Kunnen vastgoedbeheerders nog iets van dieren leren? John J. Videler WPM, Beesd, mei 2014

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kunnen vastgoedbeheerders nog iets van dieren leren? John J. Videler WPM, Beesd, mei 2014"

Transcriptie

1 Kunnen vastgoedbeheerders nog iets van dieren leren? John J. Videler WPM, Beesd, mei 2014

2 Programma Technische innovatie: klimaatregeling in termietenheuvels Procesbeheersing: de meest complexe vastgoedoperatie in het dierenrijk het jaarlijkse zwermen van de honingbij Vergelijking tussen mens en dier: bouw en beheer van onroerend goed Valkenieren

3 Kunnen vastgoedbeheerders nog iets van dieren leren? Technische innovatie: klimaatregeling in termietenheuvels

4 Termietenkolonie termietenheuvel maximale hoogte 9 m schimmelcultuur broednest kamer met 1 koningin en 1 koning meer dan 1 miljoen werksters en soldaten eieren per dag Termieten zijn extreem sociale insecten de meest geavanceerde soorten bouwen heuvels en kweken schimmels als voedsel

5 Termietenheuvels Twee airconditonings-systemen: met en zonder open schoorstenen 1. Termietenheuvel met schoorsteeneffect Termieten regelen de doorstroming en gebruiken natte modder voor extra koeling en het constant houden van de luchtvochtigheid Temperatuur broednest blijft 30 C, dag en nacht ondanks buitentemperatuurvariaties tussen 0 en 40 C

6 Het principe van de termietenheuvel met schoorsteeneffect is toegepast: door architect: Mick Pearce Anthill, Harare, Zimbabwe Council House Melbourne Deze gebouwen gebruiken slechts 10% van de energie van een conventioneel gebouw

7 2. Termietenheuvel met gesloten systeem Meest geavanceerde systeem: luchtvochtigheid en temperatuur heel constant, weinig energieverlies nog niet toegepast!

8 Platte heuvels van de Australische kompas termieten Noord-Zuid oriëntatie: s morgens en s avonds vangen de platte zijkanten het zonlicht op rond het middaguur vangt de scherpe vorm weinig warmte. Dit principe is gemakkelijk toepasbaar!

9 Kunnen vastgoedbeheerders nog iets van dieren leren? Procesbeheersing: de meest complexe vastgoedoperatie in het dierenrijk het jaarlijkse zwermen van de honingbij

10 Organisatie van een complexe samenleving: de honingbij Bijen verkassen jaarlijks naar een nieuw onderkomen door te zwermen: een vastgoedoperatie waarbij meer dan dieren betrokken zijn Doel: groei door het stichten van een nieuw volk Om dat proces te begrijpen is kennis nodig van relevante aspecten van de biologie van de honingbij: -samenstelling en organisatie van een bijenvolk -bouw en inrichting van een onderkomen -communicatie tussen bijen Relevante vastgoedbeheervraag: hoe verloopt zo n verhuizing?

11 De honingbij 1 volk: individuen 1 moer, darren en tienduizenden werksters 1 bevruchte moer (koningin) produceert: bevruchte eieren onbevruchte eieren werkster moer dar werksters moer darren De taken van werksters veranderen met hun leeftijd: verzorgen van broed en moer raten bouwen voedsel opslaan bewaking en airconditioning foerageren - verkennen

12 Bijen leven in kasten, korven of in natuurlijke holen Moderne kasten zijn gevuld met ramen evenwijdig aan elkaar en op vaste afstanden Maar ook in korven en natuurlijk holen hangen raten zuiver verticaal, evenwijdig aan elkaar op 1 bijdikte afstand Hoe spelen ze dat klaar?

13 De inrichting: raten Gereedschappen: kompas schietlood duimstok Kompas: ijzeroxide (magnetiet) deeltjes in de antennes en het achterlijf ( ) Schietlood kop borststuk achterlijf Duimstok puntvormige verbindingen omringd door zintuigharen afstand paslengte in verticale positie balanceert de kop boven het zwaartepunt zonder de zintuigharen te prikkelen Raten zijn gemaakt van was

14 Zeshoekige cellen in twee lagen Raten bestaan uit zeshoekige cellen jonge werksters maken was van honing Lange as verticaal Inhoud standaard cel 234 mm 3 diepte 10 mm 13 Bodem: piramide van 3 platen Standaardcel 5,4 mm wanddikte 0,073 ± 0,002 mm Darrencel 6,2 mm wand 0,094 mm Hoe bereiken ze die ongelofelijke precisie?

15 Bouwtemperatuur 33,6 37,6 C door trillen met de vliegspieren vleugels losgekoppeld groepjes bijen dicht bij elkaar Celbouw bouwtechniek zeshoekige vorm Vormverandering door uitkloppen en schrapen met de kaken

16 Celbouw: bepalen van de wanddikte deuk kaken veert terug Kaken slaan een deuk en de antennes voelen de kracht waarmee de was terugveert die kracht is een maat voor de dikte Kaken worden gebruikt om was weg te schrapen om de wand dunner te maken. Resultaat: wanddikte standaardcel 0,073 ± 0,002 mm Waarom zeshoekig?

17 Efficiënt opbergen Ruimteverlies: Rond Vijfhoek Volledige vlakvulling: Zeshoek Vierkant Driehoek Vergelijking efficiency: (diepte en inhoud gelijk) Diepte Inhoud Wandbreedte Wandoppervlak Aantal ribben mm mm 3 mm mm 2 Zeshoek Vierkant , Driehoek , Zeshoekige celbouw: economischer en sterker

18 Zwermende bijen: de meest complexe vastgoedoperatie in het dierenrijk Om het zwermen te begrijpen moeten we de taal van de bijen verstaan Bijen communiceren d.m.v.: geurstoffen betasten geluiden dansen Het dansen vergt verdere uitleg

19 Dansen: Rondedans Kwispeldans Afstand < 75 m Richting door oriëntatie op de zon (gepolariseerd licht) Zon Richting + afstand tot voerplaats of het nieuwe onderkomen > 75 m Enthousiasme van de uitvoering geeft aan hoe belangrijk de plek is Voertafel Kast Hoe wordt de afstand aangegeven?

