VLAAMS PARLEMENT BELEIDSBRIEF. Energie. Beleidsprioriteiten

Transcriptie

1 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 VLAAMS PARLEMENT Zitting oktober 2003 BELEIDSBRIEF Energie Beleidsprioriteiten ingediend door de heer Gilbert Bossuyt, Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie 4316

2 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 2 INHOUD Inleiding Deel 1 : Overzicht van de wijze waarop de regering gevolg heeft gegeven aan het Regeerakkoord, de beleidsnota, de resoluties en moties die door het Vlaams Parlement aangenomen zijn De strategische doelstellingen van het energiebeleid en de te bereiken effecten Vrijmaking van de energiemarkten Vrijmaking van de elektriciteitsmarkt Marktwerking Duurzaamheidcorrecties op de marktwerking Inleiding Sociale openbaredienstverplichtingen Openbaredienstverplichtingen inzake rationeel energiegebruik Openbaredienstverplichtingen inzake hernieuwbare energiebronnen en warmtekrachtkoppeling Vrijmaking van de aardgasmarkt Marktwerking Duurzaamheidscorrectie op de marktwerking : sociale openbaredienstverplichtingen VREG Actieplan REG in de huishoudens Inleiding REG-actieplannen van distributienetbeheerders Energieprestatieregelgeving De Europese richtlijn betreffende de energieprestatie van gebouwen De invoering van energieprestatie-eisen voor nieuwbouwwoningen en verbouwingen De optimalisatie van de controle op de energieprestaties van woningen De invoering van een energieprestatiecertificaat Begeleidende maatregelen bij de invoering van energieprestatie-eisen Stand van zaken Communicatie naar huishoudens Actieplan REG in de tertiaire sector Inleiding Cluster Energie Energieprestatienormen voor kantoren en scholen Communicatie naar tertiaire sector Blz.

3 3 Stuk 1918 ( ) Nr Actieplan REG in de industrie Inleiding Benchmarkingconvenanten Besluit Energieplanning Richtlijn verhandelbare emissierechten Projectgebonden mechanismen Actieplan Hernieuwbare Energie Inleiding Actieplan Fonds Hernieuwbare Energiebronnen Actieplan Warmtekrachtkoppeling Inleiding Warmtekrachtcertificaten Europese WKK-richtlijn Ontwerp van REG-decreet Bepalingen van het federaal regeerakkoord die een impact kunnen hebben op het gewestelijk energiebeleid Vrijmaking van de energiemarkten Protocol van Kyoto Deel 2 : Samenvatting van de beleidsopties en initiatieven van het energiebeleid voor Bijlagen : Bijlage 1 : het regeerakkoord, resoluties en moties die door het Vlaams Parlement aangenomen zijn Het regeerakkoord Met redenen omklede motie van 23 februari 2000 betreffende de beleidsnota Energie Resolutie van 23 mei 2001 betreffende de voorbeeldrol van de overheid met betrekking tot energiebesparing Met redenen omklede motie van 20 juni 2001 betreffende de realisatie van de Kyotodoelstellingen in Vlaanderen Resolutie van 20 maart 2002 betreffende het stimuleren van rationeel energiegebruik bij gezinnen Met redenen omklede motie van 9 juli 2003 over de liberalisering van de elektriciteits- en gasmarkt op 1 juli Het Vlaams Klimaatbeleidsplan Bijlage 2 : Uitvoering van de begroting Bijlage 3 : Beleidsinvulling van de begroting

4 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 4 Inleiding Sinds het begin van deze legislatuur werd een grote stap gezet naar een verzoening van het economische en sociale belang van energie met de eindigheid van de fossiele brandstoffen en de draagkracht van het milieu. Als Vlaams minister bevoegd voor Energie wens ik mij te engageren om de evenwichtsoefening tussen enerzijds het vrijmakingbeleid en anderzijds het stimuleren van een duurzame energiehuishouding tot een goed einde te brengen. Het werk zal hiermee niet voltooid zijn, doch de stevige fundamenten zullen gelegd zijn. De strategische doelstellingen van de beleidsnota Energie vormen de leidraad om binnen de toenemende concurrentiedruk in de energiesector, de nodige correcties aan te brengen inzake het rationeel energiegebruik, de milieuvriendelijke energieproductie en de toegankelijkheid van energie voor alle sociale groepen. Tot het einde van deze legislatuur zal ik hiervoor de waaier van instrumenten, zoals sensibiliserings- en informatiecampagnes, financiële prikkels en regelgeving, verder uitwerken. Een duurzaam energiebeleid komt vooral neer op een systematisch doelgroepenbeleid dat gericht is op gedragswijziging en responsabilisering. De uiteindelijke bedoeling is om de energievraag te beperken via een beleid gericht op rationeel energiegebruik en om de resterende energievraag in de mate van het mogelijke in te vullen met een milieuvriendelijke energieproductie, en dit binnen een vrije en dus concurrentiële energiemarkt. Uitvoering gevend aan de bepalingen van het reglement van het Vlaams Parlement (artikel 74) en aan de beslissing van de Vlaamse regering op 24 juli 2001, omvat de beleidsbrief volgende elementen: 1. Een overzicht van de wijze waarop de regering gevolg heeft gegeven aan het regeerakkoord, beleidsnota s, resoluties en moties die door het parlement aangenomen zijn (zie Deel 1 vanaf pag. 7); 2. Een samenvatting van de beleidsopties en initiatieven voor het volgende begrotingsjaar (zie Deel 2 vanaf pag. 42); 3. Een samenvatting van de elementen van het regeerakkoord, resoluties en moties die door het Vlaams Parlement werden aangenomen en die betrekking hebben op het energiebeleid (zie Bijlage 1: pag. 44); 4. Een overzicht van de uitvoering van de begroting tijdens het lopende begrotingsjaar (zie Bijlage 2: pag. 48); 5. Een prognose over de beleidsinvulling tijdens het volgende begrotingsjaar (zie Bijlage 3: pag. 50). Gilbert Bossuyt Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie

