Uw kenmerk Ons kenmerk Contactpersoon Doorkiesnummer JuZa hd Mevr. mr. J.H. Dekkers (035)

Transcriptie

1 AANGETEKEND NOS - RTV t.a.v. het bestuur Postbus JT HILVERSUM Datum Onderwerp 10 augustus 2004 sanctiebeschikking EK Schaatsen/Sportjournaal Uw kenmerk Ons kenmerk Contactpersoon Doorkiesnummer JuZa hd Mevr. mr. J.H. Dekkers (035) Bij brief van 15 april 2004, kenmerk JuZa hd, hebben wij u op de hoogte gebracht van ons voornemen tot het opleggen van een bestuurlijke boete wegens overtreding van de artikelen 52, tweede lid, en 52b, tweede lid, van de Mediawet. Op 10 juni 2004 is een hoorzitting gehouden bij het Commissariaat waarbij u uw zienswijze naar voren heeft gebracht. Het verslag van de hoorzitting is bijgevoegd. Bij brief van 2 juli 2004 heeft u ons twee faxen doen toekomen waarin afspraken bevestigd worden tussen PRO SPORT, werkend in opdracht van de NOS en de STER, en OMD Nederland, die Tiscali ADSL als klant heeft. De relevante bepalingen zijn opgenomen in de bijlage. 1. Feiten 1.1 Sponsorvermelding EK schaatsen Op 11 januari 2004 heeft u van ca uur tot ca. 17:07 uur het programmaonderdeel EK schaatsen uitgezonden. Het programmaonderdeel bevat een live verslag van het EK Schaatsen Allround in het Thialff stadion te Heerenveen. Het verslag wordt afgewisseld met studiogesprekken. De uitzending eindigt met de huldiging van de winnaars. Tijdens de dweilpauzes worden reclameblokken uitgezonden. Aan het einde van het programmaonderdeel wordt Tiscali in de hoedanigheid van sponsor van het programmaonderdeel EK schaatsen vermeld. Een voice-over vermeldt: Deze uitzending werd mede mogelijk gemaakt door Tiscali ADSL. De sponsorvermelding bestaat uit een stilstaand beeld (billboard). Het billboard ziet er als volgt uit. Het beeld is horizontaal in twee vlakken verdeeld. Het bovenste driekwart gedeelte is paars gekleurd. Het onderste kwart gedeelte is oranje gekleurd. Onderaan in het paarse vlak staat in witte letters over de gehele breedte van het beeld in hoofdletters TISCALI vermeld. Recht onder de laatste vier letters van het woord TISCALI staat in witte hoofdletters cursief ADSL vermeld. Tussen alle letters staan dunne, witte, verticale lijntjes. Om uur en om 15:07 uur wordt het programmaonderdeel onderbroken door een reclameblok. In beide programmaonderbrekende reclameblokken is de eerste en laatste reclameboodschap een reclame voor Tiscali. Het reclameblok aansluitend aan het programmaonderdeel start met een reclameboodschap voor Tiscali. De reclameboodschap ziet er nagenoeg hetzelfde uit als het hierboven beschreven billboard. 1.2 Sportjournaal / PeptoProSports Op woensdag 18 januari 2004 heeft u van 19:05 uur tot 19:25 uur het programmaonderdeel Sportjournaal uitgezonden. Het programmaonderdeel bevat nieuws en achtergronden over sport en sport- gerelateerde onderwerpen. Tijdens het Sportjournaal wordt om ca. 19:17 in een 2 minuten

2 en 13 seconden durend item aandacht besteed aan de recent door DSM ontwikkelde hersteldrank genaamd PeptoProSports. Tijdens het item vinden de volgende vertoningen en vermeldingen plaats. Judoka Mark Huizinga: PeptoProSports voor een extra snel herstel na zware inspanning. Tijdens deze vermelding houdt hij met zijn linkerhand een pakje PeptoProSports omhoog. De produktnaam PeptoProSports wordt gedurende 7 seconden getoond. Direct hierop volgend vermeldt een voice-over: Zo zou een reclame er voor de nieuwe hersteldrank uit kunnen zien, maar dan wel bij een commerciële zender. PeptoProSports, bijna niet uit te spreken, en anders dan andere energiedrankjes. Kort hierop vermeldt een voice-over: Olympisch kampioen Mark Huizinga experimenteert al een tijdje met het nieuwe