Preventie-en handhavingsplan gemeente Wageningen. Voor de uitvoering van de Drank- en Horecawet. Periode 2014 t/m 2016

Transcriptie

1 Preventie-en handhavingsplan gemeente Wageningen Voor de uitvoering van de Drank- en Horecawet Periode 2014 t/m

2 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Looptijd Leeswijzer Kaders Belang van alcoholpreventie bij jeugd en jongeren Focus Theoretisch kader Preventiemodel van Reynolds Doelstellingen Beoogde uitvoering Inleiding Totstandkoming instrumentenmatrix Belangrijkste conclusies Gewenste integrale aanpak Uitvoeringsplan Financiën Communicatie Bijlagen Bijlage 1: Wettelijk kader Bijlage 2: huidige situatie en staand beleid Bijlage 3: Instrumentenmatrix Bijlage 3: handhavingstappenplan

3 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Op 1 januari 2013 heeft een grootschalige wijziging van de Drank- en Horecawet (hierna: DHW) plaatsgevonden. De nieuwe DHW heeft gemeenten in Nederland nieuwe bevoegdheden, taken en verantwoordelijkheden gegeven met het oog op het terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren en de aanpak van alcoholgerelateerde verstoring van de openbare orde. De wetgever heeft in de DHW bepaald dat elke gemeente voor 1 januari 2014 een verordening moet vaststellen met regels over onder andere schenktijden, alcoholverstrekking tijdens bijeenkomsten van persoonlijke aard en tijdens niet verenigingsgebonden activiteiten van paracommerciële rechtspersonen (grondslag oneerlijke mededinging). In Wageningen is de DHW verordening in de raadsvergadering van 28 oktober 2013 vastgesteld. Op 1 januari 2014 is de DHW opnieuw gewijzigd. Allereerst is de leeftijdsgrens voor het verstrekken en aanwezig hebben van alcohol op voor het publiek toegankelijke plaatsen verhoogd naar 18 jaar. De tweede wijziging betreft de verplichting van de gemeenteraad om, op grond van artikel 43a van de DHW, periodiek een preventie- en handhavingsplan op te stellen. 1.2 Looptijd Voor dit eerste preventie- en handhavingsplan is gekozen voor een looptijd van drie jaar (2014 t/m 2016). Deze looptijd is gekozen, omdat het MO beleidsplan eindigt in Door de beide plannen parallel te laten lopen, kan de afstemming tussen de beide plannen het meest optimaal zijn. Zoals de wetgever heeft aangegeven mag de duur van een vastgesteld preventie- en handhavingsplan maximaal vier jaar bedragen. Indien de looptijd langer zou bedragen zou aansluiting tussen theorie en praktijk mank kunnen gaan. Overigens zal het plan een groeimodel zijn. 1.3 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk wordt kort beschreven welke kaders voor dit preventie- en handhavingsplan gelden. In hoofdstuk 3 worden de doelstellingen benoemd en vervolgens wordt in hoofdstuk 4 ingegaan op de beoogde uitvoering. Hoofdstuk 5 en 6 gaan respectievelijk over financiën en communicatie. In de bijlagen is informatie te vinden over de wettelijke kaders, het huidige beleid in Wageningen, cijfers over drinkgedrag bij jeugd, een instrumentenmatrix en het handhavingstappenplan. 3

4 2 Kaders 2.1 Belang van alcoholpreventie bij jeugd en jongeren Jongeren zijn volop in de groei en hun hersenen, maar ook andere organen, zijn extra vatbaar voor de schadelijke invloed van alcohol omdat hun lichaam kleiner en nog in ontwikkeling is. Regelmatig alcoholgebruik op jonge leeftijd, ook al is het maar een klein beetje per keer, kan de groei van de hersenen belemmeren. Deze groeiachterstand wordt nooit meer ingelopen en kan onder andere leiden tot verminderde prestaties op het gebied van leren, geheugen en zelfbeheersing. Daarmee kan alcoholgebruik dus ook leiden tot risicovol seksueel gedrag, agressief gedrag en ongevallen. Deze negatieve invloed van alcohol op de hersenen geldt ook voor jong volwassenen. Uit recent wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat hersenen van mensen tot ongeveer 24 jaar zich blijven ontwikkelen. Tot die tijd zijn hersenen extra kwetsbaar voor giftige invloeden. 2.2 Focus In de periode tussen 2008 en 2011 is in Wageningen volgens cijfers uit het E-MOVO 1 onderzoek een lichte stijging te zien in het aantal jongeren (13-15 jarigen) dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken. Ook het percentage jongeren dat aangeeft in de afgelopen vier weken weleens vijf of meer drankjes met alcohol bij één gelegenheid heeft gedronken ( binge drinken) is licht gestegen ten opzichte van 2007 (25% in 2007, 21% in 2007). In totaliteit is het aantal jongeren (13-15 jarigen) dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken licht gestegen ten opzichte van 2007, hiermee wijkt Wageningen af van de regio west veluwe vallei, waar een daling is te zien. Meer recente cijfers zijn op dit moment nog niet beschikbaar maar er is geen reden om aan te nemen dat de percentages zeer afwijkend zullen zijn van de huidige beschikbare cijfers. De gemeente Wageningen beoogt een gezamenlijke maatschappelijke verantwoordelijkheid en aanpak in Wageningen om jongeren en jong volwassenen gezond op te laten groeien. Hiervoor zetten wij in op een integrale aanpak, waarbij regelgeving, handhaving en preventie gecombineerd worden ingezet om (overmatig) alcoholgebruik te verminderen onder jongeren en jong volwassenen. Hierbij ligt het hoofdaccent op de doelgroep jongeren onder de 18 jaar. Voor hen geldt de wettelijke eis dat zij geen alcohol mogen drinken in de openbare ruimte. Horeca en detailhandel mogen geen alcohol aan hen schenken. Met maatregelen gericht op preventie, regelgeving en handhaving wil Wageningen concreet vorm geven aan de naleving van dit verbod en het verminderen van de gezondheidsrisco s door alcoholgebruik op jonge leeftijd. Daarnaast is onze inzet ook gericht op het verminderen van het overmatig alcoholgebruik onder de doelgroep jong volwassenen tussen 18 en 24 jaar. Landelijk onderzoek laat zien dat ook in deze groep sprake is van binge drinken. Voorop staat daarbij een benadering waarin jong volwassenen en hun omgeving feitelijk geïnformeerd worden over de gevolgen van overmatig alcoholgebruik. 2.3 Theoretisch kader Uit wetenschappelijke studies blijkt dat de integrale benadering van de problematiek rondom Alcohol een cruciaal kenmerk is van effectief alcoholbeleid (Reynolds, 2003). Recent onderzoek van het RIVM Centrum voor Gezond Leven, STAP (het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid) en het Trimbosinstituut bevestigt dat beleid op het gebied van alcoholmatiging het meest effectief is als 1 E-movo: Elekronische Monitor Volksgezondheid, een 4 jaarlijks periodiek gezondheidsonderzoek onder jongeren 4

