FISCAAL RECHT IN ESSENTIE

Transcriptie

1 FISCAAL RECHT IN ESSENTIE Prof. dr. INGE VAN DE WOESTEYNE Volledig geactualiseerd tot 15 januari 2016 Antwerpen Cambridge

2 Fiscaal recht in essentie Inge Van De Woesteyne 2016 Antwerpen Cambridge ISBN D/2016/7849/42 NUR 826 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.

3 INHOUD HOOFDSTUK 1. ALGEMEEN DEEL Bevoegdheid om belastingen te heffen Indeling van belastingen Belastingheffende overheid Wijze van berekening Persoonsgebonden elementen of niet Directe en indirecte belastingen Omschrijving Opdeling van de directe belastingen Fiscale wetboeken Beginselen in het fiscaal recht Algemene rechtsbeginselen Legaliteitsbeginsel Artikel 170 van de Grondwet Rol van het legaliteitsbeginsel Betekenis van artikel 172, tweede lid van de Grondwet Het legaliteitsbeginsel geldt voor belastingen Belastingen Vergoedingsretributie Socialezekerheidsbijdrage Delegatie van essentiële bestanddelen Uitgangspunt: geen delegatie van essentiële bestanddelen Nuancering: toch delegatie van essentiële bestanddelen Delegatie aan de minister van Financiën of fiscale ambtenaren Wetstoepassing v

4 Fiscaal recht in essentie De fiscale schuld ontstaat niet uit een overeenkomst A. Overeenkomst met de fiscale administratie.. 15 B. Overeenkomst tussen belastingplichtigen De fiscale administratie mag niet afwijken van de fiscale wet Strikte interpretatie A. Verbod van analogische interpretatie B. In dubio contra fiscum C. In dubio pro fisco Van belastingontduiking tot wetsontduiking Keuze van de minst belaste weg Belastingontduiking Artikel 344, 1 WIB zoals ingevoerd door de wet van 22 juli Artikel 344, 1 WIB zoals vervangen door de programmawet van 29 maart A. Theorie van wetsontduiking B. Analyse van het nieuwe artikel 344, 1 WIB 24 C. Legaliteitsbeginsel Eenjarigheidsbeginsel Fiscaal eenjarigheidsbeginsel Begrotingstechnisch eenjarigheidsbeginsel Gelijkheidsbeginsel Beperking van de fiscale autonomie van de wetgever Inhoud van het gelijkheidsbeginsel Toetsing van het gelijkheidsbeginsel Fiscale reglementen van provincies en gemeenten Fiscale wetten, decreten, ordonnanties Schending van het gelijkheidsbeginsel bij de toepassing van de belastingwet Niet-retroactiviteitsbeginsel Beperking van de fiscale autonomie Onmiddellijke inwerkingtreding en juridische retroactiviteit Aanvullende gemeentebelastingen Ne bis in idem beginsel vi

5 Inhoud Geen fiscaal algemeen rechtsbeginsel Constitutieve elementen Dezelfde belastbare materie Dezelfde persoon Hetzelfde jaar Dezelfde overheid Dezelfde belasting Wettelijke bepalingen Rechtszekerheidsbeginsel Inhoud van het rechtszekerheidsbeginsel Formeel of objectief rechtszekerheidsbeginsel Vertrouwensbeginsel Omschrijving Rechtspraak van het Hof van Cassatie Rechtspraak van het Hof van Justitie Verhouding met andere rechtstakken HOOFDSTUK 2. PERSONENBELASTING Toepassingsgebied van de personenbelasting Woonplaats Zetel van fortuin Bewijslast Overleden rijksinwoner Bijzondere gevallen Op grond van het WIB Op grond van internationale verdragen Grondslag van de personenbelasting Soorten inkomsten Totale netto-inkomen en belastbaar inkomen Wereldwijd inkomen Onroerende inkomsten Belastbare personen Goederen die onroerend inkomen opleveren Onroerend uit hun aard Onroerend door bestemming vii