20 Maat voor de afstand bij de kwispeldans: aantal kwispels + geluidsignaal Infrasoon geluid (onhoorbaar voor mensen) diepe bromtoon duur en frequentie van de brom is maat voor de afstand 100 m: korte pulsen pulsfrequentie neemt toe met de afstand 1000 m: aangehouden toon met weinig pauzes

21 Het ontstaan van de zwerm Oorzaak Tal van factoren spelen een rol: de kolonie groeit de hoeveelheid broed wordt beperkt door de beschikbare ruimte het aantal bijen neemt toe er is een overschot aan jonge bijen (verzorgsters) veel volle cellen de koningin beweegt weinig, haar voetklier feromoon dat zwermen onderdrukt wordt slecht verspreid Gevolg: aanleg van moercellen nieuwe koninginnen rijp na 21 dagen: tuten en kwaken Fluitsignalen: klaar maken voor vertrek (honing mee) Oude koningin vertrekt met meer dan de helft van het volk

22 Zwerm hangt als een tros in de buurt van het oude nest ±500 Verkenners zoeken nieuwe woonruimte Melden de eigenschappen en ligging van de gevonden plek met herhaald dansen Het democratische beslissingsproces (Techniek wordt gebruikt in beslissingsmodellen) 1 km Verkenners komen terug en dansen op de tros de verschillende opties worden met elkaar vergeleken

23 Dansers die adverteren voor minder goede opties worden gestopt Stopsignaal: piepen Signaal gegeven met de kop tegen de ontvanger Plaatsen waar het signaal gegeven wordt tijd (s) stopsignaal Verschillende piepende bijen a, b, c en d kwispeldans Resultaat: na een tijdje stopt de danser

24 Democratische beslissing genomen: zwerm vertrekt naar nieuwe woonruimte Tijd 1 km Fluitsignalen: klaarmaken voor vertrek Vertreksignaal: verkenners rennen zoemend over de tros Verkenners wijzen de weg De verhuizing is achter de rug In het nieuwe vastgoed begint de ratenbouw onmiddellijk Koningin kan weer gaan leggen

25 Kunnen vastgoedbeheerders nog iets van dieren leren? Vergelijking tussen mens en dier: bouw en beheer van onroerend goed

26 Algemene principes onroerend goed beheer: Dier Doelstelling: zoveel mogelijk goed aangepaste, vruchtbare nakomelingen Behoeften van de gebruikers zijn overheersend Groei vlakt altijd af na verloop van tijd Functionaliteit is alles overheersend Oneindige diversiteit: geen universele oplossingen Mens Doelstelling: waardegroei (WPM, mission statement) Economische overwegingen (prijs) belangrijk Wil constante groei Functionaliteit wordt afgewogen tegen economische, esthetische en andere belangen Diversiteit beperkt door de menselijke maat Alle betrokkenen hebben hetzelfde doel: geen dubbele agenda's of belangenverstrengelingen Vaak tegengestelde belangen en geheime agenda s Voorbeeld: huisvesting biologen aan de Rijksuniversiteit Groningen

27 Voorbeeld: Biologen in Groningen Oud Nieuw Biologisch Centrum Haren Argumenten voor verhuizing naar Zernike terrein: hoge energie en onderhoudskosten alle onderdelen van de faculteit bij elkaar op een terrein gebouw is te groot voor de afdeling biologie gebruikers krijgen hetzelfde vloeroppervlak in de nieuwbouw Geheime agenda: terrein in het centrum van Haren brengt veel geld op. Voorbereiding: vele jaren geen onderhoud gepleegd aan essentiële installaties Argumenten van de architect (letterlijk): het gebouw, vormgegeven als een reptiel zigzaggend opkomend uit het maaiveld, is open naar de campus de zichtlijnen accentueren de open ruimte in plaats van de massa van het gebouw uitgangspunten voor de interne organisatie zijn interactie, dynamiek en flexibiliteit de menging van laboratoria, nevenruimten en kantoren met de mogelijkheid om het gebouw in verschillende circuits te doorkruisen, leidt tot een praktisch en levendig geheel Linneausborg Zernike terrein De energie- en onderhoudskosten zijn tonnen hoger dan die van het oude gebouw De extra versteviging die tijdens de bouw nodig bleek maakt de derde verdieping onbewoonbaar. De schuine structuur maakt grote delen van het vloeroppervlak onbruikbaar Geheime agenda: het terrein in Haren is voorlopig niet verkoopbaar (crisis) Deze vastgoedoperatie was niet functioneel en zeker niet duurzaam! Conclusie: vastgoedbeheerders kunnen nog veel van de natuur leren

28 Wat kunnen we nog meer leren van de natuur? vliegen bijvoorbeeld Valkenieren met torenvalken en ruigpootbuizerds was zeer leerzaam Vogels kunnen ons leren om beter te kunnen vliegen landen op een punt bijvoorbeeld (korte landingsbaan)

29 Dank voor uw aandacht veel plezier bij het valkenieren en let op de landingen

Bionica: Leren van de natuur! In 4 miljard jaar zijn door natuurlijke selectie ontelbare technische problemen opgelost!

Bionica: Leren van de natuur! In 4 miljard jaar zijn door natuurlijke selectie ontelbare technische problemen opgelost! Bionica: Leren van de natuur! http://www.uitgeverijatlas.nl In 4 miljard jaar zijn door natuurlijke selectie ontelbare technische problemen opgelost! Ze liggen voor het oprapen: Gebruik ze! Hoe: Bestudeer

Nadere informatie

Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit?

Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit? Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit? Maak de houten puzzel van de bij. Opdracht 2: Bekijk de bij heel goed. Wat zie je allemaal? Zie je de kop, het borststuk en het achterlijf? Dit heb je nodig

Nadere informatie

Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de koningin en de werksters

Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de koningin en de werksters Hoe ziet een bij er uit? 1 2 3 4 Koningin, Werkster & Dar Iedereen zijn taak Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de

Nadere informatie

Centrum voor Levenswetenschappen. Groningen

Centrum voor Levenswetenschappen. Groningen Centrum voor Levenswetenschappen Groningen Linnaeusborg Project Centrum voor Levenswetenschappen Opdrachtgever VGI, Rijksuniversiteit Groningen Projectarchitect Rudy Uytenhaak Tanja Buijs Linnaeusborg

Nadere informatie

Koningin. Opdracht Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin?