5 het integraal wordt aangepakt (Mulder, Bovens, Franken& Sannen, 2013). Als uitgangspunt voor integraal alcoholbeleid hanteren we het preventiemodel van Reynolds (2003) dat ook de basis vormt voor de Handreiking Gezonde Gemeenten van het RIVM. De belangrijkste pijlers waarop alcoholbeleid dient te zijn gebaseerd, zijn regelgeving (grenzen stellen), handhaving (grenzen bewaken) en bewustwording en educatie (grenzen overdragen).de genoemde pijlers staan deels op zich zelf, maar overlappen elkaar ook. Juist in die overlap zien we het integrale preventiebeleid terug. Zie figuur 1 preventiemodel van Reynolds. 2.4 Preventiemodel van Reynolds Het preventiemodel van Reynolds is gebaseerd op de systeemtheorie van Holder (1998) die duidelijk maakt dat alcoholgebruik altijd een resultaat is van een combinatie van factoren. De persoon, zijn sociale omgeving, het aanbod van drank en het overheidsbeleid vormen samen een systeem dat uiteindelijk de keuze van de gebruiker bepaalt. Holder laat daarmee zien dat alcoholpreventie nooit alleen op het individu gericht kan zijn. Het meest succesvol zijn strategieën die de omgeving van de drinker beïnvloeden. Regelgeving Preventie Bewustwording & Educatie Handhaving Figuur 1: preventiemodel van Reynolds In dit preventie- en handhavingsplan staat daarom de omgeving centraal. Het creëren van bewustwording bij alcoholverstrekkers en ouders is een noodzakelijke voorwaarde voor gedragsverandering, die ingegeven wordt door een helder beleid over alcoholpreventie bij jongeren en jong volwassen. 3 Doelstellingen Er worden twee doelstellingen onderscheiden in dit preventie- en handhavingsplan, namelijk: 1. Geen alcoholgebruik onder de 18 jaar in de openbare ruimte; 2. Afname overmatig alcoholgebruik onder de 24 jaar. De eerste doelstelling vertegenwoordigt de huidige wettelijke kaders, waarbij de leeftijd om alcohol te nuttigen is verhoogd naar 18 jaar. De tweede doelstelling is ingegeven door de gezondheidswinst die te behalen is wanneer een afname kan worden bereikt in het overmatig alcoholgebruik van jongeren tussen de 18 en 24 jaar. 4 Beoogde uitvoering 4.1 Inleiding Onderzoek heeft bewezen dat de meest succesvolle aanpak ten aanzien van het terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren bestaat uit strategieën die vooral de omgeving van de drinker beïnvloeden (de beschikbaarheid verkleinen). Alcoholpreventie kan nooit alleen op het individu gericht zijn. Jongeren zijn over het algemeen niet gevoelig voor campagnes, in meer of mindere mate wel voor de consequenties (opleggen van boetes of een doorverwijzing naar HALT, het inlichten van ouders). 5

