Studiegids Industriële Wetenschappen. Deel2 MA-AUT. Master Industriële Wetenschappen Energie afstudeerrichting Automatisering

Transcriptie

1 Katholieke Hogeschool Limburg Industriële Wetenschappen en Technologie Faculteit Industrieel Ingenieur FI² Studiegids Industriële Wetenschappen Deel2 Vakfiches met o.m. inhouden en doelstellingen MA-AUT Master Industriële Wetenschappen Energie afstudeerrichting Automatisering Academiejaar

2 Identificatie opleiding Naam opleiding Master in de Industriële Wetenschappen in Energie Graad opleiding Master Kwalificatie opleiding Academisch Aantal studiepunten 60 Diploma s die toegang verlenen tot opleiding Voltijds of anders opgebouwd onderwijs Contact- en/of afstandsonderwijs Academische Bachelor in de Industriële Wetenschappen in Elektromechanica, focus Automatisering en Energie; Professionele Bachelor, aangevuld met het Schakelprogramma Elektromechanica, focus Automatisering; Professionele Bachelor, aangevuld met het Schakelprogramma Elektromechanica, focus Elektrotechniek. Voltijds opgebouwd, maar kan deeltijds opgenomen worden Contactonderwijs Overzicht afstudeerrichtingen Master in de Industriële Wetenschappen in Energie, afstudeerrichting Automatisering; Master in de Industriële Wetenschappen in Energie, afstudeerrichting Elektrotechniek. Mogelijke vervolgopleidingen /

3 KHLIM IWT-FI² VakkenTabellen Master in de Industriële Wetenschappen in Energie, afstudeerrichting Automatisering MA-AUT Semester 7 Stp. O.O. Code Vak O.O. Naam O.O./Vak Ex Stp T O L Ex Stp T O L Docent Semester 8 AUT Automatisering 4 40 Hydraul.Systeemtechnieken HYD DmuMa S 2 1,75 c 2 20 Robotica + Visietechnologie ROB BaJo M 2 1,75 c 2 20 Contract Stp. Vak Punt./Vak Punt./O.O. BEDRB Alg. Bedrijfsbeleid B 4 40 Human Res. Management BEDR4 VpPa S 1 0,75 e 1 10 Management Accounting BEDR7 VaMy S 3 2 e 3 30 BEDRE Alg. Bedrijfsbeleid E 4 40 Juridische Aspecten BEDR3 HaMa 2 2 e 2 20 S Quality Management BEDR8 CoMa 2 1,25 e 2 20 CSBM Capita Selecta uit bedrijfsmanag. 3 CSBM InLu/RoDi S/P 3 2,25 c EBS Energie beheersystemen 3 EBS VaPa M 3 1,5 c ET&VA Energietransformatie en 4 ET&VA VdsGe S/M 4 2 c vermogenaansturingen 1 GA_B Geïnt.Automatisering B 6 60 Ind. Automatisering 3 GA3 ClEr M 3 2 c 3 30 Ind. Automatisering 3L GA3L LeGe L 3 3,25 c 3 30 CSIA Capita Selecta Ind. Automatisering 3 CSIA LeGe P 3 1 1,75 c MTO Mechatronisch Ontwerpen 3 MTO BaJo P 3 3 c TMEC Mechanismen 3 TMEC DmuMa M 3 2 c TRILL Trillingsleer 3 TRILL KeJu S 3 1,25 1,50 c MP_E Masterproef c 200 MP - Communicatie MPCOM LiJe P 0,5 P 0, MP - Ond.meth.&Realisatie1 MPOMR MP - Ond.meth.&Realisatie2 MPOMR MP - Presentatie MPPRES 5 50 Totaal 60 13,00 5,75 8,00 6, Aantal Opleid.Ond./Examens Contacturen/Sem 18,8 14,3 ECTS-punten/Sem Gemidd. contacturen/jaar 16,5 T: Theorie ; O: Oefeningen ; L : Lab --- Ex: P: permanente evaluatie ; L: lab-examen ; S: schriftelijk examen ; M: mondeling examen Contract: e: examencontract is mogelijk; c: geen examencontract mogelijk (creditcontract noodzakelijk) O.O.: Opleidingsonderdeel

4 BEDR3_1112_HaMa Juridische Aspecten BEDR3 Titularis Marc Hansen (HaMa) Docenten Marc Hansen (HaMa) Jaar/ASR MA-EM, MA-AUT, MA-EL, MA-ELO ECTS-punten 2 Doelstellingen Op basis van concrete problemen in de samenleving moet de student in staat zijn om: - het probleem te analyseren en te situeren in het kader van het toepasselijke recht. AC1 - vanuit deze analyse over te gaan tot het formuleren van een concrete oplossing. AC3/AC11 De student zal op die manier de vaardigheid verwerven om de juridische aspecten van de samenleving en van het bedrijfsleven genuanceerd te beoordelen en zo een juridisch verantwoorde beslissing te nemen. AWC3 (/BC7) Inhoudsopgave 1.Indeling van het recht, elementen van geschiedenis en rechtsbronnen (handboek 34-51) 2.Belgische politieke en gerechtelijke instellingen (handboek ) 3.Elementaria van gerechtelijk recht ( ) en de strafprocedure 4 Begrippen van Burgerlijk recht (80-223) 5.Goederen en zekerheden ( ) 6.Verbintenissen ( ) en bijzondere overeenkomsten ( ) 7.Onrechtmatige daad - schade en schadeloosstelling ( ) 8.Arbeidsrecht : individueel en collectief, arbeidsbescherming 9.Ondernemingsrecht: Handelaar, Onderneming, Handelsactiviteit, Handelspraktijken, Mededinging 10.Vennootschappen : principes, soorten, minimumkapitaal, structuur, leiding Financiële technieken. betaalmiddelen, factuur, kredietvormen Faillissement en gerechtelijk akkoord 12.Intellectuele rechten 13. Overzicht van personen- en familierecht ( ) Onderwijsvorm Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen Hoorcollege Cursus Inleiding tot recht van Marc Van Hoecke en Boudewijn Bouckaert ter beschikking gesteld van de studenten via de cursusdienst Syllabi voor Arbeidsrecht (vak 8), Handelsrecht (vakken 9 & 11), Vennootschapsrecht (vak 10) en Intellectuele rechten (vak 12), opgesteld door de docent en verspreid via de cursusdienst. Examenvorm 1 ste examenkans Schriftelijk 2 de examenkans Schriftelijk