6 Fiscaal recht in essentie 3.3. Opbrengsten uit te sluiten als onroerend inkomen Meerwaarden Onroerende inkomsten met beroepskarakter Kadastraal inkomen Vaststelling van het kadastraal inkomen Schatting, herschatting en herziening Schatting en herschatting Buitengewone en speciale herziening Bruto-onroerend inkomen Niet verhuurd Onroerende goederen gelegen in België Onroerende goederen gelegen in het buitenland Verhuurd Onroerende goederen gelegen in België A. Verhuurd aan een natuurlijke persoon voor privégebruik B. Verhuurd overeenkomstig de pachtwetgeving voor land- of tuinbouw C. Verhuurd aan een rechtspersoon voor bewoning D. Verhuurd in andere omstandigheden E. Combinatie van privé- en beroepsmatig gebruik door de huurder-natuurlijke persoon F. Verhuur en onderverhuur G. Herkwalificatie in bezoldigingen van bedrijfsleiders Onroerende goederen gelegen in het buitenland Combinatie van onroerende en roerende verhuur Vestiging of overdracht van erfpacht, opstal of gelijkaardige onroerende rechten Toepassingsgebied Vergoedingen en voordelen Bijzonderheden bij het vaststellen van het bruto onroerend inkomen Vaststelling of wijziging van het kadastraal inkomen tijdens het belastbare tijdperk viii

7 Inhoud Wijziging van belastingplichtige tijdens het belastbare tijdperk Wijziging van de bestemming tijdens het belastbaar tijdperk Goederen in onverdeeldheid Vrijstellingen en verminderingen Eigen woning A. Toepassingsgebied B. Vrij te stellen onroerend inkomen C. Betrokken door personen die geen deel uitmaken van zijn gezin D. Gebruikt voor beroepsactiviteit E. Verhuis tijdens het belastbaar tijdperk F. Meerdere woningen Onroerende goederen bestemd voor bepaalde doeleinden A. Afwezigheid van winstbejag B. Rechtstreeks of onrechtstreeks gebruik C. Soortgelijke weldadigheidsinstellingen Verhuur onder loopbaanpacht Onproductieve en vernielde onroerende goederen A. Niet-gemeubileerd gebouw B. Vernielde onroerende goederen Van het bruto-onroerend inkomen aftrekbare kosten Onderhouds- en herstellingskosten Interestaftrek Verwerven of behouden Lening voor een woning A. Eigen woning op ogenblik van de betaling B. Niet de eigen woning op ogenblik van de betaling Belastbaar onroerend inkomen Aftrekbaar van totaal bruto-onroerend inkomen Privé-interesten Aftrek door erfpachter of opstalhouder Uittreksel uit de aangifte in de personenbelasting ix

8 Fiscaal recht in essentie 4. Roerende inkomsten Belastbare roerende inkomsten Opbrengsten uit te sluiten als roerend inkomen Meerwaarden Roerende inkomsten met beroepskarakter Dividenden Belastbare dividenden Eigenlijke inkomsten A. Omschrijving B. Stockdividenden C. Bonusaandelen D. Dividenden in natura E. Inschrijvingsrechten Terugbetaling van maatschappelijk kapitaal Aflossing van het maatschappelijk kapitaal Terugbetaling van uitgiftepremies Gehele of gedeeltelijke verdeling van een vennootschap of verkrijging van eigen aandelen A. Tot en met 31 december B. Vanaf 1 januari C. Vanaf 1 januari Interesten van voorschotten A. Geldlening B. Berekening C. Hoedanigheid van de verstrekker D. Hoedanigheid van de vennootschap Vrijstellingen Roerende voorheffing Gewoon tarief Tarieven van 20% of 15% A. Voorwaarden B. Bedoelde dividenden C. Kapitaalvermindering Tarieven van 15%/17% of 5% Vrijstellingen van roerende voorheffing Interesten Leningen, gelddeposito s en elke andere schuldvordering x

