Rein water en duurzame waterkracht
|
|
- Mathilda Kuiper
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Rein water en duurzame waterkracht Combinatie van Beroepsvissers Dierenbescherming Milieudefensie Natuur en Milieu Overijssel Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties Stichting Natuur en Milieu Stichting de Noordzee Stichting Reinwater Position paper Visgeleidingssystemen bij waterkrachtcentrales
2 Natuur Door de eeuwen heen hebben de mensen voor de scheepvaart veel veranderd aan de natuurlijke loop van de rivieren. Waterkracht Nederland moet, om aan de internationale afspraken te kunnen voldoen, investeren in groene stroom. Met behulp van waterkracht kan groene stroom gewonnen worden. Kyoto protocol 2 Nederland heeft zich door middel van internationale verdragen verplicht minder broeikasgassen uit te stootten, daarom moet er nu geïnvesteerd worden in groene stroom. Waterkracht wordt ook tot groene stroom gerekend, maar hierbij komen vele vissen om het leven. Kan er dan bij het opwekken van elektriciteit uit waterkracht nog wel gesproken worden van groene stroom? In eerste instantie zijn ondieptes uitgegraven en kribben gelegd, om de rivier een vaste diepte en breedte te geven. Vervolgens werden strekdammen gelegd om te voorkomen dat de loop van de rivier nog zou veranderen. Toen deze maatregelen niet genoeg bleken te zijn om de rivier continu bevaarbaar te maken, werden stuwen gebouwd. Deze zorgen ervoor dat ook tijdens droge tijden genoeg water in de rivier blijft staan. Al deze veranderingen hebben een grote invloed gehad op de leefbaarheid van het water voor allerlei organismen. In het stroomgebied van de Maas bijvoorbeeld, heeft het verstuwen van beken en rivieren ertoe geleid dat er grote oppervlaktes sneller stromende rivierhabitats verloren zijn gegaan. Mede hierdoor zijn stroomminnende soorten in aantal achteruitgegaan of zelfs lokaal uitgestorven. Door het normaliseren van de rivier (vaste diepte, vaste breedte) is de variatie in de rivier, met zijn dieptes en ondieptes en nevengeulen verdwenen. Samen met de stuwen heeft het normaliseren ervoor gezorgd dat de rivier nu uit diepe donkere waterbakken bestaat waar planten niet of nauwelijks in kunnen groeien. Veel vogels, vissen, amfibieën en andere (kleinere) waterorganismen zijn hierdoor hun habitat kwijtgeraakt. Naast habitatverlies door rechttrekking, kanalisatie en verstuwing is fragmentatie van rivieren een van de belangrijkste problemen voor migrerende vissoorten. Een stroomgebied kan alleen ecologisch goed functioneren en zichzelf in stand houden als vrije migratie mogelijk is. De biodiversiteit in stromend water is hier sterk van afhankelijk. Door gebrek aan hoogteverschillen in Nederland kan alleen gebruik gemaakt worden van kleinschalige waterkracht. De energie wordt hierbij gehaald uit de stroming van het rivierwater. Dit is in Nederland, waar in korte tijd grote massa's water de rivier passeren, voldoende aanwezig. Waterkrachtcentrales worden hier alleen aangelegd bij bestaande stuwen. Bij deze stuwen ontstaat een krachtige waterstroming die in een waterturbine in een draaiende beweging omgezet kan worden. Door de as van de waterturbine te koppelen aan een generator, die net zo werkt als de dynamo van een fiets, kan elektriciteit worden opgewekt. Op dit moment komt één-vijfde deel van de benodigde energie op de wereld van waterkracht. Deze energie wordt vooral opgewekt in waterkrachtcentrales met stuwmeren, grootschalige waterkracht. Omdat in Nederland alleen gebruik gemaakt kan worden van kleinschalinge waterkracht is de opbrengst klein. In 2002 werd in Nederland 0,1% van het elektriciteitsverbruik geproduceerd door waterkrachtcentrales. De overheid heeft als doel gesteld dat er ongeveer 100 MW in 2020 gewonnen moet worden door waterkracht. Deze 100 MW komt ongeveer overeen met het realistisch potentieel aan waterkracht in Nederland en is 1% van de totale duurzame energiedoelstelling voor het jaar In Nederland staan drie grote waterkrachtcentrales, bij Lith (14,0 MW) en Linne (11,5 MW) in de Maas en bij Maurik (10,0 MW) in de riviertak Nederrijn/Lek. Daarnaast zijn er nog een tiental kleinere waterkrachtcentrales in beken in Gelderland, Noord-Brabant en Limburg, waarvan Hagestein (1,8 MW) in de Nederrijn/Lek, Haandrik (0,1 MW) in de Overijsselse Vecht en Roermond (0,2 MW) in de Roer de belangrijkste zijn. In het internationale stroomgebied van de Maas liggen tientallen waterkrachtcentrales en in de totale rivierloop van de Rijn liggen er ongeveer In 1997 vond de internationale VNklimaatconferentie in Kyoto plaats. Doel van deze conferentie was het maken van bindende afspraken over beperking van de totale uitstoot van broeikasgassen. Hierbij is uiteindelijk overeen gekomen dat over de periode van de totale uitstoot 5,2% lager moet zijn dan de referentieniveaus uit het basisjaar Dit percentage is niet gelijk verdeeld over alle landen, Nederland moet bijvoorbeeld 6% minder gaan uitstoten. Definitie groene stroom De definitie van groene stroom volgens het miniserie van Economische Zaken: 'Elektriciteit die wordt opgewekt door een waterkrachtcentrale van minder dan 15 megawatt, een installatie voor opwekking van stroom middels wind- of zonne-energie, of een installatie waarin biomassa zonder bijstook of bijmenging van kunststoffen wordt verbrand.' Alle bovenstaande duurzame bronnen zijn in Nederland beschikbaar. Doel De Nederlandse overheid heeft zich tot doel gesteld dat 3% in 2000, 5% in 2005 en 10% in 2010 van de energiehuishouding afkomstig moet zijn uit duurzame bronnen. In 2002 kwam 1,5% van de Nederlandse energie uit binnenlandse duurzame energiebronnen. Als de buitenlandse duurzame energiebronnen worden meegerekend kwam 4,2% in 2002 uit duurzame energiebronnen. 3