5 BEDR3_1112_HaMa Algemene Visie Relatie met onderzoek Situering van het vak in het curriculum Instroom-Relatie met andere vakken Juridische Aspecten BEDR3 Recht biedt de student de basiskennis om te kunnen omgaan met juridische vragen die zich in een organisatie of bedrijf stellen. Deze juridische basisvorming moet de student als toekomstig ingenieur in staat stellen om met juristen om te kunnen communiceren en om een juiste inschatting te maken van elementaire juridische aspecten bv in te schatten, of het inschakelen van een jurist al dan niet noodzakelijk is. Geen specifieke relatie Recht maakt deel uit van de bedrijfsbeleid vakken, die de toekomstige ingenieur in staat stelt beter te functioneren en de juridische implicaties van zijn handelen beter te plaatsen. Geen specifieke relatie, buiten het kader van de bedrijfsbeleidvakken. Relatie met het werkveld / Aanvullende Informatie betreffende competenties en Evaluatie van de Competenties /

6 BEDR4_1112_VpPa Human Resource Management BEDR4 Titularis Patricia Van Pottelbergh (VpPa) Docenten Patricia Van Pottelbergh (VpPa) Jaar/ASR MA-EM, MA-AUT, MA-EL, MA-ELO, MA-CE, MA-BIO ECTS-punten 1 Doelstellingen Inhoudsopgave Het ontdekken van de toekomstige rol als werknemer en (eventueel) als leidinggevende. Bespreken van selectieprocedures. AC2 / AC5 Verschillende aspecten weergeven van een professioneel (HR) management. AC2/WC1 Analyseren van de persoonlijkheidskenmerken van zichzelf/anderen. AWC1 Evalueren van bedrijfs/organisatiecultuur. AWC1 / (BC7) Verbanden leggen tussen bedrijfscultuur en persoonlijkheid.ac2/ AWC1 De verschillende deelaspecten uitleggen van effectieve organisaties, illustreren door middel van voorbeelden uit de praktijk. AC2/WC1 Deel 1. Werving en Selectie Hoe kiest een bedrijf haar medewerkers? Hoe kies ik een geschikt bedrijf?bedrijf: procedures voor werving en selectie: media, interviews, testen, assessment centers... Medewerkers: waar moet ik op letten bij de keuze van mijn (eerste) werkgever: type bedrijf (familiebedrijf, multinational...), type job, bedrijfscultuur, Deel 2. Samen werken. Zelfde diploma, toch uniek. Belang van persoonlijkheidskenmerken, enkele theorieën. Invloed van bedrijfscultuur, enkele theorieën. Generatieverschillen in organisaties Deel 3. Effectieve organisaties 3.1. Leadership/coaching Verschillende types van leiderschap (relatie met persoonlijkheid) De lerende organisatie Alles is continu in beweging Performance Management/appraisal/assessment Competentie(management) en training 3.5. Carrièrebegeleiding en retentie De lifetime van een medewerker in een organisatie Arbeidstevredenheid en stress Invloed van de kwaliteit van de arbeid op de gezondheid en het welzijn van de werknemer. Onderwijsvorm Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen Hoorcollege Cursus Human Resource Management via of website docent. Copies slides + teksten uit kranten, tijdschriften, internet + artikels rond wetenschappelijk onderzoek Examenvorm Gesloten boek 1 ste examenkans Schriftelijk examen, deels open vragen, deels multiple choice. 2 de examenkans Schriftelijk examen, deels open vragen, deels multiple choice.

7 BEDR4_1112_VpPa Algemene Visie Relatie met onderzoek Situering van het vak in het curriculum Human Resource Management BEDR4 In de wereld van vandaag komt het nog maar zelden voor dat ingenieurs in puur technische functies terechtkomen. In de meeste jobs komt een zekere mate van people management voor. Bovendien wordt niet langer aanvaard dat een ingenieur niet over de nodige vaardigheden beschikt om samen te werken met anderen (multidisciplinair). Het vak beoogt: Voldoende inzicht en vaardigheid verwerven om mensgericht en taakgericht te reflecteren over zichzelf en zijn omgeving, zelfstandig nieuwe informatie te verwerven, en erover te rapporteren en te overleggen. Kennis verwerven op het gebied van personeelsbeheer. Ontwikkeling van sociale vaardigheden en managementvaardigheden. Het vak Human Resource Management bespreekt resultaten van onderzoek binnen het vakdomein. De cursus laat de student nadenken over zijn eigen persoonlijkheid, en die van anderen. Dit kan hem helpen bij het omgaan met anderen. De link wordt eveneens gemaakt met bedrijfscultuur en cultuurverschillen tussen nationaliteiten (internationale bedrijven). Tijdens de lessen worden verbanden gelegd met de actualiteit uit het bedrijfsleven. In de cursus worden theorie (vb. personeelsbeoordelingssystemen) en praktijkvoorbeelden met elkaar verweven. De verschillende aspecten van personeelsbeheer komen aan bod zodat de student kan proeven van wat hij in het professionele leven zal tegenkomen. Instroom-Relatie met andere vakken *Wijsbegeerte: ook in dit vak wordt gedoceerd over de ingenieur als mens. *Welzijnsbeleid: hier komt stress(beheersing) aan bod. Binnen de cursus psychologie wordt stress in een brede context besproken (psychologische, fysische, mogelijke oorzaken ). *Recht: binnen het vak psychologie worden de verschillende vormen van arbeidsovereenkomst kort besproken: hoe kan men met een bedrijf verbonden worden, welke elementen zitten er in een contract (vb. groepsverzekering, maaltijdcheques )? Relatie met het werkveld De ingenieur als medewerker en -op termijn- als leidinggevende/manager. Ruimer: de ingenieur als mens die zich bewust is van zijn sterktes/zwaktes, en in relatie kan treden met anderen, die anders zijn. Pas afgestudeerden zijn vaak wereld-/bedrijfsvreemd. Het besef ontbreekt vaak dat er grote verschillen bestaan tussen ondernemingen/organisaties en dat de jobinhoud maar een klein stukje uitmaakt van mogelijk succes. Grote bedrijven (multinationals met moederbedrijf in ander land ), kleine bedrijven (familiebedrijf ), overheidsinstellingen zijn zeer verschillend. Afhankelijk van de persoonlijkheid van de ingenieur vormen zij al dan niet een geschikt arbeidsmilieu.. Aanvullende Informatie betreffende competenties en Evaluatie van de Competenties De student maakt kennis met de verschillende domeinen van human resource management. De cursus probeert bruikbare theorieën te koppelen aan de dagdagelijkse praktijk in bedrijven/organisaties. Bedoeling is om de leerstof toegankelijk te houden voor nietpsychologen. Bij het examen wordt getoetst in welke mate de studenten de leerstof begrepen hebben, en of ze de relatie kunnen leggen tussen de verschillende deeldomeinen die in de cursus worden behandeld. Ze leren reflecteren over de impact van gebeurtenissen/situaties op zichzelf en anderen. AC1/AC2/AWC1

