Verslag Vissennetwerkbijeenkomst, op 26 november 2015 met het thema Aal. Gehouden in Fort bij Vechten te Bunnik.

Transcriptie

1 Verslag Vissennetwerkbijeenkomst, op 26 november 2015 met het thema Aal. Gehouden in Fort bij Vechten te Bunnik. Dagvoorzitters: Tim Pelsma (Waternet) in de ochtend en Jaap Quak (Sportvisserij Nederland) in de middag. Razende reporter: Marco Kraal (hoofdredacteur Visionair). Verslag: Willie van Emmerik. 1. Andrew Kerr (Sustainable Eelgroup UK) Eel News from the UK, work of SEG: public participation, communication and measures taken De Britse spreker Andrew Kerr is voorzitter van de Europese Sustainable Eel Group, een internationaal samenwerkingsverband dat zich beijvert voor het herstel van gezonde aalpopulaties. Kerr uit een groeiende frustratie vanwege ineffectieve herstelmaatregelen die genomen worden. Het aantal migratieknelpunten in de verschillende Europese landen is gigantisch. Hij benadrukt het belang van pragmatische korte termijn maatregelen en het herstel van migratieroutes op langere termijn. Gerard Manshanden mist de effecten van waterkwaliteit en de macrofauna in het verhaal. Marius van Wingerden vraagt of uitzetten niet een lokale oplossing is terwijl er één Europese populatie is? Andrew Kerr geeft aan dat je moet kijken waar je oplossingen kunt bieden: de Golf van Biskaje heel belangrijk is voor de intrek van glasaal, maar intrek is daar nauwelijks mogelijk. In de Noord-Europese landen is er een grotere afname van aal dan in de Zuid-Europese aanvullen met uitzettingen is een mogelijk oplossing. Fabrice Ottburg merkt op dat de IUCN gereguleerde handel in aal toestaat en daarmee feitelijk zegt dat dit geen probleem hoeft te zijn. Hij vindt dit vreemd, want dit is met andere soorten niet zo. Kerr antwoordt dat pragmatische oplossingen worden gezocht. De razende reporter vraagt aan Tim Pelsma van Waternet: Hoe belangrijk is aal voor jouw waterschap? Tim Pelsma: Aal is de belangrijkste doelsoort bij het aanpassen van onze kunstwerken. 2. Karin van de Wolfshaar (IMARES, vervangt Erwin Winter) - De evaluatie van het Nederlandse Aalbeheerplan 2015 In 2015 heeft de tweede evaluatie van het Nederlandse Aalbeheerplan plaatsgevonden. Hieruit komt naar voren dat de biomassa van de aal niet of nauwelijks is toegenomen sinds de toepassing van de maatregelen. Wel is er de laatste jaren een sterke afname van de antropogene mortaliteit. De voornaamste oorzaak van antropogene mortaliteit is de visserij op rode aal (commercieel en recreatief). Er zijn ook nog een aantal ongekwantificeerde bronnen van sterfte zoals stroperij, rode aal sterfte WKC/gemalen, vervuiling (PCB/dioxine) en parasieten. Eén van de conclusies is dat de (ICES) limieten en doelstellingen nog geen garantie geven voor herstel van de aalpopulatie. 1

2 Nico Broodbakker vraagt zich af wat de waarde is van de uitkomsten omdat de antropogene mortaliteit door stroperij mogelijk groter is dan de visserij. Karin van de Wolfshaar geeft aan dat er geen getallen zijn voor stroperij en dat men het moet doen met de beschikbare data. De razende reporter vraagt aan beroepsvisser Rekelhoff: zie jij iets veranderen met betrekking tot aal? Theo Rekelhoff; ja ik zie iets veranderen, omdat ik glasaal uitzet. De aal is in mijn gebied wel afgenomen maar niet dramatisch. 