product. De judoka is enthousiast. Hij vindt het drankje vooral praktisch. Mark Huizinga: Na een training is het lastig om direct goed te eten. Als je een zware training hebt gehad is je lichaam nog zo bezig van die inspanning dat je meestal tot eten kom je toch niet. En zo n drank dat krijg je nog wel even makkelijk weg. Het item eindigt met de volgende vertoning en vermelding: Een voice-over vermeldt: ( ) voorlopig moeten de sporters het doen met een mierzoet sportdrankje en hoe maak je daar nou op een publieke zender reclame voor, dat doe je zo : Technisch directeur NOC*NSF Joop Alberda: Het is niet mijn taak om het te verkopen, maar ik doe altijd een dringend appel op elke topsporter in Nederland die zijn vak echt serieus neemt, om altijd te gaan zoeken in elke hoek of er iets is. En ik denk dat herstel één van de sleutelfactoren zou kunnen zijn waarin Nederland zich zou kunnen onderscheiden van het buitenland, en dat is een hele mooie olympische boodschap. 2. Overwegingen 2.1 Sponsorvermelding EK schaatsen Inleiding Artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet, geeft aan hoe een sponsorvermelding vormgegeven dient te worden. De sponsorvermelding in het programmaonderdeel EK schaatsen voldoet niet aan twee van deze voorwaarden. De sponsorvermelding is zowel wervend als beeldvullend, hetgeen ingevolge artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet niet is toegestaan. Wervende sponsorvermelding Op grond van artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet is de sponsorvermelding zodanig vormgegeven dat zij niet voldoet aan de wettelijke definitie van reclameboodschap, bedoeld in artikel 1, onderdeel kk. Ingevolge artikel 11, onderdeel a, van de BSPO, voldoet een vermelding van de sponsor in ieder geval aan de wettelijke definitie van reclameboodschap indien een product of dienst waarneembaar en identificeerbaar, geheel of gedeeltelijk, wordt vermeld of getoond. Door de toevoeging ADSL bij de sponsorvermelding wordt een dienst van Tiscali getoond, waardoor de sponsorvermelding voldoet aan de wettelijke definitie van een reclameboodschap. JuZa hd blad 2

3 Ten overvloede merken wij op dat u met gebruikmaking van de kleuren paars en oranje bij de sponsorvermelding, dezelfde kleuren die op de internetsite van Tiscali gebruikt worden om de dienst ADSL te promoten, indirect verwijst naar een dienst van de sponsor, waardoor ingevolge artikel 11, onderdeel b, van de BSPO, de sponsorvermelding voldoet aan de wettelijke definitie van reclameboodschap. In het sanctievoornemen hebben wij gesteld dat het wervende effect van de sponsorvermelding nog eens versterkt wordt door de grote gelijkenis met de reclameboodschappen van Tiscali, uitgezonden tijdens en na het programmaonderdeel, zoals weergegeven onder de feiten. Op de hoorzitting heeft u aangegeven dat de toevoeging ADSL geen betrekking heeft op een dienst van Tiscali, maar een onderdeel is van de naam van de sponsor, namelijk Tiscali ADSL. Dit is een zelfstandige vennootschap van Tiscali, die de handelsnaam Tiscali ADSL voert. Artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet is dan ook niet overtreden. Vervolgens is het niet terecht dat het leerstuk van de aanhakende reclame één op één wordt toegepast op de sponsorvermelding, omdat dit nu juist een onderdeel van het programma is waarop een omroep geen invloed kan uitoefenen in die zin dat een omroep wettelijk verplicht is de sponsor te vermelden. Wat in STER-zendtijd gebeurt, komt niet voor rekening van de NOS. Wat betreft het kleurgebruik van de sponsorvermelding geeft u aan dat deze kleuren op de site van Tiscali gebruikt worden bij het overzicht van alle producten