8 BEDR7_1112_VaMy Management Accounting BEDR7 Titularis Myriam Vanbeuren (VaMy) Docenten Myriam Vanbeuren (VaMy) Jaar/Optie MA-EM, MA-AUT, MA-EL, MA-ELO, MA-CE,MA-BIO Studiepunten 3 Doelstellingen De studenten moeten na het volgen van de cursus en zonder enige voorkennis in staat zijn volgende doelstellingen te verwezenlijken: - Kunnen aangeven welke de relevante, niet-relevante en opportuniteitskosten zijn in een case-study, afhankelijk van de beslissing die genomen moet worden.(ac11). - begrippen vaste, variabele, directe en indirecte kosten gebruiken en toepassen in concrete voorbeelden (AC10). - break-even analyse kunnen toepassen en beoordelen (AC10). - beslissingen kunnen nemen over: * het gebruik van schaarse middelen (AC12). * het al dan niet aanvaarden van een opdracht / contract. (AC12) * het al dan niet sluiten van een afdeling (AC12) - overheadkosten kunnen beoordelen, berekenen, verdelen en aanrekenen naargelang de situatie voor kostprijsbepaling van een product. (AC11) - Prijszetting van een geproduceerd goed of een order kunnen berekenen a.d.h.v. de juiste methode. (AC11) - De 4 hoofdmethodes om een investering te beoordelen, evenals de methodes voor controle, kunnen gebruiken op casestudies (AC12) - Kunnen verklaren wat een budget is en afwijkingen in een budget kunnen berekenen en verklaren. (AC12) Inhoudsopgave Onderwijsvorm Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen 1. Inleiding 2. Relevante kosten voor besluitvorming: diverse voorbeelden van beslissingssituaties waar relevante kostencalculatie gebruikt wordt zoals uitbesteding, speciale orders, uitbreiden of afbouwen,vervanging van machines, Kosten-voulume-winstrelaties: kritische afzet, break-even analyse Bepalen van productkosten: allocatie problematiek van de indirecte kosten, full costing versus marginal costing,. 5. Kostencalculatie in een competitieve omgeving: prijsbeslissingen, Investeringsbeslissingen: ARR, NPV, PP, IRR 7. Budgetten, flexibele budgetten en standaardkosten om kosten te bewaken Hoorcolleges De student beschikt over een syllabus die tijdens de colleges aangevuld wordt. De student kan beschikken over aanbevolen literatuur. Examenvorm 1 ste examenkans Schriftelijk 2 de examenkans Schriftelijk

9 BEDR7_1112_VaMy Algemene Visie Relatie met onderzoek Situering van het vak in het curriculum Management Accounting BEDR7 Vroeger werden financiële problemen binnen een bedrijf behandeld door economisch opgeleide personen. Intussen bestaat het kader van een bedrijf uit mensen van diverse disciplines, zoals o.a. industrieel ingenieurs, die samen (economische) beslissingen nemen. Het is dan ook belangrijk dat alle kaderleden notie hebben van de economische consequenties die hun beslissingen kunnen teweegbrengen. Management accounting geeft (financiële) informatie aan managers als ondersteuning bij hun besluitvorming binnen de organisatie. Alle (productie)bedrijven worden geconfronteerd met problemen zoals: prijsbepaling van hun product, al of niet sluiten van een afdeling, schaarse middelen zo optimaal mogelijk benutten. Maar daarnaast zijn ook investeringsbeslissingen en budgetafwijkingen een cruciaal probleem. Deze cursus heeft als doel de belangrijkste methodes van prijszetting aan te leren, waarbij gekeken wordt naar relevante en niet-relevante kosten. Daarnaast worden de 4 belangrijkste methodes aangeleerd om een investering te beoordelen en wordt aangeleerd hoe budgetafwijkingen moeten bestudeerd worden, om de oorzaken van de afwijkingen op te speuren en zo aan kostenbeheersing te doen binnen het bedrijf. Het vak management accounting stelt voor hoe een budget- /investeringsonderzoek moet opgezet worden. In het vak management accounting wordt besproken hoe gegevens van onderzoek moeten verwerkt en geanalyseerd worden, maar de student moet ook zelf d.m.v. cases de nodige gegevens verwerken en analyseren. Gezien dit opleidingsonderdeel zich situeert in het laatste jaar van de opleiding is het noodzakelijk dat ook niet-economisten, die potentiële kaderleden zijn, voldoende notie hebben van bedrijfseconomische aspecten die betrekking hebben op productie, prijszetting, Deze cursus is volledig bedrijfseconomisch gericht. In de colleges wordt de theorie aangebracht a.d.h.v. concrete voorbeelden van beslissingssituaties. Het is de bedoeling de student in contact te brengen met verschillende aspecten van het bedrijfsleven op het gebied van management en productie-, verkoop- en aankoopbeheer, investeringen.. In die zin zijn de vakken psychologie, logistiek, kwaliteitszorg onmiddellijk gelinkt met management accounting omdat al deze facetten deel uitmaken van efficiënt productiebeheer. Instroom-Relatie met andere vakken Relatie met het werkveld Aanvullende Informatie betreffende competenties en Evaluatie van de Competenties Van de studenten wordt eigenlijk geen bijzondere voorkennis verwacht. De relatie met andere vakken zoals kwaliteitszorg, logistiek, psychologie, werd hierboven reeds aangehaald. Zoals reeds bij de Algemene visie werd aangehaald is dit vak zeer verwant met het werkveld van een kaderlid, waaronder ook industrieel ingenieurs.er werd geopteerd om de voornaamste basismethodes m.b.t. kostprijsberekening, budgetanalyse en investeringsanalyse aan te leren die gebruikt worden in het bedrijfsleven, waarop ze later kunnen voortbouwen, indien ze in contact komen met deze materie. Tijdens de hoorcolleges wordt gewerkt met een syllabus, waarbij bewust bepaalde dingen blanco werden gelaten om de studenten actief te laten meewerken. Op het einde van dit opleidingsonderdeel wordt de kennis van de student getoetst a.d.h.v. een schriftelijk examen. De theorie wordt getoetst d.m.v. meerkeuzevragen. Voor het overige bestaat het examen uit beknopte casestudies, om na te gaan of de student over de nodige vaardigheden beschikt om de aangeleerde methodes toe te passen.