3 Vissen Van de in Nederland voorkomende zoetwatervissen worden er 23 beschermd door de Rode Lijst Zoetwatervissen van LNV, ongeveer 10 soorten door de Europese Habitatrichtlijn en ongeveer 12 soorten door de flora en faunawet. Motie van het lid Van der Vlies c.s. Voorgesteld in het Wetgevingsoverleg van de Tweede Kamer der Staten-Generaal van 2 december 2002 De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende dat als gevolg van de riviertrek veel sterfte plaats vindt van vissen in of bij waterkrachtcentrales; overwegende, dat door visgeleidingssystemen sterfte te voorkomen is; verzoekt de regering op korte termijn visgeleidingssystemen verplicht te stellen voor zowel bestaande als nieuwe waterkrachtcentrales, en gaat over tot de orde van de dag. Door de verschillende voorschriften en wetten, komen alleen al in het stromingsgebied van de Maas 26 beschermde soorten voor. Zowel de trekvissen, zoals zalm en paling, als rivierstandvissen, zoals barbeel en baars vallen onder de groep beschermde zoetwatervissen. Van trekvissen is bekend dat zij zich over een grote afstand, van de rivier naar de zee en weer terug verplaatsen, om zich voort te planten en op te groeien. Maar ook rivierstandvissen, waarvan over het algemeen wordt aangenomen dat ze binnen een bepaald gebied blijven, verplaatsen zich over kleinere of grotere afstanden om hun overlevingskansen te vergroten. Uit onderzoek van het Rivo is gebleken dat rivierstandvissen soms enorme afstanden afleggen. Zo zwommen een aantal vissen vanuit de Waal naar het IJsselmeer en weer terug. Bij trekvissen, maar ook bij rivierstandvissen die grotere afstanden in de rivier afleggen, moet rekening gehouden worden met het cumulatieve effect van meerdere waterkrachtcentrales in de loop van een rivier. Als een vis per waterkrachtcentrale een overlevingspercentage van 80% heeft, heeft hij na het passeren van vijf waterkrachtcentrales nog maar een overlevingskans van 32%. Deze motie is op 10 december 2002 tijdens de stemming door de Tweede Kamer aangenomen. Uitvoering motie Op 25 april 2003 heeft de staatssecretaris van LNV, mede namens de staatssecretarissen van VenW en EZ een brief naar de Tweede Kamer gestuurd, waarin wordt vermeld dat: 'de Regering op het standpunt staat dat vissterfte als gevolg van het opwekken van elektriciteit in waterkrachtcentrales zo veel mogelijk moet worden voorkomen'. Er is een brief verstuurd naar de exploitanten van de waterkrachtcentrales bij Linne en Lith (in de Maas). Hierin wordt vermeld dat de exploitanten tot 1 februari 2004 de gelegenheid krijgen om een aanvraag voor een Wwh-vergunning (Wet op de Waterhuishouding) in te dienen bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. De exploitant dient in de aanvraag onder andere een concreet voorstel voor visbeschermende maatregelen op te nemen, gebaseerd op de huidige technologie en onderzoeksrapporten. 4 Voor de stroomopwaarts trekkende vissen vormt de stuw een In de vergunning voorschriften zullen onder andere visbeschermende 5 fysieke barrière waar de vis zonder hulp niet tegenop kan maatregelen en een norm voor de visrestschade komen. Bij de stroomafwaartse migratie zijn waterkrachtcentrales opgenomen worden. Tevens zullen de termijnen waarin deze een gevaarlijke barrière. Vissen die door de turbine inlaat maatregelen genomen moeten worden, hierin opgenomen zwemmen kunnen gewond raken of zelfs dodelijk getroffen worden. De toekomstige normering van visschade zal aan de worden door de schoepen van de turbine. Ook kunnen vissen Europese wet- en regelgeving moeten voldoen. beschadigingen oplopen aan hun zwemblaas door het drukverschil over de turbine, waaraan ze later alsnog kunnen sterven. De mate waarin visschade optreedt is afhankelijk van onder andere de vissoort, de grootte van de vis en het type turbine. Uit onderzoeken naar visschade bij trekvissen is gebleken dat 22,8% van de schieraal van ongeveer 50 cm en minimaal 7% van de jonge zalm de passage van een waterkrachtcentrale niet overleeft. Omdat altijd werd aangenomen dat rivierstandvissen geen grote afstanden aflegden, is er tot nu toe nog geen onderzoek gedaan naar de visschade van rivierstandvissen bij waterkrachtcentrales. Ook is er weinig onderzoek naar uitgestelde sterfte door inwendig letsel gedaan. Met deze factor wordt nauwelijks rekening gehouden bij de berekeningen van vissterfte door waterkrachtcentrales. Ervaringscijfers laten zien dat het uitgestelde sterftecijfer voor palingen op kan lopen tot 20%. Op dit moment zijn de overheid en de exploitanten van waterkrachtcentrales (Nuon en Essent) in overleg om afspraken te maken over een realistisch tijdschema voor realisatie van visgeleidingssystemen en/of andere vissterftebeperkende maatregelen. Tevens laten de ministeries van VenW, EZ en LNV op dit moment onderzoeken welke technische mogelijkheden er zijn om de visschade bij Linne en Lith te voorkomen, dan wel te beperken. Nuon en Essent werken mee aan dit onderzoek. Benelux beschikking In 1996 is de Benelux Beschikking opgesteld. In deze beschikking verplichten de deelnemende landen zich om vismigratie voor alle vissoorten in alle waterlopen van de Benelux tegen 2010 mogelijk te maken.