6 Daarom staat in dit plan de omgeving van de jonge drinker centraal (alcoholverstrekkers, scholen en ouders etc.). De gecombineerde inzet op het gebied van regelgeving, handhaving en bewustwording en educatie kan gericht worden op diverse organisaties en sectoren, deze zijn geclusterd in tien omgevingen. Het gaat om de detailhandel, horeca, evenementen, thuis/ouders, sportverenigingen, jongerencentra en huizen van de wijk, primair onderwijs, voortgezet onderwijs, ROC en universiteit en tot slot de openbare ruimtes. In al deze omgevingen kunnen interventies plaatsvinden, deze worden inzichtelijk gemaakt in een instrumentenmatrix die in bijlage 3 is opgenomen. 4.2 Totstandkoming instrumentenmatrix Op 18 maart 2014 heeft een eerste integrale gemeentelijke bijeenkomst plaatsgevonden over het op te stellen preventie- en handhavingsplan alcohol. Hierbij waren alle relevante beleidsterreinen vertegenwoordigd, te weten openbare orde en veiligheid, jeugdbeleid, gezondheidsbeleid, handhaving en preventie en communicatie. In deze bijeenkomst zijn met elkaar de doelstellingen vastgesteld, en is een aanzet gedaan tot de instrumentenmatrix. Vervolgens heeft op 15 april 2014 een bijeenkomst plaatsgevonden met een aantal betrokken maatschappelijke partners, op gebied van bewustwording en educatie. De partijen waren o.a. afkomstig uit het onderwijs, sport, verslavingszorg en de politie. Tijdens deze bijeenkomst zijn de doelstellingen getoetst en is de instrumentenmatrix besproken en verder aangevuld. De belangrijkste bevindingen vanuit deze bijeenkomst zijn: - Met name de tweede doelstelling, de afname van alcoholgebruik onder jongeren tot 24 jaar, stuitte bij enkele partijen op weerstand. Dit vanwege het feit dat deze doestelling gezien wordt als extra belasting naast de reeds vastgestelde wettelijke norm van een verbod op alcohol tot 18 jaar. Dit laatste is reeds voor veel partijen een opgave. - Als belangrijke hindernis in het behalen van de doelstelling werd aangemerkt het ontbreken van een bepaling in de APV op het verbod van alcohol in de openbare ruimte voor 18+. De politie geeft aan (op dit moment) niet te kunnen handhaven door het ontbreken van dit artikel in de APV. - Algemeen werd gedeeld dat het werken aan bewustwording één van de belangrijkste stappen is die gezet moeten worden om alcoholgebruik onder jongeren daadwerkelijk te verminderen. - Door de partners werd prioriteit gegeven aan extra maatregelen op gebied van bewustwording en educatie, en aan aanpassing van de APV. - Geconstateerd werd dat het beperken van alcohol in de openbare ruimte, met name tijdens evenementen, schuurt met het winstoogmerk van plaatselijke detailhandel en ondernemers. De instrumentenmatrix zal als basis dienen voor de uitvoering van dit preventie- en handhavingsplan. 4.3 Belangrijkste conclusies De instrumentenmatrix laat zien dat in de huidige Wageningse situatie op elk van de onderscheiden pijlers (regelgeving, handhaving en bewustwording en educatie) al interventies plaatsvinden. Wat betreft handhaving wordt met de komst van de nieuwe horecaboa voorzien in een belangrijke voorwaarde om de handhaving uit te oefenen. Ook de huidige regelgeving geeft aanknopingspunten voor een effectief alcoholbeleid, met uitzondering van het ontbreken van een alcoholgerelateerd artikel in de APV. Op basis van de instrumentenmatrix kan geconcludeerd worden dat extra inzet nodig is op bewustwording en educatie. Daarnaast wordt duidelijk dat er op dit moment nog geen sprake lijkt te zijn van een daadwerkelijke integrale aanpak. Er wordt onvoldoende gebruik gemaakt van de kracht van gecombineerde inzet op regelgeving, handhaving en bewustwording en educatie. Maatregelen en/ of activiteiten vinden nu nog te veel gescheiden van elkaar plaats. 6

7 4.4 Gewenste integrale aanpak Handhaving Op het gebied van regelgeving zetten wij in op de continuering van de huidige interventies, waarbij aangemerkt moet worden dat de inzet van de horecaboa concreet mogelijk is geworden met ingang van 1 juli Daarnaast zien we het belang van de rol van de politie in de nieuwe integrale dienstverlening in het kader van Samen Redzaam. Dit zal in overleg met de politie worden vormgegeven. Regelgeving De inzet van de horecaboa zal16 uur per week zijn. Deze capaciteit vraagt om een prioritering van taken. Beoogd wordt om in het eerste jaar de focus te leggen op de controle van de horecavergunningen en dit gepaard te laten gaan met voorlichting over de nieuwe leeftijdsgrenzen. Na een jaar wordt geëvalueerd en kan opnieuw een prioritering plaatsvinden van taken. Bewustwording en educatie Om naleving van de nieuwe leeftijdsgrens voor alcohol en het terugdringen van (overmatig) alcoholgebruik onder jongeren en jong volwassenen te verminderen is kennis en draagvlak nodig. Hiervoor is extra inzet nodig op communicatie over gezond opvoeden en opgroeien en op naleving van de wet. Daarbij wordt mogelijk aangesloten bij regionale of landelijke initiatieven. Ook is extra inzet nodig richting (sport)verenigingen en andere vrijetijdsplekken van jeugd en jongeren om deze verenigingen te stimuleren alcoholbeleid te ontwikkelen. Op dit moment vinden er geen nalevingsonderzoeken plaats. Deze zijn wel noodzakelijk om vast te kunnen stellen hoe het staat in Wageningen met de daadwerkelijke naleving. Deze onderzoeken zouden twee keer plaats moeten vinden gedurende de beleidsperiode van dit plan. Tot slot willen we investeren in voorlichting in de directe omgeving van jongeren, met name in het onderwijs en bij ouders. 4.5 Uitvoeringsplan Op basis van de gewenste integrale aanpak zal een uitvoeringsplan worden opgesteld dat uiterlijk eind 2014 gereed is. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de instrumentenmatrix. Dit uitvoeringsplan wordt in nauwe samenwerking met alle betrokken interne en externe partners opgesteld en jaarlijks vastgesteld door het college, die de gemeenteraad hierover zal informeren. Ten behoeve van een goede uitvoering zal een ambtelijke integrale werkgroep worden geformeerd die zorg draagt voor monitoring van de uitvoering van het plan. Belangrijk aandachtspunt voor de werkgroep zal zijn het mogelijk maken en bevorderen van een integrale inzet van de interventies. Deze werkgroep zal gevormd worden door vertegenwoordigers van alle relevante beleidsterreinen, te weten openbare orde en veiligheid, jeugdbeleid, gezondheidsbeleid, vergunningverlening, handhaving en preventie en communicatie. 7

