELTEAMS 84 ONTWIKKELSCHOLEN Randvoorwaarden Het ontwikkelteam richt zich op: kerncurriculum:

Nadere informatie

Overzicht curriculum VU

Overzicht curriculum VU Overzicht curriculum VU Opbouw van de opleiding Ter realisatie van de gedefinieerde eindkwalificaties biedt de VU een daarbij passend samenhangend onderwijsprogramma aan. Het onderwijsprogramma bestaat

Nadere informatie

Jg. 47 / Nr. 3 / 2014 Overheid moet anders werken voor duurzame bereikbaarheid P. 196

Jg. 47 / Nr. 3 / 2014 Overheid moet anders werken voor duurzame bereikbaarheid P. 196 Jg. 47 / Nr. 3 / 2014 Overheid moet anders werken voor duurzame bereikbaarheid P. 196 Overheid moet anders werken voor duurzame bereikbaarheid Luca Bertolini Jg. 47 / Nr. 3 / 2014 Luca Bertolini P. 197

Nadere informatie

The Politics of Innovation in Public Transport

The Politics of Innovation in Public Transport The Politics of Innovation in Public Transport Issues, Settings and Displacements De politiek van innovatie in het openbaar vervoer Issues, settings en verplaatsingen (met een samenvatting in het Nederlands)

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Boot, A. W. A. (2004). Management en Organisatie: wat nu? Tijdschrift voor het Economisch Onderwijs, 2,

Citation for published version (APA): Boot, A. W. A. (2004). Management en Organisatie: wat nu? Tijdschrift voor het Economisch Onderwijs, 2, UvA-DARE (Digital Academic Repository) Management en Organisatie: wat nu? Boot, A.W.A. Published in: Tijdschrift voor het Economisch Onderwijs Link to publication Citation for published version (APA):

Nadere informatie

CURSUS STRATEGISCH HUMAN RESOURCE MANAGEMENT VOOR DOCENTEN HRM AAN NEDERLANDSE HOGESCHOLEN

CURSUS STRATEGISCH HUMAN RESOURCE MANAGEMENT VOOR DOCENTEN HRM AAN NEDERLANDSE HOGESCHOLEN CURSUS STRATEGISCH HUMAN RESOURCE MANAGEMENT VOOR DOCENTEN HRM AAN NEDERLANDSE HOGESCHOLEN Faculteit Recht, Economie, Bestuur & Organisatie (REBO) Departement Bestuurs- & Organisatiewetenschap (USBO) Universiteit

Nadere informatie

Public Administration Arbeidsmarkt

Public Administration Arbeidsmarkt Public Administration Maar liefst 33 masters staan voor je klaar als je je bachelor politicologie, bestuurskunde of internationale betrekkingen hebt gehaald. Maak daar maar eens een keuze uit. Ga je voor

Nadere informatie

Afstudeerrichting stadsgeografie Fenne Pinkster

Afstudeerrichting stadsgeografie Fenne Pinkster Afstudeerrichting stadsgeografie Fenne Pinkster Programma: - Basisspecialisatievak - Vervolgspecialisaties en keuzevakken - Scriptieprojecten & scripties - Arbeidsmarktpertspectief Basisspecialisatievak

Nadere informatie

Wat is de rol van bestuurders bij MVI

Wat is de rol van bestuurders bij MVI Wat is de rol van bestuurders bij MVI 14 December 2017 Waar is dit? Palm Islands, Dubai Waarom is MVI van belang? Impact! De uitdaging van duurzame transities The challenge we are facing today is to manage

Nadere informatie

Is het nu (a)sociaal ondernemen of ondernemen?

Is het nu (a)sociaal ondernemen of ondernemen? Enkele bedenkingen ter gelegenheid van 20 jaar VERSO Marc Jegers Overzicht Ondernemen/onderneming (Meng)vormen Hiërarchische hybriditeit (Geen) winst = sociaal? Management = management = management = Voorbeeld

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/43233

Nadere informatie

Kennisintermezzo: Co-makership in de regio. Onderwijs Eenheid: Perspectieven op beroepsonderwijs 1 - onderwijs & arbeid

Kennisintermezzo: Co-makership in de regio. Onderwijs Eenheid: Perspectieven op beroepsonderwijs 1 - onderwijs & arbeid Kennisintermezzo: Co-makership in de regio Onderwijs Eenheid: Perspectieven op beroepsonderwijs 1 - onderwijs & arbeid Regio is de sleutel Rol regio? (WRR-rapport nr. 90) De koppeling in hbo tussen opleiding

