Leve de democratie! VMBO

Transcriptie

1 Leve de democratie! VMBO Korte omschrijving van de werkvorm De leerlingen gaan het democratische gehalte uitrekenen van Nederland door de jaren heen. In 1815 zou het kersverse koninkrijk Nederland op de ranglijst van de Democratie-index nog een dikke onvoldoende scoren. De leerlingen vormen groepjes en krijgen de opdracht om een cijfer te geven voor de democratie van het Nederland uit een van de periodes van ons koninkrijk. Ze krijgen wat achtergrondinformatie over de hun toegewezen periode, en een lijstje met 15 stellingen die afkomstig zijn uit de vragenlijst van de echte Democratie-index (die uit 60 vragen bestaat). Bij elk antwoord hoort een aantal punten (2/1/0). De leerlingen tellen alle punten op en delen het totaal door 3. De uitkomst daarvan is het cijfer dat Nederland in dat jaar voor zijn democratie zou hebben gekregen. Vervolgens beantwoorden de leerlingen nog de andere vragen op het vragenblad. Leerdoel Leerlingen leren een paar belangrijke kenmerken van de democratie kennen. Ze begrijpen dat er een glijdende schaal is van volledige democratie onvolledige democratie, hybride regime en dictatuur. Ze begrijpen ook dat het meestal tijd kost voor een land om democratisch te worden. Duur 50 minuten Wat doet de docent? Leg uit wat de Democratie-index is. Verdeel de klas in vijf groepjes. Geef elk groepje een periode uit de geschiedenis: , , , of Geef elk groepje de achtergrondinformatie van hun periode, en deel ook de opdrachtvellen met de vragenlijst uit. Elk groepje leest de achtergrondinformatie en beantwoordt de vragen. Zo komen ze uit op een cijfer voor de democratie van Nederland in die periode. Loop van groepje naar groepje en help bij het beantwoorden van de vragen. Als alle groepjes klaar zijn, tekent u een grafiek op het bord met de vijf periodes en de cijfers 0 tot 10. Een voor een haalt u de groepjes naar voren en laat ze hun cijfer in de grafiek opschrijven. U pikt er bij elk groepje een aantal stellingen uit en vraagt wat voor antwoord het groepje daarop heeft gegeven. Hierbij is er enige ruimte voor discussie. U vraagt de groepjes ook wat hun antwoord is op vraag F: welke landen op dit moment hetzelfde cijfer hebben als het Nederland van toen. Ten slotte bespreekt u klassikaal de laatste twee vragen (G. Welke landen scoren hoger dan Nederland en waarom? H. Wordt Nederland alsmaar democratischer, of wordt het ook wel eens minder? Hoe hoog scoorde Nederland in 2006? En in 2008?) Wat doen de leerlingen? De leerlingen beantwoorden in groepjes de vragen. Werkvorm Vragenlijst aan de hand van de Democratie-index. Niet op elke vraag is een eenduidig antwoord mogelijk.

2 Opdracht en informatie voor de leerlingen De Democratie-index is een lijst met bijna alle landen op de wereld, waarop je kunt zien hoe democratisch ze zijn. Deze index wordt elk jaar gepubliceerd door het weekblad The Economist. De ranglijst van 2011 bestaat uit 167 landen, waarbij Noorwegen bovenaan staat (meest democratisch) en Noord-Korea onderaan (zware dictatuur). Nederland scoort behoorlijk hoog op de Democratie-index. Maar Nederland is niet altijd zo democratisch geweest. A. Vorm een groepje van ongeveer 6 leerlingen, zodat de klas in 5 groepjes verdeeld is. B. Van je docent krijgen jullie achtergrondinformatie over een periode uit de Nederlandse geschiedenis. C. Lees wat voor land Nederland was in die periode. Was er oorlog of niet, was er al algemeen kiesrecht? Was er vrijheid van meningsuiting? D. Probeer daarna met je groepje antwoord te geven op de vragen van de Democratie-index, voor het Nederland van toen. E. Achter elk antwoord staat het aantal punten dat bij dat antwoord hoort: 2/1/0. Tel voor elk jaar het aantal punten op en deel dat door 3. De uitkomst moet tussen de 0 en de 10 liggen. Dat is het cijfer dat Nederland in die tijd had voor de Democratie-index. F. Zoek op Wikipedia de meest recente Democratie-index op. Wat voor cijfer krijgt Nederland nu? Hoe hoog staan we op de ranglijst? En welke landen hebben nu hetzelfde cijfer dat Nederland had in de periode die jouw groepje bestudeerd heeft? G. Kijk welke landen op dit moment hoger scoren op de Democratie-index dan Nederland. Probeer te bedenken hoe het komt dat die landen hoger scoren. H. Wordt Nederland alsmaar democratischer, of wordt het ook wel eens minder? Hoe hoog scoorde Nederland in 2006? En in 2008? 2