4 Oplossingen Visie De vissterfte bij waterkrachtcentrales kan teruggebracht worden door visgeleidingssystemen aan te leggen. Een visgeleidingssysteem moet de vissen die met de stroom mee naar beneden zwemmen naar een bypass of vistrap leiden en voorkomen dat de vissen in aanraking komen met de turbine van een waterkrachtcentrale. Een andere manier om de vissterfte te beperken is het gebruik van ecologisch turbinebeheer. Hierbij worden de turbines van een waterkrachtcentrale tijdens de massale trek van bijvoorbeeld de paling tijdelijk stopgezet. Bij de huidige waterkrachtcentrales in Nederland zijn (nog) geen visgeleidingssystemen aangelegd. Er zijn twee soorten visgeleidingssystemen, de mechanische systemen en de gedragssystemen. Bij mechanische systemen moet gedacht worden aan een fysieke barrière, een verzamelsysteem of een geleidingssysteem. Bij gedragssystemen wordt geprobeerd om het natuurlijke gedrag van de vissen te beïnvloeden door prikkels van buitenaf, zoals licht, geluid, hydromechanische prikkels en elektriciteit. Aan de hand van (buitenlands) onderzoek is redelijk in te schatten wat de visschade bij de verschillende visgeleidingssystemen zal zijn. Maar omdat de werking van een visgeleidingssysteem afhankelijk is van vele omgevingsfactoren zal monitoring toch nodig zijn. Met behulp van de monitoring kan gecontroleerd worden of het systeem aan de gestelde voorwaarden, bijvoorbeeld de maximaal aanvaardbare vissterfte, voldoet. Ook zal er aandacht besteed moeten worden aan de onbeweeglijke levensstadia van vissen, de viseitjes en vislarven. Het is nog niet duidelijk hoeveel schade vissen tijdens deze levensstadia ondervinden aan de doorgang door een waterkrachtcentrale en of zij ook hiervoor beschermd moeten worden. Om de rivier weer leefbaar te maken voor vissen en andere organismen kunnen nevengeulen gegraven worden die direct Groene stroom Nederland heeft zich door middel van internationale afspraken verplicht de uitstoot van CO2 te reduceren. Hiertoe moet geïnvesteerd worden in de productie van groene stroom in Nederland. In 2020 moet 10% van de benodigde Nederlandse energie afkomstig zijn van duurzame bronnen. Wij onderschrijven de nationale doelstellingen ten aanzien van duurzame energie. Waterkracht Waterkracht is een van de manieren om duurzame energie op te wekken. In landen waar grote hoogteverschillen aanwezig zijn kan veel energie gewonnen worden uit waterkracht. In Nederland is het verval slechts klein, daarom moet de energie Effectiviteit van visgeleiding Bij de huidige waterkrachtcentrales zijn (nog) geen visgeleidingssystemen aangelegd. De systemen op basis van gedragsbeïnvloeding hebben een soortenspecifieke werking en kunnen daardoor niet alle vissoorten in de rivier beschermen. De mechanische systemen hebben geen soortenspecifieke werking en kunnen daardoor wel meer vissoorten tegelijk beschermen. Op korte termijn moeten bestaande waterkrachtcentrales in Nederland worden voorzien van visgeleidingssystemen. Hierbij moeten eisen gesteld worden aan de effectiviteit van de visgeleidings- 6 Uit literatuuronderzoek van Stichting Reinwater is gebleken in verbinding staan met de rivier, of die gevoed worden door hier gehaald worden uit de enorme massa water die in korte systemen. Zo n systeem mag geen soortenspecifieke werking hebben, dat mechanische visgeleidingssystemen het beste werken, grondwater en alleen met hoog water gevoed worden door de tijd door de rivier stroomt. Het realistisch potentieel aan omdat er meerdere trekvissen en meerdere rivierstandvissen bescherming 7 omdat deze geen soortenspecifieke werking hebben. rivier. Er lopen al een aantal projecten die, onder andere met waterkracht in Nederland is ongeveer 1% van de totale duurzame nodig hebben. Gedragssystemen hebben wel soortenspecifieke werking. Niet het aanleggen van nevengeulen, de rivier zijn natuurlijke energiedoelstelling voor het jaar alle vissen reageren namelijk op dezelfde manier op een karakter proberen terug te geven. In deze nevengeulen kunnen Wij vinden dat in Nederland alleen duurzame energie uit waterkracht gedragbeïnvloedende prikkel. Omdat gedragssystemen een de verschillende waterorganismen (waaronder de vogels, vissen opgewekt kan worden als aan de onderstaande voorwaarden stuk goedkoper zijn dan mechanische barrières, wordt er toch en amfibieën) een plek vinden om te schuilen, rusten, eten wordt voldaan. veel aandacht aan dit systeem besteed. of zich voort te planten. Vissterfte Waterkrachtcentrales veroorzaken een groot probleem bij de stroomafwaartse vismigratie. Per jaar komen er naar schatting vele honderdduizenden vissen om bij waterkrachtcentrales, omdat ze in aanraking komen met de schoepen van de turbine of omdat ze schade oplopen door de extreme drukverschillen in de turbine. In de Nederlandse rivierdelta komen vele verschillende soorten vissen voor, waaronder veel beschermde. Alleen al in de Maas leven 26 beschermde soorten. De (beschermde) vissen moeten op een effectieve manier worden weggehouden bij de turbines van de waterkrachtcentrale. Dit kan en moet bewerkstelligd worden met behulp van een goed functionerend visgeleidingssysteem en/of ecologisch turbinebeheer. Visgeleidingssystemen moeten verplicht worden bij elke bestaande en bij elke nieuw te bouwen waterkrachtcentrale. Deze centrales mogen alleen bij bestaande stuwen worden gebouwd om te voorkomen dat er extra obstakels voor vissen in de rivier komen. Om te voorkomen dat (beschermde) vissen door de waterkrachtcentrales sterven en vispopulaties in hun voortbestaan worden bedreigd, moeten er voorwaarden gesteld worden aan de maximale visschade van een waterkrachtcentrale en de cumulatieve visschade van de waterkrachtcentrales in een stroomgebied. Naar aanleiding van onderzoek, lijkt de geschikte norm 3,4% maximale schade per vissoort per waterkrachtcentrale en maximaal 10% cumulatieve visschade per vissoort in het Nederlandse stroomgebied. Nader onderzoek naar de handhaafbaarheid van deze norm zal uitgevoerd moeten worden. Omdat er in Nederland nog geen praktijkervaring is opgedaan met visgeleidingssystemen, zal zodra een systeem is aangelegd, de werking van het systeem goed gecontroleerd moeten worden met behulp van monitoring. Pas wanneer goed functionerende visgeleidingssystemen aangelegd zijn bij de waterkrachtcentrales, kan gesproken worden van duurzame energie uit waterkracht.