Nadere informatie

mastertrack Governance & Law in Digital Society

mastertrack Governance & Law in Digital Society Bijlage 2 Samenvatting aanvraag nevenvestiging mastertrack Governance & Law in Digital Society Faculteit Rechtsgeleerdheid Campus Fryslân 1 Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur geven aan openbaarmaking

Nadere informatie

Uitnodiging. Democratie in crisistijd: vernieuwing of verval? Donderdag 20 juni Slotcongres van het NWO-onderzoeksprogramma Omstreden Democratie

Uitnodiging. Democratie in crisistijd: vernieuwing of verval? Donderdag 20 juni Slotcongres van het NWO-onderzoeksprogramma Omstreden Democratie Uitnodiging Democratie in crisistijd: vernieuwing of verval? Donderdag 20 juni 2013 Slotcongres van het NWO-onderzoeksprogramma Omstreden Democratie Hoezo democratie?! Onze democratische rechtsstaat lijkt

Nadere informatie

Tentamen rooster / Exam Schedule

Tentamen rooster / Exam Schedule Tentamen rooster / Exam Schedule 2016-2017 Er kunnen geen rechten worden ontleend aan dit rooster. Er kunnen door omstandigheden wijzigingen optreden. Deze versie is gepubliceerd op 14 februari 2017. Let

Nadere informatie

Aanbieden notitie A16 corridor en Rotterdam University Business District. De VVD, CDA en Leefbaar Rotterdam verzoeken het college daarom:

Aanbieden notitie A16 corridor en Rotterdam University Business District. De VVD, CDA en Leefbaar Rotterdam verzoeken het college daarom: Verzoek VVD, CDA en Leefbaar Rotterdam Aanbieden notitie A16 corridor en Rotterdam University Business District De A16 is voor de Metropoolregio en de Randstad een belangrijke verbinding met Antwerpen,

Nadere informatie

SCRIPTS: Mobiliteitsdiensten voor toekomst Beginnend in heden. Prof. Dr. Henk Meurs, Radboud Universiteit

SCRIPTS: Mobiliteitsdiensten voor toekomst Beginnend in heden. Prof. Dr. Henk Meurs, Radboud Universiteit SCRIPTS: Mobiliteitsdiensten voor toekomst Beginnend in heden Prof. Dr. Henk Meurs, Radboud Universiteit Innovaties in verkeer en vervoer SURF: Smart Urban Regions of the Future (SURF) - Vanuit onder meer:

Nadere informatie

De Verdeelde Triomf. Ateliersessie Trek naar de Stad Provincie Flevoland, Lelystad. 23 maart 2016 Dr. Otto #verdeeldetriomf

De Verdeelde Triomf. Ateliersessie Trek naar de Stad Provincie Flevoland, Lelystad. 23 maart 2016 Dr. Otto #verdeeldetriomf De Verdeelde Triomf Ateliersessie Trek naar de Stad Provincie Flevoland, Lelystad 23 maart 2016 Dr. Otto Raspe 1 @ottoraspe #verdeeldetriomf Trends in de regionale economie http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/pbl_2014_trendsin-de-regionale-economie_1374.pdf

Nadere informatie

Master of Science in het Sociaal Werk en Sociaal Beleid. Faculteit Sociale Wetenschappen

Master of Science in het Sociaal Werk en Sociaal Beleid. Faculteit Sociale Wetenschappen Master of Science in het Sociaal Werk en Sociaal Beleid Faculteit Sociale Wetenschappen Inhoud & achtergrond Sociaal Werk & Sociaal Beleid Internationale definitie van sociaal werk: Social work is a practice-based

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Stettina, Christoph Johann Title: Governance of innovation project management

Nadere informatie

BSc Tourism. De volgende presentatie start hier om 9:30 uur

BSc Tourism. De volgende presentatie start hier om 9:30 uur BSc Tourism De volgende presentatie start hier om 9:30 uur waarom? academische studie van toerisme Toerisme in cijfers Toerisme in cijfers Toerisme in cijfers Nederland 35 miljard bestedingen 3% Bruto

Nadere informatie

Vvg. Kansen zien, kansen pakken! Leven in de stad van de toekomst. 13 november 2013