9 Inhoud Belastbare interesten A. Eigenlijke inkomsten B. Vastrentende effecten C. Gelddeposito s Vrijstellingen Kapitalen uit individuele levensverzekeringscontracten Belastbare kapitalen Vrijgestelde kapitalen Belastbaar bedrag Instellingen voor collectieve belegging Artikel 19bis WIB Artikel 19, 1, eerste lid, 4 WIB Roerende voorheffing Tarief van 25%/27% Tarief van 15% Verhuring, verpachting, gebruik en concessie van roerende goederen Belastbare inkomsten Belastbaar bedrag Roerende voorheffing Inkomsten begrepen in lijfrenten of tijdelijke renten Belastbare inkomsten Belastbaar bedrag Roerende voorheffing Auteursrechten Belastbare inkomsten Belastbaar bedrag Roerende voorheffing Belastbaar tijdstip Roerende voorheffing Schuldenaar Inhouding Grondslag Betalingstermijn Vrijstelling of verzaking Aangifte in de personenbelasting xi

10 Fiscaal recht in essentie Roerende inkomsten waarvoor roerende voorheffing is ingehouden Roerende inkomsten waarvoor geen roerende voorheffing werd ingehouden Schematisch Grondslag in de personenbelasting Bruto roerend inkomen Van het bruto roerend inkomen aftrekbare kosten Innings- en bewaringskosten Interesten Verhuring, verpachting, gebruik en concessie van roerende goederen en auteursrechten Aanvullende gemeentebelasting Verrekening en terugbetaling van ingehouden roerende voorheffing Beroepsinkomsten Winsten Belastbare personen Handelsonderneming Nijverheidsonderneming Landbouwonderneming Het winstbegrip Nettoactiefbenadering Verhouding met het boekhoudrecht Boekhoudverplichtingen van de natuurlijke persoon Belastbare winst Omschrijving Ogenblik van belastbaarheid A. Zekere en vaststaande schuld B. Opschortende voorwaarde C. Ontbindende voorwaarde D. Voorschotten E. Overlopende rekeningen F. Disconto in vorderingen G. Subsidies H. Verkrijging van activa om niet xii

11 Inhoud Niet-gerealiseerde winsten Exploitatiewinst A. Algemeen B. Het loon van de ondernemer C. Voordelen van alle aard D. Inkomsten uit speculatie E. Terugbetaling van ontleende kapitalen F. Sommen gebruikt voor de uitbreiding van de onderneming of om de waarde van activa te verhogen G. Reserves, voorzorgsfondsen of voorzieningen H. Compensatievergoedingen voor een vermindering van de werkzaamheid I. Compensatievergoedingen voor een tijdelijke winstderving Waardevermeerderingen van bedrijfsactiva en waardeverminderingen van passiva A. Omschrijving B. Belastbare waardevermeerderingen van bedrijfsactiva C. Vrijgestelde waardevermeerderingen van bedrijfsactiva D. Uitgestelde en gespreide taxatie E. Afzonderlijke aanslagvoet van 16,5% F. Waardeverminderingen van passiva Onderwaarderingen van activa en overwaarderingen van passiva A. Omschrijving B. Onderwaardering van activa C. Overwaardering van passiva D. Bijzondere aanslagtermijn van artikel 361 WIB Reconstitutiemeerwaarden Aftrekbare beroepskosten Algemeen A. Voorwaarden van aftrekbaarheid xiii

12 Fiscaal recht in essentie B. Kosten na de stopzetting Kosten uit waardering A. Waardeverminderingen B. Voorraadwijzigingen C. Afschrijvingen Kosten met betrekking tot onroerende goederen Interesten van leningen A. Marktrente B. Landen met aanzienlijk gunstigere belastingregeling Lasten, renten en soortgelijke uitkeringen betreffende de onderneming Persoonlijke socialezekerheidsbijdragen Bijdragen verzekering arbeidsongeschiktheid wegens ziekte en invaliditeit Bezoldigingen van het personeel, met inbegrip van de ermee verband houdende kosten A. Bezoldigingen van het personeel B. Kosten die verband houden met de bezoldigingen Beroepskosten waarvan de aftrek wordt beperkt Verplaatsingskosten A. Aftrek beperkt tot 75% B. Forfaitaire berekening van 0,15/km Restaurantkosten Receptiekosten Relatiegeschenken Beroepskosten aftrekbaar voor 120% Gemeenschappelijk vervoer van werknemers Kosten van beveiliging Kosten ter bevordering van het fietsgebruik Niet-aftrekbare beroepskosten Kledijkosten Maaltijdcheques, sport- en cultuurcheques en ecocheques Sociale voordelen toegekend aan het personeel xiv