8 5 Financiën Om extra inzet op de diverse onderdelen te kunnen plegen is extra budget wenselijk. We splitsen het gewenste budget in de onderdelen handhaving (BOA), voorlichting en communicatie. Handhaving Inzet horecaboa voor 16 uur per week. De kosten hiervoor à ,- zijn reeds gerealiseerd. De BOA start met ingang van 1 juli Voor de uitvoering van twee nalevingsonderzoeken gedurende deze beleidsperiode is een budget noodzakelijk tussen de ,- à ,-. De kosten zijn afhankelijk van de onderzoeksvariant en gebaseerd op het steekproefsgewijs bezoeken van 30 à 35 locaties (sociëteiten, cafés en sportverenigingen) waar mogelijk alcohol aan jongeren wordt verstrekt. In de eerste goedkopere variant wordt een verkooppunt eenmaal bezocht. Bij de tweede duurdere variant wordt een locatie twee maal bezocht. De tweede variant geeft daardoor een beter beeld van de situatie. Voorlichting De huidige inzet op voorlichting is tot eind 2016 gegarandeerd vanuit het beleidsplan MO domein gezondheid. In het kader van dit preventie- en handhavingsplan is het wenselijk om de inzet te verdubbelen. Dat betekent dat een extra budget van ,- per jaar gewenst is. Communicatie Veel activiteiten in het uitvoeringsplan zullen bestaan uit communicatie naar de omgeving van jongeren. Voor communicatie over naleving van de nieuwe wet, eventuele aanpassing van de APV etc. is geen extra budget nodig, dit past binnen de reguliere werkzaamheden. Voor de ontwikkeling en uitvoering van campagnes is geen formatie beschikbaar. Om uitvoering te geven aan de communicatie is het volgende gewenst: - Het extern laten opstellen van een campagneplan à 60 uur - Uitvoeren van het campagneplan à 4 uur per week - Ontwikkelen en verspreiding van campagne-uitingen. De kosten voor het ontwikkelen en uitvoeren van een beperkt campagneplan komen neer op ,- Dit zijn eenmalige kosten, waarvan de ontwikkelde producten op langere termijn ingezet kunnen worden, dus ook bruikbaar zijn in de komende jaren. Waar mogelijk wordt met de campagnes aangesloten bij reeds bestaande campagnes in de regio. Kosten Inzet BOA (gerealiseerd) nalevingsonderzoeken voorlichting en preventie Nalevingscommunicatie PM PM PM vanuit reeds bestaande formatie Campagne(ontw. materiaal) Totaal benodigd extra budget Gelet op het bovenstaande, en de gezondheid van jongeren en jong volwassen in Wageningen, is het wenselijk om de genoemde bedragen op te nemen in de begroting van Zonder voldoende voorlichting, communicatie en nalevingsonderzoeken valt de basis voor een uitvoeringsplan en daarmee ook voor dit preventie- en handhavingsplan weg. 8

9 6 Communicatie Goed alcoholbeleid is niet vanzelfsprekend populair onder burgers en ondernemers. Maar aan draagvlak voor beleid kan wel gewerkt worden. Zeker in het geval van nieuwe regels zoals de 18 jaargrens voor alcoholverkoop is het verstandig in te zetten op draagvlakverhogende maatregelen. Het is bekend dat de kennis rondom alcohol en de gevolgen van alcoholmisbruik (invloed op de ontwikkeling van hersenen) kan bijdragen aan meer draagvlak voor alcoholbeleid bij jongeren en ouderen. Dit thema leent zich daarom goed voor een lokale campagne die als doel heeft om aan draagvlak te werken voor de handhavende en regelgevende activiteiten die de gemeente op dit vlak uitvoert. Communicatie is een belangrijk onderdeel van de instrumentenmatrix, en zal integraal onderdeel worden van het uitvoeringsplan. De afdeling communicatie is daarbij nauw betrokken. 9

10 7 Bijlagen Bijlage 1: Wettelijk kader De Drank- en Horecawet De eerste Drank- en Horecawet (DHW) stamt reeds uit Daarmee wilde de wetgever de gevolgen van de drankproblemen aanpakken. Sindsdien is de wet een aantal maal ingrijpend gewijzigd. In 2013 en 2014 heeft opnieuw een ingrijpende wijziging plaatsgevonden. De basis voor het reguleren van de handel in drank is de vergunningplicht. Het bedrijfsmatig of anders dan om niet verstrekken van alcoholhoudende drank voor gebruik ter plaatse (horecabedrijven) en het verstrekken van sterke drank aan particulieren voor gebruik elders dan ter plaatse (slijterijen) is vergunningplichtig op grond van de DHW. Supermarkten, warenhuizen, tabakszaken en snackbars mogen zonder vergunning zwak alcoholische dranken verkopen voor gebruik elders dan ter plaatse, maar moeten zich wel aan de DHW houden. De belangrijkste wijzigingen Verordenende bevoegdheid Op grond van de gemeentewet en de nieuwe DHW kan de gemeente regels in een verordening vastleggen. In Wageningen is dit door de gemeenteraad op 28 oktober met de drank- en horecaverordening Wageningen reeds gerealiseerd. Verschuiving van bevoegdheden Niet het college van burgemeester en wethouders, maar de burgemeester is, in medebewind, het bevoegd gezag voor vergunningverlening en toezicht op de naleving van de DHW in de gemeente. De burgemeester is al verantwoordelijk voor de taken ten aanzien van de openbare orde en krijgt hiervoor extra instrumenten. Het toezicht op naleving van vrijwel alle bepalingen van de Drank- en Horecawet is over gegaan van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) naar de gemeente. De gemeente was al bevoegd tot het verlenen, weigeren en intrekken van DHWvergunningen. Door deze wijziging is de gemeente verantwoordelijk voor het gehele proces van vergunningverlening en het toezicht op de naleving van de APV. Het toezicht op de Tabakswet is bij de NVWA gebleven. Aanvulling bestuursrechtelijk handhavingsinstrumentarium Door de komst van de nieuwe DHW zijn de mogelijkheden van bestuursrechtelijke sancties die de burgemeester kan toepassen uitgebreid. Deze mogelijkheden zijn de bestuurlijke boete, schorsing van de drank- en horecavergunning voor maximaal twaalf weken en het opleggen van een alcoholverbod bij snackbars, supermarkten e.a. (zogenaamde three strikes out voor eveneens maximaal twaalf weken). Strafbaarstelling van jongeren Door de wetswijziging van de 1 januari 2014 wordt het jongeren onder de 18 verboden om alcoholhoudende dranken bij zich te hebben op voor publiek toegankelijke plaatsen (openbare ruimte, cafés, restaurants e.a.) 10

