Participatie- en communicatieplan Sociaal Domein. [15 oktober 2013]

Transcriptie

1 Participatie- en communicatieplan Sociaal Domein [15 oktober 2013]

2 Voorwoord De gemeente Nijkerk is al enige tijd bezig met de voorbereiding op de nieuwe taken en verantwoordelijkheden in het Sociaal Domein. Tot de zomer heeft de voorbereiding vanuit de drie beleidsvelden Jeugd, Participatiewet en AWBZ naar Wmo afzonderlijk van elkaar plaatsgevonden. Met het vaststellen van de Bestuursopdracht in juni 2013 is een integraal project ontstaan voor de verandering in het Sociaal Domein. Bij deze integrale aanpak past ook een integraal communicatie- en participatieplan. Dit plan gaat vooral over het vertalen van de visie in beleidskeuzes. De implementatie en de uitvoering zijn andere fasen in het proces en vraagt om een aangepaste versie van dit participatieen communicatieplan. 1. Nieuwe zorgtaken gemeente 1.1. Inleiding De komende jaren gaan gemeenten steeds meer taken en verantwoordelijkheden van het Rijk overnemen, omdat gemeenten dichter staan bij hun inwoners dan de Rijksoverheid. Zo is het de bedoeling dat een deel van de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) door de gemeenten overgenomen wordt. Andere taken, die naar de gemeenten gaan zijn de Jeugdzorg en de Participatiewet. De komende jaren gaat er veel veranderen voor de inwoners van Nijkerk. Nu gemeenten de genoemde taken gaan overnemen, bestaat de mogelijkheid om meer rekening te houden met wat mensen (nog wel) zelf kunnen of in hun eigen omgeving (netwerk) kunnen regelen. De verantwoordelijkheid voor de nieuwe taken brengen risico s met zich mee. De nieuwe taken komen wel over met minder geld. De veranderingen waarover wordt gesproken, gaan diep en hebben betrekking op veel verschillende onderwerpen, die allemaal (gedeeltelijk) met elkaar te maken hebben. Daarom kan gesproken worden van de transformatie (of vernieuwing) van het Sociaal Domein. De transformatie vraagt niet alleen andere houding van de inwoners, maar ook van de professionele (zorg)aanbieders, maatschappelijke organisaties, instellingen en de gemeente. Er zal op een andere manier (samen)gewerkt moeten worden. De vernieuwing van het Sociaal Domein is alleen mogelijk als er ook een cultuuromslag gerealiseerd wordt. Dit kost tijd en het zal een aantal jaren duren voordat de vernieuwing gerealiseerd is. Het risico bestaat dat er iets verkeerd gaat en dat er bijgestuurd moet worden. De eerste stappen op weg naar vernieuwing zijn gezet, bijvoorbeeld de introductie van een methode voor vraagverheldering (een keukentafelgesprek). Het college heeft een voorstel aan de gemeenteraad gedaan voor een visie waarin staat wat de gemeente Nijkerk wil bereiken, als het gaat om de vernieuwing van het Sociaal Domein. Er wordt een aantal principes beschreven op basis waarvan de vernieuwing vorm moet krijgen. Deze principes gelden zowel voor de genoemde nieuwe taken, als voor de aanpalende beleidsterreinen zoals veiligheid, sport, onderwijs en cultuur. Veel verschillende professionals, (maatschappelijke) organisaties, verenigingen, instellingen en adviesraden hebben bouwstenen aangeleverd voor de visie. Zo zijn de citaten in de visie afkomstig uit het veld. Het is belangrijk dat iedereen meewerkt aan de vernieuwing van het Sociaal Domein, want alleen met elkaar kunnen wij er voor zorgen dat iedereen mee telt en mee kan doen! 1.2. De opgave Het doel van de vernieuwing van het Sociaal Domein is om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk mensen naar vermogen kunnen deelnemen aan de samenleving. De opgave is het organiseren van betere zorg en ondersteuning voor minder geld. Dat kan de gemeente niet alleen. De gemeentelijke organisatie en 2

3 de samenwerking tussen de gemeente, instellingen, bedrijven, verenigingen, zorgaanbieders en regionale partners zal moeten vernieuwen. De gemeente werkt ook nauw samen met andere gemeenten in de regio (Regio FoodValley, Regio Amersfoort en Regio Noord Veluwe). Er zijn nog onduidelijkheden met betrekking tot toekomstige wet- en regelgeving en de financiële kaders. Met de nieuwe taken komen ook grote bezuinigingsopgaven mee. De gemeenten moeten meer doen met minder. Dit betekent dat de zorg efficiënter en effectiever georganiseerd moet worden. Dit vraagt om een nieuwe manier van werken. Dit is nodig omdat: - het huidige systeem te eenzijdig uitgaat van beperkingen en onvoldoende van zelforganiserend vermogen van mensen (en hun netwerk/ omgeving); - de ondersteuning niet altijd in samenhang wordt geboden, waardoor deze niet altijd effectief is; - de ondersteuning te ver van de mensen afstaat, te versnipperd is, problematiseert en in gevallen onnodig medicaliseert, het kwalitatief beter kan en duur is. Om deze zaken met elkaar te kunnen realiseren vraagt dit om een cultuuromslag richting een participatiesamenleving, die van invloed is op de houding en het gedrag van alle mensen. Ook veel organisaties zullen hun aanbod en beleidsvoering anders moeten inrichten. De betrokken partijen starten samen een leerproces, gaandeweg zullen zij ontdekken en ontwikkelen waarbij ook niet alles in één keer goed zal gaan. Door uit te proberen en te leren van de ontwikkelingen in Nijkerk en in de rest van het land, wordt gezamenlijk de nieuwe Nijkerkse praktijk vormgeven Consequenties van de opgave Wat betekent dit voor cliënten/ inwoners/ bedrijven? Zij krijgen meer verantwoordelijkheid en regie voor het vinden van oplossingen; De financiële tegemoetkomingen op sommige terreinen minder kunnen worden; Hun eigen sociale omgeving betrekken bij het vinden van oplossingen. Dat laatste is niet gemakkelijk en niet iedereen kan dat ook zonder meer; Professionele ondersteuning wordt geboden wanneer dat nodig is; Al onze inwoners zich naar vermogen inzetten voor de samenleving. Wat betekent dit voor professionals? Zij krijgen meer ruimte, vertrouwen en eigen verantwoordelijkheid om inwoners te ondersteunen; Zij gebruik moeten maken van het sociale netwerk rondom hun cliënten en hen kunnen ondersteunen bij het aanspreken van dit netwerk; De nieuwe rol vraagt een groot communicatief vermogen en het vermogen om naast de inwoner te gaan staan; Professionals moeten een breed professioneel netwerk hebben breder dan het eigen vakgebied; Zij kunnen handelen los van het organisatiebelang; Tegelijkertijd is er onzekerheid over het voortbestaan van hun organisatie. Wat betekent dit voor de gemeente? De gemeente gaat meer taken uitvoeren die gepaard gaan met forse bezuinigingen; Zij zal flexibiliteit en durf moeten hebben om met nieuwe ideeën, spelregels en samenwerkingsvormen te komen; Het vertrekpunt van de vernieuwing van het Sociaal Domein is: De gemeente zal uitgaan van de eigen regie en de verantwoordelijkheid van de inwoners van de gemeente Nijkerk; Meer vertrouwen hebben in de maatschappelijke organisaties, voor professionals en inwoners betekent dit minder verantwoording en controle; De gemeente zal inzetten op een cultuur- en organisatieverandering; Zij zal hierbij zelf het goede voorbeeld geven. 3