en dus niet alleen bij het product ADSL. Artikel 7, van de BSPO, bepaalt dat in artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet, onder een naam wordt verstaan: de statutaire naam of handelsnaam van de sponsor, onderscheidenlijk de evenementensponsor, zoals vermeld in het handelsregister. In het handelsregister staat als handelsnaam van de onderneming Tiscali ADSL vermeld. Echter, de wetgever heeft bij het toestaan van sponsorvermeldingen op radio en televisie aangegeven dat deze vermeldingen dienen ter informatie van het publiek en niet als een alternatieve vorm van reclame voor de sponsor. De wetgever heeft dit in de Mediawet en het Mediabesluit tot uitdrukking laten komen middels de zinsnede ( ) de vermelding is voorts zodanig vormgegeven dat zij niet voldoet aan de wettelijke definitie van reclameboodschap bedoeld in artikel 1, onderdeel kk, van de Mediawet. ADSL is een dienst van de sponsor. Gezien artikel 11, onderdeel a, van de BSPO, maakt deze toevoeging de sponsorvermelding wervend en voldoet zij aan de wettelijke definitie van reclameboodschap. Gezien de bedoeling van de wetgever is de toevoeging van een dienst, ondanks de registratie van de handelsnaam in het handelsregister, niet toegestaan. Ten slotte rijst de vraag of het betreffende bedrijf daadwerkelijk de financiële bijdrage heeft verstrekt. Vanwege het feit dat bij de betaling van de sponsorgelden gebruik wordt gemaakt van een tussenpersoon, zoals blijkt uit de contracten, is ons niet onmiskenbaar duidelijk dat de financiële bijdrage afkomstig is van het bedrijf Tiscali ADSL. Wij zullen u het voordeel van de twijfel geven en het erop houden dat dit wel het geval is. Het leerstuk van de aanhakende reclame is niet toegepast. Wij hebben een overtreding geconstateerd op grond van het feit dat de sponsorvermelding ingevolge artikel 11, onderdeel b, van de BSPO, wervend is. Ter onderbouwing van onze stelling dat het billboard de vorm van een reclameboodschap heeft hebben wij gewezen op de grote gelijkenis tussen het billboard en de reclameboodschappen van Tiscali. Ingevolge artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet, is het niet toegestaan dat een billboard zodanig is vormgegeven dat zij voldoet aan de definitie van een reclameboodschap. Dat u al dan niet invloed heeft gehad op de inhoud van de reclameboodschap doet aan deze constatering niet af. Uw verweer wat betreft het kleurgebruik doet niet af aan het feit dat ingevolge artikel 11, onderdeel b, van de BSPO, sprake is van een wervende sponsorvermelding. JuZa hd blad 3

4 U heeft derhalve naar ons oordeel artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet overtreden. Beeldvullende sponsorvermelding Op grond van artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet, is de sponsorvermelding niet beeldvullend. Ingevolge artikel 12, van de BSPO is een sponsorvermelding niet beeldvullend indien het tonen van de naam, het handelsmerk, logo of beeldmerk is aangevuld met een duidelijk leesbare mededeling zoals: dit programma is (mede) mogelijk gemaakt door. Aangezien de sponsorvermelding van Tiscali ADSL niet is aangevuld met een duidelijk leesbare mededeling zoals: dit programma is mede mogelijk gemaakt door is de sponsorvermelding beeldvullend. U heeft tijdens de hoorzitting aangevoerd dat een rigide uitleg van artikel 12, van de BSPO tot de conclusie leidt dat de sponsorvermelding niet op de juiste wijze heeft plaatsgevonden, omdat een duidelijk leesbare tekst ontbreekt. Wel is in de geest van het artikel gehandeld. Door de voice-over is het publiek geïnformeerd dat Tiscali de programmasponsor was. Dat hoorbaarheid voldoende zou moeten zijn, blijkt bovendien