11 Bijlage 2: huidige situatie en staand beleid Cijfers Alcohol is het genotmiddel dat door jongeren het meest wordt gebruikt. Het alcoholgebruik is onder jongeren van het regulier voortgezet onderwijs tussen 2003 en 2009 afgenomen. De daling deed zich vooral voor in de leeftijdsgroep tot en met 14 jaar. Het alcoholgebruik van jongens en meisjes is tegenwoordig vergelijkbaar. Vergeleken met jongeren uit andere landen, drinken Nederlandse scholieren vaker en meer alcohol. Allochtone jongeren in het Voortgezet Onderwijs drinken minder dan de autochtone leerlingen. Leerlingen van de vmbo-beroepsgerichte leerweg drinken meer dan jongeren op het vwo. Uit het E-MOVO 2 onderzoek 2011 blijkt dat 32% van de leerlingen in klas 2 vmbo en 13% van de leerlingen in klas 2 havo/vwo in de afgelopen vier weken alcohol gedronken heeft. In totaliteit is het aantal jongeren dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken licht gestegen ten opzichte van 2007, hiermee wijkt Wageningen af van de regio west veluwe vallei, waar een daling is te zien. Het percentage jongeren dat in de afgelopen vier weken weleens vijf of meer drankjes met alcohol bij één gelegenheid heeft gedronken ( binge drinken of piekdrinken ) is 25%. Ook dit percentage is ten opzichte van 2007 licht gestegen (21%). Als jongeren Figuur 2: Percentage leerlingen dat in de afgelopen vier weken tijdens één gelegenheid 5 of meer alcoholische drankjes heeft gedronken (binge drinken) alcohol drinken is dit meestal in het weekend in plaats van door de week. Alcohol drinken doen jongeren vooral in een horecagelegenheid, bij anderen thuis of thuis met anderen. 30 procent van alle leerlingen zegt weleens dronken of aangeschoten te zijn geweest, dat is een daling ten opzichte van 2007, en 19% is dronken of aangeschoten geweest in de afgelopen 4 weken, dit cijfer is nagenoeg gelijk gebleven. Het indrinken onder jongeren voordat ze uitgaan blijft een wijd verbreid fenomeen, zowel in de stad als op het platteland. 19 procent van de jongeren drinkt weleens alcohol voor het uitgaan. Dit indrinken gebeurt meestal bij vrienden thuis of op straat. Ouders kunnen het drinkgedrag van hun kind op verschillende manieren beïnvloeden. Uit onderzoek onder jongeren blijkt dat ouders hun invloed op het drinkgedrag van hun kind onderschatten. Duidelijke regels stellen over het alcoholgebruik werkt. Daarnaast hebben ouders ook invloed door het goede voorbeeld te geven. Aan de leerlingen is gevraagd of hun ouders alcohol drinken waar zij bij zijn. Bij de meeste leerlingen (59%) doen hun ouders dat soms; bij 24% (bijna) dagelijks en bij 16% (bijna) nooit. Verder is gevraagd welke afspraak hun ouders met hen hebben gemaakt over alcohol drinken. 37 procent van de leerlingen heeft geen afspraak met hun ouders over alcohol drinken. De overige leerlingen hebben wel een afspraak met hun ouders gemaakt: 12% van alle leerlingen mag af en toe een paar slokjes drinken, 7% mag 1 of 2 glazen per keer drinken, 4% mag nooit drinken en bij 33% van de leerlingen is een leeftijdsgrens ingesteld waarvoor ze niet mogen drinken. Een grote groep leerlingen zegt dat hun ouders het goed vinden dat ze alcohol drinken (17%). Dit 2 E-movo: Elekronische Monitor Volksgezondheid, een 4 jaarlijks periodiek gezondheidsonderzoek onder jongeren 11