3. Gerard Manshanden (Fishflow Innovations) Laatste stand van zaken visvriendelijke pompen, turbines en scheepsschroeven. Gerard Manshanden, uitvinder van het bedrijf Fish Flow Innovations, geeft een indrukwekkend overzicht van de oplossingen die hij heeft ontwikkeld op het gebied van vispassages, visvriendelijke pompen en turbines. De visveilige turbine moet in de praktijk getest worden, het is lastig hiervoor de financiën vinden. De primeur van de dag is de visveilige (cavitatie-vrije) scheepsschroef, die een aanzienlijke bijdrage moet gaan leveren aan het voorkomen van sterfte van aal op de grote rivieren en kanalen. Gert-Jan van Dijk vraagt of de visveilige schroef ook geschikt is voor de maaiboot. Gerard Manshanden beaamt dit. Ook geeft deze schroef minder omwoeling. Hij merkt op dat de visveilige schroeven naar verwachting 10% meer rendement hebben. Naar zijn mening zouden ze verplicht moeten worden voor schepen op de rivieren. Iemand vraagt of het bekend is dat er in de Oosterschelde een getijdencentrale/turbine is aangelegd. Volgens Manshanden gaat het hierbij om een langzaam draaiende propeller, die geen schade aan vis oplevert. De razende reporter vraagt aan Gerard Manshanden: Er worden ook gevallen van grote visschade door WKC s gemeld, gisteren nog in Duitsland, waarom lukt het daar niet? Spreker: de energiebedrijven hebben geen geld (over) voor de investeringen die voor de visveilige turbine nodig zijn. En ze vrezen dat ze dan alle turbines moeten vervangen. De reporter stelt aan de zaal de vraag: het lijkt erop dat er door de waterschappen veel wordt geïnvesteerd in vismigratieoplossingen, maar niet door Rijkswateren, waarom niet? Nico Broodbakker merkt op dat alleen bij de vervanging van kunstwerken een visveilig alternatief wordt geplaatst, anders zijn de kosten te hoog. 4. Jos de Bijl (Hoogheemraadschap van Delfland) Vismigratie in de Zuidwestelijke Delta. Samenvatting Jos de Bijl geeft een overzicht van het beheergebied van Delfland en de bestaande vismigratieknelpunten. Het waterschap staat voor een aantal uitdagingen op het gebied van oplossen knelpunten voor in- en uittrek aal en geschikte leefgebieden. Daarnaast moet er veel gemonitord worden. Ook wordt er gewerkt aan draagvlak voor het onderwaterleven en vismigratie via bijvoorbeeld de Wereldvismigratiedag. Er wordt waardering uitgesproken voor het feit dat er binnen het waterschap goed wordt samengewerkt tussen ontwerpers, beheerders en beleidsmedewerkers. 2

3 Fabrice Ottburg merkt op dat er ook aandacht nodig is voor de effecten van beheer en onderhoud op vis. De razende reporter vraagt de zaal hoe je de betrokkenheid van het publiek bij de aalproblematiek kunt vergroten. Er wordt opgemerkt dat waterschappen een goede afdeling communicatie nodig hebben om dit voor het voetlicht te brengen. Jos de Bijl merkt op dat het goed is om vrijwilligers te betrekken bij de monitoring. Bij monitoring haal de je onderwaterwereld naar boven en gaat het leven. 5. Johan van Giels (ATKB) - Monitoring van aal: nieuwe technieken zoals camera s en monitoring bij barrières. Johan van Giels laat een aantal nieuwe technieken de revue passeren. Bijzonder aan het gebruik van cameramonitoring is dat je het gedrag van de vis goed kunt zien (bijvoorbeeld dat de stroming te hard is om een passage in te zwemmen). Met het innovatieve, zouttolerante elektrovisapparaat kan ook in brak water worden gevist. Dit betekent dat er in brak water een veel beter beeld wordt verkregen van de aalpopulatie dan voorheen wanneer alleen met fuiken werden gebruikt. Johan benadrukt het belang van het in het veld testen van nieuwe methode. Gerard Manshanden merkt op dat een gedwongen passage van vis niet zoveel zegt over de vispassage. Johan geeft aan dat dit alleen wordt gebruikt voor het testen van de visveiligheid. De razende reporter vraagt aan Arjan Heinen: Leveren de beroepsvissers ook een bijdrage en gaat dat goed? Arjan Heinen: Veel beroepsvissers leveren een bijdrage aan de monitoring. 