3 Achtergrondinformatie per periode : de eerste jaren van het koninkrijk Nederland Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In 1815 was Nederland dus net weer vrij en onafhankelijk. Willem I werd in 1815 ingehuldigd als de eerste koning van Nederland. België werd ook bij Nederland gevoegd, ook al wilden niet alle Belgen dat. Koning Willem I had erg veel macht. Er was al wel een Tweede Kamer, maar die had bijna niets te zeggen. De Tweede Kamer werd ook niet direct door het volk gekozen. Mensen (of eigenlijk: mannen) die veel geld hadden mochten stemmen voor de Provinciale Staten, en die Provinciale Staten kozen dan weer de Tweede Kamer. Katholieken hadden minder rechten onder de heerschappij van de protestantse koning Willem I. Willem I beperkte ook de vrijheid van drukpers; hij vervolgde uitgevers en journalisten wegens kritiek op zijn beleid. In 1830 riepen de Belgen de onafhankelijkheid uit. Willem I stuurde het leger erop af, maar hij verloor. België werd weer onafhankelijk. In 1840 trad Willem I af. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Willem II : meer macht voor het parlement In 1840 was Willem II koning geworden. Net als zijn vader wilde koning Willem II alle macht in handen houden. Maar overal in Europa was er protest tegen machthebbers. Ook in Nederland. Het Tweede Kamerlid Thorbecke schreef een nieuwe grondwet, waardoor de koning veel minder macht zou krijgen. Willem II was tegen de nieuwe grondwet, maar omdat hij bang was voor een revolutie, gaf hij in 1848 plotseling toch toe. De ministers werden verantwoordelijk voor het beleid, in plaats van de koning. De Tweede Kamer kreeg meer macht en werd voortaan rechtstreeks door burgers gekozen. Nog altijd mochten niet alle burgers stemmen: je moest een man zijn en genoeg geld verdienen. Er kwam meer openheid: journalisten mochten voortaan schrijven over wat er in de Tweede Kamer gebeurde. De regering mocht zich niet meer met de kerk bemoeien (en andersom ook niet), maar de volgende koning, Willem III, hield zich daar niet altijd aan. Tot aan 1917 kwam de bevolking steeds meer op voor allerlei rechten. Mensen verzamelden zich daarvoor in belangengroepen: arbeiders, vrouwen, katholieken etc. Er was inmiddels vrijheid van onderwijs, zodat de katholieken hun eigen scholen mochten oprichten. Veel mensen vonden dat iedereen stemrecht moest hebben: niet alleen rijke mannen, maar iedereen boven de 23. 3

4 : algemeen kiesrecht In 1917 werd het algemeen kiesrecht voor mannen ingevoerd. Kort daarna, in 1919, mochten ook vrouwen stemmen. Van 1917 tot 1970 gold er een stemplicht: als je stemrecht had, was je dus verplicht om te gaan stemmen, anders kreeg je een boete. Van 1914 tot 1918 woedde in Europa de Eerste Wereldoorlog. Nederland was bij deze oorlog neutraal en had er daardoor weinig last van. Van 1917 tot aan 1940 zaten vooral katholieke en protestantse partijen in de regering. Vanaf 1929 ging het economisch heel slecht in Europa, en ook in Nederland hadden de mensen het moeilijk. In 1934 was er in Amsterdam een groot oproer waarbij de overheid hard ingreep. Er vielen vijf doden : oorlogstijd Toen de Duitsers Nederland in 1940 binnenvielen, vluchtte de regering (de ministers en koningin Wilhelmina) naar Engeland. Nederland kwam onder bestuur van de Duitse bezetter te staan. De Tweede Kamer werd afgeschaft. Joden werden vervolgd, alleen omdat ze joods waren. Er was censuur: radio en kranten mochten alleen nieuws brengen dat door de Duitsers goedgekeurd was. Kunstenaars moesten lid worden van een speciale bond en konden niet zomaar maken wat ze wilden. Nederland werd economisch uitgebuit. Mensen stierven van de honger. Mensen werden zonder proces doodgeschoten of naar een concentratiekamp gestuurd : ook sociale grondrechten in de grondwet In 1983 kwamen ook sociale grondrechten in de grondwet, zoals de bescherming van burgers tegen discriminatie (artikel 1). De overheid kreeg de verplichting om zich in te spannen voor werkgelegenheid, bestaanszekerheid en een schoon milieu. 4