5 5 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 DEEL 1 OVERZICHT VAN DE WIJZE WAAROP DE REGERING GEVOLG HEEFT GEGEVEN AAN HET RE- GEERAKKOORD, DE BELEIDSNOTA, DE RESOLU- TIES EN MOTIES DIE DOOR HET VLAAMS PARLE- MENT AANGENOMEN ZIJN 1 DE STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN VAN HET ENERGIEBELEID EN DE TE BEREIKEN EFFECTEN Het Vlaamse energiebeleid wil enerzijds een optimale energiedienstverlening tegen correcte en sociaal aanvaardbare prijzen voor alle maatschappelijke groepen verzekeren, en anderzijds de uitstoot van CO 2 verminderen. De verbranding van fossiele brandstoffen veroorzaakte in 2002, via de uitstoot van CO 2, ongeveer 82,5% van alle broeikasgasemissies in het Vlaamse Gewest. De uitstoot van CO 2 in Vlaanderen is tussen aanzienlijk gestegen (+14%). De Vlaamse bevoegdheden binnen het beleidsdomein Energie bevinden zich hoofdzakelijk op het niveau van de eindgebruikers van energie. Daarbij streef ik naar een blijvende aanmoediging van het rationeel energiegebruik (REG) tijdens deze legislatuur met enerzijds een vermindering van het energieverbruik in de residentiële sector en anderzijds een toename van de energie-efficiëntie in de industrie en de dienstensector. Parallel is het noodzakelijk om de milieuvriendelijke productie van energie in de globale energievoorziening (energietransformatiesector) te vergroten door de uitwerking en uitvoering van actieplannen voor hernieuwbare energiebronnen en warmtekrachtkoppelinginstallaties. De kerndoelen van mijn beleid luiden als volgt: Beleidsdoel Optimale energiedienstverlening tegen correcte en sociaal aanvaardbare prijzen voor alle maatschappelijke groepen. Stimulering van het rationeel energiegebruik (REG) met het oog op een vermindering van het energieverbruik in de residentiële sector in 2004 t.o.v Stimulering van het rationeel energiegebruik (REG) met het oog op een toename van de energieefficiëntie in de industrie en de dienstensector Enkele beoogde effecten Daling van de energiefactuur van de huishoudens Daling van het aantal wanbetalers Verbetering van de concurrentiepositie van de KMO s Meer energiebewust handelen Vermindering van de brandstofleveringen Vermindering van de CO 2 -emissies in de residentiële sector in 2004 t.o.v Vermindering van de leveringen door de elektriciteitsdistributiesector Daling van de CO 2 -intensiteit van de industrie Daling van de CO 2 -intensiteit van de tertiaire sector Verhoging van de milieuvriendelijke Een aandeel van 6% groene stroom in de totale elektriciteitsleveringen productie van energie in de in Vlaanderen tegen globale energievoorziening. Een bijkomend WKK-vermogen van 600 MW tussen 1998 en 2005

6 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 6 De stand van zaken van volgende indicatoren ten opzichte van het begin van de legislatuur, geven aan in welke mate bovenstaande effecten reeds werden gerealiseerd. Indicatoren Aandeel van de energiefactuur in de totale uitgaven van de huishoudens (%) 1 Relatieve evolutie van het aantal onderbrekingen bij huishoudelijke klanten 2 Verhouding tussen de elektriciteitsprijs van een KMO in Vlaanderen en het gemiddelde van de elektriciteitsprijzen in Nederland, Frankrijk, Duitsland en Denemarken 3 1,10 Relatieve evolutie van de mate van energiebewust handelen ,3 van de Vlaming 4 Brandstofverbruik per huishouden (GJ, t genormaliseerd) 5 97,0 (100) 92,7 (95,6) 95,3 (98,2) CO 2 -uitstoot per huishouden (ton, t genormaliseerd) 5 6,30 (100) 5,95 (94,4) 6,09 (96,7) Elektriciteitsverbruik per huishouden 5 (GJ) 15,1 (100) 15,3 (101) 15,3 (101) Energie-intensiteit in de industrie (MJ/euro BTW) 5 11,5 (100) 10,7 (92,8) Energie-intensiteit in de tertiaire sector (MJ/euro BTW, 1,23 (100) 1,19 (96,7) t genormaliseerd) 5 Aandeel groene stroom in de elektriciteitsleveringen (%) 6 0,06 0,19 0,37 Opgesteld vermogen aan kwalitatieve WKK (MWe) Volgende vaststellingen kunnen uit de evolutie van de indicatoren worden afgeleid. Een bespreking en verklaring volgt waar nodig in de betreffende hoofdstukken van deze beleidsbrief. De elektriciteits- en aardgasmarkt voor de KMO s en de huishoudens is in Vlaanderen vrijgemaakt in Voor het weergeven van de indicatoren van de beoogde effecten is het bijgevolg nog wat te vroeg. In 2001 lag het energiegebruik in de huishoudens op hetzelfde peil als in 1998 en dit was ook zo voor het aandeel van de energiefactuur in de totale huishouduitgaven. In 2001 lag de gemiddelde elektriciteitsprijs van een KMO in Vlaanderen 10% hoger dan in een 4-tal Europese landen. Het aantal onderbrekingen van huishoudelijke elektriciteitsklanten was in 2001 met 6% gestegen ten opzichte van 1998 en geeft op dit vlak duidelijk de nood van een sociale correctie op de elektriciteitsvoorziening aan. Ten opzichte van 1998 werd bij de Vlaming een belangrijke vooruitgang in het energiebewust gedrag vastgesteld. Het energiebewuster handelen kwam tot uiting in het brandstofverbruik per huishouden (temperatuurgenormaliseerd), dat in 2001 met 4,4% was gedaald sinds Door het toenemend aandeel van aardgas in het nadeel van de andere brandstoffen, daalde de CO 2 -uitstoot nog wat meer (-5,6%). De cijfers voor 2002 tonen een stijging t.o.v. 2001, maar dit zijn nog schattingen uitgaande van slechts deels beschikbare gegevens. Het elektriciteitsverbruik per huishouden is in 2001 t.o.v lichtjes (+1%) toegenomen. De schattingen voor 2002 tonen een status-quo tegenover het jaar er voor. 1 NIS, huishoudbudgetenquêtes 2 Controlecomité voor de elektriciteit en het gas, Belgisch cijfer 3 European Prices Observatory 4 Een score berekend uit de antwoorden op een aantal vragen in de tweejaarlijkse enquête van ANRE naar het energiegebruik van de Vlaming (m.b.t. thermische kwaliteit van de woning, gebruik van energiezuinige toestellen, energiezuinig gedrag en inzet hernieuwbare energiebronnen) 5 Energiebalans 1998 en 2001 en voorlopige energiebalans 2002, Vito en berekeningen ANRE 6 ODE en berekeningen ANRE 7 Vito