4 2. Participatie en communicatie Een cultuurveranderingsproces valt of staat met goede en duidelijke participatie en communicatie. Door met alle doelgroepen te zoeken naar de samenhang tussen de verschillende gebieden binnen het Sociaal Domein wordt de vernieuwing samen vorm gegeven. De participatie van alle betrokken doelgroepen bij en de communicatie over het proces is van groot belang. De transities en transformatie (cultuurverandering) vormen nadrukkelijk een proces waaraan samen met de interne en externe betrokkenen invulling moet worden gegeven. De gemeente zal deels communiceren over de verandering, de transformatie, om de beweging bekend te maken bij alle betrokkenen en deels communiceren met de betrokkenen. Met hen wordt de dialoog aangegaan om te spreken over de nieuwe taken en de veranderingen in het Sociaal Domein, om inbreng te krijgen en om te weten wat er bij de doelgroepen leeft en speelt. Deze input wordt meegenomen bij het verder uitwerken van de beleid en helpt om de juiste keuzes te maken. Er worden drie communicatievormen ingezet: 1) Procescommunicatie: bij alle doelgroepen duidelijk maken wat de (wettelijke) opgaven zijn binnen het Sociaal Domein. Wie de betrokkenen zijn en wat de verschillende rollen en verantwoordelijkheden zijn van deze partijen? Verder is het belangrijk om de processen goed in kaart te brengen en dit ook goed in de tijd te zetten (wat, wanneer, wie, etc.). Doel: het proces inzichtelijk maken en vloeiend laten verlopen. 2) Informatievoorziening: zorgen dat de verschillende doelgroepen de benodigde informatie hebben. Informeren over het proces en de voortgang. 3) Participatie: Input ophalen bij de verschillende doelgroepen en begrip voor de veranderingen/ draagvlak creëren. Het communiceren met de verschillende doelgroepen is noodzakelijk om hen te betrekken bij de veranderingen in het Sociaal Domein. Deze betrokkenheid is noodzakelijk om de vernieuwing van het Sociaal Domein te kunnen doorvoeren De realiteit Er zijn in het Sociaal Domein minder middelen beschikbaar waardoor er andere keuzes moeten worden gemaakt. Dit gaat iedereen merken. Bepaalde doelgroepen/ individuen komen (extra) onder druk te staan. De zelfredzaamheid wordt meer aangesproken, waarbij de omgeving en het eigen netwerk ook ingeschakeld worden. Kortom, er zal met elkaar gezocht worden naar een nieuwe balans, dit wordt ook wel het nieuwe denken genoemd Principes voor vernieuwing Sociaal Domein De gemeente Nijkerk heeft in de visie Iedereen telt en doet mee principes geformuleerd, waarin staat wat ze wil bereiken met de vernieuwing van het Sociaal Domein. De principes worden de komende jaren als toetsingskader gebruikt bij het maken van de beleidskeuzes over praktische zaken. Inhoudelijke principes 1. Alle inwoners nemen naar vermogen deel aan de samenleving Het leveren van een bijdrage aan de samenleving is belangrijk voor de zelfredzaamheid en de eigenwaarde van de inwoners van Nijkerk. De wijze waarop is voor iedereen anders. Wanneer vrijwilligerswerk geen optie is, kan een vorm van dagbesteding belangrijk zijn voor de eigenwaarde van de inwoners. 4