5 Vragenlijst Democratie-index I Verkiezingsproces en pluralisme 1. Zijn de verkiezingen vrij en eerlijk? 2. Is er algemeen kiesrecht voor alle volwassenen? 3. Mogen burgers nieuwe politieke partijen en maatschappelijke organisaties oprichten? II Functioneren van de regering 4. De overheid wordt goed gecontroleerd, zodat er geen machtsmisbruik kan ontstaan. 5. Het regeringsbeleid wordt niet bepaald door het leger of door een ander land. 6. In het hele grondgebied van het land accepteren de mensen het gezag van de overheid. o Klopt (2) III Politieke participatie 7. Gemiddelde opkomst bij verkiezingen voor het parlement: o Altijd boven de 70% (2) o tussen 50% en 70% (1) o Onder de 50% (0) o Er is een stemplicht (0) 8. Percentage vrouwen in het parlement: o Meer dan 20% van het aantal zetels (2) o 10-20% van het aantal zetels (1) o minder dan 10% van het aantal zetels (0) 9. Percentage van de bevolking dat lid is van een politieke organisatie: o Meer dan 7% (2) o 4% tot 7% (1) o Minder dan 4% (0) o Lidmaatschap is verplicht (0) 5

6 IV Democratische politieke cultuur 10. Percentage van de bevolking dat graag wil dat er één heerser is die alles in zijn eentje beslist. o Minder dan 30% (2) o 30% tot 50% (1) o Meer dan 50% (0) 11. Percentage van de bevolking dat vindt dat democratie het beste is voor een land. o Meer dan 90% (2) o 75% tot 90% (1) o Minder dan 75% (0) 12. De overheid bemoeit zich niet met religie (en andersom ook niet). o Ja (2) o De kerk heeft hier en daar nog wat invloed op de staat (1) o Nee (0) V Burgerlijke vrijheden 13. Er is een vrije pers, vrijheid van meningsuiting, en je mag in het openbaar protesteren tegen het beleid. 14. Iedereen mag zijn (of haar) godsdienst beoefenen, privé en in het openbaar. o Klopt een beetje (1 15. Alle burgers worden gelijk behandeld voor de wet. 6

7 Achtergrondinformatie voor de docent De Democratie-index is een ranglijst van democratieën op basis van 60 vragen. Op hoe meer van die vragen een land goed scoort, hoe beter de democratie daar functioneert. Tip: geef voorbeelden van landen waar de democratie volledig en niet volledig is, en van landen waar hybride en autoritaire regimes aan de macht zijn. Laat de leerlingen raden hoe landen als de VS, Rusland en China scoren. Wijs erop dat er ook EU-landen zijn waar de democratie niet volledig is (zie: Op de Wikipedia-pagina staan ook links naar de rapporten uit 2006 en Het rapport van de Democratie-index voor 2011 (met daarin ook de complete lijst van 60 vragen) is hier te vinden: _Index_Dec2011.pdf Antwoorden op vragen F, G en H: F: Nederland kreeg in de echte Democratie-index van 2011 (met 60 vragen) een 8,99 en stond daarmee op de tiende plaats. Hieronder ziet u de cijfers die Nederland in deze aangepaste Democratie-index met 15 vragen volgens onze berekening zou krijgen in de aangegeven periodes, met daarachter voorbeelden van landen die in de Democratie-index van 2011 vergelijkbare scores hebben: o : 3,3 (10 punten) - Angola, Gambia o : 5,3 (16 punten) - Libanon o : 6,6 (20 punten) - Peru, Colombia o : 1,6 (5 punten) - Tsjaad, Turkmenistan o 1983-nu : 9,3 (28 punten) G: Noorwegen, IJsland, Denemarken, Zweden, Nieuw-Zeeland, Australië, Zwitserland, Canada en Finland scoorden in 2011 hoger dan Nederland. In de categorie politieke participatie doet Nederland het relatief goed (alleen Noorwegen heeft daar meer punten dan Nederland), maar in de andere categorieën doen de genoemde landen het bijna allemaal beter dan Nederland (sommige doen het even goed): het verkiezingsproces, functioneren van de regering, politieke cultuur en burgerlijke vrijheden. Zie ook het antwoord bij H. voor een uitleg waarom Nederland op die gebieden iets minder goed scoort. H: Nederland wordt niet steeds democratischer. In 2006 scoorde Nederland nog 9,66, vlak onder Noorwegen. In 2008 was dat al afgezakt naar 9,53 en in 2011 is het dus nog lager geworden. Op het gebied van verkiezingsproces, politieke participatie en burgerlijke vrijheden had Nederland vroeger een 10, nu niet meer. Wellicht tellen bedreigingen van politici mee, en m.b.t. het verkiezingsproces het gebruik van stemmachines die later fraudegevoelig bleken en problemen met hertellingen bij de eerste papieren stemmingen in Rotterdam. Denk verder ook aan de opkomst die bij sommige verkiezingen is gedaald. 7