7 7 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 De cijfers met betrekking tot de energie-intensiteit in de industrie en de tertiaire sector gaan slechts tot 2001 omwille van het niet beschikbaar zijn van de cijfers inzake bruto toegevoegde waarde. De energieintensiteit in de industrie kende een jaarlijkse daling sinds 1998 en lag in ,2% lager. Niettegenstaande 1998 en 2001 ongeveer even warme jaren waren, kon in 2001 een verbetering met 3,3% van de energie-intensiteit in de tertiaire sector worden gerealiseerd. Het aandeel van groene stroom in de elektriciteitsleveringen op het einde van 2002 betekent een verzesvoudiging sinds het begin van deze legislatuur (van 0,06% in 1998 naar 0,37% in 2002). Het opgesteld WKK-vermogen nam tussen 1998 en 2002 met 311 MWe toe maar sinds 2000 is een vertraging opgetreden. 2 VRIJMAKING VAN DE ENERGIEMARKTEN 2.1 Vrijmaking van de elektriciteitsmarkt Marktwerking Informatiecampagne De informatiecampagne die de VREG in 2003 voerde was vooral gericht op het bekendmaken van de openingsdata van 1 januari en 1 juli, zowel voor aardgas als elektriciteit, en op het voeren van een uitgebreide communicatie met belangenverenigingen en beroepsgroeperingen om ook via hun kanalen informatie te kunnen verspreiden. Er werden een paar miljoen eindverbruikers bereikt via een folder, de vernieuwde website, een radiocampagne en ten slotte via een speciaal tot dit doel opgerichte informatiecel bestaande uit drie personen. De lokale besturen werden geïnformeerd via de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten. Daarenboven zijn vanaf 4 juni 2003 de adressen en de telefoonnummers van alle leveranciers die elektriciteit en aardgas mogen leveren aan Vlaamse gezinnen terug te vinden op de vernieuwde website en op de VRT-teletekstpagina 696. Hierbij meen ik dat er ook veel aandacht moet besteed worden aan de lage-inkomensgezinnen die nu nog al te dikwijls verstoken blijven van de moderne communicatiekanalen. Daarom heb ik aan de VREG en de administratie (ANRE) gevraagd om gesprekken aan te gaan met de belangenvereniging voor mensen die in armoede leven (PRISO), specifieke vragen- en antwoordenlijsten op te stellen en informatieavonden te geven die tegemoet kwamen aan de noden van deze mensen. Deze communicatieinspanningen zullen in de toekomst worden voortgezet. De lijst met de voor deze doelgroep opgestelde vragen en antwoorden zal regelmatig geactualiseerd worden en via de communicatiekanalen van de desbetreffende belangenverenigingen en de OCMW s worden verspreid. Prijsvergelijking Ik heb aan de VREG opdracht gegeven om voor de afnemers de keuze tussen de leveranciers te vergemakkelijken door het objectiveren en vergelijkbaar maken van het aanbod van de verschillende leveranciers. Vanaf 1 juli 2003 biedt de website van de VREG de mogelijkheid voor particulieren om een concrete vergelijking te maken tussen de prijzen en de leveringsvoorwaarden van de elektriciteitsleveranciers in het Vlaamse Gewest. Op 1 september werden ook groenestroomleveringen opgenomen in de vergelijking. Voorlopig is de prijsvergelijking gebaseerd op energieverbruiksgegevens van typeverbruikers. Ik heb aan de VREG gevraagd om tegen begin 2004 de prijsvergelijking te baseren op reële energieverbruiksgegevens. Ook een prijsvergelijking voor aardgas moet tegen dan mogelijk zijn. Leveranciers - voldoende marktwerking? Om de vrijmaking te doen slagen is voldoende concurrentie vereist. In het eerste semester van 2003 verkregen nogmaals 3 energiebedrijven een leveringsvergunning voor elektriciteit: Trianel Energie BV, Eneco Energiehandelsbedrijf BV en City Power NV. Het marktaandeel van de nieuwe leveranciers steeg

8 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 8 tijdens het eerste kwartaal van 2003 met 74% als gevolg van de tweede vrijmakinggolf die startte op 1 januari 2003 en bedraagt intussen meer dan 7% 8. Het aantal (potentiële) aanbieders op de markt evolueert dus gunstig. Met negentien vergunde leveranciers op 1 september 2003 kan worden gesteld dat een voldoende aantal onafhankelijke leveranciers op de Vlaamse distributiemarkt voor elektriciteit actief is. Hierdoor hebben de meeste afnemers een reële keuze tussen verschillende elkaar beconcurrerende leveranciers. De meeste leveranciers richten zich naar verbruikers uit gans Vlaanderen. Enkel Elektriciteitsbedrijf Merksplas geeft aan voorlopig enkel afnemers uit de netgebieden van AGEM en IVEKA te willen beleveren. Naast Electrabel Customer Solutions en Luminus, die vrijwel overal actief zijn, zijn ook nieuwkomers EDF, E.ON, Nuon Belgium, SPE, RWE Plus Belgium en WattPlus al in 8 of meer distributienetgebieden aanwezig. De duurtijd voor contracten afgesloten in de Vlaamse energiemarkt bedraagt over het algemeen één tot drie jaar. De nieuwkomers blijken meestal contracten af te sluiten voor één of hoogstens twee jaar. Afnemers - voldoende marktwerking? Wat het aantal afnemers (uitgedrukt in toegangspunten) betreft dat door de verschillende leveranciers beleverd wordt, bracht de VREG de Vlaamse energiemarkt in kaart op 1 september 2003, Dit laat toe een beeld te vormen van de dynamiek van de markt, d.w.z. de leverancierswissels in de verschillende groepen afnemers. Bij de categorie van elektriciteitsafnemers met een aansluiting onder 56 kva is het aantal afnemers onder contract bij nieuwe leveranciers gestegen van 0,22% op 1 juli 2003 naar 0,94% op 1 september Dit duidt op een stijgende bereidheid om van leverancier te wisselen. In deze categorie is het aantal afnemers dat een contract met een nieuwe leverancier heeft afgesloten hoger bij de niet-residentiële afnemers (1,30%) dan bij de residentiele afnemers (0,87%). Naast 0,94% van de afnemers die een contract met een nieuwe leverancier heeft afgesloten, heeft 2,24% van de afnemers een contract met de standaardleverancier afgesloten, zodat 96,8% nog als toegewezen afnemers beleverd wordt door de standaardleveranciers. Van de grote elektriciteitsverbruikers op het distributienet die al langer vrij waren om een leverancier te kiezen, had op 1 september in totaal 42,2% een contract ondertekend, waarvan 5,19% met een nieuwe leverancier (op 31 maart lag dit cijfer nog op 3,73%). Bevraging van netbeheerders en leveranciers Er komen geen nieuwe meldingen van problemen of barrières bij de distributienetbeheerders meer bij. Dit is enigszins anders bij de leveranciers waar men blijkbaar meer praktische problemen ondervindt naar aanleiding van de tweede vrijmakingfase, vooral in verband met het tijdig verkrijgen van correcte meetgegevens. Waar de concurrentie mogelijk gemaakt werd op het Vlaamse distributieniveau, is er verder nog een probleem aan de productie- en importzijde waar het federale niveau haar bevoegdheden beter dient uit te spelen. De Raad voor de Mededinging heeft in zijn uitspraak van 4 juli 2003 alvast een aantal maatregelen genomen die de opening van de markt kunnen bevorderen. Bevraging van de afnemers De VREG peilde intussen ook naar de ervaringen van de afnemers zelf. De resultaten van de INRAstudie, uitgevoerd in het tweede trimester 2003 bij de afnemers van elektriciteit die vanaf 1 januari 2003 in aanmerking komende afnemers werden, stemmen hoopvol. 9 Meer dan 2 op 3 bedrijven vinden zich eerder wel (26%) tot zeker wel (41%) voldoende geïnformeerd. 90% van de respondenten herinnerde zich de brief die ze in de loop van oktober 2002 ontvingen van 8 Marktaandeel in termen van geleverde energie (bron: VREG, stand van zaken dd ) 9 De Vlaamse elektriciteits- en gasmarkt tijdens het eerste en tweede kwartaal van Vijfde marktrapport van de Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt van 12 augustus 2003