5 2. Voorkomen is beter dan genezen Voordat er problemen ontstaan of de problemen iemand boven het hoofd groeien, moet duidelijk zijn welke mogelijkheden er zijn. Dit kan door voorlichting (informatie en advies), ontmoeten (activiteiten sportverenigingen, lotgevallencontacten) en vroegsignalering. Door tijdig ondersteuning te bieden, wordt voorkomen dat een duurdere, meer intensieve vorm van ondersteuning nodig is. 3. De vraag van de inwoner en het resultaat staan centraal In overleg met de inwoner wordt gekeken wat de vraag en het gewenste resultaat is. Hierbij wordt rekening gehouden met de mogelijkheden van de inwoner en het ondersteuningsaanbod. Wat het resultaat precies is, is afhankelijk van de specifieke omstandigheden van de vrager. Je kan iemand eigenaar maken van het probleem door overzicht te geven 4. De oplossing wordt eerst gezocht bij de inwoner zelf en diens omgeving In overleg met de inwoner wordt bepaald wat de vraag en het gewenste resultaat is,, wat hij of zij zelf kan bijdragen aan het realiseren van het resultaat en wie in de directe omgeving kan helpen. De oplossing wordt eerst gezocht in het zelfoplossend vermogen en het eigen netwerk. Op deze wijze worden de inwoners gestimuleerd in het vergroten van de zelfredzaamheid. 5. Er is professionele ondersteuning beschikbaar Als de zelfredzaamheid te kort schiet of als er sprake is van een kwetsbare situatie, is er professionele ondersteuning mogelijk. In geval van een onveilige situatie grijpen we in. Voor de groep inwoners, die geen ondersteuning durven te vragen of hiertoe niet in staat zijn is extra aandacht. De professionele ondersteuning komt niet in de plaats van de eigen verantwoordelijkheid van mensen. Organisatorische principes 1. Ondersteuning wordt dichtbij huis georganiseerd Door de ondersteuning dichtbij huis te organiseren komen ondersteuningsvragen snel in beeld. Het is voor de inwoners duidelijk waar ze, bij voorkeur in de directe omgeving en/of op logische vindplaatsen, een ondersteuningsvraag kunnen stellen. Er is sprake van een snelle opvolging van de vraag. De oplossingen voor de meest voorkomende ondersteuningsvragen zijn in de directe omgeving beschikbaar. In maximaal twee stappen bij de juiste zorg Geen afwachtende professional, maar één die eropaf gaat 5

6 2. Maatwerk ruimte voor verschillen Uitgaan van de eigen kracht betekent dat er binnen het ondersteuningsaanbod ruimte is voor maatwerk. Door rekening te houden met de vraag van de inwoner, het beoogde resultaat en de mogelijkheden van de inwoner en zijn eigen netwerk wordt op maat ondersteuning geboden. Ruimte voor maatwerk betekent ook dat er verschillen ontstaan. Wil je mensen gelijk behandelen, dan moet je t verschillend doen. 3. Eén huishouden één plan één regisseur Wanneer in een huishouden meerdere problemen spelen op verschillende leefdomeinen en/of bij verschillende personen in het huishouden, dan wordt gewerkt volgens het principe van één huishouden één plan één regisseur. Er is één regisseur, die eindverantwoordelijk is voor de uitvoering van het plan. De regisseur coördineert alle vormen van ondersteuning en bewaakt de voortgang. Door met zo min mogelijk professionals vanuit één plan in een huishouden te werken, worden de inwoners eerder in de positie gebracht dat hij of zij de regie kan overnemen. Niet denken vanuit de eigen organisatie, maar vanuit de inwoner 4. Slim organiseren van het ondersteuningsaanbod In het beschikbare ondersteuningsaanbod bestaat geen onnodige overlap en is geen sprake van witte vlekken. Waar mogelijk worden dezelfde soort voorzieningen geclusterd. Het ondersteuningsaanbod is zoveel mogelijk collectief vorm gegeven, maar waar nodig is een individuele vorm van ondersteuning mogelijk. Het is voor de inwoners van Nijkerk in één oogopslag duidelijk wat de mogelijkheden zijn. Misschien moet je het keuzeaanbod wel kleiner maken, want dan kan je gemakkelijker keuzes maken 5. Lokaal doen wat lokaal kan en regionaal doen wat doelmatig en noodzakelijk is. Het ondersteuningsaanbod wordt lokaal vorm gegeven, want op lokaal niveau kan het beste aansluiting gezocht worden bij de directe leefomgeving. Er wordt regionaal samengewerkt wanneer dit meerwaarde oplevert of noodzakelijk is. Sturingsprincipes 1. Faciliteren van initiatieven uit de samenleving Bevorderen van de zelfredzaamheid betekent dat er aansluiting gezocht wordt bij initiatieven uit de samenleving. Inwoners hebben een eigen verantwoordelijkheid en kunnen, al dan niet met professionele ondersteuning, zelf initiatieven ontplooien. Het is aan de gemeente om dit te faciliteren. Aansluiten bij initiatieven in de samenleving betekent ook dat initiatieven kunnen verdwijnen. 2. Sturen op resultaten Door te sturen op resultaat wordt richting gegeven aan inwoners en professionals om doelstellingen te realiseren. De beoogde resultaten staan in het teken van de kwaliteit van de geleverde ondersteuning: het bevorderen van de zelfredzaamheid, maar ook het snel, effectief en efficiënt leveren van ondersteuning. Op basis van monitoring kan tussentijds bijgestuurd worden. 3. Beperken overhead: beperken van bureaucratie Door de interne en externe bureaucratie tot het minimaal noodzakelijke te beperken worden de voorwaarden gecreëerd dat sneller de goede vorm van ondersteuning geboden kan worden. Het beperken van de bureaucratie betekent ook dat een groter gedeelte van het beschikbare budget gebruikt voor de ondersteuning van inwoners. 6