ook uit artikel 9, van de BSPO, inzake de sponsorvermelding ter informatie van het publiek. Deze artikelen spreken elkaar in dit geval tegen. Artikel 9, van de BSPO prevaleert boven artikel 11, van de BSPO: het waarschuwende/informatieve element is belangrijker dan het reclame-element. U verzoekt daarom bij de bepaling van de hoogte van de boete het hiervoor toegekende punt in mindering te brengen. Artikel 9, van de BSPO, is een uitwerking van artikel 52b, eerste lid, van de Mediawet. Artikel 12, van de BSPO, is een uitwerking van artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet. Om te voldoen aan artikel 52b, van de Mediawet, dient aan beide voorwaarden te zijn voldaan. Artikel 9 en 12, van de BSPO spreken elkaar dan ook niet tegen, maar zijn cumulatief. De frase of hoorbaar, in artikel 9 van de BSPO is daarbij met name gericht op radio. Dit is af te leiden uit de toelichting op artikel 9, van de BSPO, waarin staat: Een sponsorvermelding geschiedt in het belang van de kijker of luisteraar, teneinde duidelijk te maken dat het programmaonderdeel gesponsord is en door wie. Een sponsorvermelding op de televisie dient daarom gepaard te gaan met een duidelijk leesbare mededeling om niet beeldvullend te zijn. U heeft derhalve naar ons oordeel artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet overtreden. 2.2 Sportjournaal / PeptoProSports In de uitzending van het programmaonderdeel Sportjournaal op 18 januari 2004 heeft u de sportdrank PeptoProSports getoond en vermeld. Deze uitingen zijn voor het gemiddelde publiek duidelijk waarneembaar, op grond waarvan het in staat is het product te identificeren. Het mag als een feit van algemene bekendheid worden verondersteld dat indien op een min of meer opvallende wijze en niet in negatieve zin namen worden getoond en vermeld in een televisie-uitzending doorgaans een deel van het kijkerspubliek tot aankoop wordt bewogen (zie ook uitspraak RvSt., d.d. 21 augustus 1997, nr. R Tros Aktua in bedrijf). In het sanctievoornemen hebben wij gesteld dat u artikel 52, tweede lid, van de Mediawet heeft overtreden, gezien het feit dat de sportdrank werd aangeprezen en op een overdreven en overdadige wijze getoond en vermeld werd. Tijdens de hoorzitting heeft u medegedeeld dat PeptoPro Sports deel uit maakt van de voorbereiding van de topsporters voor de Olympische Spelen. Daarom is het drankje alleen gratis JuZa hd blad 4

5 voor topsporters verkrijgbaar via NOC*NSF. Het drankje zal derhalve niet in de handel verkrijgbaar zijn en DSM heeft hier ook geen plannen toe. Daar u aannemelijk heeft gemaakt dat het drankje PeptoPro Sports niet in de handel verkrijgbaar zal zijn, is geen sprake van een reclame-uiting. Derhalve trekken wij voor dit deel ons sanctievoornemen in. Nu geen sprake is van een overtreding achten wij het niet nodig op uw overige bezwaren in te gaan. 3. Bestuurlijke boete Op grond van artikel 135, eerste lid, van de Mediawet, kunnen wij u een bestuurlijke boete opleggen bij overtreding van het bepaalde bij of krachtens de Mediawet. Ingevolge de Beleidslijn Sanctiemaatregelen 1999 hanteren wij voor de bepaling van de hoogte van de boete vaste berekeningsgrondslagen die met factoren voor de ernst van de overtreding en voor de mate van verwijtbaarheid worden vermenigvuldigd. Per 31 december 2003 is artikel 135, eerste lid, van de Mediawet gewijzigd. Met deze wijziging zijn de wettelijke boetemaxima herzien. De artikelen 2.6 en 2.7 van de Beleidslijn Sanctiemaatregelen geven nadere invulling aan artikel 135 van de Mediawet door middel van het vaststellen van een berekeningsmethodiek. Voor het berekenen van de berekeningsgrondslag met betrekking tot