12 percentage is gelijk gebleven aan Tot slot geeft 22% van de leerlingen aan dat hun ouders weleens alcohol kopen speciaal voor hen. Regelgeving Onderstaand een overzicht van de huidige wet- en regelgeving ten aanzien van alcohol in Wageningen. Drank en Horecawet De basis voor de drank- en horecavergunning ligt in de Drank- en Horecawet. Tevens is de Drank- en Horecawet de basis voor de op 28 oktober 2013 vastgestelde drank- en horecaverordening. Zoals eerder aangegeven is de huidige Drank- en Horecawet op 1 januari 2013 van kracht geworden. Per 1 januari 2014 hebben enkele wijzigingen van de Drank- en Horecawet plaatsgevonden. In de inleiding is hierop reeds ingegaan. Drank- en horecaverordening In de gemeente Wageningen is per januari 2014 een Drank- en Horecaverordening van kracht. Deze is gebaseerd op een model dat in regionaal verband is voorbereid. In deze verordening worden onder meer de schenktijden van paracommerciële inrichtingen geregeld en worden regels gesteld met betrekking tot het houden van privéfeesten en bijeenkomsten van derden in paracommerciële inrichtingen (zie bijlage 1). Aanvullende vragen evenementen Het naleven van de leeftijdsgrens voor alcohol is moeilijk voor veel alcoholverstrekkers weten we uit onderzoek (Roodbeen e.a., 2014). Dit geldt ook voor het naleven van de bepalingen rondom dronkenschap en doortappen. Op evenementen is de naleving nog een fractie lastiger. In een mysteryshoponderzoek bij 10 evenementen in de regio bleek de naleving in % (Franken, 2011). Door de schaalgrootte, tijdelijke personeelskrachten en het gebrek aan een structurele controlesystematiek is de naleving vaak slecht. De DHW biedt gemeenten de mogelijkheid om voorwaarden te stellen aan het verlenen van een ontheffing van de DHW, zoals dat bij o.a. evenementen het geval is (artikel 35, lid 2). Van die mogelijkheid wordt gebruik gemaakt door in de aanvraag van de ontheffing een alcoholmodule mee te nemen. Deze is regionaal ontwikkeld. Aan de hand van een aantal vragen worden aanvragers verplicht om te omschrijven hoe ze op leeftijd gaan controleren. Tijdens een evenement kan dan bekeken worden of men ook handelt naar hetgeen men in de aanvraag voor de evenementenvergunning heeft aangegeven. Een aanvrager voor een evenement/ontheffing is het in ieder geval duidelijk dat de gemeente waarde hecht aan de naleving van de leeftijdsgrenzen. Bovendien wordt de ondernemer gestimuleerd hier goed over na te denken en heeft de toezichthoudende BOA handvatten voor de controle van het evenement op dit punt. Handhaving Het handhavingsbeleid van de gemeente Wageningen ten aanzien van alcohol is gericht op het optimaliseren van het nalevingsgedrag. Dit wordt bereikt door: Handhaving op basis van klachten; Insteek op eigen verantwoordelijkheid; Acceptatie van regels vergroten (via informatie, communicatie, overleg en samenwerking). In Wageningen wordt ten aanzien van overtredingen op het gebied van alcoholwetgeving gewerkt met een piepsysteem. Dit vindt vrijwel altijd plaats op basis van klachten. Op het moment dat bijvoorbeeld een inwoner een klacht indient bij de gemeente over alcoholgerelateerde (overlast)situaties, dan treedt de gemeente op. Daarnaast wordt actief ingezet op handhaving wanneer geconstateerd wordt dat zich een strijdige situatie voordoet. Hierbij kan gedacht worden aan het niet aanwezig zijn van 12

13 leidinggevenden, schenken aan jongeren onder de 18 of bijvoorbeeld het langer open hebben van een inrichting dan is toegestaan. Tot slot wordt ook ingezet op het structureel informeren van en het periodiek overleggen met ondernemers en paracommerciële instellingen. Toezicht Regionaal toezicht Sinds 1 januari 2013 voeren de gemeenten die deelnemen aan FrisValley 2.0 gezamenlijk het wettelijke toezicht op de Drank- en Horecawet uit via een regionale BOA pool. Formeel is dat vastgelegd in een convenant met als basis wettelijke regelingen en het projectplan FrisValley Regionaal is een minimale inzet van 0,1 fte BOA capaciteit/ inwoners voor toezicht op de DHW afgesproken. Plaatselijk toezicht Lokaal toezicht vindt plaats door de horecaboa (0,4 fte). Deze is gestart met ingang van 1 juni j.l. Belangrijkste taak is het voorlichten van ondernemers en paracommerciële instellingen. Waar noodzakelijk treedt de horecaboa handhavend op. Doel van het toezicht Toezicht op de naleving van de Drank- en horecawet is een (belangrijk) sluitstuk van een integrale aanpak van alcoholmatiging bij jongeren die ook voorlichting en communicatie omvat. Toezicht wordt uitdrukkelijk zowel preventief als repressief in gezet. Doel van het toezicht op de Drank- en Horecawet is niet om zoveel mogelijk overtreders op te sporen en te beboeten, maar om de (spontane) naleving ervan te bevorderen. Uiteindelijk is de horecaboa tevens preventiemedewerker. Samenwerking met politie Samenwerking met de politie is heel belangrijk voor dronkenschap inspecties. De gemeentelijke BOA heeft slechts de bevoegdheid om toezicht te houden op grond van de APV en DHW artikelen (toegang bieden aan dronken personen en naleving leeftijdsgrens). Handhaving met betrekking tot het schenken aan dronken personen is voorbehouden aan de politie. Inzet van mysteryshoppers Naast de inzet van mysteryshoppers bij onderzoek voor beleidsevaluatie en risicoanalyse, worden mysteryshoppers in regionaal verband ook ingezet als aanvulling op het toezicht door BOA s. In dat geval worden specifieke alcoholverstrekkers tweemaal bezocht en vervolgens geconfronteerd met de resultaten (zowel positief als negatief). Een maatregel nemen mag wettelijk niet, maar een brief of gesprek uiteraard wel. Dit ter bevordering van de naleving. Overtreders krijgen een mondelinge waarschuwing en worden onderworpen aan intensiever toezicht door de BOA s. Bewustwording en educatie In 2012 is het beleidsplan MO vastgesteld, met daarin het domein gezondheid. Belangrijke doelstelling binnen het domein gezondheid betreft het terugdringen van schadelijk alcoholgebruik, met daarbij speciale aandacht voor kinderen en jongeren. De resultaten die daarbij benoemd zijn: - Het percentage jongeren dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken en dronken is geweest is gedaald ten opzichte van Het aantal alcoholgerelateerde incidenten dat door de politie wordt geregistreerd, is significant verminderd ten opzichte van de nulmeting uit De alcoholreclame waaraan jongeren worden blootgesteld in de publieke ruimte is aantoonbaar beperkt. - Er is sprake van minimaal 50% naleving van de wettelijke leeftijdsgrenzen in supermarkten, verenigingen, slijterijen en horeca 13

