illustraties: Reinhart

Transcriptie

1 illustraties: Reinhart

2 COVERstory coverstory studiekeuze Te veel brochures, te weinig coaching Ik kan niet kiezen Driekwart van alle zesdejaars aso, tso en kso bezoekt de studieinformatiedagen (SID-ins) Toch bereidt een op de vier scholen haar leerlingen niet voor op het hoger onderwijs Leerlingen missen vooral zelftests en feedback over hun talenten Ik vroeg in een school of ik twee lesuren kreeg om de laatstejaars de basisinformatie over studeren in het hoger onderwijs te geven, zegt Piet De Koning van het Vrij CLB regio Gent. Ik kreeg te horen: Je moet die informatie niet te vroeg geven. Anders zijn ze de rest van het jaar alleen daar nog mee bezig en niet meer geïnteresseerd in onze lessen. Al tien jaar zijn de scholen verantwoordelijk voor de onderwijsloopbaanbegeleiding van hun leerlingen. Maar toch zijn er nog altijd die niet weten hoe ze dat moeten aanpakken. Liefst driekwart van alle zesdejaars aso, tso en kso gaat straks naar de studieinformatiedagen (SID-ins). Op die beurzen geven onderwijsinstellingen van de verschillende netten informatie over hun studieaanbod na het secundair. Ook een op de zeven laatstejaars bso gaat langs op een SID-in. Nog nooit beschikten laatstejaars secundair over zo veel informatie over het hoger onderwijs. Toch behaalt slechts 38 procent van de eerstejaars alle studiepunten in het eerste jaar hoger. Waarom hebben die jongeren het zo moeilijk om de juiste studiekeuze te maken? Die overvloed aan informatie komt niet altijd op het juiste moment in het studiekeuzeproces, zegt Hilde Van Puyenbroeck, diensthoofd studieadvies van de Arteveldehogeschool in Gent. Studiekeuze is een complex proces. Je moet je ervan bewust worden dat je een studiekeuze moet maken, bepalen wat je talenten zijn, uitzoeken hoe het hoger onderwijs in mekaar zit en opleidingen van naderbij bekijken. Pas dan maak je een keuze waar je kan achterstaan. Als je overstelpt wordt met december 2011 klasse 11

3 25 % procent van de scholen bereidt zijn laatstejaars niet voor op het hoger onderwijs. 75 % procent van alle zesdejaars aso, tso en kso gaat naar een SID-in. In het bso bereikt de SID-in een op de zeven leerlingen. 40 % procent van de bezoekers op de SID-in zoekt tests rond zelfkennis. 50 % procent van de SID-in-bezoekers bereidt zich klassikaal voor. 80 % procent van de bezoekers is tevreden over de SID-ins. Uit: Karl Destoop, Een evaluatie van het concept 'SID-in', beleidsrapport, Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen, Universiteit Gent, folders terwijl je niet eens beseft dat je moet kiezen, dan gaat veel info gewoon verloren. leraren coachen niet leerlingen doorlopen dat studiekeuzeproces op hun eigen tempo. Ze rijden zich af en toe vast, keren op hun stappen terug. Als leraar of begeleider moet je je leerlingen dus goed individueel opvolgen om te zien waar ze precies in dat proces zitten. Maar net bij dat coachen loopt het fout. liefst een op de vier leerlingen is niet voorbereid op het bezoek aan de SID-in en dus evenmin op het hoger onderwijs. Waarom doet de school haar werk niet? Het zwaartepunt van studiekeuzebegeleiding is sinds 2001 gaan overhellen van de ClB s naar de scholen. Maar veel leraren weten nog steeds niet hoe ze hun leerlingen bij hun studiekeuze moeten coachen, zegt Van Puyenbroeck. Vaak spreekt de directeur een vaste leraar aan: die van Nederlands, psychologie, godsdienst of zedenleer. Die is dan verantwoordelijk voor de infoavond voor de ouders en het bezoek aan de SID-in. Daarmee is de kous vaak af. De school is formeel in orde, want voldoet aan de vakoverschrijdende eindtermen. De meeste scholen zijn blij dat ze erin slagen om hun leerlingen een diploma secundair onderwijs te laten behalen, maar ze kijken niet verder naar het hoger. Veel leraren weten niet wat leerlingen moeten kennen en kunnen als ze aan hoger onderwijs beginnen. Soms moet ik bedelen om een uurtje advies mijn vak, schoon vak Je hebt scholen waar je moet bedelen om een uurtje studiekeuzebegeleiding te krijgen, zegt Piet De Koning van het Vrij ClB regio Gent. Met zijn ClB geeft hij leerlingen een algemeen zicht op hoger onderwijs, en gaat hij in op keuzeproblemen. Je krijgt reacties als We verliezen al zo veel uren voor ons vak. leraren staan natuurlijk onder 12 KlASSE december 2011