7 4. De door het Rijk beschikbaar gestelde middelen zijn leidend De voorzieningen binnen het Sociaal Domein worden betaald vanuit de door het Rijk beschikbaar gestelde middelen. 5. Ontschotten van de financiële middelen De budgetten van de verschillende decentralisaties, maar ook de bestaande budgetten voor het Sociaal Domein, zoals bijvoorbeeld sport en gezondheidsbeleid, worden voor zover mogelijk samengevoegd, zodat de ondersteuning zo efficiënt mogelijk georganiseerd kan worden. Wij moeten drempels èn muren omver werpen 2.3. Aandachtspunten bij participatie en communicatie - Bij de verschillende doelgroepen moet het besef zijn dat het het nieuwe denken noodzakelijk is; - Hierdoor ontstaat er een nieuwe norm (er is een cultuurverandering noodzakelijk); - Zorgvuldige afstemming bij de verschillende doelgroepen op elk niveau is erg belangrijk. Dit is alleen mogelijk als de doelgroepen worden gesegmenteerd (zie pagina 8). Het is zaak om per doelgroep na te gaan op welk onderdeel en over welk onderwerp zij betrokken worden en duidelijk aangegeven is wat de kaders zijn en er van hen verwacht wordt. - Participatie betekent niet per definitie coproductie en het iedereen naar de zin maken. Om de verwachtingen goed te managen is het van belang bij de betrokken partijen goed aan te geven wat de (wettelijke) kaders zijn. Waar wel en waar niet over gesproken kan worden; - Het kan ook ingezet worden om draagvlak te creëren voor impopulaire maatregelen; - Uit onderzoek is gebleken dat inwoners zelf selectief zijn over waar zij wel/ niet bij betrokken willen worden. Dit rechtvaardigt ook de segmentatie van de doelgroepen Generieke participatiedoelen - Het op halen van input bij de verschillende doelgroepen; - Eenduidigheid van de gezamenlijke opgave; - Het krijgen van begrip en draagvlak voor de visie en de beleidskeuzes; - Het mede invloed geven over de beleidskeuzes en uitwerking aan specifieke partijen; - Het steunen van goede initiatieven en deze een platform geven. De verschillende doelgroepen worden betrokken bij het proces en gevraagd om input voor het maken van beleidskeuzes. Het hele traject staat onder grote tijdsdruk en daarnaast zijn nog niet alle wettelijke kaders en financiële kaders duidelijk. Maar de gemeente kiest bij dit project voor een praktische en pragmatische stijl. Dit betekent dat de participatie, op basis van de vastgestelde Nota Participatie, zich met name bevindt op het niveau van raadplegen van de samenleving. En op punten wordt er een open advies gevraagd en is er ruimte voor inbreng en discussie, maar blijft de uiteindelijke besluitvorming bij de gemeente. De gemeente zal bijvoorbeeld haar beleidskeuzes uitgebreid met de verschillende doelgroepen uit de samenleving bespreken. 7

8 3. Doelgroepen in beeld Voor de realisatie van de vernieuwing en het werken aan een cultuuromslag is de gemeente sterk afhankelijk van een groot aantal doelgroepen. Deze partijen hebben verschillende rollen en belangen. Hieronder zijn ze ingedeeld in drie hoofdgroepen: A. Ontvangers: cliënten, verwanten, familie en inwoners (inclusief vrijwilligers/ mantelzorgers); B. Vertegenwoordigers: gemeente, regiogemeenten (samenwerking in verschillende regio s), adviesraden (bijvoorbeeld Wmo-adviesraad, WWB-raad) en cliënten- en patiëntenvertegenwoordigers; C. Aanbieders: professionals, huisartsen, zorginstanties/ instellingen, maatschappelijke organisaties, onderwijs, verenigingen, kerken, politie, bedrijven, werkgevers, Serviceclubs, etc. Soms heeft een doelgroep ook een dubbelrol. Dan moeten er verschillende doelen bij dezelfde doelgroep bereikt worden. Het is belangrijk voor het proces om de rollen duidelijk te houden. Wie is verantwoordelijk voor wat? Wie neemt het initiatief? Wie zorgt voor de communicatie en verbindingen tussen de partijen? Wie zorgt voor het verankeren van afspraken? In eerste instantie is vooral de procescommunicatie van groot belang. Alle genoemde doelgroepen: Moeten weten wat de veranderingen in het Sociaal Domein inhouden: om welke thema s gaat het, wat zijn de consequenties?, etc.; Moeten begrijpen waarom deze veranderingen worden ingezet: wat de voordelen zijn, het belang er van inzien en zich erbij betrokken voelen; Een positieve grondhouding hebben ten aanzien van de veranderingen in het Sociaal Domein en gemotiveerd/bereid zijn er mee aan de slag te gaan. Communicatiedoelen zijn: - het betrekken van direct betrokkenen (intern en extern) bij de visievorming en de beleidskeuzes (procescommunicatie en informatievoorziening); - alle doelgroepen voorzien van actuele informatie over de stand van zaken in de verschillende fases (procescommunicatie); - op de agenda krijgen van belangrijke thema s als betrokkenheid/ zelfredzaamheid en inschakelen eigen netwerk/ voor elkaar zorgen en een podium bieden voor goede initiatieven in de samenleving; - het geven van duidelijkheid over de tweeledige rol van de gemeente: 1) als partner die samen met partijen de visie vorm wil geven en initiatieven kan faciliteren (participeren); 2) anderzijds als de regisseur en verantwoordelijke voor het budget. 8

9 3.1. Participatiedoelen van de doelgroepen DOELGROEP A. Ontvangers PARTICIPATIEDOELEN - Het creëren van het urgentiebesef van het nieuwe denken ; - Door ze zelf te laten ervaren/ doorleven wat de vernieuwing inhoudt; - De mindset zetten op de transformatie/ cultuurverandering (abstract); - Van belang is om te weten wat er leeft en speelt (wensen en behoeften goed in beeld voor het maken van de beleidskeuzes); - De veranderingen vragen om nieuwe beslissingen. Hoe? - Input ophalen voor de beleidskeuzes; - Kaders vanuit de gemeente helder communiceren; - Beslissingen zo veel mogelijk afstemmen op de behoeften in de samenleving; - Het krijgen van draagvlak en acceptatie en draagvlak. Dit betekent dat er ook soms moeilijke beslissingen uit voortvloeien. B. Vertegenwoordigers - Het creëren van het urgentiebesef van het nieuwe denken ; - Door ze zelf te laten ervaren/ doorleven wat de vernieuwing inhoudt; - De mindset zetten op de transformatie/ cultuurverandering (abstract); Hoe? - Hen goed informeren en betrekken bij het proces; - Kaders vanuit de gemeente helder communiceren; - Om advies vragen, laten sturen op kaders en besluiten nemen. C. Aanbieders - Het creëren van het urgentiebesef van het nieuwe denken ; - Door ze zelf te laten ervaren/ doorleven wat de vernieuwing inhoudt; - De mindset zetten op de transformatie/ cultuurverandering (abstract); - Zoeken naar mogelijkheden om dat met elkaar te organiseren; - Gebruikmaken van het trapmodel: urgentie > visie/ mogelijkheden > strategie > uitwerking > uitvoering. Hoe? - Kaders vanuit de gemeente helder communiceren; - Door goed te informeren, hen te betrekken en input op te halen. Verder stimuleren van innovatie en goede praktijkvoorbeelden inbrengen voor het maken van nieuw beleid. 9