6. Ingvild Harkes (WWF, namens de Werkgroep Aalherstel) Aan de haal met de aal. Ingvild Harkes zet doel en stand van zaken met betrekking tot aalherstel uiteen. Volgens haar is de centrale vraag: Blijven we vissen op een zwaar bedreigde diersoort of gaan we voor zo spoedig mogelijk herstel? Zij schetst twee scenario s: 1) Doorgaan op de huidige weg met maatregelen die niet adequaat zijn waardoor de palingstand blijft dalen. Of: 2) Meer maatregelen, alternatieven voor visserij en een overheid die gaat voor actief beheer, waardoor de paling kan herstellen. Guido van den Thillart merkt op dat je de paling en de tijger niet kunt vergelijken, omdat de aal een panmictische soort is. Daarom hebben de maatregelen die we in Nederland nemen maar beperkt effect. Het belangrijkste knelpunt is dat we te weinig kennis hebben. Theo Rekelhoff vraagt de spreekster of zij wel eens op een serieus beroepsvisbedrijf is geweest en nodig haar daarvoor uit. Hij geeft aan dat beroepsvissers nodig zijn voor het herstel van de aal, omdat zij er tijd en geld in steken. De razende reporter vraagt de zaal wie er volgens een beroepsvisser duurzaam gevangen, gerookte paling zou eten als hier het op tafel zou staan. Ongeveer een derde van de aanwezigen zou dat wel doen, de anderen niet. 3

4 7. Kristof Vlietinck (Agenschap Natuur en Bos, Vlaanderen) - Stand van zaken uitvoering Palingbeheerplan in Vlaanderen Kristof Vlietinck legt uit hoe het Vlaamse Aalbeheerplan in elkaar zit en wat de belangrijkste maatregelen zijn. Het wateroppervlak is een stuk kleiner dan in Nederland en de doelstelling voor aal daarmee lager. In tegenstelling tot Nederland is er in Vlaanderen geen beroepsvisserij meer. Vlaanderen kent geen terugzetverplichting, maar wel een (negatief) consumptieadvies. Net als in Nederland worden in Vlaanderen de EU doelstellingen niet gehaald. Jos de Bijl vraagt hoe het zit in Vlaanderen met het beëindigen van de beroepsvisserij. Spreker geeft aan dat er nauwelijks beroepsvisserij was in België vanwege de slechte waterkwaliteit. Guido van de Thillart merkt op dat de geschatte uittrek van schieraal een factor 4 hoger zou moeten zijn dan in de presentatie van Kristof werd weergegeven en vraagt welke maatregelen als het meeste effectief ingeschat worden. Kristof Vlietinck: de kwaliteit van water en bodem en een combinatie van factoren. Fabrice Ottburg merkt op dat de onttrekking door de sportvisserij 30 ton is. Zou er geen verbod moeten worden ingesteld? Spreker merkt op dat de opbrengst van het visserijverlof (visvergunning) onder andere wordt besteed aan vismigratie. Een verbod op aal meenemen zou er toe kunnen leiden dat er minder visverloven worden verkocht. De razende reporter merkt op dat de aal een politiek dier is. 8. Kerry Brink (World Fish Migration Foundation) Intermezzo World Fish Migration Day Kerry Brink geeft een korte toelichting op wat er gaat gebeuren op de komende Wereldvismigratiedag op 21 mei 2016 en nodigt de aanwezigen uit om zelf ook een activiteit op te zetten of aan een geplande activiteit deel te nemen. 