13 Inhoud Kosten m.b.t. jacht, visvangst, jachten en lusthuizen Kosten die op onredelijke wijze de beroepsbehoeften overtreffen Omkoping Boeten Belastingen Aftrekken van de nettowinst Bijkomend personeel A. Artikel 67 WIB B. Artikel 67ter WIB Stagebonus Sociaal passief ingevolge het eenheidsstatuut Investeringsaftrek A. In aanmerking komende investeringen B. Berekening van de investeringsaftrek C. Overdracht van de investeringsaftrek Bepalen van het belastbaar netto-beroepsinkomen Baten Belastbare personen Vrije beroepen Ambten of posten Winstgevende bezigheid Belastbare baten Algemeen A. Omschrijving B. Ogenblik van belastbaarheid Ontvangsten A. Belastbare baten B. Vrijgestelde baten C. Taxatieregime Voordelen van alle aard Verwezenlijkte meerwaarden op bedrijfsactiva Compensatievergoedingen voor een vermindering van werkzaamheid Compensatievergoedingen voor een tijdelijke derving van baten xv

14 Fiscaal recht in essentie Vergoedingen van parlementaire mandatarissen Vergoedingen van provincieraadsleden Aftrekbare beroepskosten Algemeen Werkelijke beroepskosten Forfaitaire beroepskosten Meerdere beroepsactiviteiten Aftrekken van de nettobaten Soorten bezoldigingen Bezoldigingen van werknemers Belastbare personen Dienstbetrekkingen Onder gezag Opbrengst van arbeid A. Betekenis B. Arbeidsovereenkomsten C. Opleidingsovereenkomsten D. Vrijwilligerswerk Belastbare bezoldigingen Algemeen A. Omschrijving B. Ogenblik van belastbaarheid Eigenlijke bezoldigingen A. Belastbare bezoldigingen B. Vrijgestelde bezoldigingen C. Taxatieregime Voordelen van alle aard A. Algemeen B. Werkelijke waarde C. Forfaitaire waardering D. Vrijgestelde voordelen Vergoedingen verkregen bij het stopzetten van de arbeid of het beëindigen van de arbeidsovereenkomst A. Belastbare vergoedingen B. Vrijgestelde vergoedingen xvi

15 Inhoud C. Taxatieregime Compensatievergoedingen voor een tijdelijke derving van bezoldigingen A. Omschrijving B. Taxatieregime Bezoldigingen verkregen na stopzetting A. Omschrijving B. Taxatieregime Aftrekbare beroepskosten Algemeen Werkelijke beroepskosten Forfaitaire beroepskosten A. Gewone forfaitaire beroepskosten B. Aanvullend kostenforfait voor lange woonwerkverplaatsingen C. Bijzonder kostenforfait voor burgemeesters, schepenen en OCMW-voorzitters Bezoldigingen van bedrijfsleiders Belastbare personen Artikel 32, eerste lid, 1 WIB Artikel 31, eerste lid 2 WIB Vennootschap in fiscale zin Belastbare bezoldigingen Algemeen A. Omschrijving B. Ogenblik van belastbaarheid Tantièmes en andere bezoldigingen Voordelen van alle aard Vergoedingen verkregen bij het stopzetten van de arbeid Compensatievergoedingen voor een tijdelijke derving van bezoldigingen Bezoldigingen verkregen na stopzetting A. Omschrijving B. Taxatieregime Geherkwalificeerde huur Aftrekbare beroepskosten xvii

16 Fiscaal recht in essentie Algemeen Werkelijke beroepskosten A. Algemene regels B. Specifieke beroepskosten voor bedrijfsleiders Forfaitaire beroepskosten Huwelijksquotiënt Gezinnen met één beroepsinkomen Gezinnen met twee beroepsinkomens maar waarvan één zeer laag is Behoud van de oorspronkelijke kwalificatie Diverse inkomsten Occasionele winsten of baten Omschrijving Buiten de beroepswerkzaamheid Enige prestatie, verrichting of dienst Speculatie Normaal beheer van privévermogen A. Privévermogen B. Normaal beheer Typedwang Ogenblik van belastbaarheid Belastbaar nettobedrag Overdracht van verliezen Taxatieregime Prijzen, subsidies, renten en pensioenen toegekend aan geleerden, schrijvers of kunstenaars Omschrijving Ogenblik van belastbaarheid Taxatieregime Uitkeringen tot onderhoud Omschrijving Ogenblik van belastbaarheid Belastbaar nettobedrag Taxatieregime Artikel 90, eerste lid, 3 WIB A. Regelmatige betaling xviii