10 BEDR8_1112_CoMa Quality Management (Kwaliteitszorg) BEDR8 Titularis Marc Coninckx, Gastdocent (CoMa) Docenten Marc Coninckx, Gastdocent (CoMa) Jaar/ASR MA-EM, MA-AUT, MA-EL, MA-ELO ECTS-punten 2 Doelstellingen Inhoudsopgave De student heeft over- en inzicht op gebied van kwaliteit in organisaties, gezien vanuit internationale normen met tools en technieken die in de hedendaagse industrie onmisbaar zijn geworden. WC1 / AWC13 / AC11 / BC7 - Het gedachtengoed van IKZ. Waarom IKZ, wat is kwaliteit, de industriespiraal, het processchema, de leverancierklant relatie, het credo van ISHIKAWA, de goeroes : JURAN, DEMING, CROSBY, TAGUCHI. - De technieken van IKZ. Pareto-analyse, visgraatdiagram, statistische procesbeheersing, proefopzetten en variantie-analyse. - Geavanceerde technieken: FMEA: Failure Mode and Effect Analysis. - ISO 9000:2000 de Process benadering van kwaliteitssystemen. Onderwijsvorm Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen Ex-Cathedra. Cursus; Kwaliteitszorg Pocket cards FMEA ( Design en Proces) Examenvorm 1 ste examenkans Schriftelijk 2 de examenkans Schriftelijk

11 BEDR8_1112_CoMa Algemene Visie Quality Management (Kwaliteitszorg) BEDR8 Inzichten verwerven in het brede woord kwaliteit : niet doemdenken over productkwaliteit, maar organisatie, systeem en proceskwaliteit.bewustwording dat er tools en technieken bestaan om voornoemde te kunnen bereiken. Deze technieken zijn op bedrijfsvlak al gestandaardiseerd en zelfs verwerkt in internationale normen. Relatie met onderzoek 1. Capibiliteits onderzoeken van manaufacturing processen in deel SPC volgens AIAG s Statistical Process Control 2nd ed. 2. Mogelijke risico s onderzoeken voor zowel product- als procesontwikkeleing in het deel FMEA volgens structuur SAE J1739 en AIAG s FMEA 3th ed. Situering van het vak in het curriculum Instroom-Relatie met andere vakken Relatie met het werkveld Organisatie structuren en culturen volgens EFQM/INK model zijn basis als herkenningspunten voor nieuwe werknemers. Het specifiëren naar normen ( ISO, ISO/TS, ) geven middelen en mogelijkheden om modellen te begrijpen en te verwerken. Binnen deze normen zijn er dan de toegepaste technieken SPC/FMEA/.. om modellen te integreren in de organisatie. Projectmanagment, bedrijfsmanagement, kwaliteitsmanagement, arbeidsanalyse Als IRCA erkende auditor ( LA2/07/NL/16286)( Bureau Veritas) geeft de docent de belangrijkheid aan van het brede kwaliteitsdenken in organisaties. Het is de intentie om de praktische toepassingen in organisaties aan te tonen en herkenbaar te maken. Aanvullende Informatie betreffende competenties en Evaluatie van de Competenties Bedoeling is structureel denken, werken zowel correctief als preventief ( FMEA) en besluiten baseren op feiten, door eerst feiten en data te analyseren ( SPC) gezien in het grotere geheel van progressief kwaliteitsdenken. De studenten die op tijdens de eerste examenkans een uitzonderlijk resultaat halen krijgen een extra-attest uitgereikt door MAC bvba.

12 CSBM_1112_InLu_BaJo Capita Selecta uit het bedrijfsmanagement CSBM Titularis Johan Baeten (BaJo) Docenten Luk Indesteege (InLu), Dirk Roelens (RoDi), Gastsprekers Jaar/ASR MA-EM, MA-AUT, MA-EL ECTS-punten 3 Doelstellingen Projectmanagement: De student zal kennismaken met het hoe en waarom van het projectmatig werken en het management (PM) van projecten AC12 / BC6. De bedoeling is de student het nut te doen inzien van PM in kleine en middelgrote ondernemingen, waarbij hen enkele basistechnieken worden bijgebracht, zoals oa. vaardigheden in de projectplanning en inzicht in de beheersaspecten van projecten AC12 / AC11. Lean en logistiek: De student krijgt een brede vorming en inzicht in de nieuwste evoluties in bedrijfsmanagementgerelateerde vakken aanvullend op de overige bedrijfsbeleid vakken. WC1/ AWC12/ AC12/ AWC13 /BC3 / BC6. Inhoudsopgave Projectmanagement: - Wat is project / projectmanagement? Opstarten, methoden en instrumenten, - De projectleider, Samenwerking en communicatie (Teammanagement). - Gebruik van PC in de projectafwikkeling (MS-Project for Windows). Inleiding tot lean thinking: - Beknopte historiek - Wat is lean thinking? - Toepasbaarheid - Basistechnieken - Specifieke technieken Logistiek: - Voorraadbeheer - Wachtlijnen - MRP - Theory of Constraints - Lay out optimalisatie Onderwijsvorm Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen Projectmanagement: Hoorcollege + Toepassing binnen opdracht Hoorcolleges rond Capita Selecta (o.a. Lean thinking en logistiek) Cursus PM + Lean thinking/logistiek & ondersteunende documenten van gastsprekers PC Examenvorm 1 ste examenkans Schriftelijk + Projectwerk 2 de examenkans Schriftelijk + Projectwerk

13 CSBM_1112_InLu_BaJo Algemene Visie Capita Selecta uit het bedrijfsmanagement CSBM Projectmatig werken is in. In steeds meer organisaties wordt het gezien als een middel om tegemoet te komen aan eisen waarin flexibiliteit, multidisciplinair en klantgericht werken een grote rol spelen. Nochtans lenen niet alle werkzaamheden zich tot een projectmatige aanpak en niet alles wat een project wordt genoemd, is projectmatig werken. Lean is een term die niet meer weg te denken is uit het dagelijkse economische leven. Het is dan ook essentieel dat de studenten tijdens hun opleiding met de filosofie en basistechnieken hiervan kennismaken. Ook logistiek is een uitermate belangrijk element van doeltreffend zaken doen. De belangrijkste basispijlers worden toegelicht. Relatie met onderzoek Projectmatig werken vormt een basismethodiek binnen onderzoek. In dit vak stellen een aantal gastsprekers de meest recente evolutie voor binnen hun specifiek vakdomein voor. Situering van het vak in het curriculum Instroom-Relatie met andere vakken Relatie met het werkveld Aanvullende Informatie betreffende competenties en evaluatie van de Competenties Dit vak is gesitueerd in het domein van de bedrijfsbeheervakken waar het de bedoeling is de student in contact te brengen met de verschillende facetten van het bedrijfsleven op het gebied van management en productiebeheer. Van de studenten wordt eigenlijk geen bijzondere voorkennis verwacht. Dit vak geeft aanvullende inzichten tov de vakken psychologie, logistiek, kwaliteitszorg. Enige algemene begrippenkennis uit de statistiek zoals steekproef en hoe daar mee omgaan is aanbevolen. Projectmatig werken is van toepassing in alle types van organisaties en bedrijven. Veel ingenieurs vervullen in hun carrière de rol van projectleider gedurende korte of lange tijd. Velen zullen in hun loopbaan te maken hebben met de noodzaak om te werken aan productiviteitsverbetering, zowel in productie als in ondersteuning. De lean principes en logistieke kennis zullen ze dus zonder twijfel kunnen toepassen in hun verdere carrière. Belangrijke competenties van een projectleider zijn leiding geven en communicatievaardigheden. Deze kunnen enkel geëvalueerd worden in de praktijk, in een werkomgeving. De studenten zullen beoordeeld worden op een schriftelijke en mondelinge presentatie van een eigen projectplan. Rond lean en logistiek moeten de studenten bewijs leveren van hun inzicht in de materie, en het kunnen in de praktijk toepassen van enkele basistechnieken.