4 CoVERsToRy STUDIEKEUZE Onderwijskiezer helpt jongeren kiezen Zijn je leerlingen op zoek naar een studierichting die goed bij hen past? Dan kunnen ze terecht op de gloednieuwe CLB-website Onderwijs kiezer. Daar vinden ze objectieve, onafhankelijke en kwaliteitsvolle informatie over alle studierichtingen en opleidingen in Vlaanderen en Brussel. druk: ze moeten lesgeven, leerlingen begeleiden, problemen van leerlingen in de klas of thuis oplossen, aandacht hebben voor leerlingen met leerstoornissen die specifieke aandacht vragen, en dan komt studiekeuze daar ook nog bij. Van Puyenbroeck: De leraar secundair is zeer gefocust op zijn eigen vak. logisch, want hij moet de eindtermen halen en hij wordt daar ook sterk in gestuurd door de leerplannen en handboeken. Maar wie is dan verantwoordelijk voor de vakoverschrijdende eindtermen, waar studiekeuze deel van uitmaakt? Als school moet je daar een geïntegreerd beleid rond voeren: ruimte voorzien in het curriculum, alle leraren verantwoordelijk maken, en hen ondersteunen om daar vakoverschrijdend werk van te maken. Want nu hangt studiekeuzebegeleiding te vaak af van het persoonlijke initiatief en het enthousiasme van een individuele leraar. Die mist daar echter soms de knowhow voor. Ook jonge leraren brengen die expertise niet binnen, want studiekeuzebegeleiding maakt nog te weinig deel uit van het curriculum van de lerarenopleiding. leraren hebben dus vorming nodig. Kan die van het ClB komen? De Koning: Jazeker. Er zit nu een hoop ongebruikte expertise bij het ClB. Enerzijds hebben ClB ers een brede kijk op het onderwijslandschap. Zij kennen alle studierichtingen. Bovendien hebben ClB ers een beter inzicht op welke Nog meer informatie over hoger onderwijs? Die hadden jongeren toch al? Dominique Veulemans en Dirk Verrycken (verantwoordelijken Onderwijskiezer): Ja, maar nu vinden ze alles op één netoverstijgende, actuele en laagdrempelige site. Zonder wachtwoorden of reclamebanners, in begrijpelijke taal geschreven en met een eenvoudige navigatie. leerlingen kunnen zo de SID-in voorbereiden, leren de structuur van het hoger onderwijs kennen, maar ook zichzelf. Aan de hand van een belangstellingsproef komen ze uit bij belangstellingsdomeinen. Dat leidt tot een profiel dat hen helpt om een studiekeuze te maken. Komt Onderwijskiezer in de plaats van de coachende leraar? Dominique Veulemans: Integendeel. Het is heel belangrijk dat de leraar of de studiekeuzebegeleider de leerling gidst. Onderwijskiezer stel je het best eerst klassikaal voor. En dan gebruiken leerlingen hem op verschillende momenten in hun studiekeuzeproces. Kiezen kan niet in één keer. Daarbij moet je je leerlingen ook individueel coachen, al is het maar om hen erop attent te maken dat het zinvol is alternatieven te verkennen. Onderwijskiezer richt zich ook uitdrukkelijk tot leraren, ouders en CLB-medewerkers. Dominique Veulemans: Als leraar of studiekeuzebegeleider krijg je soms vragen over materie waar je je niet al te deskundig in voelt. Daarop vind je het antwoord op Onderwijskiezer. Zo informeer je je laatstejaars uitgebreider en beter over het hoger onderwijs. Ook jonge ClBmedewerkers scholen we bij aan de hand van Onderwijskiezer. Door de veranderde rol van het ClB zijn die immers vooral expert op vlak van leerstoornissen en minder op het vlak van onderwijsloopbaanbegeleiding. Ten slotte is het erg belangrijk dat ook ouders zich voorbereiden op de SID-in en hun weg vinden in het studieaanbod. Ouders hebben nu te vaak foute ideeën en verkeerde verwachtingen over instapcompetenties of knelpuntberoepen. De SID-ins vinden gedurende het tweede trimester plaats in Roeselare, Haasrode, Genk, Gent en Antwerpen. In alle Vlaamse provincies behalve Limburg nemen ook beroepssectoren deel. Het CLB helpt je dit bezoek voor te bereiden. De CLB s en de beroepssectoren ontwikkelden ook een lessenpakket om een goede beroepskeuze te ondersteunen. Je vindt alle data, locaties en voorbereidingstips op december 2011 KlASSE 13