9. Arjan Heinen (Combinatie van Beroepsvissers) - Aalbeheer in Nederland in Europees perspectief Arjan Heinen laat een aantal gegevens van de huidige aalstand zien: de glasaalindex, de voorspelde rode aal stand en de uittrekkende schieraal. De standpunten van de IUCN en de ICES met betrekking tot de aal verschillen: de IUCN kijkt vooral naar de schieraal en geeft aan dat de achteruitgang meevalt, de ICES kijkt nauwelijks naar schieraal, maar naar glasaal en de rode aal en is minder positief over de aalstand. De Combinatie denkt redenerend vanuit de hoeveelheid uittrekkende schieraal dat het meevalt met de aalstand. Vanuit het voorzorgsprincipe wil zij er wel voor zorgen dat er meer schieraal uittrekt. Arjan bespreekt een aantal extra maatregelen en een gezamenlijke aanpak. Gerard Manshanden vraagt zich af of je een energiebedrijf als NUON niet een vrijbrief geeft om WKC s in te zetten als je paling voorbij de WKC gaat zetten. Arjan Heinen: aal voorbij de WKC zetten is geen definitieve oplossing, maar op dit moment zijn andere problemen belangrijker, 4

5 Han Walder: NUON betaalt mee aan aal over de dijk. Het bedrijf beseft dat dit slechts een tijdelijk oplossing is. Gerrit Jan van Dijk begrijpt niet hoe het te rijmen valt dat er 50 beroepsvissers gestopt zijn maar dat er slechts een geringe achteruitgang van de aalvangsten is. De razende reporter: Ook al lijkt het nu mee te vallen met rode aal, er is nog maar 1% glasaal van wat er was. In de toekomst ben je toch afhankelijk van deze jonge aal. Arjan Heinen: De intrek van glasaal is al 30 jaar laag en toch is de rode aalstand minder gedaald dan de glasaalstand. 10. Arjan Palstra (IMARES) Kunstmatige voorplanting van de Europese aal Arjan Palstra doet al meer dan tien jaar onderzoek naar het zwemgedrag, geslachtsrijping en (kunstmatige) voortplanting van de aal. Het lukt nu om de Europese aal kunstmatig te laten voortplanten, maar het opkweken van de larven is nog een knelpunt. Na een bezoek aan Japan, waar onderzoekers al wel succesvol zijn met het kweken van de Japanse aal, denkt hij dit de komende jaren ook in Nederland te kunnen realiseren. Jan Kemper: In Japan zijn ze heel ver met de kunstmatige voortplanting van aal. Is dit geen commerciële bedreiging? Arjan Palstra verwacht van niet. De aal die ze Japan kweken zullen naar verwachting ook daar consumeren. Marius van Wingerden: Gaat het hier bij kunstmatige voortplanting niet om een commercieel belang en leidt dit niet mede tot de ondergang van de wilde aal? Palstra geeft aan dat als je de kweek van paling kan loskoppelen van de druk op de natuurlijke populatie, je de bedreiging van de wilde populatie juist verlaagt. De razende reporter: Overal te wereld zien we dat de aal sterk is afgenomen, Kunnen we erachter komen wat de belangrijkste oorzaak is? Guido van de Thillart antwoordt dat dat vrij simpel is: de aal komt bijna altijd voor in gebieden waar veel mensen wonen - in de verschillende gebieden kampt men met dezelfde problematiek. Arjan Palstra vult aan dat het commercieel interessante soorten zijn met een lange trekafstand en een lange generatieduur- dit maakt een soort kwetsbaar. Jaap Quak sluit de discussie af met de vraag aan Arjan om over vijf jaar weer een presentatie te geven voor het Vissennetwerk en te kijken hoe ver het project dan is. Alle sprekers worden bedankt en de discussie kan verder gaan bij de Netwerkborrel. 5