14 CSIA_1112_LeGe Capita Selecta Industriële Automatisering CSIA Titularis Eric Claesen (ClEr), Geert Leen (LeGe) Docenten Geert Leen (LeGe), Eric Claesen (ClEr) Jaar/ASR MA-AUT ECTS-punten 3 Doelstellingen De studenten voeren in groepjes van 2 een compleet automatiseringsproject uit op een aanwezige opstelling of machine. Ze staan in voor de programmatie, visualisatie, beveiliging (Safety) en netwerkconfiguratie van de volledige automatische sturing. AC10 / AWC4 / AWC11 / AWC12 / BC1 / BC2 / BC4 / BC6 Het project wordt onderbouwd door een volledig uitgewerkt machinedossier waarin werkwijzen, handleidingen en ontwerpen terug te vinden zijn. AWC4 AC11 / AC12 / AC13 Om dit project te realiseren kunnen de studenten gebruik maken van hun kennis opgedaan in de vakken GA2, GA3, Robotica, elektrisch ontwerpen,. Inhoudsopgave Projectwerk rond het operationeel maken van een praktische industriële opstelling. Dit kan zijn: Robotopstelling met machinevision, Robotsturing met bandsynchronisatie, Programmatie van een safetysysteem, Programmatie van een Cliënt Server Scadasysteem Onderwijsvorm Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen Lab Documentatie van apparatuur in lab + aanvullende labocusrus Toledo,Internet Examenvorm 1 ste examenkans Permanente evaluatie tijdens academiejaar + Projectvoorstelling en beoordeling van het resultaat 2 de examenkans Projectvoorstelling en beoordeling van het resultaat

15 CSIA_1112_LeGe Algemene Visie Capita Selecta Industriële Automatisering CSIA Het vak CSIA bestaat uit het realiseren van een automatische sturing voor een praktische Industriële opstelling of machine. Voor het realiseren van zo n automatische sturingen wordt gebruik gemaakt van verschillende vakoverschrijdende disciplines: elektrische-,hydraulischeen pneumatische aandrijvingen, mechanische constructies, robots, handlingtechnologie, informatica-technologie, netwerktechnologie specifiek voor automatiseringstoepassingen, supervisiesystemen, sensortechnologie, regeltechnologie, computervisie met diepgaande beeldanalyse. Het realiseren van automatische systemen begint bij een gedegen projectplanning en management. Procesanalyse is hiervan een belangrijke stap, rekening houdend met de wetgeving zoals de vereisten voor de veiligheid en ergonomie van machines. MTBF, redundantie en failsafe zijn hier belangrijke aspecten, dit onder afweging van de economische aspecten. Dit vak beoogt ook het ingenieursdenken en probleemoplossend vermogen van de student te ontwikkelen. Een automatiseringsontwerp vereist het afwegen tussen de verschillende gestelde eisen maar ook het afwegen van de meest geschikte ontwerptechniek Relatie met onderzoek Situering van het vak in het curriculum Instroom-Relatie met andere vakken Relatie met het werkveld Aanvullende Informatie betreffende competenties en Evaluatie van de Competenties De studenten voeren zelf een afgelijnd deel van een onderzoeksproject uit. Ze moeten hiervoor primaire bronnen(vaktijdschriften, handleidingen en wettelijke normen) raadplegen die kunnen helpen bij het oplossen van automatiseringsopgaven. Bijzonder voor het gebruiken van Vision-technologie en real-time netwerken is interpretatie van onderzoeksresultaten onontbeerlijk. Dit vak integreert bijna alle vakken van de opleiding. De belangrijkste zijn elektrotechniek, vermogenelektronica/drives, industriële informatica; analoge elektronica (gebruik en mogelijkheden van sensoren); industriële communicatietechnologie: ontwerpen van elektrotechnische installaties; robotica; machine vision (beeldanalyse) De student wordt met zeer diepgaande kennis voorbereid op het engineeren van geautomatiseerde systemen. Als instroomvereisten zijn de vakken basiselektronica, basis elektrotechniek, basis informatica technologie, basis communicatietechnologie, robotica en vooral GA2 en GA3 te vermelden Voor de werkveld gaan we volgende elementen zeer diepgaand bestuderen en gebruiken in een te realiseren automatiseringsproject : PLC- en PC (Proces Computer)-gebaseerde sturingen; Automatiseringsnetwerken met Gedistribueerde Intelligentie en Hardware; Sensortechnologie; SCADA (Supervisie, Controle en Data-Aquisitie); HMI (Human Machine Interface); Netwerktechnologie; Machine-Vision; Robotsystemen en Motion-Control; Veiligheidstechnologie. De studenten moeten in staat zijn een Geïntegreerd Automatiseringsconcept.projectmatig (groepjes van 2 studenten) op te bouwen. Daarbij worden met de volgende technieken een reële geautomatiseerde industriële installatie gerealiseerd : PLC- en PC (Proces Computer)-gebaseerde sturingen; Automatiseringsnetwerken met Gedistribueerde Intelligentie en Harware; Sensortechnologie; SCADA (Supervisie, Controle en Data-Aquisitie); HMI (Human Machine Interface); Netwerktechnologie; Machine-Vision; Robotsystemen en Motion-Control; Veiligheidstechnologie. Voor al deze technieken wordt er zeer diep gefocust op het concept, het gebruik en de mogelijkheden van toepassen in een geïntegreerd automatiseringsconcept.

16 EBS_1112_VaPa Energie beheersystemen EBS Titularis Paul Valckenaers (VaPa) Docenten Paul Valckenaers (VaPa) Jaar/ASR MA-AUT, MA-EL ECTS-punten 3 Doelstellingen - Dit vak laat de studenten kennismaken met moderne concepten voor (product-driven) fabrieksbesturingen. Dit vak bereidt de studenten voor op toekomstige evoluties in fabrieksbesturingen en aanverwante domeinen (zoals het beheer van bevoorradingsketens). AC10/AC11/AWC12/AWC13 - De student maakt kennis met het inzetten van programmatuur op een grotere schaal in vergelijking met voorafgaande vakken en kan voor dergelijke systemen een nieuw onderdeel ontwikkelen. De student kan inschatten en beredeneren hoe dergelijk product-driven besturingssysteem voor een fabriek functioneert. AC10/AC11/AWC12 - De student heeft enkele nieuwe onderdelen voor de besturing ontwikkeld en kan de werking ervan in het grotere geheel toelichten. AC10/AC11/AWC11 Inhoudsopgave Onderwijsvorm Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen - Ieder team ontwerpt en implementeert een onderdeel van een fabrieksbesturing. - Nadruk ligt op eenvoud, correctheid, begrijpbaarheid en herbruikbaarheid. - De fabrieksonderdelen worden geëmuleerd. Projectwerk in kleine groepen (i.e. 2 personen). Eigen tekst en transparanten. De recentste versie is beschikbaar in elektronische vorm op: Achtergrondmateriaal: The Goal van E. Goldratt (flessenhalstheorie). Web site: Personal computer met Java programmeeromgeving en internettoegang. Examenvorm 1 ste examenkans Individuele mondelinge verdediging van het eindrapport over het projectwerk. 2 de examenkans Individuele mondelinge verdediging van het eindrapport over het projectwerk.