10 3.2. Specifieke aandachtspunten per doelgroep A. Ontvangers: - Door ze vanaf het begin goed te betrekken, creëer je vroegtijdig acceptatie voor moeilijke beslissingen; - Dit kan als sneeuwbaleffect dienen naar andere cliënten en verwanten. Het is dan ook goed om op zoek te gaan naar ambassadeurs die helpen zaken te verduidelijken en zo te werken aan de acceptatie van de veranderingen die nodig zijn. B. Vertegenwoordigers: - De gemeente zorgt voor voldoende ruimte om iets van het proces en de plannen te vinden (sturing) ondanks de strakke planning van dit integrale project. - Een voortdurende koppeling maken tussen wat er opgehaald wordt bij deze groep en dit meenemen in de uitwerking van de plannen. - Alle medewerkers van de gemeente meenemen en informeren over de veranderingen binnen het Sociaal Domein en de benodigde cultuurverandering. Er zullen veel zaken de komende jaren anders worden, dit heeft mogelijk ook effect op hun werk. Daarnaast worden zij ook door familie, vrienden en bekenden aangesproken op dit onderwerp. Zij moeten dan kunnen vertellen wat de veranderingen inhouden en waar de gemeente mee bezig is (op hoofdlijnen). C. Aanbieders: - Door de verschillende belangen en verhoudingen is het lastig om voor de aanbieders nu al door te pakken. Zij zitten nog in een verkennende fase, waarbij zij zoeken naar hun rol en de mogelijke veranderingen voor hun aanbod en/ of organisatie nog niet kunnen overzien Communicatie op maat De communicatie zal op maat worden ingezet. Per doelgroep wordt bepaald of zij - MEE weten: actoren die geen actieve rol hebben, maar wel op de hoogte gehouden moeten worden; - MEE denken: actoren die inhoudelijke inbreng hebben; - MEE doen: actoren die daadwerkelijk meewerken aan het project; - MEE beslissen: actoren met besliskracht al dan niet op basis van bevoegd gezag. De status van de gebruiker bepaalt de strategie: hoe je met hem/ haar communiceert. Om de keuze te bepalen is ter verduidelijking op de volgende pagina het Communicatiekruispunt -model opgenomen. 10

11 WAT Gecontroleerd éénrichtingsverkeer MEE weten Informeren Overreden MEE doen Bekendmaking Beïnvloeding MEE denken Dialogen Formeren MEE beslissen HOE Tweerichtingsverkeer Communicatiekruispunt, dr. Betteke van Ruler De centrale vraag op de verticale as van dit model is: Willen (of moeten) wij de boodschap topdown brengen of moeten/ willen wij via dialoog tot een gewenst resultaat komen? De vraag voor de horizontale as is: Wat willen wij bereiken door communicatie? Moet iemand iets weten of moeten we houding / gedrag / opstelling beïnvloeden? 3.4. Belangen en rollen participatie (invloed) per doelgroep DOELGROEP Invloed (rol) STANDPUNTEN EN BELANGEN COMMUNICATIE A. Ontvangers MEEweten MEEdenken - Informeren - Betrekken bij het proces - Input ophalen voor beleidskeuzes en uitvoering - Ruimte voor initiatieven De meeste cliënten alle inwoners die gebruikmaken van huidige voorzieningen op gebied van jeugdzorg, Awbz en werk en inkomen die gewend waren aan bepaalde voorzieningen, willen het recht hierop behouden. In het algemeen willen ze (blijven) meedoen in de samenleving: het gevoel van eigenwaarde behouden, de regie over hun leven blijven houden en zo lang mogelijk zelfstandig zijn, ook als er minder geld beschikbaar is. Bijvoorbeeld door ondersteuning vanuit het eigen netwerk (familie, vrienden en omgeving) en/ of door Procescommunicatie/ informatievoorziening - Via website gemeente, informatie- bijeenkomsten en overleggen - Inloopavonden - Inzet Gemeentepagina - nieuwsbrief - Inzet pers/ media (online en kranten) - Bestaande media (Wegwijzer Nijkerk.eu + platform WIJ Nijkerk) 11