8 Antwoorden Democratie-index vmbo I Verkiezingsproces en pluralisme 1. Zijn de verkiezingen vrij en eerlijk? , , , nu Toelichting: de verkiezingen na 1815 waren vermoedelijk doorgaans vrij en eerlijk; het kiesrecht was alleen in het begin nog heel beperkt. Om die reden zouden de eerste periodes ook bij klopt een beetje of klopt helemaal niet kunnen worden geplaatst. WOII staat bij klopt helemaal niet omdat in die periode helemaal geen verkiezingen zijn gehouden. 2. Is er algemeen kiesrecht voor alle volwassenen? , 1983 nu , Mogen burgers nieuwe politieke partijen en maatschappelijke organisaties oprichten? , nu , II Functioneren van de regering 4. De overheid wordt goed gecontroleerd, zodat er geen machtsmisbruik kan ontstaan , 1983-nu , Het regeringsbeleid wordt niet bepaald door het leger of door een ander land , , 1983-nu In het hele grondgebied van het land accepteren de mensen het gezag van de overheid. o Klopt (2) , , 1983-nu ,

9 III Politieke participatie 7. Gemiddelde opkomst bij verkiezingen voor het parlement: o Altijd boven de 70% (2) , , 1983-nu o tussen 50% en 70% (1) o Onder de 50% (0) o Er is een stemplicht (0) , (n.v.t.) Toelichting: op en v96vuz zijn veel opkomstcijfers te vinden. In de periode komt de opkomst soms boven de 70% uit, maar vaak ligt de opkomst tussen de 50% en 70%. Tussen 1917 en 1970 gold een opkomstplicht. De cijfers van lijken daar niet te kloppen. In WOII waren er geen verkiezingen. 8. Percentage vrouwen in het parlement: o Meer dan 20% van het aantal zetels (2) 1983-nu (bron: o 10-20% van het aantal zetels (1) o minder dan 10% van het aantal zetels (0) , , , (n.v.t.) 9. Percentage van de bevolking dat lid is van een politieke organisatie: o Meer dan 7% (2) o 4% tot 7% (1) o Minder dan 4% (0) 1983-nu o Lidmaatschap is verplicht of n.v.t. (0) , (De eerste politieke partijen ontstonden aan het einde van de 19 e eeuw), Zie ook: Bij benadering bedroeg de organisatiegraad van alle in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen in 1946 zo n 15%; in ,5%; in ,7%; in ,4%; in ,5%; en in ,9%. 9

10 IV Democratische politieke cultuur 10. Percentage van de bevolking dat graag wil dat er één heerser is die alles in zijn eentje beslist. o Minder dan 30% (2) o 30% tot 50% (1) o Meer dan 50% (0) Op deze vraag is eigenlijk geen eenduidig juist antwoord te geven: er zijn geen bronnen voor. Eventueel zou een antwoord beredeneerd kunnen worden: gezien de historische context is het bijvoorbeeld niet vreemd om te veronderstellen dat er in de periode een groeiend deel van de bevolking verlangde naar een sterke leider. 11. Percentage van de bevolking dat vindt dat democratie het beste is voor een land. o Meer dan 90% (2) o 75% tot 90% (1) o Minder dan 75% (0) Ook op deze vraag is geen eenduidig juist antwoord te geven: er zijn geen bronnen voor. Bij een beredeneerd antwoord lijkt het logisch om te veronderstellen dat de populariteit van democratie als bestuursvorm steeds groter is geworden, met misschien weer een lichte afname in de laatste tien, vijftien jaar. 12. De overheid bemoeit zich niet met religie (en andersom ook niet). o Ja (2) , , , 1983-nu o De kerk heeft hier en daar nog wat invloed op de staat (1) , (zie bijv. archie_in_nederland) evt. ook nog o Nee (0) V Burgerlijke vrijheden 13. Er is een vrije pers, vrijheid van meningsuiting, en je mag in het openbaar protesteren tegen het beleid nu , , Iedereen mag zijn (of haar) godsdienst beoefenen, privé en in het openbaar , , 1983-nu , (Tot 1848 was RK eredienst verboden; tot 1853 mocht de RK kerk geen bisschoppen benoemen, maar vanaf 1796 kennen we al gelijkheid van Godsdienst.) (Joden, Jehova s, etc.) 15. Alle burgers worden gelijk behandeld voor de wet nu , , (vrouwen hadden eerst nog geen stemrecht, en tot na WOII mochten getrouwde vrouwen officieel niet werken, etc.)