9 9 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 hun netbeheerder/intercommunale. 6% beweert nooit deze - nochtans wettelijk verplichte - brief ontvangen te hebben. Belangrijker is dat een grote meerderheid (83%) van de bedrijven deze brief duidelijk vond. 61% van de ondervraagde bedrijven ontving spontaan minstens 1 offerte. Hiervan was 44% op tijd voor de eerste keuzedatum van 1 december. In totaal kreeg 67% van de ondervraagde ondernemingen minstens 1 offerte. Van de ondervraagde ondernemingen tekende 20% al een contract in het eerste trimester van Bijna 60% van deze bedrijven deed dat voor 1 december 2002 en werd dus vanaf 1 januari beleverd door de leverancier van hun keuze. De motivatie om van leverancier te wisselen schuilt vooral in de prijs. Bedrijven die actief de sprong in de vrijgemaakte elektriciteitsmarkt waagden, werden hiervoor beloond door gunstigere prijsvoorwaarden. De bedrijven hebben over het algemeen zeer weinig moeilijkheden ondervonden indien ze van leverancier wilden wijzigen. Technisch Reglement Distributie Elektriciteit (TRDE) In januari 2003 is de VREG begonnen aan een herziening van het TRDE 10 met als doel het reglement te vervolledigen zodat rekening gehouden zou worden met de volledige vrijmaking van de elektriciteitsmarkt op 1 juli Tevens werden bijkomende bepalingen opgenomen om de dienstverlening van de distributienetbeheerders aan de leveranciers te verbeteren. De VREG heeft op 19 februari 2003 het rapporteringsmodel vastgesteld op basis waarvan dat elke netbeheerder jaarlijks een verslag moet overmaken aan de VREG waarin hij de kwaliteit van zijn dienstverlening in het voorgaande kalenderjaar beschrijft. Op 25 maart 2003 werden de principes goedgekeurd van een communicatieprotocol tussen de marktpartijen, op basis waarvan onder andere de uitwisseling van commerciële gegevens van de afnemers moet worden verwerkt. Aanwijzing distributienetbeheerders Overeenkomstig het besluit van de Vlaamse regering van 15 juni werden in de loop van AGEM, Interelectra, IVEG, PBE, WVEM, VEM, Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, Intergem, Gaselwest, Imea, Imewo, Iveka, Sibelgas, Iverlek, Elia en ETIZ aangewezen als distributienetbeheerder, telkens voor een hernieuwbare termijn van 12 jaar 12. BIAC NV werd aangewezen als kandidaat-distributienetbeheerder wat op 8 april 2004 in een definitieve aanduiding kan omgezet worden indien alle voorwaarden vervuld zijn Duurzaamheidcorrecties op de marktwerking Inleiding Om het algemeen belang te dienen, dient de vrijmaking van de Vlaamse energiemarkt begeleid en gestuurd te worden, zowel vanuit een sociale bewogenheid, als vanuit een ecologische bekommernis. Hierbij wens ik er vooral over te waken dat de aandacht voor het rationeel energiegebruik en de milieuvriendelijke energieproductie niet verminderd wordt door een toenemende concurrentiedruk in de energiesector. In het kader van de uitvoering van het Elektriciteits- en Aardgasdecreet werden daarom een aantal specifieke sociale en ecologische maatregelen genomen. 10 Technisch Reglement Distributie Elektriciteit Vlaams Gewest - Versie 1 juli 2002 (B.S. 31 juli 2002) 11 Besluit van de Vlaamse regering van 15 juni 2001 met betrekking tot de distributienetbeheerders voor elektriciteit (B.S. 5 september 2001) 12 Stand van zaken dd. 5 september 2003

10 Stuk 1918 ( ) Nr Sociale openbaredienstverplichtingen Elektriciteit is een basisbehoefte. Daarom heb ik een aantal sociale maatregelen genomen, die moeten voorkomen dat mensen die moeilijkheden hebben met de betaling van hun elektriciteitsfactuur, afgesloten worden. Deze maatregelen traden in werking op 1 juli Bij niet-betaling van de elektriciteitsfactuur mag de elektriciteitstoevoer niet zomaar worden afgesloten. De leverancier is in eerste instantie verplicht om de procedure bij wanbetaling te volgen. Dit betekent dat hij de klant een herinneringsbrief, gevolgd door een ingebrekestelling moet sturen. Tegelijkertijd wordt aan de verbruiker de mogelijkheid geboden om een afbetalingsplan op te stellen via het OCMW, een erkende instelling voor schuldbemiddeling of zijn leverancier. Pas als de verbruiker binnen de vooropgestelde termijnen geen maatregelen treft om zijn schulden af te lossen, mag de leverancier zijn contract met de klant opzeggen. Als de klant geen nieuwe leverancier vindt, dan is de netbeheerder verplicht om een budgetmeter met stroombegrenzer te plaatsen en om via de budgetmeter elektriciteit te blijven leveren. Voor beschermde klanten, dit zijn o.a. de personen die genieten van het sociaal tarief voor elektriciteit, is deze budgetmeter gratis. Een budgetmeter laat toe om elektriciteit te gebruiken die vooraf betaald werd. Bij iedere budgetmeter hoort een betaalkaart. De klant moet op voorhand zijn betaalkaart opladen en kan dan voor het opgeladen bedrag elektriciteit aan het volle vermogen gebruiken. Als het opgeladen bedrag opgebruikt is, valt de budgetmeter via de ingebouwde stroombegrenzer terug op een minimale levering van 6 ampère. Op die manier blijft de continuïteit van de elektriciteitsvoorziening gewaarborgd. Afsluiten kan slechts in zeer uitzonderlijke gevallen, namelijk als de klant kan, maar niet wil betalen (=onwil) én als de netbeheerder geen toegang krijgt tot de woning, maar nooit tijdens de koude wintermaanden (tussen 15 december en 15 februari). Als er enkel sprake is van onwil, wordt de stroombegrenzer van zes ampère uitgeschakeld. Dit betekent dat men nog steeds elektriciteit kan verbruiken op voorwaarde dat men ervoor betaald heeft. Mensen die geen geld hebben om hun elektriciteitsfactuur te betalen, kunnen bijgevolg niet langer worden afgesloten. In stedelijke gebieden komt er minstens één oplaadpunt voor de betaalkaarten van de budgetmeters binnen een straal van 3 km. In niet-stedelijke gebieden minimaal één oplaadpunt per inwoners en minimaal één per gemeente. Aangezien de netbeheerders niet onmiddellijk in staat zijn om voldoende budgetmeters en oplaadterminals te plaatsen, zullen zij gedurende een overgangsperiode van 1 jaar een prioriteitenplan uitvoeren. Dit prioriteitenplan werd voorgelegd aan en goedgekeurd door de administratie. Het centrale aandachtspunt hierbij is dat de verdere schuldopbouw bij de klanten zoveel mogelijk wordt beperkt. Tegen uiterlijk augustus 2004 zullen alle betreffende klanten over een budgetmeter beschikken. Voorlopig kan echter enkel de netbeheerder via de budgetmeter elektriciteit leveren. Om het systeem aan te passen zodanig dat meerdere leveranciers zouden kunnen leveren via de budgetmeter, heb ik de overgangsperiode tot 1 juli 2005 verlengd. Vanaf 1 juli 2005 zal bijgevolg kunnen ingegaan worden op de vraag van een leverancier of van een klant om een budgetmeter te plaatsen. Precies omdat momenteel slechts één leverancier, in casus de netbeheerder, via de budgetmeter elektriciteit kan leveren en omdat uit de actieplannen bleek dat er onvoldoende budgetmeters beschikbaar zijn, heb ik nog een aantal specifieke overgangsmaatregelen 14 genomen om de sociaal zwakkeren bij de overgang naar de vrije markt op 1 juli 2003 extra te beschermen enerzijds, en hen anderzijds toch de mogelijkheid te bieden om vrij een leverancier te kiezen. Klanten die op 1 juli 2003 reeds een budgetmeter hadden en die geen nieuwe leverancier kozen, werden, in tegenstelling tot de andere klanten, niet overgedragen naar de standaardleverancier. Een overdracht naar de standaardleverancier zou immers betekenen dat de budgetmeter moet worden uitge- 13 Besluit van de Vlaamse regering van 31 januari 2003 met betrekking tot de sociale openbaredienstverplichtingen in de vrijgemaakte elektriciteitsmarkt (B.S. 21 maart 2003) 14 Besluit van de Vlaamse regering van 20 juni 2003 tot wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 31 januari 2003 met betrekking tot de sociale openbaredienstverplichtingen in de vrijgemaakte elektriciteitsmarkt (B.S. 11 augustus 2003)