14 Diverse organisaties zijn betrokken bij het behalen van deze resultaten en doelstellingen. Deze organisaties betreffen Iriszorg, Indigo, VGGM (schoolarts) en indirect ook Solidez (jongereninformatiepunt, schoolmaatschappelijk werk). 14

15 Bijlage 3: Instrumentenmatrix Omgeving Handhaving Regelgeving Educatie Partners Detailhandel HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - WOC - Supermarkten - Toezicht leeftijdsgrenzen - 3 strikes out - Inzet Boa (m.i.v. mei 2014) - Leeftijdsgrens (geldt voor alle settings) - Voorlichting door BOA AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN - - Dwangsom/bestuursdwang - Bestuurlijke boete - Nalevingscommunicatie - Informatiebehoefte van bedrijven inventariseren (instructie naleving) - Toezicht management supermarkt op eigen personeel - Slijterijen - Overige detailhandel van alcoholverkoop - Citymanager Horeca HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - Sociëteiten - Intrekken DHW vergunning - Schorsen van de DHWvergunning - Dwangsom/bestuursdwang - Verwijderen van bezoekers - Bestuurlijke boete - Inzet Boa (m.i.v. mei 2014) - Doorschenken bij dronkenschap - Doorschenken 15 minuten voor sluitingstijd - Horecaconvenant met politie, bewoners, horeca, gemeente (w.o. regels voor o.a. geen happy hours) - 5 mei:supermarkten mogen geen alcohol verkopen Universiteit - Flatkroeg - Reguliere horeca - Catering universiteit AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN - Toezicht leeftijdsgrenzen zowel zichtbaar als onzichtbaar - 3 strikes out - Sluiting van de horecainrichting - IVA-training bij verkeerde naleving - Hotspots inventariseren - Nalevingscommunicatie - - Goede voorbeelden in het zonnetje zetten - Alcoholvrije initiatieven stimuleren - N.a.v. inzet mysterieshoppers in gesprek met hotspots Evene- HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - Universiteit (AID) 15

16 menten - Bestuurlijke boete voor evenementen - Dwangsom/bestuursdwang - vergunningen -Voorlichting 5 mei - Iriszorg - evenementenorgani saties Thuis/ Ouders AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN - Toezicht leeftijdsgrenzen - Doorschenken bij dronkenschap - Doorschenken 15 minuten voor sluitingstijd - Aanvullende voorwaarden over naleving in vergunning opnemen - Nalevingscommunicatie HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - Iriszorg - Bewustwording - Solidez - Peer-to-peer education aan - CJG jongeren - Pantarijn - Landelijke campagnes - Horeca - Kroegentocht voor ouders - Onderwijs - Oudercursussen via ouderraad (Voorlichten over risico s alcoholgebruik) - Jongeren 18-: politie stelt ouders in kennis van alcoholgebruik, bij herhaling opnieuw en zorgmelding bij BJZ AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN Ouders verantwoordelijk stellen voor alcoholgebruik door jongeren - Omgevingsbeinvloeding - Nalevingscommunicatie - Feitelijke informatievoorziening over consequenties alcoholgebruik en verwijzen - Promotie non-alcoholische dranken - Ouders bereiken via supermarkten, foldermateriaal over alcoholopvoeding uitdelen bij de uitgang van supermarkt. - Homeparties: ouders nodigen andere ouders uit voor een alcoholvoorlichting 16

17 HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - Sportverenigingen - Sportraad - Regelgeving vanuit KNVB - Intrekken DHW vergunning - Schorsen van de DHWvergunning - Dwangsom/bestuursdwang - Verwijderen van bezoekers - Bestuurlijke boete Gemeentelijk beleid - Beleidsplan sport: moreel appel op clubs om alcoholbeleid te ontwikkelen Interne regelgeving BIJ diverse sportverenigingen - Huis- en gedragsregels - Geen happy hour - Geen alcohol in kleedkamer - Bij jeugdevenementen geen alcohol, ook niet voor volwassenen - Voor uur geen alcohol - Geen drank buiten - Stickers onder de 18 geen alcohol AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN - Wisselwerking met officiële instanties: informeren van elkaar bij activiteiten etc. - Alcoholvoorlichting aan ouders voor jonge sporters - Opleidingskit voor vrijwilligers - Stimuleren sportclubs uitvoering geven aan ontwikkeling alcoholbeleid Sportverenigingen Jongerencentrum en huizen van de wijk Basisonder -wijs HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - Solidez - Intrekken DHW vergunning - Schorsen van de DHWvergunning - Dwangsom/bestuursdwang - Verwijderen van bezoekers - Bestuurlijke boete - Voorlichting door BOA bij aanvragen voor DHW, en bij controles - Preventieve activiteiten Oude Bijenhuis, Pomhorst en Nude - Alcoholvrij jongerencentrum (jongerenwerk, buurthuizen) AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN - Handhaving op basis van concrete klachten - - Naleving van DHW-vergunning - Alcoholvoorlichting aan ouders van de jongeren die naar jongerencentrum en huizen van de wijk gaan. HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - 12 scholen primair - Gastlessen hoogste groepen onderwijs 17