11 Leve de democratie! HAVO/VWO Korte omschrijving van de werkvorm De leerlingen gaan het democratische gehalte uitrekenen van Nederland door de jaren heen. In 1815 zou het kersverse koninkrijk Nederland op de ranglijst van de Democracy Index nog een dikke onvoldoende scoren. De leerlingen vormen groepjes en krijgen de opdracht om een cijfer te geven voor de democratie van het Nederland uit een van de periodes van ons koninkrijk. Ze krijgen een lijstje met 25 stellingen die afkomstig zijn uit de vragenlijst van de echte Democratieindex (die uit 60 vragen bestaat). Bij elk antwoord hoort een aantal punten (2/1/0). De leerlingen tellen alle punten op en delen het totaal door 5. De uitkomst daarvan is het cijfer dat Nederland in dat jaar voor zijn democratie zou hebben gekregen. Vervolgens beantwoorden de leerlingen nog de andere vragen op het vragenblad. Leerdoel Leerlingen leren een paar belangrijke kenmerken van de democratie kennen. Ze begrijpen dat er een glijdende schaal is van volledige democratie onvolledige democratie, hybride regime en dictatuur. Ze begrijpen ook dat het meestal tijd kost voor een land om democratisch te worden. Duur 50 minuten Wat doet de docent? Leg uit wat de Democracy Index is. Verdeel de klas in vijf groepjes. Geef elk groepje een periode uit de geschiedenis: , , , of Geef elk groepje de achtergrondinformatie van hun periode, en deel ook de opdrachtvellen met de vragenlijst uit. Elk groepje leest de achtergrondinformatie en beantwoordt de vragen. Zo komen ze uit op een cijfer voor de democratie van Nederland in die periode. Loop van groepje naar groepje en help bij het beantwoorden van de vragen. Als alle groepjes klaar zijn, tekent u een grafiek op het bord met de vijf periodes en de cijfers 0 tot 10. Een voor een haalt u de groepjes naar voren en laat ze hun cijfer in de grafiek opschrijven. U pikt er bij elk groepje een aantal stellingen uit en vraagt wat voor antwoord het groepje daarop heeft gegeven. Hierbij is er enige ruimte voor discussie. U vraagt de groepjes ook welke landen op dit moment hetzelfde cijfer hebben als het Nederland toen. Ten slotte bespreekt u klassikaal de laatste twee vragen (1. Welke landen scoren hoger dan Nederland en waarom? 2. Wordt Nederland alsmaar democratischer, of wordt het ook wel eens minder? Hoe hoog scoorde Nederland in 2006? En in 2008?) Wat doen de leerlingen? De leerlingen beantwoorden in groepjes de vragen. Werkvorm Vragenlijst aan de hand van de Democratie-index. Niet op elke vraag is een eenduidig antwoord mogelijk. 11

12 Opdracht en informatie voor de leerlingen De Democratie-index is een lijst die het democratisch gehalte van bijna alle landen op de wereld weergeeft. Deze index wordt samengesteld door de The Economist Group, het bedrijf dat onder meer het weekblad The Economist uitgeeft. De rangorde van de index gaat oplopend van 1 (grote democratische vrijheid) tot boven de 150 (zwaar onderdrukkende dictaturen). De ranglijst bestaat uit 167 landen, waarbij - anno Noorwegen als meest democratisch en Noord-Korea als minst democratisch wordt beschouwd. Nederland scoort behoorlijk hoog op de Democratie-index. Maar Nederland is niet altijd zo democratisch geweest. A. Vorm een groepje van ongeveer 6 leerlingen, zodat de klas in 5 groepjes verdeeld is. B. Van je docent krijgen jullie achtergrondinformatie over een periode uit de Nederlandse geschiedenis. C. Lees wat voor land Nederland was in die periode. Was er al algemeen kiesrecht? Was er vrijheid van meningsuiting? Geef met je groepje antwoord op de vragen van de Democratie-index, voor het Nederland van toen. D. Achter elk antwoord staat het aantal punten dat bij dat antwoord hoort: 2/1/0. Tel voor elk jaar het aantal punten op en deel dat door 5. De uitkomst moet tussen de 0 en de 10 liggen. Dat is het cijfer dat Nederland in die tijd had voor de Democratie-index. E. Geef dit cijfer aan je docent. Je docent maakt daarmee op het bord een grafiek waarin het verloop van de democratisering van Nederland is af te lezen. F. Zoek op Wikipedia de meest recente Democratie-index op. Wat voor cijfer krijgt Nederland nu? Hoe hoog staan we op de ranglijst? En welke landen hebben nu hetzelfde cijfer dat Nederland had in de periode die jouw groepje bestudeerd heeft? G. Kijk welke landen op dit moment hoger scoren op de Democratie-index dan Nederland. Probeer te bedenken hoe het komt dat die landen hoger scoren. H. Wordt Nederland alsmaar democratischer, of wordt het ook wel eens minder? Hoe hoog scoorde Nederland in 2006? En in 2008? 12