5 CoVERsToRy STUDIEKEUZE fasen leerlingen doormaken bij een keuzeproces. Daarom organiseren we nu in het kader van de SID-ins vormingsdagen voor leraren en ontwikkelen we werkmateriaal om de scholen te ondersteunen. Zo ervaar je als leraar zelf hoe het is om gecoacht te worden, ontdek je je sterke punten en doorloop je keuzetrajecten. Dan kan je veel beter je leerlingen begeleiden bij hun keuzeproces. Talent onbekend Bijna 40 procent van de bezoekers op de SID-ins heeft behoefte aan tests naar zelfkennis. Kennen leerlingen hun eigen klaar voor hoger onderwijs? talenten dan niet? Van Puyenbroeck: Nee. Ze weten wel wat ze niet kunnen: Ik ben slecht in wiskunde, Frans is een ramp. Vraag je hun wat ze wel goed kunnen, dan krijg je vage antwoorden als: Ik ben misschien wel sociaal. Ze beheersen niet de taal om over hun talenten te spreken. Daarom zijn tools die zelfinzicht geven, zoals Klaar voor hoger onderwijs (zie kader) zo belangrijk. Zelftests brengen je sterke kanten naar voren, zodat je die onmiddellijk kan inzetten en uitbouwen in het hoger. Maar als je als leraar je leerlingen niet coacht om die tools te gebruiken, schieten die hun doel voorbij. De dienst studieadvies van de Arteveldehogeschool ontwikkelde 'Klaar voor hoger onderwijs', een digitaal instrument dat leerlingen helpt een zicht te krijgen op de verwachtingen die het hoger onderwijs stelt op het vlak van studiekeuze-, leer-, ICT- en taalcompetenties. Die instapcompetenties zijn belangrijk voor een succesvolle start in het hoger onderwijs en worden hier gekoppeld aan de eindtermen secundair onderwijs. Via de website kunnen leerlingen, onder begeleiding van hun leraar of CLB-medewerker, deze vier instapcompetenties zelf testen. Elke startcompetentie heeft een module opgebouwd uit een inleidende video, één of meerdere screening(s), resultaten en tips. Als de toekomstige studenten de vier modules hebben ingevuld, dan kunnen ze hun resultaten in een portfolio raadplegen en aangeven hoe ze die verder willen ontwikkelen. Als leraar krijg je een zicht op het startprofi el van je leerlingen en kan je gedifferentieerd remediëren. Ook voor De Koning spelen leraren een belangrijke rol in talenten ontdekken: Scholen focussen te sterk op verbaal, wiskundig en ruimtelijk talent. De rest, zoals muzikaal of sociaal talent, zijn randverschijnselen. Het verhaal van meervoudige intelligentie is in het secundair onderwijs nog niet doorgebroken. Terwijl vaardigheden als jezelf kennen, informatie structureren en naar waarde schatten en beslissingen nemen net erg belangrijk zijn om een goeie studiekeuze te maken. geen selectieproef Kan een oriëntatietest leerlingen duidelijk maken of ze geschikt zijn voor een bepaalde studierichting? Ja, als die niet bindend is en geen toelatings- of selectieproef wordt, zegt Van Puyenbroeck. Alleen is zo n oriëntatieproef maar een momentopname. Als je je slecht in je vel voelt op het moment van de test, beïnvloedt dat het resultaat. En je dreigt mensen af te schrikken van wie talenten zich ontwikkelen in de loop van hun studies. Nee, wil je echt aan onderwijsloopbaanbegeleiding doen, begin dan in het kleuteronderwijs. leer je kinderen daar al hun talenten kennen. Spreek in het lager in de taal van je leerlingen over beroepen. Confronteer hen met wat ze graag doen, waar ze goed in zijn en zet dat in een leerlijn die je doortrekt in het secundair onderwijs. Zo krijg je in het laatste jaar secundair onderwijs sterke persoonlijkheden die hebben leren reflecteren, weten waar ze staan en waar ze naartoe willen. Dan moet je in de laatste graad niet van nul starten en vermijd je dat de ouders hun kinderen betuttelen en in hun plaats over de studiekeuze beslissen. Nu gebeurt studiekeuzebegeleiding vaak tussen de soep en de patatten, als het al gebeurt. 14 KlASSE december 2011