5 8 Colofon Dit position paper is een uitgave van: Reinwater Vossiusstraat 20, 1071 AD Amsterdam, tel , contactpersoon: Nelleke Knipscheer en Tinco Lycklama Deze uitgave is mogelijk gemaakt door financiering van het Ministerie van LNV. Uitgave januari 2004 Tekst Reinwater Foto s Reinwater, NVVS Foto s voor- en achterpagina Jan Kamman, NVVS Vormgeving LandGraphics Druk Drukkerij Bakker bv
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den
Nadere informatieOnderzoek naar visbeschermende maatregelen bij waterkrachtcentrales in de Maas
Onderzoek naar visbeschermende maatregelen bij waterkrachtcentrales in de Maas Harriet Bakker Studiedag Benelux 30 april 2015 Indeling Waterkracht in de Maas en vissterfte Beleid en politiek Studie effectiviteit
Nadere informatieDocument over visgeleiding bij waterkrachtcentrales in Nederland in het riviersysteem van Rijn en Maas
Groene stroom en visbescherming Document over visgeleiding bij waterkrachtcentrales in Nederland in het riviersysteem van Rijn en Maas Inleiding Dit document geeft zicht op de opwekking van elektriciteit
Nadere informatieZx-ronde zondag 27 januari 2013
Zx-ronde zondag 27 januari 2013 Elektriciteit uit waterkracht Dit verhaaltje is de laatste in serie verhaaltjes over duurzame energie opwekking. We hebben windturbines, zonnecellen en osmosecentrale`s
Nadere informatieWitte steenkool. met een rood randje. Sportvisserij wil garantie voor visgeleiding bij waterkrachtcentrales
Witte steenkool met een rood randje Sportvisserij wil garantie voor visgeleiding bij waterkrachtcentrales Er is veel aandacht voor duurzame, groene energie. Naast wind en zon wordt daarbij ook gekeken
Nadere informatieVissen op reis. Over de problemen van migrerende vissen
Vissen op reis Over de problemen van migrerende vissen Migrerende vissen Net als bij vogels zijn er ook vissen die trekken. Zalmen, zeeforellen, houtingen en een aantal andere soorten groeien op in zee,
Nadere informatieDatum 1 oktober 2010 Onderwerp Vragen over de vergunningverlening Waterkrachtcentrale Borgharen
a 1 1 > Retouradres: Postbus 20901, 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T
Nadere informatieProject Singraven:Watermolen, KLAS 3H/V, April 2011 Watermolen Hulsbeek, een breed gedragen initiatief
Project Singraven:Watermolen, KLAS 3H/V, April 2011 Watermolen Hulsbeek, een breed gedragen initiatief 22 december 2010 Vrijdag 17 december werd in het Erve Hulsbeek, prachtig gelegen in het winterse landschap
Nadere informatieVismonitoring in grote rivieren
IMARES, Wageningen UR Vismigratie in laag Nederland Wetenschap: ecologische effecten Erwin Winter Vismigratie en beleid (EU richtlijnen) Natuurbeheer Habitatrichtlijn/Natura 2000 Gebiedsbescherming Soortbescherming:
Nadere informatieDat kan beter vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 August 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/82623 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein
Nadere informatieWaalse overheid tegen bouw WKC Borgharen
Partij voor de Dieren stelt opnieuw vragen over productie van 'rode' stroom Waalse overheid tegen bouw WKC Borgharen Maastricht, 10 september 2010 De fractie van de Partij voor de Dieren in het Limburgs
Nadere informatieMigratiemogelijkheden voor trekvissen, 2018
Indicator 19 april 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Trekvissen kunnen vanuit zee of
Nadere informatieMigratiemogelijkheden voor trekvissen, 2015
Indicator 16 juni 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Trekvissen kunnen vanuit zee of
Nadere informatieTim Vriese (ATKB) Jasper van Kempen (RWS CD)
Beperken van de impact van waterkrachtcentrales op de trekvissen tijdens hun stroomafwaartse trek via maximale sterftecijfers per waterloop Nederlandse aanpak Tim Vriese (ATKB) Jasper van Kempen (RWS CD)
Nadere informatieAlternatieve energieopwekking
Alternatieve energieopwekking Energie wordt al tientallen jaren opgewekt met een paar energiebronnen: Kolen Gas Olie Kernenergie De eerste drie vallen onder de fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen
Nadere informatie4.5 Riviervis. Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO
4.5 Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO (erwin.winter@wur.nl) De toestand van veel riviervissen is verbeterd sinds het dieptepunt in de jaren zeventig, maar de visstand is nog ver verwijderd van de situatie
Nadere informatieKOSTEN DUURZAME ELEKTRICITEIT. Kleinschalige waterkracht
Augustus 2003 KOSTEN DUURZAME ELEKTRICITEIT Kleinschalige waterkracht L.W.M. Beurskens E.J.W. van Sambeek Verantwoording Deze publicatie is door ECN geschreven in het kader van een opdracht van het Ministerie
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Ontwerp-beleidsregel watervergunningverlening waterkrachtcentrales in rijkswateren
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 14519 26 mei 2014 Ontwerp-beleidsregel watervergunningverlening waterkrachtcentrales in rijkswateren In stromend water
Nadere informatieBeheer van stuwen en waterkrachtcentrales vanuit het oogpunt van de Kaderrichtlijn Water. Tom Buijse Rijkswaterstaat RIZA
Beheer van stuwen en waterkrachtcentrales vanuit het oogpunt van de Kaderrichtlijn Water Tom Buijse Rijkswaterstaat RIZA Waterkracht en scheepvaart Milieuvriendelijke energiebron (geen CO2 uitstoot) en
Nadere informatieLes De productie van elektriciteit
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les De productie van elektriciteit Werkblad Doe de stekker in het stopcontact en je hebt licht, geluid, beeld, beweging... Allemaal dankzij elektriciteit. Maar waar komt dat
Nadere informatiev a n b r o n t o t m o n d i n g
V i s m i g r a t i e... v a n b r o n t o t m o n d i n g vrije vismigratie van bron tot monding De Noordzee werd ooit geroemd vanwege zijn rijke visstand. Steden werden gesticht en de visserij floreerde.