Vvg. Kansen zien, kansen pakken! Leven in de stad van de toekomst. 13 november 2013 Kansen zien, kansen pakken! Vvg 13 november 2013 Leven in de stad van de toekomst Louis Bekker City Account Manager Programma manager Onderwijs (PO/MO) Smart Concurrentie Leefbaar Groen Samenwerking Onze

Nadere informatie

Samenvatting. Adviesaanvraag

Samenvatting. Adviesaanvraag Samenvatting Adviesaanvraag De afgelopen decennia is de omvang en het maatschappelijk belang van toezicht op de gezondheidszorg gegroeid. De introductie van marktwerking, de privatisering en de toenemende

Nadere informatie

MAATSCHAPPELIJKE IMPACT IN FIELDLABS: ERVARINGEN UIT AMSTERDAM

MAATSCHAPPELIJKE IMPACT IN FIELDLABS: ERVARINGEN UIT AMSTERDAM MAATSCHAPPELIJKE IMPACT IN FIELDLABS: ERVARINGEN UIT AMSTERDAM Stan Majoor lector en directeur Speerpunt Urban Management Marie Morel onderzoeker Speerpunt Urban Management CREATING TOMORROW 1 LOKALE AANPAK

Nadere informatie

Eindkwalificaties van de bacheloropleiding Geschiedenis

Eindkwalificaties van de bacheloropleiding Geschiedenis Eindkwalificaties van de bacheloropleiding Geschiedenis Afgestudeerden van de opleiding hebben de onderstaande eindkwalificaties bereikt: I. Kennis Basiskennis en inzicht: 1. kennis van en inzicht in het

Nadere informatie

BSc Tourism. René van der Duim en Martijn van Santen

BSc Tourism. René van der Duim en Martijn van Santen BSc Tourism René van der Duim en Martijn van Santen waarom? academische studie van toerisme Toerisme in cijfers meer dan een miljard internationale toeristische aankomsten wereldwijd Toerisme in cijfers

Nadere informatie

G. Allaert, University Ghent Urban & Regional Economy and Planning

G. Allaert, University Ghent Urban & Regional Economy and Planning G. Allaert, University Ghent Urban & Regional Economy and Planning The Benelux Center region in the Hamburg-Le Havre Range Legend: golden triangle corridor large consumer market industrial mainport

Nadere informatie

4.4 Methode Bevindingen Conclusie 70 Literatuur 72

4.4 Methode Bevindingen Conclusie 70 Literatuur 72 Inhoud Voorwoord 5 1 Publiek-Private Samenwerking: krachten bundelen of met het publieke belang aan de haal? 13 Maurits Sanders 1.1 Inleiding 13 1.2 Vooruitwijzing 15 Literatuur 16 2 Publiek-Private Samenwerking:

Nadere informatie

Het bevorderen van een integrale en duurzame stedelijke en regionale ontwikkeling: beleid en instrumenten

Het bevorderen van een integrale en duurzame stedelijke en regionale ontwikkeling: beleid en instrumenten Het bevorderen van een integrale en duurzame stedelijke en regionale ontwikkeling: beleid en instrumenten Koos van Dijken Platform31 6-2014 - Rotterdam, 17- Inleiding Beleidsontwikkeling Het Reference

Nadere informatie

Beter groen. naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in Zuid-Holland. provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in zuid-holland

Beter groen. naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in Zuid-Holland. provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in zuid-holland Beter groen naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in Zuid-Holland provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in zuid-holland Beter groen. Naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in

Nadere informatie

JAARSCHEMA MASTER EMMW Afstudeerrichting Economie

JAARSCHEMA MASTER EMMW Afstudeerrichting Economie Afstudeerrichting Economie Advanced Methods for Applied Economic Research Microeconomics for Urban, Transport and Environmental Policy OF Micro Economics and Methods OF Public Economics and Policy Kies

Nadere informatie

Voorwoord. Erik Sterk Guido Walraven

Voorwoord. Erik Sterk Guido Walraven Voorwoord Erik Sterk Guido Walraven Ondernemende burgers in lokale gemeenschappen kunnen sociale, economische en ecologische impact hebben, zo is de laatste jaren steeds duidelijker geworden. De verschillende

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 12 Verschil 213 tov. 212 21 3 211 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen 225 221