Koningin. Opdracht Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin? Opdracht 1 Koningin 1. Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin? Zet een kring om de koningin. doosje bijen doosje met broedraat

Nadere informatie

Waarom gonzen er minder bijen? Het is tijd om meer te leren over de wereld van de bijen, tijd voor bij-les

Waarom gonzen er minder bijen? Het is tijd om meer te leren over de wereld van de bijen, tijd voor bij-les B i B j O e E n K HET GONST! Er zijn al 100 miljoen jaar bijen op de planeet aarde. Dat is een stuk langer dan er mensen zijn en zelfs langer dan sommige dinosaurussen! Bijen zijn insecten die belangrijk

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje

Nadere informatie

Hommel Bouw Levenscyclus Weetjes Bestuivers

Hommel Bouw Levenscyclus Weetjes Bestuivers HOMMELS Hommel Bouw Levenscyclus Weetjes Bestuivers INDELING IN HET DIERENRIJK Rijk: Animalia dieren Stam: Arthropoda geleedpotigen Klasse: Insecta insecten Orde: Hymenoptera vliesvleugeligen Onderorde:

Nadere informatie

De honingbij. (Latijnse naam is Apis mellifera = zij die honing maakt).

De honingbij. (Latijnse naam is Apis mellifera = zij die honing maakt). De honingbij. (Latijnse naam is Apis mellifera = zij die honing maakt). Het bijenvolk Sinds eeuwen worden in Nederland bijen gehouden. In een bijenvolk leeft 1 koningin, heel veel werksterbijen en ook

Nadere informatie

Angeldragers Honingbij Solitairebij Hommel Wesp

Angeldragers Honingbij Solitairebij Hommel Wesp Insecten Angeldragers Honingbij - Geel en bruin van kleur - Angel met weerhaakjes bij alle werkbijen - Koningin legt eitjes - Leven in kolonie (in de zomer: 30.000-70.000) in een kast of een korf - De

Nadere informatie

Bijen project boekje. Groep 4 - juni 2006

Bijen project boekje. Groep 4 - juni 2006 Bijen bestuiven de....... De imker houdt bijen voor de....... De bij haalt de...... uit de bloem. De... maakt honing van de nectar. De........ van de bijen legt de eitjes. Een mannetjesbij heet een...

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Bijen

Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk door een scholier 1330 woorden 13 december 2004 5,6 79 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Wat is de functie van de koningin? Wat is de functie van darren Wat is

Nadere informatie

inhoud blz. Dieren in groepen 1. Insecten: de zwerm of kolonie 2. Vogels: de vlucht 3. Vissen: de school 4. Zoogdieren: de kudde 5.

inhoud blz. Dieren in groepen 1. Insecten: de zwerm of kolonie 2. Vogels: de vlucht 3. Vissen: de school 4. Zoogdieren: de kudde 5. Dieren in groepen inhoud blz. Dieren in groepen 3 1. Insecten: de zwerm of kolonie 4 2. Vogels: de vlucht 8 3. Vissen: de school 10 4. Zoogdieren: de kudde 12 5. Filmpjes 15 Pluskaarten 16 Bronnen en foto

Nadere informatie

INSECTEN. werkboekje

INSECTEN. werkboekje INSECTEN werkboekje 20 maart 2009 Dag lieve kleine vlinder Waar vlieg je toch naartoe? Breng jij misschien de eitjes weg, ben jij nu al moe? Jouw eitjes worden rupsjes. die groeien heel erg vlug. ook krijgen

Nadere informatie

De kleine beestjesclub

De kleine beestjesclub Thema: mini Biologie Dieren Insecten en spinnen Moeilijkheid: * Tijdsduur: ** Juf Nelly De kleine beestjesclub Doel: Na deze opdracht weet je meer over verschillende insecten Uitleg opdracht Je luistert

Nadere informatie

Selectie op VSH bij de Carnica

Selectie op VSH bij de Carnica Selectie op VSH bij de Carnica Wat is VSH? De hier gepresenteerde activiteiten en resultaten zijn mogelijk dankzij de stichting Arista Bee esearch De stichting werkt in principe met alle rassen bijen;

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Bijen

Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk door een scholier 2619 woorden 19 oktober 2005 6,4 309 keer beoordeeld Vak Biologie 1. Inleiding Dit werkstuk gaat over een geleedpotig dier. Een bij is een geleedpotig

Nadere informatie

Het bijenjaar. Even opfrissen. Leerdoelen Verloop van het bijenjaar Het werkt van de imker. Kijken naar de vliegplank

Het bijenjaar. Even opfrissen. Leerdoelen Verloop van het bijenjaar Het werkt van de imker. Kijken naar de vliegplank Het bijenjaar 18 T 2 Jan Westerhof 1 Even opfrissen Sociaal insect, superorganisme Insect 3 paar poten, mijt 4 paar poten Ei, larve, pop: Broed Gedaanteverwisseling Verpoppen Gesloten broed Koningin, werkbij,

Nadere informatie

Mijn bijen zwermen. Help!!! Boskoop, 11 november 2017

Mijn bijen zwermen. Help!!! Boskoop, 11 november 2017 Mijn bijen zwermen. Help!!! Boskoop, 11 november 2017 Wat is zwermen? Voortplanting. Oude moer splitst zich af vertrekt onzekere toekomst tak holle boom? Dochter blijft goed verzorgd achter in een huis

Nadere informatie

HELP, ER ZIJN MOERDOPPEN! WAT MOET IK DOEN?