Nadere informatieMigratie van salmoniden naar het binnenwater met nadruk op de intrek via de Haringvlietsluizen en de vervolgmigratie op de Maas
Migratie van salmoniden naar het binnenwater met nadruk op de intrek via de Haringvlietsluizen en de vervolgmigratie op de Maas Tim Vriese (ATKB) In opdracht van : Harriet Bakker (ZN) Inhoudelijk begeleider:
Nadere informatieSterfte van migrerende zalmsmolts bij de stuw en waterkrachtcentrale
Sterfte van migrerende zalmsmolts bij de stuw en waterkrachtcentrale Linne. Rapport: VA2010_18 Opgesteld in opdracht van: Rijkswaterstaat Limburg Juli 2010 door: Kemper Jan H., I.L.Y Spierts & H. Vis Statuspagina
Nadere informatieAlternatieve energiebronnen
Alternatieve energiebronnen energie01 (1 min, 5 sec) energiebronnen01 (2 min, 12 sec) Windenergie Windmolens werden vroeger gebruikt om water te pompen of koren te malen. In het jaar 650 gebruikte de mensen
Nadere informatieRWE Power. Aalbescherming INITIATIEF TER BESCHERMING VAN ALEN IN RHEINLAND-PFALZ / RWE POWER AG
RWE Power Aalbescherming INITIATIEF TER BESCHERMING VAN ALEN IN RHEINLAND-PFALZ / RWE POWER AG AALSCHUTZ- INITIATIVE Rheinla nd- P falz/ R WE AG Pow er Het initiatief voor de bescherming van de alen De
Nadere informatieHet verbeteren van de ecologische toestand van de oppervlaktewaterlichamen op basis van rivierecosysteemontwikkeling en biodiversiteit
ScaldWIN WP1 1 ScaldWIN - WP1 Doelstelling : Het verbeteren van de ecologische toestand van de oppervlaktewaterlichamen op basis van rivierecosysteemontwikkeling en biodiversiteit 2 ScaldWIN - WP1 WP1
Nadere informatieTREKVISSEN IN HET MEER EN DE POLDERS VAN UBBERGEN EN BEEK. onderzoek aan vier vispassages
TREKVISSEN IN HET MEER EN DE POLDERS VAN UBBERGEN EN BEEK onderzoek aan vier vispassages De waterhuishouding aan de voet van de stuwwal vanaf Ubbergen tot en met Beek is de laatste jaren aanzienlijk verbeterd.
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 34276 2 december 2014 Beleidsregel watervergunningverlening waterkrachtcentrales in rijkswateren In stromend water kan
Nadere informatieJan Kemper (VisAdvies) Sterfte zalmsmolts en schieraal bij stroomafwaartse migratie over stuw en WKC Linne
Vissennetwerkbijeenkomst 10 maart 2011, te Linne Thema Vis, Waterkrachtcentrales, gemalen en koelwater. Aantal deelnemers: 81 Presentaties: Openingswoord door Willie van Emmerik. Inmiddels is het de 29
Nadere informatieWaarom vissen migreren college voor techneuten
Waarom vissen migreren college voor techneuten Marcel Klinge 5 september 2011 1 Bioloog bij een ingenieursbureau biologie aan de Universiteit van Amsterdam, richting aquatische ecologie 2 jaar specialisatie
Nadere informatieWater in China 2 vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/82675 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieWaarom dit windpark? Windplan Blauw. Energieakkoord 2020: Megawatt (MW) aan windenergie op land in 11 provincies
Waarom dit windpark? Inzet op energiebesparing en hernieuwbare energie 2020: 14% hernieuwbare energie 2023: 16% hernieuwbare energie Energieakkoord 2020: 6.000 Megawatt (MW) aan windenergie op land in
Nadere informatie4.6 Vissen KRW. Joep de Leeuw, RIVO en Tom Buijse, RIZA
4.6 Joep de Leeuw, RIVO (joep.deleeuw@wur.nl) en Tom Buijse, RIZA Het Nederlandse rivierengebied kan aantrekkelijker voor vissen worden als uiterwaarden een natuurlijker onderdeel vormen van de rivier.