Nadere informatie

opleidingsaanbod Ba Architectuur Andere bachelors - Prof bachelors (via schakelprogramma s) - Acad bachelors (via voorbereidingsprogramma s)

opleidingsaanbod Ba Architectuur Andere bachelors - Prof bachelors (via schakelprogramma s) - Acad bachelors (via voorbereidingsprogramma s) opleidingsaanbod VBP Ma INTERIEURarchitectuur [INTERIEURARCHITECT] Ba Architectuur VBP Ma Architectuur [ARCHITECT] Internationale Ma Architectuur (ENG) [ARCHITECT] Ma Stedenbouw & Ruimtelijke Planning

Nadere informatie

BEOORDELINGSFORMULIER

BEOORDELINGSFORMULIER Faculteit Geesteswetenschappen Versie maart 2015 BEOORDELINGSFORMULIER MASTER SCRIPTIES Eerste en tweede beoordelaar vullen het beoordelingsformulier onafhankelijk van elkaar in. Het eindcijfer wordt in

Nadere informatie

Hogeschool Utrecht Lectoraat Crossmediale communicatie in het @reintjanrenes

Hogeschool Utrecht Lectoraat Crossmediale communicatie in het  @reintjanrenes www.publab.hu.nl Hogeschool Utrecht Lectoraat Crossmediale communicatie in het publieke domein drs. Danielle van Wallinga drs. Karen Bosch dr. Reint Jan Renes danielle.vanwallinga@hu.nl karen.bosch@hu.nl

Nadere informatie

Optimaliseren van Impact door Alfa- en Gammawetenschappen Aantonen en stimuleren van Societal Impact in synergie met andere wetenschappen

Optimaliseren van Impact door Alfa- en Gammawetenschappen Aantonen en stimuleren van Societal Impact in synergie met andere wetenschappen Optimaliseren van Impact door Alfa- en Gammawetenschappen Aantonen en stimuleren van Societal Impact in synergie met andere wetenschappen Welkom bij het programmaonderdeel: Duurzaamheid & Circulaire Economie

Nadere informatie

OPLEIDINGSSPECIFIEKE EISEN AAN DE VOLGORDE VAN DE CURSUSSEN

OPLEIDINGSSPECIFIEKE EISEN AAN DE VOLGORDE VAN DE CURSUSSEN OPLEIDINGSSPECIFIEKE EISEN AAN DE VOLGORDE VAN DE CURSUSSEN NB. Voor de volledige pre-masterprogramma s, zie OER Master Opleidingsspecifiek Pre-master Business Administration Max. 30 EC uit het pre-masterprogramma

Nadere informatie

De Toekomst van het Nederlands Verdienmodel

De Toekomst van het Nederlands Verdienmodel De Toekomst van het Nederlands Verdienmodel prof.dr. Hans Strikwerda Met reviews door: prof. dr. Arnoud Boot mr. drs. Atzo Nicolaï drs. Michiel Muller prof. dr. Eric Claassen dr. René Kuijten prof. dr.

Nadere informatie

Stelling 1. Voor transities en duurzaamheid is het nodig iedereen mee te nemen

Stelling 1. Voor transities en duurzaamheid is het nodig iedereen mee te nemen Stelling 1 Voor transities en duurzaamheid is het nodig iedereen mee te nemen Stelling 2 Om maatschappelijke doelen te realiseren is beleid en management nodig Stelling 3 Programmamanagement is niet geschikt

Nadere informatie

APPENDIX: Total number of students per programme and specialisation

APPENDIX: Total number of students per programme and specialisation APPENDIX: Total number of students per programme and specialisation Table 1: Total number of students (primary registrations) per bachelor s programme and specialisation Bachelor s Programmes 2016 2017

Nadere informatie

KENNIS OF VAARDIGHEDEN, EEN SCHIJNDISCUSSIE

KENNIS OF VAARDIGHEDEN, EEN SCHIJNDISCUSSIE KENNIS OF VAARDIGHEDEN, EEN SCHIJNDISCUSSIE J.M. Praamsma Universiteit Utrecht 2000 In Geografie Educatief eerste kwartaal van dit jaar is een oude discussie nieuw leven ingeblazen: moet de aardrijkskundeles

Nadere informatie

Herbestemming in het onderwijs

Herbestemming in het onderwijs Herbestemming in het onderwijs Overzicht opleidingen e s- f een sch 'Logo omgeving derden' op witte achtergrond 'Logo omgeving derden' op gekleurde of fotografisch achtergrond r oed alleen Uitzondering;

Nadere informatie

De toekomst van de rijksdienst

De toekomst van de rijksdienst De toekomst van de rijksdienst als onderdeel van een multi-level governance systeem C.F. van den Berg casparvandenberg@gmail.com Centrum voor Publieke Sectorhervormingen Bestuurskunde Universiteit Leiden