17 Inhoud B. Vervangend kapitaal Artikel 90, eerste lid, 4 WIB Diverse inkomsten van roerende aard Omschrijving Onderverhuur of overdracht van huur Belastbare inkomsten Ogenblik van belastbaarheid Belastbaar nettobedrag Roerende voorheffing Taxatieregime Concessie voor plakbrieven of andere reclamedragers Belastbare inkomsten Ogenblik van belastbaarheid Belastbaar nettobedrag Roerende voorheffing Taxatieregime Loten van effecten van leningen Belastbare inkomsten Ogenblik van belastbaarheid Belastbaar nettobedrag Roerende voorheffing Taxatieregime Opbrengsten van verhuring van jacht-, vis- en vogelvangstrechten Belastbare inkomsten Ogenblik van belastbaarheid Belastbaar nettobedrag Roerende voorheffing Taxatieregime Vergoedingen voor ontbrekende coupon of ontbrekend lot Belastbare inkomsten Ogenblik van belastbaarheid Belastbaar nettobedrag Roerende voorheffing Taxatieregime xix

18 Fiscaal recht in essentie 6.5. Meerwaarden op onroerende goederen Meerwaarden op ongebouwde onroerende goederen Belastbare inkomsten Ogenblik van belastbaarheid Belastbaar nettobedrag Overdracht van verliezen Taxatieregime Meerwaarden op gebouwde onroerende goederen Belastbare inkomsten Vrijstelling voor de eigen woning Ogenblik van belastbaarheid Belastbaar nettobedrag Overdracht van verliezen Taxatieregime Meerwaarden op aandelen Abnormaal beheer van het privévermogen Speculatiebelasting Belangrijke deelneming Vergoedingen voor uitvindingen Totaal netto-inkomen Aftrekbare bestedingen Toepassen van de belastingtarieven Progressieve tarieven Afzonderlijke aanslagvoeten Belastingvermindering voor de belastingvrije som Berekening van de belastingvermindering Bedrag van de belastingvrije som Basisbedrag Verhoging voor kinderen en andere personen ten laste Begrippen Bedrag van de verhoging Belastingvermindering voor buitenlandse inkomsten Dubbelbelastingverdrag Geen dubbel belastingverdrag Federale en gewestelijke personenbelasting xx

19 Inhoud HOOFDSTUK 3. VENNOOTSCHAPSBELASTING Toepassingsgebied van de vennootschapsbelasting Belastingplichtigen onderworpen aan de vennootschapsbelasting Regelmatig opgericht zijn Rechtspersoonlijkheid Omschrijving Geen fiscale consolidatie Onderneming exploiteren of zich bezighouden met verrichtingen van winstgevende aard Omschrijving Uitgesloten rechtspersonen zonder winstoogmerk A. Alleenstaande of uitzonderlijke verrichtingen B. Beleggen van fondsen ingezameld in het kader van de statutaire opdracht C. Bijkomstig op nijverheids-, handels- of landbouwverrichtingen betrekking hebben of niet volgens nijverheids- of handelsmethoden worden uitgevoerd In België gevestigd zijn Uitgesloten van de vennootschapsbelasting Publieke rechtspersonen Bevoorrechte activiteiten Grondslag van de vennootschapsbelasting Regels van de winst Belastbare winst Inkomsten uit onroerende goederen Inkomsten uit roerende goederen Algemeen A. Omschrijving B. Roerende voorheffing C. Tijdstip van belastbaarheid in de vennootschapsbelasting D. Belastbaar bedrag xxi