17 EBS_1112_VaPa Algemene Visie Relatie met onderzoek Situering van het vak in het curriculum Instroom-Relatie met andere vakken Relatie met het werkveld Aanvullende Informatie betreffende competenties en Evaluatie van de Competenties Energie beheersystemen EBS De studenten verwerven een dieper inzicht te van de toepassing van computers in de industrie. Dit vak laat de studenten kennismaken met moderne concepten voor (product-driven) fabrieksbesturingen. Het vak is complementair aan het deelvak dat besturingen met PLCs behandelt en dat de gangbare praktijk weerspiegelt PLC technologie heeft beperkingen heeft aangaande de schaal waarop de activiteiten in de fabriek kunnen gecoördineerd worden. Dit vak bereidt de studenten voor om een productiewerkplaats te beheren. Het vak bereidt de studenten voor op toekomstige evoluties in fabrieksbesturingen en aanverwante domeinen (zoals het beheer van bevoorradingsketens). De student maakt kennis met het inzetten van programmatuur op een grotere schaal in vergelijking met voorafgaande vakken en kan voor dergelijke systemen een nieuw onderdeel ontwikkelen. Dit vak brengt de studenten kennis en vaardigheden bij in verband met de toepassing van informatica in fabrieksautomatisering en -beheer. Dit vak sluit nauw aan bij ontwikkelingen in de industrie en de academische wereld. Productgedreven fabrieksbesturing en intelligente producten in de hele bevoorradingsketen/levenscyclus is een domein waarin vandaag een enorme vooruitgang geboekt wordt. Dit vak bereidt de studenten voor op de snelle veranderingen die in de nabije toekomst op dit domein verwacht worden. De relatie met onderzoek is dus zeer sterk. Daarnaast is de onderwijsvorm erop gericht de studenten te leren om zelfstandig kennis te verwerven. De materie wordt slechts voor een deel voorgekauwd en opgelegd. De studenten moeten zelf initiatief nemen aangaande het vinden van informatie en aangaande de ontwikkelingen waarop ze zich concentreren. Dit vak is een eindpunt in de opleiding en heeft voornamelijk de industriële praktijk als doelwit. Er zijn geen opleidingsonderdelen waarvoor dit vak voorkennis levert. Dit vak richt zich tot studenten die een programma in Java kunnen schrijven en dus programming-in-the-small beheersen. Dit vak moet de evolutie in de praktijk volgen wanneer de concepten meer en meer gaan worden toegepast, gedreven door ontwikkelingen zoals RFID. Bovendien moet dit vak opportuniteiten benutten om meer nadruk te leggen op het fabrieksbesturingsaspect in ruil voor minder nadruk op softwareontwikkeling. Hiertoe is software benodigd die op een hoger niveau toelaat een gevallenstudie uit te werken. Dergelijke software is vandaag in beperkte mate beschikbaar en wordt verder ontwikkeld. Op het gepaste tijdstippen worden de accenten verschoven. De student kan inschatten en beredeneren hoe een product-driven besturingssysteem voor een fabriek functioneert. De student heeft enkele nieuwe onderdelen voor de besturing ontwikkeld en kan de werking ervan in het grotere geheel toelichten. Mondeling examen, open boek.

18 ET&VA_1112_VdsGe Energietransformatie en vermogenaansturingen + lab ET&VA Titularis Geert Vandensande (VdsGe) Docenten Geert Vandensande (VdsGe), Peter Kellens (KePe). Jaar/ASR 3ABA-ELO, MA-EM, MA-AUT, MA-ENE ECTS-punten 4 Doelstellingen De student(e): 1. kan de kenmerken van de verschillende vermogenschakelaars verklaren en met elkaar vergelijken. AC10 2. kan de opbouw, werking en regelkringen van de verschillende soorten drives uitleggen en waar opportuun met elkaar vergelijken. AC10/ AWC13 3. kan de juiste motor met bijhorende drive kiezen i.f.v. de toepassing. AC11 4. kan de werking van de didactische modules uitleggen, de verschillende signalen nameten en hun verloop verklaren. AC10/AWC13 5. kan industriële sturingen in dienst nemen en configureren i.f.v. de toepassing. Dit houdt o.a. in: de juiste keuze, de praktische aansluiting met de nodige beveiligingen, de parameters instellen, de nodige metingen kunnen verrichten en het totale systeem kunnen evalueren. BC2/BC3/BC4/BC5 / AWC11 Inhoudsopgave THEORIE: 1. Eigenschappen, sturing en beveiliging van de verschillende vermogenschakelaars: thyristor, triac, mosfet, IGBT, GTO 2. Opbouw en werking van de verschillende omzetters: gelijkrichters, AC-controllers, hakkers, invertoren 3. DC en AC motorsturingen : vierkwadrantregelingen, frequentieregelaars, invertoren 4. Regelkringen in elektrische drives. LABO: onderzoek van stuureenheden voor thyristoren, triacs en IGBT s / vierkwadrantenaandrijvingen / frequentieregelaars / stappenmotors / hakkers 1. Sturing van een DC-motoren gevoed uit een driefasen net 2. motorsturing met frequentieregelaars van een inductiemotor. 3. motorsturing van een permanent bekrachtigde synchroonmotor. 4. eenfasige wisselstroomsturing en gestuurde gelijkrichters. Onderwijsvorm hoorcollege en labozittingen Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen Theoriecursus en labocursus Boek: "Elektronische vermogencontrole Deel 1 & 2" : J. Pollefliet Boek: "Power Electronics" : Mohan, Undeland and Robbins Boek: "Electrical Drives and Control Techniques" : Gerd Terörde Examenvorm 1 ste examenkans Mondeling examen met schriftelijke voorbereiding over theorie en oefeningen. Labo-examen wordt afgenomen tijdens een bijkomende labozitting. De score voor het laboexamen wordt aangepast met een permanente evaluatie -factor op basis van aanwezigheid en inzet tijdens de labozittingen. De eindscore van het labo-examen telt mee voor ¼ van het eindresultaat. 2 de examenkans Mondeling examen met schriftelijke voorbereiding over theorie en oefeningen. Labo-examen wordt samen met het theorie-examen afgenomen. De score voor het laboexamen wordt aangepast met een permanente evaluatie -factor op basis van aanwezigheid en inzet tijdens de labozittingen. De eindscore van het labo-examen telt mee voor ¼ van het eindresultaat.