12 mantelzorgers en vrijwilligers. Veel ouders, familie en mantelzorgers voelen de druk toenemen. Doordat er minder zorg en ondersteuning geleverd wordt door aanbieders (professionals), wordt er een groter beroep op hen gedaan. Niet iedereen kan en wil dit opbrengen. Belangrijk hierbij is eigen regie: zelf bepalen hoeveel zorg/ ondersteuning en ook wanneer. Een grote groep inwoners redt zich heel goed en heeft de gemeente niet nodig. Toch kan iedereen er mee te maken krijgen, zelf of familie, vrienden of buren met problemen. Van belang is dan om te weten wat de gemeente doet op het gebied van hulpverlening en ondersteuning. Participatievormen - Informatiebijeenkomsten en overleggen - Via cliënten- en patiëntenraden - Met vrijwilligers en mantelzorgers - Inzet ambassadeurs - In gesprek gaan, vragen stellen en luisteren (persoonlijke communicatie) Er zijn meer vrijwilligers nodig om de ondersteuning en zorg te bieden die verdwijnt door bezuinigingen. De gemeente heeft daarom inwoners als vrijwilliger en mantelzorger nodig. Maar inwoners willen zelf bepalen of en welk vrijwilligerswerk zij doen. B. Vertegenwoordigers MEEweten MEEdenken - Informeren en betrekken - Betrekken bij het proces - Advies vragen/ sturing geven Het college van B&W moet en wil bezuinigingen realiseren, maar met zo veel mogelijk behoud van kwaliteit. Verder wil het college de dienstverlening zo dicht mogelijk bij de cliënten/ inwoners houden. Ook is samenwerking in de regio s nodig. Er is veel informatie nodig om de beleidskeuzes te kunnen maken. Ook richting de verschillende adviesraden. Medewerkers van de gemeente willen duidelijkheid over wat er verandert en wanneer. Er kan veel veranderen voor beleidsmedewerkers en in het bijzonder consulenten, bijvoorbeeld verandering van werkwijze en/ of werkplek, rechtspositie en mogelijk dat hun baan in het geding is. Belangrijk voor deze groep is het aanbieden van goede zorg aan cliënten naar tevredenheid van deze groep. Blijft dit nog mogelijk? Er is hierover veel onzekerheid en onrust. Procescommunicatie/ informatievoorziening - Via website gemeente, informatie- bijeenkomsten en overleggen - Inzet Gemeentepagina - nieuwsbrief - Inzet pers/ media - Bestaande media (Wegwijzer Nijkerk.eu + platform WIJ Nijkerk) Participatievormen - Informatiebijeenkomsten en overleggen - Via cliënten- en patiëntenraden In gesprek gaan, vragen stellen en luisteren (persoonlijke communicatie) 12

13 C. Aanbieders MEEweten MEEdenken MEEdoen - Informeren - Betrekken bij het proces - Ruimte geven voor innovaties - Maken van concreet beleid (intentieverklaringen/ contracten) Zorgaanbieders en maatschappelijke- en welzijnsorganisaties willen goede zorg en ondersteuning blijven bieden aan hun cliënten. Ook zij willen een kwaliteitsverbetering, maar kan dit wel met zo veel minder geld. Er is dan minder professionele zorg en er wordt meer beroep gedaan op vrijwilligers en mantelzorgers. Is het mogelijk om in deze tijd van individualisering wel een beroep te doen op het eigen netwerk, vrijwilligers en mantelzorgers? Met hun kennis en kunde zijn (professionele) aanbieders van groot belang voor de gemeente. De gemeente zet in op samenwerking tussen verschillende aanbieders en vraagt hen het aanbod te vernieuwen om het gewenste resultaat te behalen. Hierdoor staat mogelijk het bestaansrecht van verschillende aanbieders op het spel. Verder voelen zij zich in een concurrentiepositie gedrongen ten opzichte van elkaar en van de gemeente. Maatschappelijke partners (scholen, politie, huisartsen, e.d.) spelen een belangrijke rol in signalering en bij preventie van problemen en in doorverwijzen. De gemeente wil deze rol versterken en vraagt om meer samenwerking tussen deze partijen en de gemeente. Procescommunicatie/ informatievoorziening - Via website gemeente, informatie- bijeenkomsten en overleggen - nieuwsbrief - Bestaande media (Wegwijzer Nijkerk.eu + platform WIJ Nijkerk) Participatievormen - Informatiebijeenkomsten en overleggen - Werkconferenties - Gesprekken 3.5. Inzet communicatiemiddelen In de communicatie (procescommunicatie en informatievoorziening) wordt er zoveel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande in- en externe communicatiemiddelen. De communicatiemiddelen met de verschillende doelgroepen staan hierboven aangegeven. Externe communicatie Er zijn verschillende communicatiekanalen van de gemeente Nijkerk die kunnen worden gebruikt: Website Op de website van de gemeente Nijkerk is altijd de juiste en actuele informatie beschikbaar. Dit gaat zowel over het overkoepelende verhaal van de veranderingen als ook specifieke communicatie per thema. Ook zullen betrokken partijen gevraagd worden om verbindingen te maken (uitwisseling van informatie). Het doel is om zoveel mogelijk mensen te betrekken en iedereen goed en duidelijk te informeren over de vernieuwing van het Sociaal Domein. 13

14 Gemeentepagina in de krant De gemeente Nijkerk heeft elke week in De Stad Nijkerk een katern. Hier zullen ook korte artikelen met doorverwijzingen naar internet worden opgenomen. Ook worden hier bijeenkomsten over de verschillende thema s aangekondigd. Daarnaast kunnen voorbeelden en goede initiatieven in beeld gebracht worden. Informatiebijeenkomsten Mondelinge communicatie is het meest krachtige instrument. Er zal op verschillende niveaus en met verschillende doelgroepen de dialoog aan worden gegaan. Naast voorlichting is het goed om te luisteren naar de behoefte van deze groepen. Door het geven van goede en duidelijke informatie tijdens het proces wordt het begrip en het draagvlak ook vergroot. De Wegwijzer Via wegwijzer.nijkerk.eu is al veel informatie over gezondheid en zorg; huishouding; opvoeding en gezin; sociaal leven; vervoer en mobiliteit; werk; wonen; en wetten en regelingen te vinden. In deze digitale sociale kaart staan naast informatie en tips ook ervaringsverhalen en een overzicht van organisaties en instellingen die kunnen helpen. Gemeentegids In de volgende gemeentegids komt een paragraaf met algemene informatie over de vernieuwing van het Sociaal Domein. Social Media Daar waar mogelijk zal Social Media worden ingezet voor het bereiken van de verschillende doelgroepen. Voor gerichte inzet hiervan is een aparte strategie vereist en dit zal in een later stadium uitgewerkt worden. Brieven aan inwoners / cliënten Om cliënten en inwoners te informeren over de veranderingen per 1 januari 2015 kunnen ook gerichte brieven worden ingezet. Persberichten Bij belangrijke mijlpalen worden persberichten ingezet, over het algemeen met een toelichting door de wethouder tijdens het wekelijkse persuur. Daarnaast kan een aantal nieuwe communicatiemiddelen, al dan niet in samenwerking met betrokken partijen (bijvoorbeeld uitvoerende organisaties en maatschappelijke partners), worden ingezet zoals: Een nieuwsbrief Digitale nieuwsbrieven zullen meer ingaan op voorbeelden uit de samenleving. Deze kunnen dan ook weer gedeeld worden met verschillende betrokken organisaties, instellingen en verenigingen. Werkconferenties Voor informatie en uitwisseling tijdens de beleidsontwikkeling is het belangrijk om betrokken professionals actief te betrekken en te laten meedenken en hen om input en ideeën te vragen. Platform WIJNijkerk Sinds begin september is er gestart met een platform voor en door inwoners, ondernemers, instellingen, verenigingen, etc. van de gemeente Nijkerk. Iets verder in het proces kan dit platform ruimte bieden om goede initiatieven te laten zien en gesprekken binnen het Sociaal Domein te initiëren. 14