11 11 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 schakeld en dat de klanten opnieuw schulden gaan opbouwen. Indien deze klanten toch een nieuwe leverancier kozen, dan werd de budgetmeterfunctie uitgeschakeld en werd enkel de stroombegrenzer ingeschakeld. Als de klant op 1 juli 2003 over een stroombegrenzer beschikte en als hij geen leverancier koos, dan werd hij, net zoals de andere klanten overgedragen naar de standaardleverancier, met dien verstande dat de stroombegrenzer ingeschakeld bleef om de verdere schuldopbouw te beperken. Ook als de klant wel een nieuwe leverancier koos, bleef de stroombegrenzer behouden, tenzij de leverancier uitdrukkelijk verzocht om de stroombegrenzer uit te schakelen. Op 25 juni keurde het Vlaams Parlement een voorstel van decreet goed houdende wijziging van het Elektriciteitsdecreet van 17 juli 2000 wat de openbare dienstverplichtingen betreft. Deze openbaredienstverplichting voorziet dat elke netbeheerder de nodige maatregelen moet nemen opdat elke op zijn distributienet aangesloten huishoudelijke afnemer, per kalenderjaar 100 kwh elektriciteit gratis zou ontvangen, vermeerderd met nog eens 100 kwh per gezinslid. Deze openbaredienstverplichting bestond reeds in de gebonden markt. Gelet op de herstructurering van de vrije elektriciteitsmarkt in een deel netbeheer en een deel levering, was deze verplichting echter niet meer aangepast. De Vlaamse regering nam op 26 september 2003 de principiële beslissing tot uitvoering van de nieuwe bepaling van het Elektriciteitsdecreet. In het ontwerp van uitvoeringsbesluit worden de praktische regels vastgelegd, voornamelijk voor wat het tijdstip betreft waarop de verrekening moet gebeuren, het tijdstip waarop de noodzakelijke gegevens moeten worden uitgewisseld tussen leverancier en netbeheerder en het tijdstip dat bepalend is voor de te hanteren indexeringsparameters van de te verrekenen eenheidsprijs aan de afnemers en tussen leveranciers en netbeheerders onderling. Naast het plaatsen van budgetmeters en de gratis kilowattuur aan huisgezinnen, werden nog andere sociale openbaredienstverplichtingen aan de netbeheerders en de leveranciers opgelegd. Zo zijn de leveranciers verplicht om één duidelijk leesbare factuur naar de klanten te sturen, waarin naast het tarief voor de levering van elektriciteit ook het tarief voor het vervoer wordt aangerekend. Beschermde afnemers kunnen hun factuur ook gratis naar een derde partij laten sturen. Verder moeten de leveranciers inlichtingen verstrekken over de elektriciteitsfactuur en klanten de mogelijkheid bieden om klachten in te dienen. Er moeten ook diverse betalingsmogelijkheden worden aangeboden. De netbeheerder is verplicht om iedereen aan te sluiten op voorwaarde dat er een geldige bouwvergunning is bij nieuwbouw en bij bestaande woningen de woning vergund is. Om misbruiken te vermijden moet hij ervoor zorgen dat meteropnemers en ander personeel zich ondubbelzinnig kunnen identificeren. Bovendien zal de netbeheerder zonder extra kosten de meterstand om de twee jaar komen aflezen ter plaatse; voor beschermde afnemers is dit zelfs binnen het jaar. Tenslotte moet de meter voor beschermde klanten gratis naar een goed toegankelijke plaats worden verplaatst Openbaredienstverplichtingen inzake rationeel energiegebruik REG-actieplannen van de distributienetbeheerders De openbaredienstverplichting inzake de REG-actieplannen wordt behandeld in het hoofdstuk "REGactieplannen van distributienetbeheerders" op pag. 19. Toezicht op de verbruiksgegevens en herkomst van de geleverde energie op de factuur Met het besluit van de Vlaamse regering van 29 maart werd vanaf 1 juni 2002 de verplichting ingevoerd om op elke afrekening de oorsprong van de geleverde elektriciteit te vermelden. De oorsprong van de elektriciteit wordt onderverdeeld in de volgende categorieën: elektriciteit geproduceerd met hernieuwbare energiebronnen, elektriciteit geproduceerd in kwalitatieve warmtekrachtinstallaties, elektriciteit geproduceerd met fossiele brandstoffen, elektriciteit geproduceerd in nucleaire centrales en elektrici- 15 Besluit van de Vlaamse regering van 29 maart 2002 inzake de openbaredienstverplichtingen ter bevordering van het rationeel energiegebruik (B.S. 4 mei 2002), gewijzigd door het besluit van de Vlaamse regering van 26 september 2003.

12 Stuk 1918 ( ) Nr teit waarvan de oorsprong onbekend is. Eveneens met ingang van 1 juni 2002 dient op elke afrekening voor de levering van elektriciteit het totale jaarlijkse elektriciteitsverbruik tijdens de laatste drie jaar op een overzichtelijke manier weergegeven te worden. Het toezicht dat de VREG uitoefent op de naleving van deze openbaredienstverplichting, leidde er in mei 2003 toe dat 5 marktpartijen in gebreke werden gesteld met betrekking tot de vermelding van verbruiksgegevens en de herkomst van de geleverde energie op de factuur. Zij werden uitgenodigd om bij de VREG tijdens een hoorzitting hun argumenten uiteen te zetten. Als gevolg hiervan pasten alle betrokken ondernemingen hun facturen aan om conform het besluit de afnemers de juiste informatie over de oorsprong van de geleverde energie en het verbruik van de laatste 3 jaar overzichtelijk weer te geven Openbaredienstverplichtingen inzake hernieuwbare energiebronnen en warmtekrachtkoppeling Toepassing van het systeem van groenestroomcertificaten door de VREG Voor een gedetailleerde bespreking en de beleidsresultaten van het systeem van de groenestroomcertificaten wordt verwezen naar het hoofdstuk "Actieplan Hernieuwbare Energie" op pagina 32. Tot en met augustus 2003 heeft de VREG van 292 installaties (met inbegrip van iets meer dan 200 PVinstallaties) die elektriciteit opwekken uit hernieuwbare energiebronnen de aanvraag tot toekenning van groenestroomcertificaten goedgekeurd. Deze installaties zijn samen goed voor een elektrisch vermogen van kw. Dit vermogen wordt voornamelijk geleverd door installaties die elektriciteit opwekken uit wind, biomassa en biogas. Leveranciers van elektriciteit dienden vóór 31 maart 2003 een minimum aantal groenestroomcertificaten in te leveren, op straffe van een door de VREG opgelegde boete gelijk aan 75 euro per ontbrekend certificaat. Het totale aantal in te leveren groenestroomcertificaten vóór 31 maart 2003 bedroeg , wat overeenkomt met 0,8% van de via het distributienet geleverde elektriciteit. Het aantal ingeleverde groenestroomcertificaten bedroeg slechts , mede doordat gebruikt werd gemaakt van de mogelijkheid tot opsparen van certificaten. Er werden bijgevolg geldboetes voor in totaal euro opgelegd aan verschillende leveranciers (houders van een leveringsvergunning en netbeheerders). Een bedrag van euro werd effectief betaald door verschillende leveranciers en is gestort in het Fonds Hernieuwbare Energiebronnen. Gratis vervoer van groene stroom Met de beslissing van 4 april heeft de Vlaamse regering er voor geopteerd om de distributie van elektriciteit opgewekt uit hernieuwbare energiebronnen gratis te maken. Voor elektriciteit, opgewekt in het Vlaamse Gewest, zal de VREG daartoe de controle uitoefenen op de geleverde hoeveelheid stroom uit hernieuwbare energiebronnen op basis van de injectie- en verbruiksgegevens, die haar door de distributienetbeheerder worden gemeld. In eerste instantie factureert de netbeheerder geen netkosten aan de leverancier, als houder van het toegangscontract, voor de toegangspunten waarop deze stroom uit hernieuwbare energiebronnen levert. De leverancier zal deze vermindering van de netkosten aan de betrokken eindafnemer ten goede laten komen. Wanneer de eindafnemer zelf zijn toegangscontract afsluit met de distributienetbeheerder, wordt de tariefvermindering rechtstreeks doorgerekend. De invoering van een garantie van oorsprong Europa legt de verplichting 17 op om een garantie van oorsprong in te voeren voor de elektriciteit opgewekt uit hernieuwbare energiebronnen. Op 13 juni 2003 heeft de Vlaamse regering haar eerste principiële goedkeuring gehecht aan het ontwerpbesluit 18 dat hieraan uitvoering zal geven. 16 Het besluit van de Vlaamse regering van 4 april 2003 tot wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 28 september 2001 inzake de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen (B.S. 30 april 2003) 17 Richtlijn 2001/77/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001 betreffende de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen op de interne elektriciteitsmarkt