13 Vragenlijst Democratie-index I Verkiezingsproces en pluralisme 1. Zijn de verkiezingen voor de wetgevende macht en de regering vrij en eerlijk? 2. Is er algemeen kiesrecht voor alle volwassenen? 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode? Klopt helemaal (2) Klopt een beetje (1) Klopt niet (0) 4. Zijn burgers vrij om nieuwe politieke partijen en maatschappelijke organisaties op te richten? 5. Oppositiepartijen hebben een realistische kans om in de regering te komen. Klopt (2) Er is een tweepartijensysteem en naast die twee partijen hebben andere partijen eigenlijk geen kans om aan de regering deel te nemen. (1) Klopt niet (0) II Functioneren van de regering 6. Er zijn voldoende checks and balances op het overheidsgezag. 13

14 7. Het regeringsbeleid wordt niet bepaald door het leger of door buitenlandse machten. 8. De regering heeft gezag over het hele grondgebied van het land. o Klopt (2) 9. Hoeveel komt corruptie voor? Corruptie is geen groot probleem (2) Corruptie is een belangrijk probleem (1) Corruptie is op alle niveaus aanwezig (0) 10. Percentage van mensen die veel vertrouwen in de overheid hebben. Meer dan 40% (2) 25-40% (1) minder dan 25% (0) III Politieke participatie 11. Gemiddelde opkomst bij verkiezingen voor het parlement: o Altijd boven de 70% (2) o tussen 50% and 70% (1) o Onder de 50% (0) o Er is een stemplicht (0) 12. Percentage vrouwen in het parlement: o Meer dan 20% van het aantal zetels (2) o 10-20% van het aantal zetels (1) o minder dan 10% van het aantal zetels (0) 13. Percentage van de bevolking dat lid is van een politieke partij of politieke ngo: o Meer dan 7% (2) o 4% tot 7% (1) o Minder dan 4% (0) o Lidmaatschap is verplicht (0) 14

15 14. Percentage van de volwassen bevolking dat kan lezen en schrijven: Meer dan 90% (2) 70% tot 90% (1) Minder dan 70% (0) IV Democratische politieke cultuur 15. Percentage van de burgers die graag een sterke leider zouden zien die zich niet druk maakt om het parlement en de verkiezingsuitslagen. o Minder dan 30% (2) o 30% tot 50% (1) o Meer dan 50% (0) 16. Percentage van de bevolking het liefst zou willen dat het land bestuurd werd door experts of technocraten, in plaats van door de regering. Minder dan 50% (2) 50% tot 70% (1) Meer dan 70% (0) 17. Percentage van mensen die vinden dat democratie beter is dan elke andere bestuursvorm. o Meer dan 90% (2) o 75% tot 90% (1) o Minder dan 75% (0) 18. Er is een sterke traditie van scheiding tussen kerk en staat o Ja (2) o De kerk heeft hier en daar nog wat invloed op de staat (1) o Nee (0) V Burgerlijke vrijheden 19. Er is een vrije pers. 20. Er is vrijheid van meningsuiting en je mag in het openbaar protesteren tegen het beleid. 15

16 21. Er zijn instituties voor burgers om verhaal te halen als ze klachten hebben over de overheid. 22. Er is een onafhankelijke rechterlijke macht, die indien nodig een uitspraak doet die tegen de overheid in gaat. 23. Iedereen mag vrijelijk zijn of haar godsdienst beoefenen, privé en in het openbaar. 24. Alle burgers worden gelijk behandeld voor de wet. 25. Burgers hebben grote persoonlijke vrijheid: iedereen heeft het recht om te reizen, te studeren en het werk te kiezen dat hem/haar aanstaat. 16

17 Antwoorden Democratie-index havo/vwo I Verkiezingsproces en pluralisme 1. Zijn de verkiezingen voor de wetgevende macht en de regering vrij en eerlijk? , , , nu Toelichting: de verkiezingen na 1815 waren vermoedelijk doorgaans vrij en eerlijk; het kiesrecht was alleen in het begin nog heel beperkt. Om die reden zouden de eerste periodes ook bij klopt een beetje of klopt helemaal niet kunnen worden geplaatst. WOII hebben we bij klopt helemaal niet geplaatst omdat er in die periode helemaal geen verkiezingen zijn gehouden. 2. Is er algemeen kiesrecht voor alle volwassenen? , 1983 nu , Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode? 1983-nu, (De SDAP bijvoorbeeld werd benadeeld door het censuskiesrecht. Is wat indirect, maar beïnvloedde gelijke kansen.) (n.v.t.), (n.v.t.) 4. Zijn burgers vrij om nieuwe politieke partijen en maatschappelijke organisaties op te richten? , nu , Oppositiepartijen hebben een realistische kans om in de regering te komen. o Klopt (2) 1983-nu, o Er zijn slecht twee of drie grote partijen, en naast die twee partijen hebben andere partijen eigenlijk geen kans om aan de regering deel te nemen. (1) (Sommige partijen hadden in deze periode minder kans, omdat er tot 1917 een districtenstelsel was. Dat benadeelde kleine(re) partijen.) (n.v.t.), (n.v.t.) 17