HELP, ER ZIJN MOERDOPPEN! WAT MOET IK DOEN? 2013 http://buckfastimker.wordpress.com Henk Rostohar HELP, ER ZIJN MOERDOPPEN! WAT MOET IK DOEN? Samenvatting van wat u bij een inspectie aan kunt treffen in een bijenvolk en wat u er aan kunt doen. http://buckfastimker.wordpress.com

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Bijen Inleiding Als je over bijen praat dan denkt iedereen direct, oei dat zijn die zoemende beestjes die steken en dat doet pijn, maar bijen maken ook honing en hoe ze dat doen is heel interessant om

Nadere informatie

Dierenwelzijnslessen voor basisscholen. Honingbijen

Dierenwelzijnslessen voor basisscholen. Honingbijen Dierenwelzijnslessen voor basisscholen Honingbijen 1 Inleiding In Nederland worden bijen gehouden, omdat ze honing maken. Ze worden verzorgd door een imker. Er zijn in Nederland ongeveer 8000 imkers. Veel

Nadere informatie

Suchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen

Suchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Suchmann Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Wanneer: Dinsdagmiddag 6-13-20 & 27 april De kinderen worden in groepjes verdeeld van 3 of 4 kinderen. Ieder groepje krijgt een onderwerp toebedeeld

Nadere informatie

DE BIJENLES 2 GROEP 4 5-6

DE BIJENLES 2 GROEP 4 5-6 GROEP 4 5-6 DE BIJENLES 2 ' k Zou best een bijtje willen zijn, een heel gewoon bruin bijtje. Natuurlijk niet mijn leven lang, maar toch wel voor een tijdje. Ik woonde in een bijenkorf en als de dag begon,

Nadere informatie

1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing Was Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en

1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing Was Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en Bijen inhoud 1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing 10 7. Was 12 8. Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en voorwaarden 17 1. Bijen

Nadere informatie

Imkercafé Deel 4. Zwermen voorkomen, varroa bestrijden, voeren, nieuwe koninginnen en problemen oplossen..

Imkercafé Deel 4. Zwermen voorkomen, varroa bestrijden, voeren, nieuwe koninginnen en problemen oplossen.. Imkercafé Deel 4 Zwermen voorkomen, varroa bestrijden, voeren, nieuwe koninginnen en problemen oplossen.. Vandaag na de pauze: Overleg onderhoud Biebult (Wim Baselmans). Overleg koninginnenteeltcommissie

Nadere informatie

Small Hive Beetle (Aethina tumida) Kleine bijenkastkever. Jeroen Donders

Small Hive Beetle (Aethina tumida) Kleine bijenkastkever. Jeroen Donders Small Hive Beetle (Aethina tumida) Kleine bijenkastkever Jeroen Donders Kleine bijenkastkever / Small Hive Beetle Vaak afgekort tot KBK/SHB Oorsprong in Zuidelijk Afrika Wordt daar niet als plaag gezien

Nadere informatie

MOEREN KWEKEN MET HET OVERLARFPROJECT. DAG 0 : inbrengen aangezogen cellen

MOEREN KWEKEN MET HET OVERLARFPROJECT. DAG 0 : inbrengen aangezogen cellen DAG 0 : inbrengen aangezogen cellen Dag +1 Nakijken hoeveel doppen zijn aangetrokken Dag +4 Doppen zijn door de bijen gesloten inkooien om niet ingebouwd te worden. Niet nodig bij het werken met blikjes.

Nadere informatie

ZWERMEN IN LEWENBORG

ZWERMEN IN LEWENBORG ZWERMEN IN LEWENBORG De grote verhuizing Voor veel mensen heeft het iets angstaanjagends: de bijenzwerm die je in de maanden mei en juni kunt tegenkomen. 10.000, 20.000 of meer bijen in een snel bewegende

Nadere informatie

Ga ik door met deze koningin? Jos Römgens 10 mei 2017

Ga ik door met deze koningin? Jos Römgens 10 mei 2017 Ga ik door met deze koningin? Jos Römgens 10 mei 2017 Inhoud Ontwikkeling tot koningin Functie van de koningin in het volk Kwaliteit van de koningin Wat betekent dat voor de imker? Het bijenvolk en de

Nadere informatie

DE BIJENLES 2 GROEP 4 5-6

DE BIJENLES 2 GROEP 4 5-6 GROEP 4 5-6 DE BIJENLES 2 ' k Zou best een bijtje willen zijn, een heel gewoon bruin bijtje. Natuurlijk niet mijn leven lang, maar toch wel voor een tijdje. Ik woonde in een bijenkorf en als de dag begon,

Nadere informatie

KiBO-ongedierte Kennisinstituut voor de bestrijding van ongedierte

KiBO-ongedierte Kennisinstituut voor de bestrijding van ongedierte Wespen 1. Plaats in het dierenrijk De Duitse en de gewone wesp de Duitse wesp (Vespula germanica F.) de gewone wesp (Vespula vulgaris L.) Dierenrijk Afdeling klasse Orde Familie Geleedpotigen insecten

Nadere informatie

MOEREN KWEKEN MET HET OVERLARFPROJECT

MOEREN KWEKEN MET HET OVERLARFPROJECT INHOUD : 1. Doel. 2. Voor- en nadelen 3. Woordverklaringen 4. Wat kopen en/of maken vooraf? 5. Wat zullen we vooraf doen? 6. Kweken in een moergoed pleegvolk 7. Klaarmaken van het pleegvolk 8. Werkschema

Nadere informatie

5.1 Zes poten en vier vleugels

5.1 Zes poten en vier vleugels LB 68-70 5. Zes poten en vier vleugels > Kijk naar de afbeeldingen op blz. 68 in je boek. Lees Zes poten en Vleugels en voelsprieten. Trek een lijn van elk woord naar het juiste onderdeel van de wesp.