18 Voortgezet onderwijs ROC en universiteit Openbare ruimtes AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN - Non-alcohol dranken als cool promoten. Deze leeftijd is jeugd meest beïnvloedbaar HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - Halt - Alcoholbeleid van Pantarijn - Gastlessen over alcohol - Solidez - Beleidsplan genotmiddelen van - Iriszorg Pantarijn - Voorlichting schoolagent - Voorlichting over combinatie middelen en psycho sociale problematiek - Signalering en doorverwijzing door schoolarts AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN - Overleg met school over hun alcoholbeleid (o.a. betrokkenheid ouders schoolfeesten) - Nalevingscommunicatie - In regulier curriculum school meer aandacht vragen voor alcoholgerelateerde onderwerpen - Keurmerk alcoholvrije school HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - WUR - Rijn IJssel AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN - Vergunning DHW - Overleg met scholen over hun alcoholbeleid - Voorbeeldfunctie benadrukken - In regulier curriculum scholen meer aandacht vragen voor alcoholgerelateerde onderwerpen en extra tijdens AID HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES HUIDIGE INTERVENTIES - Politie - Strafbaarstelling alcoholgebruik - Halt taakstraf alcohol - Bij individuele gevallen ouders - Halt vakschool hotel/horeca 18

19 onder de 18 Politie : - Waarschuwen - Verbaliseren - Ouders in kennis stellen alcoholgebruik - Eventueel BJZ inschakelen confronteren met alcoholgedrag van hun kind (door politie) AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN AANVULLENDE IDEEËN - Hotspots (hangplekken) in beeld brengen - JOS-protocol - APV aanpassen m.b.t. alcoholgebruik - Jongeren informeren over de consequenties van de nieuwe DHW - Ouders informeren over de consequenties van de nieuwe DHW - BOA OR - BOA horeca - Solidez 19

20 Bijlage 3: handhavingstappenplan De afhandeling van overtredingen zal plaatsvinden volgens een handhavingsstappenpplan. Dit stappenplan zal worden opgenomen in het drank-en horecanalevingsbeleid. Dit beleid zal dit jaar worden vastgesteld. Het stappenplan per overtreding is, naast mondelinge en schriftelijke waarschuwingen opgebouwd uit een of meer van de volgende sancties: Tabel 2: overzicht mogelijke sancties Bestuursrechtelijke sancties Onderwerp Intrekken van de DHWvergunning Schorsen van de DHWvergunning Dwangsom/bestuursdwang Sluiting van de horecainrichting Verwijderen van bezoekers Bestuurlijke boete Three strikes out Artikel 31 DHW 32 DHW 125 Gemeentewet 174 Gemeentewet 36 DHW 44 DHW e.v. 19a DHW Strafrechtelijke sancties Onderwerp Wet Economische Delicten jo diverse artikelen DHW Strafbaarstelling jongeren < 18 jaar Artikel 1 WED 45 DHW Bij toepassing van de bovenstaande middelen moet uiteraard rekening worden gehouden met de volgende principes: Beoordelingsruimte Overheden hebben beoordelingsruimte bij hun wijze van handhavend optreden. In het nalevingsbeleid is vastgelegd op welke wijze wordt opgetreden tegen de meest voorkomende overtredingen. Uiteraard kunnen zich altijd uitzonderingsgevallen voordoen. In die gevallen kan van het beleid worden afgeweken. Hierbij wordt gemotiveerd waarom een lichtere of een zwaardere sanctie wordt gegeven. Proportionaliteit en subsidiariteit Een bestuursrechtelijke handhavingsmaatregel moet aan de vereisten van proportionaliteit en subsidiariteit voldoen. Dit houdt in dat de maatregel niet verder mag strekken dan noodzakelijk en dat bij de keuze uit verschillende bevoegdheden geen zwaardere bevoegdheid wordt toegepast dan de concrete situatie vereist. Kortom de sanctie moet evenredig zijn vergeleken met de overtreding. De feiten en omstandigheden van de situatie spelen dan ook een rol bij de beoordeling of een maatregel noodzakelijk is. Zo ja, welke maatregel. De proportionaliteit en subsidiariteit zijn in het handhavingsstappenplan/ strategie geïmplementeerd. Elke zaak is maatwerk en wordt op zijn merites beoordeeld. Afwijken van beleid Er bestaat de mogelijkheid om van het basis beleid af te wijken. Indien sprake is van verzwarende omstandigheden of excessen dan kan besloten worden om een zwaardere sanctie op te leggen dan het 20

21 beleid voorschrijft. Ook is het mogelijk om in onvoorziene uitzonderingssituaties een lichtere of geen sanctie op te leggen. Hiervan zal echter niet snel sprake zijn. In beide gevallen geldt een verzwaarde motiveringsplicht. Bijzondere verantwoordelijkheid voor exploitanten en leidinggevenden Zowel de DHW als de APV stellen specifieke eisen aan de horecaondernemer en zijn leidinggevenden. Aan deze personen worden bijzondere eisen gesteld ten aanzien van ondermeer hun levensgedrag, leeftijd en functioneren. Het zijn dan ook primair deze personen die de rust en orde in en rondom hun horecagelegenheid moeten waarborgen. 21