18 II Functioneren van de regering 6. Er zijn voldoende checks and balances op het overheidsgezag , 1983-nu , Het regeringsbeleid wordt niet bepaald door het leger of door buitenlandse machten , , 1983-nu De regering heeft gezag over het hele grondgebied van het land. o Klopt (2) , , 1983-nu (afscheiding België en de situatie ), Hoeveel komt corruptie voor? o Corruptie is geen groot probleem (2) 1983-nu o Corruptie is een belangrijk probleem (1) o Corruptie is op alle niveaus aanwezig (0) (Zwarthandel, gesjoemel met voedselbonnen, enz.) Toelichting rest: voor de periodes , en is deze vraag nauwelijks te beantwoorden. Er zijn weinig bronnen voor. 10. Percentage van mensen die veel vertrouwen in de overheid hebben. o Meer dan 40% (2) 1983-nu o 25-40% (1) o minder dan 25% (0) Toelichting: ook voor het beantwoorden van deze vraag zijn er eigenlijk geen goede bronnen. 18

19 III Politieke participatie 11. Gemiddelde opkomst bij verkiezingen voor het parlement: o Altijd boven de 70% (2) , , 1983-nu o tussen 50% en 70% (1) (In de periode komt de opkomst soms boven de 70% uit, maar vaak ligt de opkomst tussen de 50% en 70%.) o Onder de 50% (0) o Er is een stemplicht (0) , (n.v.t.) (In WOII waren er geen verkiezingen.) Toelichting: op en v96vuz zijn veel opkomstcijfers te vinden. Tussen 1917 en 1970 gold een opkomstplicht. De cijfers van lijken daar niet te kloppen. 12. Percentage vrouwen in het parlement: o Meer dan 20% van het aantal zetels (2) 1983-nu (bron: o 10-20% van het aantal zetels (1) o minder dan 10% van het aantal zetels (0) , , , (n.v.t.) 13. Percentage van de bevolking dat lid is van een politieke partij of politieke ngo: o Meer dan 7% (2) o 4% tot 7% (1) o Minder dan 4% (0) 1983-nu o Lidmaatschap is verplicht of n.v.t. (0) , (De eerste politieke partijen ontstonden aan het einde van de 19 e eeuw), Zie ook: Bij benadering bedroeg de organisatiegraad van alle in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen in 1946 zo n 15%; in ,5%; in ,7%; in ,4%; in ,5%; en in ,9%. 14. Percentage van de volwassen bevolking dat kan lezen en schrijven: o Meer dan 90% (2) , , , 1983-nu, o 70% tot 90% (1) o Minder dan 70% (0) Volgens het IISG zou dit percentage al in 1800 boven de 80% zijn geweest: Gedurende de negentiende eeuw daalde het analfabetisme in Nederland van een niveau van 20 procent in 1800 naar bijna nul procent in Zie: Voor andere bronnen: 20working%20paper11.pdf 19

20 IV Democratische politieke cultuur 15. Percentage van de burgers die graag een sterke leider zouden zien die zich niet druk maakt om het parlement en de verkiezingsuitslagen. o Minder dan 30% (2) o 30% tot 50% (1) o Meer dan 50% (0) Op deze vraag is eigenlijk geen antwoord te geven: er zijn geen bronnen voor. Eventueel zou een antwoord beredeneerd kunnen worden: gezien de historische context is het niet vreemd om te veronderstellen dat er in de periode een groeiend deel van de bevolking verlangde naar een sterke leider. 16. Percentage van de bevolking het liefst zou willen dat het land bestuurd werd door experts of technocraten, in plaats van door de regering. o Minder dan 50% (2) o 50% tot 70% (1) o Meer dan 70% (0) Op deze vraag is eigenlijk geen antwoord te geven: er zijn geen bronnen voor. 17. Percentage van mensen die vinden dat democratie beter is dan elke andere bestuursvorm. o Meer dan 90% (2) o 75% tot 90% (1) o Minder dan 75% (0) Ook op deze vraag is eigenlijk geen antwoord te geven: er zijn geen bronnen voor. Bij een beredeneerd antwoord lijkt het logisch om te veronderstellen dat de populariteit van democratie als bestuursvorm steeds groter is geworden, met misschien weer een lichte afname in de laatste tien, vijftien jaar. 18. Er is een sterke traditie van scheiding tussen kerk en staat o Ja (2) , , , 1983-nu o De kerk heeft hier en daar nog wat invloed op de staat (1) , (zie bijv. archie_in_nederland) evt. ook nog o Nee (0) V Burgerlijke vrijheden 19. Er is een vrije pers nu , ,