13 13 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 De invoering van een systeem van garanties van oorsprong houdt in dat in de centrale databank die wordt bijgehouden door de VREG, er per groenestroomcertificaat een status van garantie van oorsprong wordt weergegeven. Bij de creatie van een groenestroomcertificaat wordt deze status als niet-verbruikt aangemerkt. De status wordt als verbruikt aangemerkt indien de elektriciteit, die door de garantie van oorsprong wordt gedekt, ter plaatse verbruikt wordt, aan een eindafnemer wordt geleverd of naar het buitenland wordt uitgevoerd. Wanneer een leverancier dus elektriciteit levert aan een eindafnemer, moet hij voor de overeenstemmende hoeveelheid elektriciteit garanties van oorsprong van groenestroomcertificaten waarvan hij eigenaar is, aanmerken als verbruikt. Naast de vermelding verbruikt dient de leverancier het klantnummer te vermelden van de eindafnemer aan wie hij de elektriciteit in kwestie heeft verkocht. Via een procedure die nog door de VREG dient te worden uitgewerkt, moet de eindafnemer dan toegang krijgen tot de centrale databank. Op die manier kan een eindafnemer controleren of zijn leverancier hem effectief elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen levert. Via het systeem van de garanties van oorsprong wordt een sterke stimulans geboden aan de eindafnemers van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen. Niet alleen kunnen zij op een eenvoudige manier controleren of hun leverancier wel echte hernieuwbare energie aan hen levert. Zij zouden hem ook uitdrukkelijk kunnen verzoeken om bijvoorbeeld elektriciteit te leveren uit een welbepaalde productieinstallatie of energiebron. De definitieve goedkeuring van het ontwerpbesluit wordt verwacht tegen eind Toepassing van het systeem van warmtekrachtcertificaten door de VREG Wat betreft de openbaredienstverplichting die betrekking heeft op de invoering van een systeem van warmtekrachtcertificaten, wordt verwezen naar het hoofdstuk "Actieplan Warmtekrachtkoppeling" vanaf pagina 36. De VREG heeft, tot en met augustus 2003, alvast aan 9 warmtekrachtinstallaties een kwaliteitserkenning toegekend op basis van het besluit van de Vlaamse regering van 7 september Het gezamenlijke elektrisch vermogen van deze 9 installaties bedraagt kw, het gezamenlijke thermisch vermogen kw. Van een aantal andere installaties is de aanvraag tot kwaliteitserkenning nog in behandeling. Het aantal aanvragen tot kwaliteitserkenning zal sterk stijgen van zodra het systeem van warmtekrachtcertificaten operationeel is. De VREG zal naar analogie van de groenestroomcertificaten de nodige software laten ontwikkelen voor de registratie van de warmtekrachtcertificaten. Het betreft een internetgebaseerde centrale databank waarbij de betrokken partijen via het internet gratis toegang zullen hebben tot hun eigen certificatenrekening. 2.2 Vrijmaking van de aardgasmarkt Marktwerking Vrijmaking Hoewel de vrijmaking van de aardgasmarkt later startte, werd deze volledig vrijgemaakt op hetzelfde moment als de elektriciteitsmarkt. Vlaanderen telde sinds 1 januari in aanmerking komende 18 Ontwerpbesluit tot wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 28 september 2001 inzake de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen 19 Besluit van de Vlaamse regering van 7 september 2001 tot bepaling van de voorwaarden waaraan een kwalitatieve warmtekrachtinstallatie moet voldoen (B.S. 12 december 2001)