Nadere informatie

Overzicht opleidingen

Overzicht opleidingen Overzicht opleidingen Stand van zaken oktober 2013 Opleiding Onderwijsinstelling Deeltijd Voltijd Duur Kosten Overig Leegstand Post-MA NRP Academie (transformatie) NRP, ism TU Delft, Nyenrode en Hogeschool

Nadere informatie

De Leerstoel Grondslagen van het Maatschappelijk Werk

De Leerstoel Grondslagen van het Maatschappelijk Werk De Leerstoel Grondslagen van het Maatschappelijk Werk Hans van Ewijk Bijzonder Hoogleraar Grondslagen van het Maatschaappelijk Werk Lector Sociaal Werk Theorie (Hogeschool Utrecht) Marie Kamphuis (1908

Nadere informatie

Enterprise Architectuur. een duur begrip, maar wat kan het betekenen voor mijn gemeente?

Enterprise Architectuur. een duur begrip, maar wat kan het betekenen voor mijn gemeente? Enterprise Architectuur een duur begrip, maar wat kan het betekenen voor mijn gemeente? Wie zijn we? > Frederik Baert Director Professional Services ICT @frederikbaert feb@ferranti.be Werkt aan een Master

Nadere informatie

Funding & value capturing:

Funding & value capturing: Funding & value capturing: Innovatieve instrumenten voor de finance & governance van knooppuntontwikkeling Dr. Sander Lenferink Institute for Management Research 28 maart 2014 Achtergrond: Value capturing

Nadere informatie

Mapping & Gaming: Analyse en ontwerpend onderzoek met studenten, demonstratie spel op de Maptable

Mapping & Gaming: Analyse en ontwerpend onderzoek met studenten, demonstratie spel op de Maptable Mapping & Gaming: Analyse en ontwerpend onderzoek met studenten, demonstratie spel op de Maptable Foto (Carton): Rob Schoon van gemeente Nijmegen rond zijn Maptable met studenten planologie in ontwerpworkshop

Nadere informatie

Programma Open dag Tilburg University Zaterdag 8 oktober 2016 Toelichting en overzicht

Programma Open dag Tilburg University Zaterdag 8 oktober 2016 Toelichting en overzicht Programma Open dag Tilburg University Zaterdag 8 oktober 2016 Toelichting en overzicht Toelichting programmaonderdelen Informatiesessie Kennismakingscollege Minicollege Campus Tour Sports Center Tour Q&A

Nadere informatie

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie: BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse

Nadere informatie

Verslag van het Symposium 'Nut en Nadeel van Geschiedenisonderwijs: aanzetten voor een nieuw curriculum' 8 juni 2018 in Amsterdam

Verslag van het Symposium 'Nut en Nadeel van Geschiedenisonderwijs: aanzetten voor een nieuw curriculum' 8 juni 2018 in Amsterdam Verslag van het Symposium 'Nut en Nadeel van Geschiedenisonderwijs: aanzetten voor een nieuw curriculum' 8 juni 2018 in Amsterdam Aanleiding voor het symposium Onder de vlag van Curriculum.nu buigen in

Nadere informatie

Planning futures. Workshop Interactie tussen GEO- ICT en Ruimtelijke Planning in de praktijk. 12 juni maart 2008 Wageningen Universiteit

Planning futures. Workshop Interactie tussen GEO- ICT en Ruimtelijke Planning in de praktijk. 12 juni maart 2008 Wageningen Universiteit Planning futures Workshop Interactie tussen GEO- ICT en Ruimtelijke Planning in de praktijk 12 juni maart 2008 Wageningen Universiteit De toekomst komt vanzelf De ongekende wederzijdse aantrekkelijkheid

Nadere informatie

Oud maar niet out. Denken en doen met de Oudheid vandaag. 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24

Oud maar niet out. Denken en doen met de Oudheid vandaag. 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24 Oud maar niet out Denken en doen met de Oudheid vandaag 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24 95180_Oud maar niet out_vw.indd 2 13/03/12 10:24 Oud maar niet out Denken en doen met de oudheid

Nadere informatie

Goudzwaard School of Fair and Green Economics 1

Goudzwaard School of Fair and Green Economics 1 Goudzwaard School of Fair and Green Economics 1 Comité van Aanbeveling: Prof. Dr. H.H.F. (Herman) Wijffels, hoogleraar duurzaamheid en maatschappelijke verandering (Universiteit Utrecht) en oprichter Sustainable

Nadere informatie

Stedelijke inrichting / gezondheid / geluid

Stedelijke inrichting / gezondheid / geluid NSG - themabijeenkomst Geluidaanpak in gemeenten Stedelijke inrichting / gezondheid / geluid 2 december 2014 Jan Meijdam Inhoud! Geluid als maatschappelijk thema! Geluid en gezondheid / gezonde leefomgeving!