Nadere informatie6,3. Werkstuk door een scholier 1843 woorden 2 december keer beoordeeld. Inleiding
Werkstuk door een scholier 1843 woorden 2 december 2003 6,3 32 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Energie is iets dat altijd in de buurt is. Bijvoorbeeld een boterham eten, tanken en wassen. Het meeste
Nadere informatieSpiekbriefje Frisse Wind
Spiekbriefje Frisse Wind Feiten over windenergie voor feestjes, verjaardagen of andere bijeenkomsten. Er worden dan veel halve waarheden over windenergie verkondigd, en dat is jammer, want windenergie
Nadere informatieSamen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water
Samen werken aan waterkwaliteit Voor schoon, voldoende en veilig water D D Maatregelenkaart KRW E E N Z D E Leeuwarden Groningen E E W A IJSSELMEER Z Alkmaar KETELMEER ZWARTE WATER MARKER MEER NOORDZEEKANAAL
Nadere informatieToetsingskader voor waterkrachtcentrales in Nederlandse Rijkswateren 1
Toetsingskader voor waterkrachtcentrales in Nederlandse Rijkswateren 1 1 Dit toetsingskader is gebaseerd op het rapport 'Voorstel voor een toetsingskader voor waterkrachtcentrales (WKC s) in Nederlandse
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1997 1998 25 621 Regels met betrekking tot de productie, het transport en de levering van elektriciteit (Elektriciteitswet...) Nr. 8 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen
Nadere informatieGroep 8 - Les 4 Duurzaamheid
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen
Nadere informatieIntroductie windenergiesector
Introductie windenergiesector Blok 2 Sander Lagerveld Dag 10 Windenergie 1 Duurzaam werken op Zee Toepassing van windenergie in Nederland Duurzaam werken op zee 2 Windmolens verschijnen vanaf 12e eeuw
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatieWaterkrachtcentrale Borgharen Advies voor de m.e.r.-beoordeling
Waterkrachtcentrale Borgharen Advies voor de m.e.r.-beoordeling 8 november 2005 / rapportnummer 1645-68 Gemeenteraad van Maastricht Postbus 1992 6201 BZ Maastricht uw kenmerk uw brief ons kenmerk SOG
Nadere informatieGroep 8 Basisles: Elektriciteit opwekken
Leerkrachtinformatie Lesduur: 35 tot 40 minuten Deze basisles kunt u op verschillende manieren organiseren: A. Klassikaal (35 minuten) U verzorgt en begeleidt de les. U gebruikt hierbij deze leerkrachtinformatie
Nadere informatieOplossingen voor vismigratie bij gemalen
Wat te doen voor vismigratie bij gemalen Tim Vriese 11 november 2009 Rotterdam vriese@visadvies.nl Wat te doen Zijn er wel oplossingen Hmm. Beperkt! Da s niet zo gek. Jaartal 1300 Graaf van Jülich: Alle
Nadere informatieVisgeleiding bij waterkrachtcentrales
Opdrachtgever: RIZA Visgeleiding bij waterkrachtcentrales Rapport september 2005 Q3989.00 WL delft hydraulics Opdrachtgever: RIZA Visgeleiding bij waterkrachtcentrales Jan Kranenbarg Rapport september
Nadere informatieWaterkracht. Innovatief, simpel en effectief. Een watermolen, Meindert Hobbema, 1665
Waterkracht Innovatief, simpel en effectief Een watermolen, Meindert Hobbema, 1665 D66 Statenfractie Kees de Wit Oktober 2007 Inhoudsopgave 1. Inleiding p. 3 2. Stroomgebied de Dommel p. 4 3. Stroomgebied
Nadere informatieVISPASSAGES IN HET BEHEERSGEBIED VAN WATERSCHAP REGGE EN DINKEL
VISPASSAGES IN HET BEHEERSGEBIED VAN WATERSCHAP REGGE EN DINKEL TYPEN, LOCATIES EN MONITORING VAN DE VISOPTREK VISPASSAGE OVERWATER Gertie Schmidt Waterschap Regge en Dinkel, afd. BOA oktober VISPASSAGES
Nadere informatieMogelijkheden van windenergie op bedrijventerreinen
Mogelijkheden van windenergie op bedrijventerreinen 7 juni 2007 inhoud energie waarom windenergie voor- en nadelen van windenergie windaanbod vergunningen en regelgeving aspecten van belang: windplan Vlaanderen
Nadere informatieBedreigingen. Broeikaseffect
Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd
Nadere informatieOverstromingsveiligheid, zonder Delta21:
A. Delta21 en Veiligheid tegen overstromingen Overstromingsveiligheid, zonder Delta21: 1. Tijdens langdurige zware stormen op de Noordzee, stijgt de waterstand Overstromingsveiligheid wel met 3-4 m en
Nadere informatieNederland en Frankrijk vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82626
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 oktober 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/82626 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieVismigratie Vismonitoring in grote rivieren
Vismigratie Vismonitoring in grote rivieren Welke ruimte heeft vis nodig? Erwin Winter Nederlands Instituut voor Visserijonderzoek Nederlands Animal Instituut Sciences voor Visserijonderzoek Group Oktober
Nadere informatieCONCEPTADVIES SDE+ 2019
CONCEPTADVIES SDE+ 2019 Waterkracht Notitie Luuk Beurskens (ECN part of TNO) Bart in t Groen (DNV GL) 17 mei 2018 Colofon Conceptadvies SDE+ 2019 Waterkracht PBL Planbureau voor de Leefomgeving Den Haag,
Nadere informatieGroen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?
Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.
Nadere informatieHet gebruik van energie wordt steeds meer. Dus zijn er ook meer bronnen nodig. Sommige gassen raken
Werkstuk door een scholier 1870 woorden 2 maart 2008 6,1 355 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Wat is windenergie en hoe werkt een windturbine? Windenergie is de energie die door de wind wordt geleverd.
Nadere informatieEcologische doelstelling
Nevengeulen langs de grote rivieren Leren van de praktijk Margriet Schoor Oost Nederland Platform beek- en rivierherstel Vreugderijkerwaard, oktober 2009 14 december 2011 Waarom nevengeulen? Hoofdgeul
Nadere informatieHet effect van waterkrachtcentrales op migrerende paling
9 tijdschrift Het effect van waterkrachtcentrales op migrerende paling Jan Kemper De vooruitzichten voor de Europese aal zijn somber. Vooral het aanbod van jonge glasaal op de kust neemt jaarlijks af.
Nadere informatieWindenergie. Verdiepende opdracht
2015 Windenergie Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over windenergie. Pagina 1 Inhoud 1. Windenergie... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 9 Pagina 2 1. Windenergie
Nadere informatieDe inpassing van het kan er, indien achter een gemaal geïnstalleerd ongeveer zo uit zien
Dit concept is opgesteld voor de prijsvraag Stop Plastic! De kracht van het idee zit hem in de éénvoud, en komt in de kern neer op plastic uit het water scheppen Dit filmpje geeft in een korte illustratie
Nadere informatieLIFE-nature project: Roer migration Restoring migration possibilities for 8 Annex II species in the Roer
HERSTEL VISMIGRATIE ROER 2008 Februari www.overmaas.nl LIFE-nature project: Roer migration Restoring migration possibilities for 8 Annex II species in the Roer De landelijke Roer ter hoogte van Melick.