14 Stuk 1918 ( ) Nr afnemers op het distributienet. Het betreft de afnemers met een verbruik op locatie vanaf 1 miljoen m³(n). Ook de afnemers met een verbruik vanaf 5 miljoen m³(n) aardgas per jaar aangesloten op het vervoernet waren reeds vrij en dit als gevolg van de federale vrijmakingskalender, aangezien Vlaanderen niet bevoegd is voor het aardgasvervoernet. Vanaf 1 juli 2003 zijn alle Vlaamse aardgasgebruikers aangesloten op het distributienet, vrije afnemers. Volgende ondernemingen waren midden 2003 houders van een leveringsvergunning voor aardgas: Distrigas NV, Electrabel Customer Solutions NV, Gaz de France, Luminus NV, Nuon Belgium NV, Ruhrgas AG, Intergas NV, ENECO Levering BV en Wingas GmbH. Momenteel zijn niet al deze bedrijven actieve leveranciers. Marktwerking bemoeilijkt door verschillende soorten aardgas Bij de start van de Vlaamse aardgasmarkt op 1 januari 2003 kon men wat betreft laagcalorisch aardgas eigenlijk niet van een markt spreken. Er is namelijk maar 1 producent die vrijwel exclusief blijkt te leveren aan enkele vervoernetgebruikers, waarvan toen enkel Distrigas en Gaz de France als leverancier op de Vlaamse markt actief waren. Indirect kunnen ook Electrabel Customer Solutions en Luminus (via Distrigas) laagcalorisch aardgas aanbieden. Het beeld op de hoogcalorische markt is gunstiger. Ten eerste zijn hier veel meer aanbieders op de markt aanwezig en ten tweede is deze geografisch niet zo afgeschermd. Een zeer belangrijk element voor de marktwerking in België was en is de ontwikkeling van de Zeebrugge Hub, waar verschillende partijen aardgas kunnen kopen en verkopen. Er is theoretisch gezien een voldoende groot aantal onafhankelijke leveranciers op de Vlaamse aardgasmarkt aanwezig voor een concurrentiële markt. Om van echte concurrentie te kunnen spreken, moet het aantal leveranciers dat toegang heeft tot het laagcalorisch aardgas toenemen. Eind 2003 werden de eerste nieuwe en onafhankelijke leveranciers actief op de aardgasmarkt, die ook particuliere afnemers wensen te beleveren. Marktevolutie De situatie in de aardgasmarkt op 1 september was minder gunstig dan in de elektriciteitsmarkt. Bij de grootverbruikers die sinds 1 januari 2003 vrij kunnen kiezen heeft weliswaar bijna 85% een contract ondertekend, waarvan 16,1% met een nieuwe leverancier, maar er is nog geen sprake van significante leverancierswissels in de categorie van afnemers die op 1 juli 2003 vrij kwamen. Aanwijzing aardgasnetbeheerders Bij wijze van overgangsmaatregel en op basis van het besluit van 11 oktober , besliste de VREG in 2002 om de personen die op het ogenblik van de inwerkingtreding van dit besluit instonden voor de aardgasdistributie in het Vlaamse Gewest, aan te duiden als aardgasnetbeheerder, meer bepaald: Gaselwest, IGAO, IMEWO, Pligas, Intergas, Intergem, IVEG, Iveka, Iverlek, Sibelgas, VEM en WVEM. Voor het aardgasdistributienet gelegen in Baarle-Hertog werd binnen bovengenoemd overgangskader geen aardgasnetbeheerder aangewezen. Er werd wel een kandidatuurstelling van Intergas Beheer NV als aardgasdistributienetbeheerder voor dit net ontvangen. Deze aanduidingen moeten eindigen op het ogenblik dat de aardgasnetbeheerders effectief worden aangewezen, in ieder geval op 18 oktober Net als bij de distributienetbeheerders het geval was, kan de VREG van de mogelijkheid gebruik maken om de aardgasnetbeheerders aan te wijzen zonder dat deze voldoen aan de voorwaarden inzake beheersmatige en juridische onafhankelijkheid ten aanzien van de invoerders van buitenlands aardgas, de houders van een leveringsvergunning en de tussenpersonen. Ook hier kan deze aanwijzing herroepen worden indien de betrokken aardgasnetbeheerder niet binnen een jaar (dus op 18 oktober 2004) aan deze voorwaarden voldoet. Technisch Reglement Distributie Gas (TRDG) Sinds 1 december 2002 is de eerste versie van het TRDG 21 van kracht. In augustus 2003 is de VREG begonnen aan een herziening van het TRDG. 20 Besluit van de Vlaamse regering van 11 oktober 2002 houdende de organisatie van de gasmarkt (B.S. 18 oktober 2002) 21 Technisch Reglement Distributie Gas Vlaams Gewest - Versie 15 oktober 2002 (B.S. 27 november 2002)

15 15 Stuk 1918 ( ) Nr Duurzaamheidscorrectie op de marktwerking: sociale openbaredienstverplichtingen Naar analogie van de sociale openbaredienstverplichtingen voor elektriciteit, heb ik ook een aantal sociale maatregelen ingevoerd voor mensen die hun aardgasfactuur niet kunnen betalen. 22 Net zoals de elektriciteitstoevoer, kan ook de aardgastoevoer niet zonder meer worden afgesloten. In eerste instantie moet de aardgasleverancier de procedure voor wanbetaling volgen, vooraleer hij het contract voor de levering van aardgas mag opzeggen. Als de klant geen nieuwe leverancier vindt, dan is de netbeheerder verplicht om aardgas te blijven leveren. De minimale levering zal worden gerealiseerd op een manier die aangepast is aan de specifieke kenmerken van aardgas. Zo is het om technische redenen onmogelijk om continu een minimum aardgasdebiet ter beschikking te stellen, naar analogie van de 6 ampère-regeling in de elektriciteitssector. Anderzijds kan het herstellen van de aardgastoevoer nadat de toevoer automatisch werd afgesloten, omdat het voorafbetaalde en opgeladen krediet van de budgetmeter opgebruikt is, voor veiligheidsproblemen zorgen, indien er gaskranen zijn blijven openstaan. Aardgasbudgetmeters moeten daarom vooral uit veiligheidsoverwegingen aan specifieke technische vereisten voldoen. Momenteel wordt nog niet voldaan aan alle eisen. De verplichting om bij klanten met betalingsmoeilijkheden een aardgasbudgetmeter te plaatsen geldt pas vanaf een nog vast te leggen datum, die afhankelijk is van het moment waarop de aardgasbudgetmeters technisch op punt staan. Tot op dat ogenblik zal de netbeheerder aardgas blijven leveren via de klassieke aardgasmeter. Afsluiten kan enkel in uitzonderlijke gevallen: bij een onmiddellijke bedreiging van de veiligheid, in geval van fraude of bij klaarblijkelijke onwil. Onder klaarblijkelijke onwil moet worden verstaan kunnen, maar niet willen betalen. Ook de plaatsing van een budgetmeter weigeren, zal worden beschouwd als een teken van onwil. Mensen die hun aardgasfactuur niet kunnen betalen, kunnen dus niet langer afgesloten worden. Bovendien mag niemand afgesloten worden in de winterperiode (tussen 1 december en 1 maart). Verder is de aardgasleverancier verplicht om één globale leesbare factuur te versturen waarin zowel de verkoop als het vervoer van aardgas afzonderlijk worden vermeld. Tevens moet hij verschillende betalingsmogelijkheden aanbieden. Klanten dienen ook de mogelijkheid te krijgen om inlichtingen te vragen over de aardgasfactuur en om eventueel klachten in te dienen. Ten slotte dient het versturen van een factuur op naam van een beschermde klant naar een derde partij een gratis dienst te zijn. Ook de netbeheerders hebben, naar analogie van de elektriciteitsdistributienetbeheerders, een aantal bijkomende verplichtingen met betrekking tot het aflezen en opnemen van meterstanden en het plaatsen van meters voor beschermde klanten. 2.3 VREG- De rol van de VREG zal wijzigen nu de Vlaamse energiemarkt volledig vrijgemaakt is. In 2004 zal de nadruk meer komen te liggen bij het opvolgen van de markten en de marktactoren dan bij het erkennen van nieuwkomers en het opstellen van marktregels. De opvolging zal gebeuren door controle op de naleving van de verplichtingen, zoals de splitsing van de taken van netbeheer en energielevering, de gelijke behandeling van leveranciers, de correcte en tijdige gegevensoverdracht tussen marktpartijen, enz. Zowel eigen acties als audits met externe onderzoekers zullen deze controles aansturen en ondersteunen. Heel belangrijk voor de marktwerking is dat er een voortdurende inspanning moet geleverd worden op gebied van communicatie naar de afnemers en de marktpartijen, omdat een efficiënte energiemarkt in se een transparante energiemarkt dient te zijn. In dat kader speelt de website van de VREG een belang- 22 Besluit van de Vlaamse regering van 20 juni 2003 met betrekking tot de sociale openbaredienstverplichtingen in de vrijgemaakte gasmarkt (B.S. 11 augustus 2003)