15 Inzet van ambassadeurs Er zijn verschillende doelgroepen betrokken bij de vernieuwing van het Sociaal Domein. Binnen deze doelgroepen zijn veel mensen betrokken en actief. Zij zijn belangrijk om kennis en ervaring te delen en door te vertellen. Zij kunnen optreden als ambassadeur optreden en een klankbord/ vraagbaak zijn. Interne communicatie Ook voor de interne communicatie zal zoveel mogelijk worden ingezet op bestaande middelen. Deze zijn bekend bij de medewerkers en werken effectief om informatie over te dragen en om meningen en ideeën van medewerkers te horen. Het is van belang dat in de communicatie genoeg ruimte is voor inbreng van betrokken medewerkers. De veranderingen zijn (ook) voor hen groot en zij hebben waardevolle ervaring en kennis van de doelgroepen. Daarom is het belangrijk dat er veel gelegenheden worden gecreëerd om ideeën te ontwikkelen, ervaringen uit te wisselen en te werken aan concretisering van de nieuwe taken (organisatiebreed). Met het informeren en betrekken van de collega s is al gestart bij het opstellen van de Bestuursopdracht en het maken van de Visie Iedereen telt en doet mee. Middelen die hierbij verder ingezet (kunnen) worden: Overleggen (afdelings- en team-) en projectgroepen Dit zijn de momenten waarin betrokken medewerkers de laatste stand van zaken gegeven wordt over de ontwikkelingen rond de drie centralisaties en deelonderwerpen, waarin ook om een reactie en input gevraagd (kan) worden. Gesprekken/ bijeenkomsten met bestuur en management Om het college van B&W en het MT mee te nemen in de grote veranderingen door de drie decentralisaties en hen richting te geven in de beleidskeuzes worden aparte bijeenkomsten georganiseerd, onder andere via de geplande snelkookpansessies beleidskeuzes. Inloopspreekuur/ speciale bijeenkomsten Een grotere groep geïnteresseerden kan door iemand uit de projectgroep op hoofdlijnen geïnformeerd worden over de ontwikkelingen binnen de drie decentralisaties. Intranet Ondersteunend aan het inloopspreekuur/ speciale bijeenkomsten. Op intranet staat informatie over de ontwikkelingen binnen de drie decentralisaties. Yammer Hierop kan over de vernieuwing van het Sociaal Domein en de (organisatie)veranderingen informatie worden uitgewisseld tussen medewerkers van de gemeente Nijkerk. Het biedt ook de mogelijkheid om over specifieke onderwerpen een discussie te starten Communicatie met de gemeenteraad De gemeenteraad speelt een belangrijke rol in de vernieuwing van het Sociaal Domein. Zij geven de richting geven en stellen de kaders in de huidige fase van beleidsontwikkeling. Om ervoor te zorgen dat zij deze rol zo goed mogelijk kan vervullen, worden de volgende communicatiemiddelen ingezet: Raadsinformatiebijeenkomsten Vanuit de projectgroep wordt de gemeenteraad regelmatig, tijdens speciale bijeenkomsten, meegenomen in het proces van de beleidsontwikkeling. Zij ziet er op toe dat de gemeente haar wettelijke taken uitvoert en binnen de begroting blijft. 15

16 Digitale nieuwsbrief / informatiebrieven Om raadsleden (en professionals) op de hoogte te houden van ontwikkelingen (lokaal, regionaal en landelijk), over de pilots en besluiten wordt een digitale nieuwsbrief en/ of informatiebrief ingezet. De digitale nieuwsbrief is niet alleen voor raadsleden maar ook voor alle professioneel betrokken medewerkers van maatschappelijke organisaties in de gemeente Nijkerk. 4. Processtappen en planning 4.1. In hoofdlijnen RESULTATEN PROCES TIJDSPAD 1. Inventarisatie & analyse 4 e kwartaal 2013 Resultaat: Overzicht van de vraag, het aanbod, de overlap per wijk/ kern (woonservicezone) en de financiële consequenties en risico s 2. Integrale visie Iedereen telt en doet mee Resultaat: Visienota (vernieuwingsopgave) September college Oktober gemeenteraad 3. a) Beleidskeuzes integrale thema s (Toegang / Arrangementen / Contracteren / Verantwoorden / Monitoren/ Risico s managen) November 2013 December 2013 > Snelkookpan beleidskeuzes (MT/College/Raad) > Veldconsultatie beleidskeuzes (alle doelgroepen) Resultaat: Integrale keuzenota (beleidskeuzes / sturingsmodel) b) Jeugdnota December Vernieuwing (opstarten van pilots en leertuinen) 1 e kwartaal 2014 Resultaat: Vernieuwingsagenda Nijkerk 5. Integrale aanpak van de bedrijfsvoering (Informatievoorziening/ ICT, Financiën, P&O en Inkoop) 2 e kwartaal 2014 Resultaat: Integraal implementatieplan 6. Uitwerken beleidskeuzes 3 e kwartaal