20 Fiscaal recht in essentie Verkregen dividenden A. Definitief belaste inkomsten (DBI) B. Verzaking roerende voorheffing op verkregen dividenden Verwezenlijkte meerwaarden op aandelen A. Vrijgestelde meerwaarden B. Voorwaarden voor vrijstelling Uitgedrukte niet-verwezenlijkte meerwaarden op aandelen Octrooi-inkomsten A. Situering B. Ontwikkelde of verbeterde octrooien C. Berekening van de octrooiaftrek D. Uitoefening van de octrooiaftrek Abnormale of goedgunstige voordelen Situering Begrip abnormale of goedgunstige voordelen In aanmerking komen voor het bepalen van de belastbare inkomsten van de verkrijger Artikel 26, tweede lid WIB Verhouding met artikel 49 WIB Toepassing van artikel 54 WIB Het arm s length principe Meerwaarden Uitgestelde en gespreide taxatie Vrijgestelde meerwaarden Subsidies Economische expansiewetgeving en steun aan onderzoek en ontwikkeling Tewerkstellingspremies en beroepsoverstappremies Beroepskosten Aftrekbare beroepskosten Waardeverminderingen en minderwaarden op aandelen Afschrijvingen A. Aanvang van de afschrijving xxii

21 Inhoud B. Bijkomende aanschaffingskosten en onrechtstreekse productiekosten Interesten van leningen Bezoldigingen van het personeel, met inbegrip van de ermee verband houdende kosten A. Bezoldigingen van personeel B. Bezoldigingen van bedrijfsleiders C. Individuele fiches en samenvattende opgave D. Aanslag geheime commissielonen Beroepskosten waarvan de aftrek wordt beperkt (autokosten) Beroepskosten aftrekbaar voor 120% Niet-aftrekbare beroepskosten (belastingen) Aftrekken van de nettowinst Niet belastbare bestanddelen Vrijgestelde roerende inkomsten DBI-aftrek Aftrek voor octrooi-inkomsten Aftrek voor risicokapitaal Vorige fiscale verliezen Investeringsaftrek Berekening van de investeringsaftrek A. Overige vaste activa B. Octrooien, O&O, energiebesparende investeringen, rookafzuig- of verluchtingssystemen, digitale vaste activa C. Beveiliging D. Recyclage van verpakkingen E. Hoogtechnologische producten Overdracht van de investeringsaftrek Algemene aftrekbeperking Tarieven in de vennootschapsbelasting Tarieven op het fiscaal resultaat Gewoon tarief A. Standaardtarief B. Verlaagd opklimmend tarief xxiii

22 Fiscaal recht in essentie Bijzondere tarieven voor meerwaarden op aandelen Afzonderlijke aanslagen Afzonderlijke aanslag geheime commissielonen Afzonderlijke aanslag bij aanleg van een liquidatiereserve HOOFDSTUK 4. PROCEDURE IN DE INKOMSTENBELASTINGEN Taxatieprocedure Aangifte Medewerking van de belastingplichtige Vermoeden van juistheid Personen gehouden tot de aangifte Aangiftetermijn Rectificatieprocedure Aanslag van ambtswege Vestigen van de aanslag Uitvoerbaar verklaren van het kohier Aanslagtermijn Gewone aanslagtermijn Verlenging van de aanslagtermijn Geschillenprocedure Bezwaar Ambtshalve ontheffing HOOFDSTUK 5. BELASTING OVER DE TOEGEVOEGDE WAARDE Inleiding Omzetting van Europese richtlijnen Grensoverschrijdende leveringen van goederen en diensten Btw-plichtige Economische activiteit Leveren van goederen of verrichten van diensten omschreven in het Wetboek BTW xxiv

23 Inhoud 4.3. Geregeld en zelfstandig goederen leveren of diensten verrichten omschreven in het Wetboek BTW Geregeld Zelfstandig Winstoogmerk of niet Plaats waar de economische activiteit wordt uitgeoefend Hoofdzakelijke of aanvullende economische activiteit Begin- en einde van de belastingplicht Begin van de belastingplicht Einde van de belastingplicht Incidentele belastingplichtigen Leveringen van goederen en diensten omschreven in het Wetboek BTW Leveringen van goederen Goederen Levering Plaats van de levering Dienstverrichtingen Dienst Plaats van de dienst Vrijstellingen Handelingen in de economische activiteit Intracommunautaire verwerving/levering Intracommunautaire verwerving Intracommunautaire levering Invoer Maatstaf van heffing Tarieven Recht op aftrek xxv