Nadere informatie

( Uitgave van de Imkersvereniging Regio Venray )

( Uitgave van de Imkersvereniging Regio Venray ) ( Uitgave van de Imkersvereniging Regio Venray ) Tekst: J.H. Kamps De Kievit 8 5864 BX Meerlo Afbeeldingen: Uit: 300 tips voor het houden van bijen door Claus Zeiler. Met toestemming van: Uitgeverij Thieme

Nadere informatie

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel januari In deze maand zijn de hommelkoninginnen nog in hun winterslaap. februari Op een warme dag komt een hommelkoningin uit haar schuilplaats en gaat op zoek naar voedsel. Als het kouder wordt moet ze

Nadere informatie

Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij

Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij In deze les ga je leren hoe de honingbij is opgebouwd. Je gaat bijen vergelijken met andere dieren en je gaat drie mooie tekeningen maken van de

Nadere informatie

Help, ik zie moerdoppen! Wat nu? Henk Rostohar

Help, ik zie moerdoppen! Wat nu? Henk Rostohar Help, ik zie moerdoppen! Wat nu? Henk Rostohar Help, ik zie moerdoppen! Wat nu? Copyright 2015 Henk Rostohar Auteur: Henk Rostohar Omslagontwerp: Henk Rostohar Vormgeving binnenwerk: Henk Rostohar Niets

Nadere informatie

Witte voelsprieten als VSH signaal

Witte voelsprieten als VSH signaal Witte voelsprieten als VSH signaal De varroalade als diagnosemiddel Foto: Mathijs Herremans Henk Kok De Duurzame Bij 2018 Inhoud Enkele waarnemingen op de varroalade Proef met een VSH volk bij Arista Bee

Nadere informatie

Bijen. Inleiding. Nectar en stuifmeel

Bijen. Inleiding. Nectar en stuifmeel Bijen Inleiding Bijen hebben dunne vleugels, dat heet vliesvleugeligen. Zij leven van stuifmeel en nectar wat op de vleugels komt. Ze verzamelen ook voedsel voor hun broedsels. Nectar en stuifmeel Bijen

Nadere informatie

Bloei en bestuiving. In kader van het Leaderproject: De boomgaard als school en atelier. Bij-leren in de boomgaard

Bloei en bestuiving. In kader van het Leaderproject: De boomgaard als school en atelier. Bij-leren in de boomgaard Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Vereniging voor pomologie, boomgaard- en landschapsbeheer (staatsblad 2 09-2005) Leopold-III-straat 8 3724 Vliermaal, tel: 012/391188; fax: 012/747438 E-mail: info@boomgaardenstichting.be

Nadere informatie

Vermeerderen op basis van eigen teeltmateriaal. Evert van Ginkel

Vermeerderen op basis van eigen teeltmateriaal. Evert van Ginkel Vermeerderen op basis van eigen teeltmateriaal Zaterdag 4 november 2017 Evert van Ginkel Waarom koninginnenteelt? De bijen kunnen alles zelf wel regelen. Het maakt de bijen niet uit dat ze vlot steken,

Nadere informatie

Imkeren met zachtaardige bijen. Presentatie Jos Römgens 12 mei 2016 Dorpshuis Hoofdplaat

Imkeren met zachtaardige bijen. Presentatie Jos Römgens 12 mei 2016 Dorpshuis Hoofdplaat Imkeren met zachtaardige bijen Presentatie Jos Römgens 12 mei 2016 Dorpshuis Hoofdplaat 1 Inhoud Zachtaardige honingbij? Wat doen de meeste imkers? Koninginnenteelt gebeurt zo weinig! Hoe kom ik aan betere

Nadere informatie

Reflectiekaart. Vooraf: Wat moeten ze kunnen: Wat moeten ze kennen: Omschrijf wat kinderen volgens jou moeten kennen en kunnen

Reflectiekaart. Vooraf: Wat moeten ze kunnen: Wat moeten ze kennen: Omschrijf wat kinderen volgens jou moeten kennen en kunnen Reflectiekaart 3.2.3.09 Dieren uit de hele wereld met elkaar vergelijken en classificeren: ongewervelde dieren (insecten) / gewervelde dieren(vissen, amfibieën, reptielen, vogels, zoogdieren). Omschrijf

Nadere informatie

Inhoud Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel van de lescyclus...

Inhoud Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel van de lescyclus... Inhoudsopgave Inhoud Inleiding... 3 1. Doelgroep... 4 2. Relatieschema... 4 3. Opzet van de lescyclus... 5 3.1. Algemeen doel van de lescyclus... 5 3.2. De doelstellingen... 5 4. Relatie met de kerndoelen...

Nadere informatie

de bij en de imker De relatie tussen de mens en de bij is heel oud.

de bij en de imker De relatie tussen de mens en de bij is heel oud. de bij en de imker De relatie tussen de mens en de bij is heel oud. 1 Op de dia s staat de informatie in het kort voor leerkracht en leerling. In deze notities staat extra achtergrondinformatie voor de

Nadere informatie

Imkeren in mei. Zwermverhindering

Imkeren in mei. Zwermverhindering Imkeren in mei Zwermverhindering Ontwikkeling bijenvolk in voorjaar gericht op voortplanting 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 cellen half mrt begin apr eind apr eind mei 1,6 bk rm 6 bk

Nadere informatie

Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw.

Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. Vlinders in de tuin Vooral op warme dagen kun je veel vlinders zien in allerlei

Nadere informatie

S E L E C T I E E N K O N I N G I N N E T E E L T. Inleiding. Wat is het overlarfproject? Uw lokale overlarver. Praktische richtlijnen

S E L E C T I E E N K O N I N G I N N E T E E L T. Inleiding. Wat is het overlarfproject? Uw lokale overlarver. Praktische richtlijnen S E L E C T I E E N K O N I N G I N N E T E E L T Inleiding Niet alleen in de veeteelt en de plantenteelt maar ook in de bijenteelt is het steeds de betrachting geweest de gewenste eigenschappen van een

Nadere informatie

Invoeren van een koningin. zekerheid boven alles

Invoeren van een koningin. zekerheid boven alles Invoeren van een koningin zekerheid boven alles Veel koninginnen gaan bij invoeren verloren of worden beschadigd Over onderwerp is veel geschreven, veel methoden ontwikkeld Karl Weisz -> 999 invoermethoden,

Nadere informatie

Hoe houden beginnende imkers de volken raszuiver? zie blad 2. Cursus koninginnenteelt met de doppenmethode in De Bommelerwaard

Hoe houden beginnende imkers de volken raszuiver? zie blad 2. Cursus koninginnenteelt met de doppenmethode in De Bommelerwaard Nieuwsbrief nummer 49 maart 2014 Vereniging van Carnica Imkers ---------------------------------------------------------------------- Aanbod teeltmateriaal 2014 We vragen onze leden die dit jaar teeltmateriaal