overtredingen begaan na 31 december 2003, baseren wij ons op deze berekeningsmethodiek waarbij wij uitgaan van de wettelijke boetemaxima, zoals vastgesteld bij de bovengenoemde wetswijziging. Sponsorvermelding EK schaatsen Bij overtreding van het bepaalde in artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet, geldt voor u als publieke landelijke omroep een berekeningsgrondslag van 3.500,- In het sanctievoornemen hebben wij een berekeningsgrondslag van 6.750,- gehanteerd. Sinds de wijziging van de Mediawet is echter een overtreding van artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet in de laagste boetecategorie geplaatst. Dit houdt in dat een berekeningsgrondslag van 3.500,- gehanteerd dient te worden, zolang de Mediawet op dit punt niet wordt herzien. Voor de ernst van de overtreding kennen wij 2 punten toe. Wij kennen 1 punt toe voor het feit dat het om een wervende sponsorvermelding gaat en 1 punt voor het feit dat de sponsorvermelding beeldvullend getoond is. Voor de mate van verwijtbaarheid kennen wij geen punten toe. Wij leggen u derhalve een bestuurlijke boete op van 7.000,- wegens overtreding van artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet. 4. Betaling Betaling van de boete dient te geschieden aan de hand van de separaat toegestuurde factuur. Olympische Spelen Gebleken is dat de uitzendingen rondom de Tour de France gesponsord werden door Tiscali ADSL. Het billboard is inmiddels gewijzigd en niet meer beeldvullend, waarmee voldaan is aan de zinsnede uit artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet, dat een sponsorvermelding niet beeldvullend mag zijn. Echter, het billboard is vrijwel identiek aan de reclameboodschap van Tiscali, uitgezonden in het reclameblok voorafgaand aan en aansluitend op de uitzending. Hierdoor wordt JuZa hd blad 5

6 met gebruikmaking van beeld indirect verwezen naar de producten dan wel diensten van Tiscali. Gezien het feit dat ingevolge artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet een sponsorvermelding niet zodanig mag zijn vormgegeven dat zij voldoet aan de wettelijke definitie van een reclameboodschap, is het billboard niet toegestaan. Verder blijkt uit het contract tussen de NOS en Tiscali ADSL dat de duur van de sponsorvermelding (het billboard) 5 seconden is. Ingevolge artikel 52b, tweede lid, van de Mediawet, duurt de vermelding van de sponsors met betrekking tot een gesponsord programmaonderdeel in totaal ten hoogste 5 seconden. Dit houdt in dat een billboard voorafgaand en aansluitend aan het programmaonderdeel ten hoogste 2,5 seconden getoond kan worden. Het 5 seconden tonen van het billboard van Tiscali is derhalve in strijd met de wet. Daarnaast blijkt uit het contract dat de samenwerking voortduurt tot en met ná de Olympische Spelen. De Olympische Spelen zullen aanstaande vrijdag, 13 augustus 2004, van start gaan. Wij geven u derhalve tot en met 13 augustus 2004 de tijd het betreffende billboard in overeenstemming te brengen met de mediawettelijke regelgeving. Indien dit niet gebeurt, zijn wij genoodzaakt nadere stappen te ondernemen. Hoogachtend, COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA, prof. dr. Jan van Cuilenburg voorzitter mr. Inge Brakman commissaris Wij wijzen u erop dat op grond van de Algemene wet bestuursrecht de natuurlijke persoon of rechtspersoon wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, daartegen binnen zes weken na de dag waarop dit besluit op de voorgeschreven wijze is bekendgemaakt, een bezwaarschrift kan indienen bij het Commissariaat voor de Media, postbus 1426, 1200 BK te Hilversum. Bijlagen: 1. verslag hoorzitting 2. relevante regelgeving JuZa hd blad 6