19 ET&VA_1112_VdsGe Algemene Visie Relatie met onderzoek Situering van het vak in het curriculum Instroom-Relatie met andere vakken Relatie met het werkveld Aanvullende Informatie betreffende competenties en Evaluatie van de Competenties. Energietransformatie en vermogenaansturingen + lab ET&VA Dit opleidingsonderdeel probeert de verschillende disciplines nodig om een drive te ontwerpen bijeen te brengen. We behandelen niet alleen de vermogenelektronische componenten maar ook hun combinatie tot vermogenomvormers. De regelkringen om deze drives op gepaste wijze te laten werken en de programmatie van de aansturing van de verschillende vermogenelektronische schakelaars in de omzetters. De filosofieën die hier gebruikt worden zijn ook voor een groot stuk bruikbaar voor de invertoren die men gebruikt om kleinere gedistribueerde generatoren met het net te koppelen of actieve filters te bouwen. De toenemende automatisering brengt met zich mee dat het prestatievermogen van gereedschappen en aandrijfmachines steeds toenemen. Voor elektrische aandrijvingen betekent dit dat elektromotoren naargelang de toepassing al dan niet in toerental dienen geregeld te kunnen worden, dat eventueel de snelheid bij bepaalde belastingsvariaties dient constant te blijven en dat dikwijls de elektromotoren zeer snelle toerentalveranderingen moeten kunnen uitvoeren. Om een optimale aandrijving voor een bepaalde toepassing te kunnen installeren is het van belang hiervoor een verantwoorde keuze te kunnen maken van de meest geschikte motor, van een aangepaste vermogensturing en deze combinatie ook in bedrijf te kunnen stellen. Het vak ET&VA stelt resultaten van onderzoek zonder expliciet te verwijzen naar de onderzoeker en de onderzoekmethodes. Er worden onderzoeksgerelateerde opdrachten uitgevoerd. (uitvoeren + rapportering laboproeven / keuze en dimensionering reëel aandrijfsysteem) De studenten moeten primaire bronnen gebruiken. Daar waar de inleidende cursus elektrische aandrijvingen (ELAAN) ging over de opbouw en dimensionering van eenvoudige aandrijvingen met asynchrone motor, gaat deze cursus dieper in op meer gespecialiseerde elektrische aandrijvingen. De cursus behandelt ook de regeltechnische aspecten en de aansturing van de individuele vermogenschakelaars van de vermogensturing. Dit opleidingsonderdeel steunt op voldoende basiskennis in uiteenlopende disciplines. Er wordt voldoende basiskennis verwacht uit de volgende vakgebieden: elektriciteit en elektrische machines, meet- en regeltechniek, analoge elektronica, mechanica. Bij automatiseringsprojecten, gedistribueerde energieopwekking en UPS-systemen worden alsmaar meer vermogensturingen toegepast waardoor een fundamentele kennis hiervan onontbeerlijk is om geschikte keuzes te kunnen maken. De evaluatie wordt uitgevoerd a.d.h.v een theoretisch examen en een praktische proef. Bij de praktische proef kiest de student door lottrekking een bepaalde probleemstelling. Door afweging van de verschillende gestelde eisen dient de student te komen tot de meest geschikte oplossing.

20 GA3_1112_ClEr Industriële Automatisering 3 GA3 Titularis Eric Claesen (ClEr) Docenten Eric Claesen (ClEr) Jaar/ASR MA-EL, MA-AUT ECTS-punten 3 Doelstellingen De student kan : 1. schema s van autonome besturingseenheden opbouwen waarbij ze gebruik maken van sensoren, kontaktors, hulprelais, timers, tellers, actuators. AC12/AWC11/BC4 2. een systeemontwerp van een geautomatiseerde installatie realiseren en analyseren, alsook de aansluitmethodes tekenen, gebruik makend van wisselstroomregelaars (frequentieregelaars, softstarter), gelijkstroomregelaar (thyristor- en transistorsturing), noodstroomaggregaten, niveauregelaars, temperatuurregelaars, positioneersystemen, snelheidsregelaars. AC12/BC2 3. de installaties, beschreven in voorgaande punten integreren met analoge/digitale interfacing, alsook met seriële- en netwerk-interfacing, het functionele onderscheid herkennen en gebruiken voor het ontwerpen van geautomatiseerde processturingen met behulp van in voorgaand punt beschreven besturingseenheden. AC12/AWC11/BC4 4. de gestructureerde en objectgeöriënteerde software definiëren, analyseren en ontwerpen voor een besturing met gedistribueerde intelligentie. De belangrijkste onderdelen die hierbij aan bod komen zijn SCADA (Supervisie, Controle And Data Aquisition), HMI (Human Machine Interface), centrale en decentrale besturingopbouw, netwerkconfiguratie en parametrage, sensor en actuator parametrage. AC12/AWC11/BC2 5. de opbouw en karakteristieken van procescomputers (PC s) en programmeerbare automaten(plc s) beschrijven, specifiëren en gebruiken bij de opbouw van de hardware-configuratie van een geautomatiseerde industriële installatie. De belangrijkste externe elementen zijn: elektrische voedingen, inputs, outputs, aardingssystemen AC12/AWC10/BC2 Inhoudsopgave Onderwijsvorm Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen Integratie van automatische installaties in een bestaande hardwareontwerp: elektrische schema s, installatie-schema; Softwareontwerp; Optimalisatie en foutzoekmethodes voor geautomatiseerde industriële installaties; Verwerking van analoge signalen door een programmeerbare sturing; Sturingen met intelligente periferiesystemen, bv. snelle tellerkaarten, numerische assturingen; Installatietechniek in ontploffingsgevaarlijke zones (EXI/EXD); Communicatietechnologie voor Industriële sturingen met behulp van ASI/PROFIBUS/Industrial Ethernet PROFINET en I/O link; De Europese wetgeving: CE-markeringsrichtlijn / arbeidsmiddelenrichtlijn / machinerichtlijn / laagspanningsrichtlijn / EMC-richtlijn / normen / geharmoniseerde normen / notified of competent body s / ; Veiligheidscategorie van stuurkringen / SIL-klassen / veiligheids-plc en veiligheidsbussystemen. Hoorcollege Cursus Geïntegreerde Automatisering (Claesen Eric), handleidingen apparatuur, normen in verband met geautomatiseerde installaties en netwerken, EACS handleiding Examenvorm 1 ste examenkans Mondeling examen met schriftelijke voorbereiding. 2 de examenkans Mondeling examen met schriftelijke voorbereiding.