17 (vervolg 6. Uitwerken beleidskeuzes 3 e kwartaal 2014) Resultaat: - Opstellen van verordeningen - Aangaan samenwerkingsverbanden - Contracten met aanbieders, etc. 7. Uitvoering Start 1 januari Momenten van participatie en communicatie Er was al per transitie gestart met het informeren en betrekken van de betrokken doelgroepen als voorbereiding op de genoemde vernieuwing. Doordat de verschillende gebieden aan elkaar zijn gekoppeld wordt ook bij de participatie en communicatie een integrale aanpak gehanteerd. Uit bovenstaande volgen de momenten van participatie en communicatie. 1. Visie de participatie is hiervoor ingevuld en gedaan (zie Bijlage 1); 2. Beleidskeuzes in september is er gestart met de participatie (zie Bijlage 1). 3. Uitwerking van de beleidskeuzes met de participatie wordt gestart na de vaststelling van de Integrale keuzenota. 4. Uitvoering. Hoe meer concreet wordt hoe meer inwoners/ cliënten bij het proces betrokken zullen worden (participatie en communicatie). Dit participatie- en communicatieplan zal in het 1 e kwartaal van 2014 verder worden aangevuld met concrete acties richting de verschillende doelgroepen in de volgende fasen. 17

18 Bijlage 1 - Stand van zaken 1. Visie Iedereen telt en doet mee De afgelopen periode is, samen met veel betrokken partijen, hard gewerkt aan de totstandkoming van de visie. Hieraan staat wat de gemeente Nijkerk wil bereiken als het gaat om het Sociaal Domein. Er wordt een aantal principes beschreven op basis waarvan de vernieuwing vorm moet krijgen. Deze principes gelden zowel voor de genoemde nieuwe taken, als voor aanpalende beleidsterreinen zoals veiligheid, sport, onderwijs en cultuur. De inhoud borduurt voort op verschillende beleidsplannen en de landelijke uitgangspunten voor de vernieuwing van het Sociaal Domein. Minstens zo belangrijk is, dat veel verschillende professionals van (maatschappelijke) organisaties, maar ook verenigingen, instellingen en adviesraden bouwstenen hebben geleverd voor de visie. Ook de 1 e Bijeenkomst Sociaal Domein op 3 juli jl. heeft input opgeleverd voor deze visie. Een overzicht van de participatie en communicatie gedaan in deze fase: A. Ontvangers - Indirect betrokken via de gesprekken en overleggen met verschillende vertegenwoordigers, onder andere de adviesraden. B. Vertegenwoordigers Bijeenkomst Wmo-adviesraad en WWB-raad waarbij een positief advies is uitgebracht; - 1 e Bijeenkomst Sociaal Domein breed op 3 juli jl.; - Bijeenkomsten met de gemeenteraad in juli en september; - Informeren van alle medewerkers gemeente Nijkerk over de inhoud en het proces C. Aanbieders - 1 e Bijeenkomst Sociaal Domein breed op 3 juli jl.; - In overleg met Regiegroep Wonen/Welzijn/Zorg en werkgevers de kansen en bedreigingen geïnventariseerd en het nieuwe denken gedeeld. 2. Beleidskeuzes snelkookpan In een korte periode (medio september medio oktober) worden de beleidskeuzes geïnventariseerd en de uitkomsten meegenomen in het verder aanscherpen van de beleidskeuzes om te komen tot een Integrale keuzenota Sociaal Domein. Een overzicht van de participatie en communicatie in deze fase: A. Ontvangers - Informatiebijeenkomst op 16 oktober a.s. georganiseerd door de gemeente Nijkerk i.s.m. de Wmoadviesraad en de WWB-raad. Deze bijeenkomst is speciaal voor cliëntenraden, vertegenwoordigers van clienten, vrijwilligers, mantelzorgers en adviesraden. Het is niet de bedoeling dat hier zorgaanbieders/ professionals bij aanwezig zijn. (Nog uit te werken) - Goede voorbeelden ophalen van innovatieve oplossingen, samenwerking, etc. en deze etaleren. - Oprichten van een representatieve groep cliënten en verwanten voor het hele proces, in nauwe samenwerking met de adviesraden. 18

19 B. Vertegenwoordigers - Bijeenkomst Wmo-adviesraad en WWB-raad om te informeren en te betrekken, waarna zij een advies zullen uitbrengen over de Integrale keuzenota; - Bijeenkomsten met de gemeenteraad (september/ oktober/ december); - Afstemming met de verschillende regio s (samenwerking in de Regio FoodValley, Noordwest Veluwe en Regio Amersfoort) - Toelichting over de beleidskeuzes aan alle medewerkers van de gemeente Nijkerk. (Nog uit te werken) - Opstarten gesprekken met cliëntenraden over nieuwe rollen (mogelijk opstarten Klankbordgroep Samenleving). C. Aanbieders - Overleg met Sociaal Beraden, huisartsen/ gezondheidscentra, Regiogroep Wonen/Welzijn/Zorg in september en oktober. (Nog uit te werken) - Goede voorbeelden ophalen van innovatieve oplossingen, samenwerking, etc. en deze etaleren. Op woensdag 30 oktober is er een 2 e Bijeenkomst Sociaal Domein waarbij de resultaten van de snelkookpan beleidskeuzes gepresenteerd worden en waar over gepraat kan worden. Deze bijeenkomst is voor alle drie de doelgroepen. Na vaststelling van de beleidskeuzes zullen de volgende stappen verder worden uitgewerkt. Het doel is om inzicht en betrokkenheid te krijgen. Het participatie- en communicatieplan vraagt dan om een aangepaste versie. 19