21 20. Er is vrijheid van meningsuiting en je mag in het openbaar protesteren tegen het beleid nu , [of helemaal?] [?], Er zijn instituties voor burgers om verhaal te halen als ze klachten hebben over de overheid nu (Het instituut Nationale ombudsman bestaat in Nederland sinds In 1999 werd het in de Nederlandse Grondwet verankerd.) , , (in tegenstelling tot was Nederland in deze periodes een rechtsstaat) Er is een onafhankelijke rechterlijke macht, die indien nodig een uitspraak doet die tegen de overheid in gaat , 1983-nu , Iedereen mag vrijelijk zijn of haar godsdienst beoefenen, privé en in het openbaar , , 1983-nu , (Tot 1848 was RK eredienst verboden; tot 1853 mocht de RK kerk geen bisschoppen benoemen.) (Joden, Jehova s, etc.) 24. Alle burgers worden gelijk behandeld voor de wet nu , , (vrouwen hadden eerst nog geen stemrecht, en tot na WOII mochten getrouwde vrouwen niet werken, etc.) Burgers hebben grote persoonlijke vrijheid: iedereen heeft het recht om te reizen, te studeren en het werk te kiezen dat hem/haar aanstaat nu , , Discussievraag: na Aletta Jacobs mochten vrouwen bijv. wel studeren. Vrije keuze van werk en reizen was er altijd wel; alleen hadden in de 19 e eeuw de meesten geen geld om van dat recht gebruik te maken. Maar is dat een beetje of niet. 21

22 Achtergrondinformatie voor de docent De Democratie-index is een ranglijst van democratieën op basis van 60 vragen. Op hoe meer van die vragen een land goed scoort, hoe beter de democratie daar functioneert. Geef voorbeelden van landen waar de democratie volledig en niet volledig is, en van landen waar hybride en autoritaire regimes aan de macht zijn. Wijs erop dat er ook EUlanden zijn waar de democratie niet volledig is (zie: Op de Wikipedia-pagina staan ook links naar de rapporten uit 2006 en Het rapport van de Democratie-index voor 2011 (met daarin ook de complete lijst van 60 vragen) is hier te vinden: _Index_Dec2011.pdf Antwoorden op vragen F, G en H: F: Nederland kreeg in de echte DI van 2011 (met 60 vragen) een 8,99 en stond daarmee op de tiende plaats. Hieronder ziet u de cijfers die Nederland volgens onze berekening (in deze aangepaste Democratie-Index met 25 vragen) zou krijgen in de aangegeven periodes, met daarachter voorbeelden van landen die in de Democratie Index van 2011 vergelijkbare scores hebben: o : 2,8 (ca. 14 punten): Kongo, Guinee o : 5,5 (ca. 28 punten): Senegal, Tunesië, Nicaragua o : 7 (ca. 35 punten): Mexico, Hongarije, Letland o : 1,6 (ca. 8 punten): Tsjaad, Turkmenistan o 1983-nu : 9,4 (ca. 47 punten) G: Noorwegen, IJsland, Denemarken, Zweden, Nieuw-Zeeland, Australië, Zwitserland, Canada en Finland scoorden in 2011 hoger dan Nederland. In de categorie politieke participatie doet Nederland het relatief goed (alleen Noorwegen heeft daar meer punten dan Nederland), maar in de andere categorieën doen de genoemde landen het bijna allemaal beter dan Nederland (sommige doen het even goed): het verkiezingsproces, functioneren van de regering,politieke cultuur en burgerlijke vrijheden. Zie ook het antwoord bij H. voor een uitleg waarom Nederland op die gebieden iets minder goed scoort. H: Nederland wordt niet steeds democratischer. In 2006 scoorde Nederland nog 9,66, vlak onder Noorwegen. In 2008 was dat al afgezakt naar 9,53 en in 2011 is het dus nog lager geworden. Op het gebied van verkiezingsproces, politieke participatie en burgerlijke vrijheden had Nederland vroeger een 10, nu niet meer. Wellicht tellen bedreigingen van politici mee, en m.b.t. het verkiezingsproces was er gedoe over stemmachines en problemen met hertellingen bij de eerste papieren stemmingen in Rotterdam. Denk verder ook aan de opkomst bij sommige verkiezingen die is gedaald. 22