Nadere informatie

Introductieles. Vogels in de klas. groep 5/6. Handleiding leerkracht. Inhoud in het kort. Kerndoelen. Lesdoelen

Introductieles. Vogels in de klas. groep 5/6. Handleiding leerkracht. Inhoud in het kort. Kerndoelen. Lesdoelen Handleiding leerkracht Vogels in de klas Introductieles Inhoud in het kort Voor de groepen 5-6 bieden we, naast verbale activiteiten, een werkblad aan waarmee de leerlingen aan de slag gaan. In deze les

Nadere informatie

Koninginnenteeltdag Invoeren van moeren. Marie José Duchateau

Koninginnenteeltdag Invoeren van moeren. Marie José Duchateau Koninginnenteeltdag 2017 Invoeren van moeren Marie José Duchateau 1 Verschillend!! Koniniginnen Koninginnenteelt: Koninginnen van bepaalde type ras Selectie bepaalde kenmerken Leuke uitdaging Koninginnen:

Nadere informatie

Handleiding bij het project Bijenles door de imker

Handleiding bij het project Bijenles door de imker Handleiding bij het project Bijenles door de imker Voor deze reader is dankbaar gebruik gemaakt van het Bijenboekje van Marion Eijsink, dat is gemaakt voor de Vereniging Leidse Schooltuinen in 2007. Gemeente

Nadere informatie

In deze bijlage zijn een aantal lessuggesties m.b.t. het onderwerp bijen bijeengebracht. Er is een verdeling gemaakt in onderbouw en bovenbouw.

In deze bijlage zijn een aantal lessuggesties m.b.t. het onderwerp bijen bijeengebracht. Er is een verdeling gemaakt in onderbouw en bovenbouw. BOVENBOUW In deze bijlage zijn een aantal lessuggesties m.b.t. het onderwerp bijen bijeengebracht. Er is een verdeling gemaakt in onderbouw en bovenbouw. Het onderstaand lesschema kan worden gebruikt bij

Nadere informatie

Koninginnenteeltdag 2018

Koninginnenteeltdag 2018 Koninginnenteeltdag 2018 Auteur Gerrit Freije Een goed gevuld bevruchtingskastje Met goede koningin Hooischuur Staatsbosbeheer in gebruik als opslag voor het station Germ Koopmans op controle Opstelling

Nadere informatie

1. Volwassen vrouwtje; 2. Moedermijt; 3. Mannetjes; 4. Onvolwassen vrouwtje

1. Volwassen vrouwtje; 2. Moedermijt; 3. Mannetjes; 4. Onvolwassen vrouwtje De levenscyclus van de varroamijt Hoewel de varroamijt een natuurlijke parasiet is van de Aziatische honingbij is zijn biologie bestudeerd op de Westerse honingbij omdat de mijt voor deze bij een economische

Nadere informatie

Natuur & Milieu. educatie. Groep 6 Ontdek de geheimen van de honingbij. Op bezoek bij de imker en zijn bijenstal

Natuur & Milieu. educatie. Groep 6 Ontdek de geheimen van de honingbij. Op bezoek bij de imker en zijn bijenstal Natuur & Milieu educatie Op bezoek bij de imker en zijn bijenstal Groep 6 Ontdek de geheimen van de honingbij Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Groep 6 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Leerdoelen,

Nadere informatie

Wanneer God, Mozes vanuit de brandende braamstruik roept en hem de opdracht geeft om zijn volk uit Egypte te leiden, dan geeft Hij ook aan wat het

Wanneer God, Mozes vanuit de brandende braamstruik roept en hem de opdracht geeft om zijn volk uit Egypte te leiden, dan geeft Hij ook aan wat het Wilde bijen en zo. Daar gaat het over vanmorgen. De bijbelgedeelten die we hebben gelezen gaan eigenlijk ook over wilde bijen. Dat waren in het wild levende honingbijen. Wij hebben het vanmorgen over wilde

Nadere informatie

Een dak vol bijen. I.R.S-BTECH nv Europalaan 73 9800 Deinze T +32 (0)9 321 99 21 F +32 (0)9 371 97 61 info@irs-btech.be www.irs-btech.

Een dak vol bijen. I.R.S-BTECH nv Europalaan 73 9800 Deinze T +32 (0)9 321 99 21 F +32 (0)9 371 97 61 info@irs-btech.be www.irs-btech. Een dak vol bijen I.R.S-BTECH nv Europalaan 73 9800 Deinze T +32 (0)9 321 99 21 F +32 (0)9 371 97 61 info@irs-btech.be www.irs-btech.be 1 De honingbijen hebben onze hulp nodig Het gaat in België niet goed

Nadere informatie

4 HAVO thema 8 Gedrag EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN

4 HAVO thema 8 Gedrag EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN Examentrainer Vragen Manenloze leeuwen 'Prachtig!' zei hij, nadat hij ze enige tijd had bestudeerd, 'hiervoor zijn we gekomen. Ze hebben écht geen manen.' Aan het woord is Craig Packer, dé deskundige op

Nadere informatie

Imkercafé Deel 1. Voorjaarsinspectie.

Imkercafé Deel 1. Voorjaarsinspectie. Imkercafé Deel 1 Voorjaarsinspectie. Aantal Bijen en Broedcellen 40.000 20.000 begin April Frühjahr März/April Voedselvoorraad controleren Volkssterkte gelijk maken Ruimte geven Bouwraam geven Wintervoer

Nadere informatie

HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT BIJ DE LESKIST:

HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT BIJ DE LESKIST: HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT BIJ DE LESKIST: Bijengeheimen Inhoud leskist Handleiding voor de leerkracht 4 Verhaalplaten met op de achterzijde tekst Bijengeheimenkist met daarin: kroontje roze ei (in

Nadere informatie

Sprinkhanen en krekels

Sprinkhanen en krekels Sprinkhanen en krekels Springende herrieschoppers Er bestaan ongeveer 20.000 soorten sprinkhanen en krekels! En behalve in de koudste gebieden op aarde kun je ze overal tegenkomen. De verschillende soorten

Nadere informatie

Een. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5

Een. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5 Een hoort erbij! Over dieren uit een ei groepen 3-5 1. Een ei hoort erbij Veel dieren leggen eieren: vogels en vissen. Maar ook insecten leggen kleine eitjes. Uit dat eitje komt een klein diertje. Dat