Nadere informatie

De slachtoffers"-richtlijn

De slachtoffers-richtlijn CENTRE FOR EUROPEAN CONSTITUTIONAL LAW THEMISTOKLES AND DIMITRIS TSATSOS FOUNDATION De slachtoffers"-richtlijn De bescherming van slachtoffers voorafgaand, tijdens en na strafproces staat bovenaan de agenda

Nadere informatie

* * Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden. van. arbeidsrecht. arbeidsverhoudingen

* * Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden. van. arbeidsrecht. arbeidsverhoudingen m * * Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden L E X I C O N van arbeidsrecht en arbeidsverhoudingen ** k EUR op ir EUROPESE STICHTING TOT VERBETERING VAN DE LEVENS- EN

Nadere informatie

NOVI-perspectiefgebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen

NOVI-perspectiefgebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen NOVI-perspectiefgebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen Het gebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen heeft betrekking op de band in de stad Utrecht vanaf A12-zone, via Merwedekanaal

Nadere informatie

Profiel leden Stichtingsbestuur, Algemeen

Profiel leden Stichtingsbestuur, Algemeen MEMO Aan: Van: Voorzitter Stichtingsbestuur Legal Affairs Datum: 28 maart 2014 Onderwerp: Profielschetsen SB, Concept 3 Voor de invulling van de toezichthoudende functie van het Stichtingsbestuur van TiU

Nadere informatie

Q1 Aan welke universiteit werkt u?meerdere antwoorden mogelijk

Q1 Aan welke universiteit werkt u?meerdere antwoorden mogelijk Q1 Aan welke universiteit werkt u?meerdere antwoorden mogelijk Beantwoord: 2.006 Overgeslagen: 210 Universiteit van Amsterdam Vrije universiteit... Universiteit Leiden Erasmus Universiteit Universiteit

Nadere informatie

JAARSCHEMA MASTER EMMW

JAARSCHEMA MASTER EMMW Afstudeerrichting Economie Kies Variant 1 of Variant 2 Variant 1: Applied Praktijk 1 (6 Praktijk 2 (9 Intermediate Micoreconomics (3 Microeconomics (3 Advanced Microeconomics (3 Variant 2: Public Economics

Nadere informatie

Privaat-gestuurde Gebiedstransformaties. Dr ir Erwin Heurkens Masterclass PPS bij Stedelijke Transformaties, Rotterdam, 8 Februari 2018

Privaat-gestuurde Gebiedstransformaties. Dr ir Erwin Heurkens Masterclass PPS bij Stedelijke Transformaties, Rotterdam, 8 Februari 2018 Privaat-gestuurde Gebiedstransformaties Dr ir Erwin Heurkens Masterclass PPS bij Stedelijke Transformaties, Rotterdam, 8 Februari 2018 1 Content Privaat-gestuurde gebiedsontwikkeling Lessen uit internationale

Nadere informatie

Bestuurskunde Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Sociale Wetenschappen - P Bestuurskunde - 2013-2014

Bestuurskunde Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Sociale Wetenschappen - P Bestuurskunde - 2013-2014 Bestuurskunde Vrije Universiteit Amsterdam - - P Bestuurskunde - 2013-2014 Vrije Universiteit Amsterdam - - P Bestuurskunde - 2013-2014 I In het premasterprogramma Bestuurskunde staat het aanleren van

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) onderhoudt middels de organisaties Kerk in Actie (KiA) en ICCO Alliantie contacten met partners in Brazilië. Deze studie verkent de onderhandelingen

Nadere informatie

Lokale sociale innovatie: een kijk vanuit de marges van overheid en markt

Lokale sociale innovatie: een kijk vanuit de marges van overheid en markt Lokale sociale innovatie: een kijk vanuit de marges van overheid en markt Stijn Oosterlynck Centrum OASeS Departement Sociologie Universiteit Antwerpen Observatie #1: lokale sociale innovatie sinds 1970s

Nadere informatie