Nadere informatieOnderzoek. Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012. Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent
Onderzoek Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012 Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent Datum: 9 september 2013 Vragen of reacties kunt u sturen
Nadere informatie4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting
5,2 Samenvatting door Syb 763 woorden 4 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Natuurkunde Methode Pulsar Natuurkunde H6 Samenvatting PARAGRAAF 1 Er zijn veel verschillende soorten energie: Bewegingsenergie
Nadere informatieDinsdag 1 mei 2012. Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR. Inhuldiging visdoorgang Poekebeek - Nevele
Dinsdag 1 mei 2012 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Inhuldiging visdoorgang Poekebeek - Nevele Geachte burgemeester (Cornelis) en schepenen, Geachte mandatarissen,
Nadere informatieDoor paling over de dijk naar een versneld herstel en een duurzame palingstand in Nederland. Alex Koelewijn, Voorzitter Stichting DUPAN
Door paling over de dijk naar een versneld herstel en een duurzame palingstand in Nederland Alex Koelewijn, Voorzitter Stichting DUPAN Alex Koelewijn Paling Duurzaamheid Mei 2006 Verwerker & Sport (Hoop
Nadere informatieVisvriendelijk waterbeheer. Aanleg vispassage bij renovatie gemalen Kerkeland en Vuylcop-Oost in Schalkwijk
et Visvriendelijk waterbeheer Aanleg vispassage bij renovatie gemalen Kerkeland en Vuylcop-Oost in Schalkwijk Visvriendelijk waterbeheer Aanleg vispassage bij renovatie gemalen Kerkeland en Vuylcop-Oost
Nadere informatiePresentatie van het onderzoek: Windenergie in Dordrecht? Verkenning van kansen
Presentatie van het onderzoek: Windenergie in Dordrecht? Verkenning van kansen 1 Doelstelling Dordrecht 2015 Routekaart Duurzaamheidsdoelstellingen 2010-2015: Doelstelling 2015 Duurzame energie 132 TJ
Nadere informatieRuim baan voor trekvissen
Ruim baan voor trekvissen Ecologisch herstel Nieuwe Waterweg en Nieuwe Maas Nederland wil schoon oppervlaktewater waar vissen goed in gedijen. Dat geldt ook voor de Nieuwe Waterweg en de Nieuwe Maas, waarin
Nadere informatieHabitatrichtlijn Bijlage II (inwerkingtreding 1994). In zee valt de Zalm niet onder de werking van Bijlage II.
Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Zalm (Salmo salar) (H1106) 1.
Nadere informatieVissen in het IJsselmeer. Romke Kats
Vissen in het IJsselmeer Romke Kats Functies IJsselmeer Water Transport Recreatie Visserij Natuur Vissen in het IJsselmeer Historie Ecologie Voedselketen IJsselmeer algen, vissen, mosselen, waterplanten,
Nadere informatieEnergie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel
Energie in de provincie Utrecht Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Doel van Onderzoek Dit onderzoek dient om: 1. Een nieuw overzicht samen te stellen van het energiegebruik
Nadere informatieTrekvissen in Natura2000 gebieden. Vissennetwerk 11 maart 2010 Martin Kroes
Trekvissen in Natura2000 gebieden Vissennetwerk 11 maart 2010 Martin Kroes martin.kroes@tauw.nl Inhoud Achtergrond Natura2000 Bijlage IV HR Relatie met Flora- en Faunawet Bijlage V HR Relatie met Visserijwet
Nadere informatieWerken bij Waterschap Rivierenland Welke beroepen zijn er?
Werken bij Waterschap Rivierenland Welke beroepen zijn er? Werken aan Alle medewerkers bij het waterschap.. (of ze nu binnen òf buiten aan het werk zijn)...werken aan: veilig Sterke en veilige dijken
Nadere informatieMarkstudie naar kleine windturbines in Vlaanderen
Markstudie naar kleine windturbines in Vlaanderen September 12, 2012 Deze marktstudie werd uitgevoerd in samenwerking met Gfk Significant uit Leuven. 1 Gemeenten van de 308 Vlaamse gemeenten werden geïnterviewed.
Nadere informatieSPELREGELS EHS. Een gezamenlijke uitwerking van rijk en provincies. Ministeries van LNV en VROM en de provincies
SPELREGELS EHS Spelregels voor ruimtelijke ontwikkelingen in de EHS Een gezamenlijke uitwerking van rijk en provincies Ministeries van LNV en VROM en de provincies 2 De Ecologische Hoofdstructuur, ook
Nadere informatieWerkprotocol visbemonsteringen FF-wet
Visserij Service Nederland sterk in viswerk Werkprotocol visbemonsteringen FF-wet Bemonstering, vaststellen ecologisch effect, aanvragen ontheffing Opgesteld: Januari 2012 Update februari 2014 Visserij
Nadere informatieVerslag Biologie Het IJsselmeer
Verslag Biologie Het IJsselmeer Verslag door Jeroen 1891 woorden 27 februari 2018 6,4 5 keer beoordeeld Vak Biologie [Datum] (Bron 1) Inhoudsopgave Inhoudsopgave Bladzijde 1 Hoofdstuk 1 Bladzijde 2 Hoofdstuk
Nadere informatieEnergie uit Water. - Hype of Kans - Marcel Bruggers Deltares 29 april 2010
Energie uit Water - Hype of Kans - Marcel Bruggers Deltares 29 april 2010 Duurzame Energie uit Water Laagverval waterkracht Aquatische biomassa Golfenergie Thermische energie uit de zee Getij-energie bassin/
Nadere informatieHoe kunnen we dat probleem oplossen? Door er zelf een te maken! Wij maken in dit project een bloem die reageert op het licht.
Bloemen hebben zonlicht nodig om te bloeien, sommigen gaan zelfs dicht als het donker wordt. We moeten ze ook steeds kunnen verzetten zodat ze kan geplaatst worden in de tuin, op de vensterbank, op het
Nadere informatieslibvergisting, wordt omgezet in elektric iteit 0,029 per kwh. slibvergisting, wordt omgezet in elektriciteit 0,029 per kwh.