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9 - Gedrag

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9 - Gedrag Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9 - Gedrag Samenvatting door Wil 975 woorden 6 juli 2014 7,1 13 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Gedrag: Alles wat een mens of dier doet. Waaruit bestaat

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heerlijke, zonnige dag met niet teveel wind. Met een beetje sluierbewolking zou het een ideale dag zijn geweest

Nadere informatie

A l g e m e n e i n l e i d i n g

A l g e m e n e i n l e i d i n g F o r a g i n g l a b o u r a l l o c a t i o n i n s t i n g l e s s b e e s Samenvatting A l g e m e n e i n l e i d i n g Angelloze bijen zijn, net als honingbijen, hoogsociale bijen. Dit houdt onder

Nadere informatie

Het kweken met de Zosterops palpebrosus

Het kweken met de Zosterops palpebrosus Het kweken met de Zosterops palpebrosus De naam Zosterops palpebrosus heb ik zelf niet verzonnen het is de latijnse naam voor Indische brilvogel of Gangesbrilvogel, waarbij Zosterops staat voor brilvogel.

Nadere informatie

Welzijn:the animal point of view. Winny Weinbeck, Tinley gedragstherapeute voor papegaai

Welzijn:the animal point of view. Winny Weinbeck, Tinley gedragstherapeute voor papegaai Welzijn:the animal point of view Winny Weinbeck, Tinley gedragstherapeute voor papegaai Welzijn Dierenwelzijn is een complex begrip dat zowel het fysieke welzijn als het geestelijk welzijn omvat (Brambell

Nadere informatie

Praktijkhandboek basiscursus bijenteelt. Deel 1 : De cursist

Praktijkhandboek basiscursus bijenteelt. Deel 1 : De cursist Naam cursist Praktijkhandboek basiscursus bijenteelt Deel 1 : De cursist De Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) is een landelijke vereniging van bijenhouders, gehuisvest in het Bijenhuis in Wageningen.

Nadere informatie

Massale hommelsterfte onder lindes

Massale hommelsterfte onder lindes Rijksuniversiteit Groningen Wetenschapswinkel Biologie Rapport 57 Massale hommelsterfte onder lindes Giftige nectar of hongerdood door voedselconcurrentie? Willemien Kleefsman 1 Wetenschapswinkel Biologie

Nadere informatie

Rode bosmier SOORTEN MIEREN

Rode bosmier SOORTEN MIEREN Rode bosmier De rode bosmier ontdek je soms al snel. Als je bijvoorbeeld in het bos loopt en dan ergens gaat zitten. Opeens zitten ze overal. In je broekspijpen, op je arm, tot in je sokken aan toe! En

Nadere informatie

WESPEN (NL) WESPEN (D) WASPS (GB) GUÊPES (F)

WESPEN (NL) WESPEN (D) WASPS (GB) GUÊPES (F) WESPEN (NL) WESPEN (D) WASPS (GB) GUÊPES (F) Wespen zijn er in verschillende soorten, maten, uitvoeringen en leefwijzen. Vrijwel allemaal worden ze met dierlijke eiwitten (van prooidieren) grootgebracht.

Nadere informatie

Kunststof Bijenkasten

Kunststof Bijenkasten Kunststof Bijenkasten Eigen ervaringen Steven Kluft Boskoop, 24 November 2018 Inhoud Ervaring delen met verschillende bijenkasten Overzicht van de gebruikte systemen Vergelijking van de systemen Samenvatting

Nadere informatie

Wat maakt van een holle ruimte een goede nestplaats voor bijen?

Wat maakt van een holle ruimte een goede nestplaats voor bijen? Wat maakt van een holle ruimte een goede nestplaats voor bijen? Ron Breland "Bees are Love incarnate" Specificaties van een ideale nestruimte voor bijen: Ingang: 3-5 meter boven de grond,

Nadere informatie

Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w.

Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Vereniging voor pomologie, boomgaard- en landschapsbeheer (staatsblad 2 09-2005) Leopold-III-straat 8 3724 Vliermaal, tel: 012/391188; fax: 012/747438 E-mail: info@boomgaardenstichting.be

Nadere informatie

John J. Videler. Hoe vogels vliegen SOVON 2012. Foto: Herman Berkhoudt

John J. Videler. Hoe vogels vliegen SOVON 2012. Foto: Herman Berkhoudt John J. Videler Hoe vogels vliegen SOVON 2012 Foto: Herman Berkhoudt Grote albatros: spanwijdte 324 cm Kleinste vogel: bijkolibrie (2 g) Brandgans Schouderveren Vleugeldekveren Duimvleugel Kleine armslagpennen

Nadere informatie

LEZING NATUURLIJK IMKEREN WIM VAN GRASSSTEK, 3 NOVEMBER 2011

LEZING NATUURLIJK IMKEREN WIM VAN GRASSSTEK, 3 NOVEMBER 2011 LEZING NATUURLIJK IMKEREN WIM VAN GRASSSTEK, 3 NOVEMBER 2011 Op een andere manier naar uw bijenvolk kijken was de essentie van vorige keer. Maak uw (dracht)omgeving zo dat die het bijenvolk kan dragen

Nadere informatie

MOEREN KWEKEN MET HET OVERLARFPROJECT TENSLOTTE

MOEREN KWEKEN MET HET OVERLARFPROJECT TENSLOTTE TENSLOTTE U hebt uw uiterste best gedaan om de MOERTEELT tot een goed einde te brengen. Weet echter dat u best volgend jaar OPNIEUW TEELTGOED AANSCHAFT. De beste van uw nateeltmoeren is niet geschikt om

Nadere informatie

Defensief gedrag bij honingbijen

Defensief gedrag bij honingbijen Defensief gedrag bij honingbijen Koninginnenteeltdag 2015 Marie José Duchateau met dank aan Minke van Det en Paul Smeets Honingbijen hebben van nature defensief gedrag: Verdediging van de kolonie tegen

Nadere informatie

Eindexamen biologie pilot havo I

Eindexamen biologie pilot havo I Beoordelingsmodel Vraag Antwoord Scores Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden 2 scorepunten toegekend. Bromelia s 1 A 2 C 3 B 4 maximumscore 2 Osmose is diffusie van water door/via een semipermeabele

Nadere informatie

Bijenhouden ten behoeve van zaadteelt en groente productie. Willem J. Boot & Johan N.M. Calis Inbuzz, Imkersbedrijf Boot en Calis, VOF

Bijenhouden ten behoeve van zaadteelt en groente productie. Willem J. Boot & Johan N.M. Calis Inbuzz, Imkersbedrijf Boot en Calis, VOF Bijenhouden ten behoeve van zaadteelt en groente productie Willem J. Boot & Johan N.M. Calis Inbuzz, Imkersbedrijf Boot en Calis, VOF Geschiedenis Vanaf 1989, onderzoekers aan de Wageningen Universiteit.