21 GA3_1112_ClEr Algemene Visie Relatie met onderzoek Situering van het vak in het curriculum Instroom-Relatie met andere vakken Relatie met het werkveld Industriële Automatisering 3 GA3 Het vakgebied Geïntegreerde Automatisering heeft tot doel om de kennis, nodig voor het ontwerpen, onderhouden en beheren van automatisch gestuurde processen te verwerven, verdiepen en verbreden. De automatiseringstechnieken duiken op alle mogelijke gebieden in onze maatschappij op. Ondanks het feit dat automatiseringstechnologie een typisch ingenieursvak is, zijn de toepassingen en kennisgebieden waarin deze technologie gebruikt wordt, vakoverschrijdend, zelfs discipline overschrijdend. Toepassingen vinden we terug in mechanische, elektronische, chemische, pneumatische, hydraulische en thermische systemen. Daarbij heeft de razendsnelle evolutie van al deze technologieën een enorme impact op het automatiseringsgebeuren, het is er zelfs onderdeel van geworden, zodat we de evolutiegedachte zelfs terugvinden in normen en systemen die gebruikt worden voor het realiseren van automatische besturingen. Voor het realiseren van een automatische sturing maken we gebruik van verschillende vakoverschrijdende disciplines: elektrische, hydraulische en pneumatische aandrijvingen, mechanische constructies, robots, handlingtechnologie, informatica-technologie, netwerktechnologie specifiek voor automatiseringstoepassingen, supervisiesystemen, sensortechnologie, regeltechnologie, computervisie met diepgaande beeldanalyse. Het realiseren van automatische systemen begint bij een gedegen projectplanning en management. Procesanalyse is hiervan een belangrijke stap, rekening houdend met de wetgeving zoals de vereisten voor de veiligheid en ergonomie van machines. MTBF, redundantie en failsafe zijn hier belangrijke aspecten, dit onder afweging van de economische aspecten. Dit vak beoogt ook het ingenieurs denken en probleemoplossend vermogen van de student te ontwikkelen. Een automatiseringsontwerp vereist het afwegen tussen de verschillende gestelde eisen maar ook het afwegen van de meest geschikte ontwerptechniek. Het vak GA3 bespreekt resultaten van onderzoek binnen het vakdomein automatisering en meer bepaald betreffende netwerktechnologie, real-time sturingen, vision-technologie en gerobotiseerde installaties. Voor het vak GA3 moeten studenten primaire bronnen (vaktijdschriften, handleidingen en wettelijke normen) raadplegen voor het oplossen van automatiseringsopgaven. In het vak GA3 voeren studenten zelf een afgelijnd deel van een onderzoeksproject uit. In het kader van het vak GA3 nemen studenten deel aan een workshop geleid door ervaren gastsprekers uit het werkveld. Bijzonder voor het gebruiken van Vision-technologie en real-time netwerken is interpretatie van onderzoeksresultaten onontbeerlijk. Dit vak integreert bijna alle vakken van de opleiding. De belangrijkste zijn elektrotechniek, vermogenelektronica/drives, industriële informatica; analoge elektronica (gebruik en mogelijkheden van sensoren); industriële communicatietechnologie: ontwerpen van elektrotechnische installaties; robotica; machine vision (beeldanalyse). In het vak GA3 wordt de student met zeer diepgaande kennis voorbereid op het engineeren van geautomatiseerde systemen. Als instroomvereisten zijn de vakken basis elektronica, basis elektrotechniek, basis informatica technologie, basis communicatietechnologie, robotica en vooral GA2 te vermelden. Voor de werkveld gaan we volgende elementen zeer diepgaand bestuderen en gebruiken in een te realiseren automatiseringsproject: PLC- en PC (Proces Computer)-gebaseerde sturingen; Automatiseringsnetwerken met Gedistribueerde Intelligentie en Hardware; Sensortechnologie; SCADA (Supervisie, Controle en Data-Acquisitie); HMI (Human Machine Interface); Netwerktechnologie; Machine-Vision; Robotsystemen en Motion- Control; Veiligheidstechnologie. Aanvullende Informatie betreffende competenties en Evaluatie van de Competenties

22 GA3L_1112_ClEr Industriële Automatisering - lab GA3L Titularis Eric Claesen (ClEr) Docenten Geert Leen (LeGe) Jaar/ASR MA-EL, MA-AUT ECTS-punten 3 Doelstellingen Inhoudsopgave 1. De studenten moeten de verschillende communicatiemogelijkheden van locale netwerken kunnen uitleggen.ac2/bc2 2. De studenten moeten de programmeerbare sturingen en procescomputers kunnen programmeren met behulp van logigram, grafset, ladderdiagram, aanwijzingslijst. Daarbij moeten zij de relaties kunnen aangeven tussen deze verschillende programmeermethoden. Zij moeten deze programmeermethoden ook kunnen gebruiken in functie van het soort automatiseringsopgaven.ac12/awc11/bc2/bc4 3. De studenten moeten foutzoekmethodes kunnen omschrijven en gebruiken voor het oplossen van bedradingfouten en programmatiefouten.ac12/bc4/bc6 4. De studenten moeten analoge besturingssystemen kunnen gebruiken in een automatiseringsopgave. Daarbij moeten zij een beschrijving kunnen geven van afregelmethodes voor PID en Fuzzy regelaars en de parametrering en programmering kunnen gebruiken van deze regelkringen.ac10/ac12/awc4/bc4 5. De studenten moeten LAN netwerken (PROFIBUS,ASI,Industrial Ethernet,PROFINET, e.a.) kunnen parametreren en gebruiken in een industriële applicatie zodat er een efficiënte gegevensuitwisseling is tussen de verschillende onderdelen van een installatie (Robots, PLC s,scada systeem, remote I/O)AC2/AC12/AWC11/AC10/BC2/BC3/BC4/BC6 6. De studenten moeten een HMI (Human Machine Interface) kunnen ontwerpen, programmeren en parametreren zodat deze een veilige, ergonomische en efficiënte interface is tussen de operator en de geautomatiseerde installatie. AC2/AC12/AWC4/AC10/BC2/BC3/BC4 7. De studenten moeten een motor met frequentieregelaar kunnen aansturen met behulp van een PLC en een industrieel netwerk.ac11/ac12/bc2 8. De studenten moeten een Vision systeem kunnen opbouwen en programmeren en de resultaten kunnen doorsturen naar een PLC. AC2/AC12/AWC11/BC2/BC3/BC4/BC6 - Programmeren van sturingen in STL LAD FBD Graph SCL. - Foutdiagnose op Hardware en software van een programmeerbare sturing - Realiseren van procesoptimalisatie-systemen door terugkoppeling van proces- en productiedata - Verwerken van analoge waarden en gebruik van snelle tellers met interupt routines - Communicatie via veldbussen PROFIBUS PROFINET ASI IO Link - Aansturen van een frequentieregelaar en motor door een PLC met veldbus. - Aanmaken van een HMI met externe toegang - Programmatie en parametrering van Machine Vision systemen.deze aspecten komen allen aan bod in de oefeningen op de didactische installaties in het lab.: Onderwijsvorm Studiemateriaal Aanvullende leermiddelen Lab Documentatie van apparatuur in lab + aanvullende labocursus + Documenten online (Toledo) Handleidingen en Productspecificaties via het Internet Examenvorm 1 ste examenkans Permanente evaluatie tijdens academiejaar 2 de examenkans Schriftelijk oplossen van een automatiseringsopgave en uittesten in het lab.