Regeling van de Minister van Economische Zaken van.., nr. WJZ, houdende vaststelling van de vaste bedragen per kwh ter stimulering van de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie voor het jaar 2005
Nadere informatie6,9. Aardolie. Aardgas. Steenkool. Kernenergie. Werkstuk door een scholier 2060 woorden 29 februari keer beoordeeld. Scheikunde.
Werkstuk door een scholier 2060 woorden 29 februari 2004 6,9 109 keer beoordeeld Vak Scheikunde Inleiding Van dit werkstukje kun je leren welk soort energie goed is voor het milieu. Dit werkstukje gaat
Nadere informatieBestaat er witte steenkool?
leestekst Bestaat er witte steenkool? Een woordje uitleg bij de werking van een waterkrachtcentrale. Is water sterk?, vroeg onze meester altijd. Natuurlijk, want er kunnen boten op varen!, grapte hij dan.
Nadere informatieMigratie door een temporele nevengeul en habitatgebruik door vissen in de Itterbeek. Arthur de Bruin
Migratie door een temporele nevengeul en habitatgebruik door vissen in de Itterbeek Arthur de Bruin Deelonderzoeken 1. Migratie temporele nevengeul 2. Habitatgebruik vissen Itterbeek Itterbeek Schouwsmolen
Nadere informatieAdvies betreffende vrije vismigratie op de Kasteelbeek, West-Vlaanderen
Advies betreffende vrije vismigratie op de Kasteelbeek, West-Vlaanderen Nummer: INBO.A.2010.133 Datum: 27 april 2010 Auteur(s): Contact: David Buysse Marijke Thoonen - marijke.thoonen@inbo.be Kenmerk aanvraag:
Nadere informatie100% groene energie. uit eigen land
100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse
Nadere informatieOnderverdeeld naar sector bedraagt het energieverbruik procentueel: 32% 18%
Aan: gemeenteraad Van: B&W Datum: 9 november 2009 Betreft: Motie 134 "Meetbare stappen Duurzame Energie" In de raadsvergadering van 22 april 2009 is naar aanleiding van het onderwerp Duurzaamheidsplan
Nadere informatieNederland leeft met vismigratie Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblemen. Tom Buijse
Nederland leeft met vismigratie Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblemen Tom Buijse 1 Aanleiding Aanleiding Decembernota 2006 Kaderrichtlijn Water Om vismigratie naar ecologisch waardevolle
Nadere informatieJij en energie: Problemen en oplossingen
Figuur 1 Affakkelen van gassen, fossiele brandstofopslag in Den Helder bron: AMeces Toen eind jaren zestig de grote gasvoorraad in Nederland ontdekt werd, zijn de industrie en de huishoudens massaal overgeschakeld
Nadere informatieEnergie opslag. Potentiële energie van water HUMSTERLAND ENERGIE. October 29, 2018 Opgesteld door: Walther L. Walraven
Energie opslag Potentiële energie van water HUMSTERLAND ENERGIE WWW.HUMSTERLANDENERGIE.NL October 29, 2018 Opgesteld door: Walther L. Walraven Energie opslag Potentiële energie van water Natuurkundige
Nadere informatieWatermanagement en het stuwensemble Nederrijn en Lek. Voldoende zoetwater, bevaarbare rivieren
Watermanagement en het stuwensemble Nederrijn en Lek Voldoende zoetwater, bevaarbare rivieren Rijkswaterstaat beheert de grote rivieren in Nederland. Het stuwensemble Nederrijn en Lek speelt hierin een
Nadere informatieKwaliteit oppervlaktewater, 2009
Indicator 6 maart 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste waterlichamen voldoen
Nadere informatieEcologische kwaliteit oppervlaktewater, 2009
Indicator 2 maart 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De ecologische kwaliteit van het
Nadere informatieDe Nederlanders en hun vakantiebestemmingen
Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt één punt toegekend. De Nederlanders en hun vakantiebestemmingen 1 maximumscore 1 Tot de lange vakanties, want bij lange vakanties wordt
Nadere informatieInhoudsopgave. Voorblad, bladzijde 1. Inhoudsopgave, bladzijde 2. Inleiding, bladzijde 3. Wat houd duurzame-energie in?
1 Inhoudsopgave Voorblad, bladzijde 1 Inhoudsopgave, bladzijde 2 Inleiding, bladzijde 3 Wat houd duurzame-energie in?, bladzijde 4 Wat is zonne-energie?, bladzijde 5 Wat is waterkracht?, bladzijde 6 Wat
Nadere informatie1. Ecologische voetafdruk
2 VW0 THEMA 7 MENS EN MILIEU EXTRA OPDRACHTEN 1. Ecologische voetafdruk In de basisstoffen heb je geleerd dat we voedsel, zuurstof, water, energie en grondstoffen uit ons milieu halen. Ook gebruiken we
Nadere informatieWindenergie & Windpark Neer. Har Geenen Eric van Eck
Windenergie & Windpark Neer Har Geenen Eric van Eck Inhoud van deze presentatie 1. Waarom duurzame energie 2. Potentieel windenergie 3. Overheidsbeleid en wetgeving 4. Windpark Neer 5. Ontwikkeling wind
Nadere informatieVis laten lijden of geleiden? Wetenschapswinkel Biologie Sectie Natuurwetenschap en Samenleving. Kim Beijer. P-UB-2003-06 september 2003
Vis laten lijden of geleiden? Kim Beijer P-UB-2003-06 september 2003 Wetenschapswinkel Biologie Sectie Natuurwetenschap en Samenleving Vis laten lijden of geleiden? Een beoordeling van de effectiviteit
Nadere informatieRapport vissterfte op de Boezingegracht augustus 2013
Rapport vissterfte op de Boezingegracht augustus 2013 Kristof Vlietinck Beleidsthemabeheerder Visserij Agentschap voor Natuur en Bos Centrale Diensten Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20 bus 8 te 1000
Nadere informatie