Nadere informatie

Nee, dat is normaal. Het is te verwachten dat ongeveer 90% van de cocons uitkomt.

Nee, dat is normaal. Het is te verwachten dat ongeveer 90% van de cocons uitkomt. Antwoorden op veel gestelde vragen Tip: Gebruik Control-F om een zoekterm in te voeren. 1. De cocons komen nog niet uit. Hoe kan dat? Knuffelbijen komen meestal uit in de tweede helft van april. Het uitkomen

Nadere informatie

Moerkweek 2013 met aangezogen moerdopjes. Marco De Pauw Keuze van het pleegvolk.

Moerkweek 2013 met aangezogen moerdopjes. Marco De Pauw Keuze van het pleegvolk. Moerkweek 2013 met aangezogen moerdopjes. Marco De Pauw Keuze van het pleegvolk. Aangezien het overgrote deel van onze leden imkert met simplex, als standaardmaat van bijenkasten, is dan ook deze uiteenzetting

Nadere informatie

2. ECOLOGIE VLEERMUIZEN...

2. ECOLOGIE VLEERMUIZEN... INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING... 2 1.1 INLEIDING... 2 1.2 HET GEBIED... 2 1.3 OPBOUW RAPPORT... 3 2. ECOLOGIE VLEERMUIZEN... 4 3 METHODE... 5 4 RESULTAAT... 6 5 CONCLUSIE... 8 LITERATUUR... 9 Adviesbureau

Nadere informatie

Uilen. Inleiding. Zintuigen van de uil. De jonkies van een uil. Soorten uilen

Uilen. Inleiding. Zintuigen van de uil. De jonkies van een uil. Soorten uilen Uilen Inleiding Ik wil mijn spreekbeurt houden over de uil, omdat ik het een leuk dier vind en ik vind de uil altijd heel wijs kijken. Uilen zijn nachtdieren. Daarom zie je ze zelden. Er leven 134 soorten

Nadere informatie

Najaarsbijeenkomst VCI november 2013

Najaarsbijeenkomst VCI november 2013 Najaarsbijeenkomst VCI november 2013 Koninginnenteelt is Monnikenwerk Koninginnenteelt via EWK Jan Kruit Ter Apel Bijenstand de Driehoek Agenda Doel Wat is een EWK Overlarven Broedstoof/Pleegvolk Begeleidende

Nadere informatie

Naam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6

Naam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6 Naam:_ KIKKERS _ De kikker is een amfibie. Er zijn veel soorten kikkers op de wereld. In Nederland zie je de bruine en de groene kikker het meest. De groene kikkers zijn graag veel in het water, de bruine

Nadere informatie

De woestijn. Uitgestrekt, droog en heet!

De woestijn. Uitgestrekt, droog en heet! De woestijn Uitgestrekt, droog en heet! Bij een woestijn denken we vaak vooral aan zand, zand en nog eens zand. Maar er zijn ook heel andere woestijnen op aarde. Er zijn bijvoorbeeld ook kleiwoestijnen,

Nadere informatie

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 41 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken.

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 41 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. Agapornissen Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 41 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. 2p 41 In informatie 1 worden enkele eigenschappen

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Bezige Bijen Groep 5 en 6

Leskist THEMA-handleiding Bezige Bijen Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Bezige Bijen Groep 5 en 6 Dit is een

Nadere informatie

Werken met de Doppenmethode. Studiedag Boskoop 11 november 2017 Leo van der Heijden

Werken met de Doppenmethode. Studiedag Boskoop 11 november 2017 Leo van der Heijden Werken met de Doppenmethode Studiedag Boskoop 11 november 2017 Leo van der Heijden Enkele vragen vooraf: Kennismaken Wie houdt langer dan 5 jaar bijen? Wie imkert met bijen van een bepaald ras? Wie heeft

Nadere informatie

Nieuwsbrief» Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. nummer 2 april 2012. Metselbijen

Nieuwsbrief» Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. nummer 2 april 2012. Metselbijen Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. Nieuwsbrief» nummer 2 april 2012 Het jaar 2012 is het jaar van de bever, van de das, van de historische buitenplaatsen, van de draak en van nog een

Nadere informatie

Imkeren met zachtaardige carnicabijen. Presentatie Jos Römgens 7 november 2015 NBV studiedag Beilen

Imkeren met zachtaardige carnicabijen. Presentatie Jos Römgens 7 november 2015 NBV studiedag Beilen Imkeren met zachtaardige carnicabijen Presentatie Jos Römgens 7 november 2015 NBV studiedag Beilen 1 Inhoud Zachtaardige honingbij? Apis mellifera Carnica Oorsprong en verspreiding kenmerken De gewone

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 juli Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 juli Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 juli 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een dag met veel bewolking, af en toe een regenbui en dan weer een tijdje een aangenaam zonnetje. Een dag waarop

Nadere informatie

HET JAARROND IMKEREN (IN DADANT KASTEN), DAT DOE JE ZO!

HET JAARROND IMKEREN (IN DADANT KASTEN), DAT DOE JE ZO! HET JAARROND IMKEREN (IN DADANT KASTEN), DAT DOE JE ZO! 12-1-2017 Intro Ben Som de Cerff: docent bijen- en koninginnenteelt 65 Buckfast-volken, 9 standen, 40 Dadant kasten auteur Bijenwerk in Imkernieuws

Nadere informatie