16 Stuk 1918 ( ) Nr rijke rol. De vergelijkingsmodule van prijzen en leveringsvoorwaarden van leveranciers zal voor heel veel gebruikers een belangrijke keuzehulp betekenen. Het is een bron die boven alle verdenking staat en die correctheid van gegevens garandeert. Dit belet niet dat ik erover zal waken dat andere niet-elektronische communicatievormen behouden moeten blijven. De volledige Vlaamse markt met inbegrip van alle sectoren en vooral ook sociale klassen, dient immers bereikt te worden. Naast de regelmatige bevragingen van de netbeheerders en leveranciers is het inzetten van gespecialiseerde enquêtebureaus een noodzakelijke aanvulling omdat naast de cijfers ook de achtergronden belangrijk zijn bij de beoordeling van een markt. Er zal aandacht besteed worden aan het verder uitbouwen van de samenwerking tussen de verschillende Belgische regulatoren. Zo kan de ervaring die de VREG als pionier opdeed met het opvolgen van de energiemarkt ten goede komen aan de andere regulatoren en kan er werk gemaakt worden van onderlinge afstemming en vereenvoudiging van de bevragingen door de regulatoren van de netbeheerders en leveranciers.

17 17 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 3 ACTIEPLAN REG IN DE HUISHOUDENS 3.1 Inleiding Het betreft hier het uitwerken en implementeren van het actieplan REG in de huishoudens, specifiek vanuit de energiebevoegdheid, zoals opgenomen in het Vlaams Klimaatbeleidsplan en geactualiseerd in het Voortgangsrapport Het Voortgangsrapport werd op 5 september 2003 goedgekeurd door de Vlaamse regering en overgemaakt aan de adviesraden en het Vlaams Parlement, met het oog op het bekomen van een advies voor het opstellen van het Voortgangsrapport 2004 (februari). De huishoudens waren in 2002 verantwoordelijk voor ongeveer 16% van de totale CO 2 -uitstoot in Vlaanderen. In 2002 lag de CO 2 -uitstoot ( kton) circa 5% hoger dan in 1990 ( kton), niettegenstaande het in 2002 iets warmer was dan in 1990 en er dus minder verwarmd hoefde te worden. In het Voortgangsrapport 2003 werd voor het actieplan 'REG in de huishoudens een CO 2 - reductiepotentieel ingeschat van 732 kton tegen 2005 en kton tegen Dit is 17% respectievelijk 14% van het reductiepotentieel van alle klimaatmaatregelen in het Voortgangsrapport. Het opstellen van de energie- en CO 2 -balans voor de huishoudelijke sector is elk jaar een moeilijke oefening, vooral wat het stookolieverbruik betreft. Tengevolge van de vrijmaking, is ook een sluitende balans van het elektriciteits- en aardgasverbruik geen vanzelfsprekendheid meer. Ik heb aan Vito, die belast is met het opstellen van de Vlaamse energiebalans, een bijkomende opdracht gegeven om een methodologie te ontwerpen die een zo nauwkeurig mogelijke inventarisatie van het huishoudelijk energieverbruik in de toekomst moet garanderen. Tegelijkertijd heb ik voorgesteld om in het ontwerp REG-decreet 23 een artikel op te nemen waardoor operatoren op de energiemarkten verplicht kunnen worden om de noodzakelijke gegevens voor de Vlaamse energiebalans aan de administratie over te maken. 3.2 REG-actieplannen van distributienetbeheerders Om een ecologische bijsturing van de vrijmaking van de elektriciteitsmarkt op het vlak van rationeel energiegebruik te verwezenlijken, worden er REG-openbaredienstverplichtingen opgelegd aan de distributienetbeheerders en aan de leveranciers van elektriciteit aan distributieklanten. 24 REG-actieplannen 2003 De distributienetbeheerders worden verplicht om jaarlijks bij hun eindafnemers een hoeveelheid primaire energie te besparen. Voor 2003 werd de doelstelling vastgelegd op 1% primaire energiebesparing bij de laagspanningsafnemers en 1% bij de hoogspanningsafnemers. Elke netbeheerder dient hiertoe jaarlijks een REG-actieplan in voor het daaropvolgende jaar. Het REGactieplan moet zowel directe acties omvatten (premies ter ondersteuning van bepaalde energiezuinige technieken) als sensibiliserende en informerende acties. Voor de huishoudelijke klanten spitsen de acties zich in 2003 vooral toe op premies voor condensatieketels, dakisolatie en superisolerende beglazing. Daarnaast worden ook zonneboilers, warmtepompen en fotovoltaïsche panelen financieel ondersteund. Bij de niet-huishoudelijke klanten ligt de klemtoon vooral op relighting, toerentalregeling, het uitvoeren van energieaudits en het plaatsen van condensatieketels. Tevens ondersteunen de netbeheerders de lokale besturen bij de implementatie van een lokaal energiebeleid en leveren zij extra financiële inspanningen voor beschermde afnemers. 23 Zie het hoofdstuk "Ontwerp van REG-decreet" op pagina Besluit van de Vlaamse regering van 29 maart 2002 inzake de openbaredienstverplichtingen ter bevordering van het rationeel energiegebruik (B.S. 4 mei 2002)

18 Stuk 1918 ( ) Nr REG-actieplannen 2004 Op 27 februari 2002 werd in het Vlaams Parlement een resolutie gestemd betreffende het stimuleren van rationeel energiegebruik bij de gezinnen. Om hieraan uitvoering te geven, werd het besluit van 29 maart 2002 aangepast. Voor de jaren 2004 tot en met 2007 werd de besparingsdoelstelling voor de laagspanningsafnemers verhoogd van 1% tot 2% in 2004; 2,1% in 2005 en 2,2% in 2006 en De verhoging van de doelstelling voor laagspanningsafnemers is het gevolg van een bijkomende actieverplichting, met name de gratis energiebon, die aan de netbeheerders wordt opgelegd 25. Tussen 1 februari en 30 april 2004 zal elk gezinshoofd een bon ontvangen. De bon wordt toegestuurd door de netbeheerder van het elektriciteitsnet waarop het gezinshoofd is aangesloten en kan in de periode naar keuze omgeruild worden tegen een gratis spaarlamp, spaardouchekop of energiemeter. Tegelijkertijd is ook voorzien dat alle andere gezinsleden in 2006 een bon krijgen voor een gratis spaarlamp. Distributienetbeheerders waarvan de elektriciteitsleveringen aan gezinnen minder dan 10% bedragen van hun totale leveringen aan laagspanningsklanten, moeten hieraan niet voldoen. Zij moeten in de plaats aan elk gezinslid een gratis spaarlamp aanbieden voor eind april Het gezinshoofd kan eveneens kiezen voor een spaardouchekop of energiemeter. Om te vermijden dat de aangeboden spaarlampen, spaardouchekoppen en energiemeters niet voldoende kwalitatief zijn, heeft mijn administratie in overleg met de netbeheerders minimale criteria opgesteld, waaraan de spaarlampen, spaardouchekoppen en energiemeters moeten voldoen. De ontwerp-reg-actieplannen 2004 werden eind mei 2003 ingediend bij de administratie, die instaat voor de beoordeling ervan. Eind augustus 2003 werd de beoordeling van nagenoeg alle actieplannen afgerond. Naast de verplichte energiebonactie zullen alle netbeheerders in 2004, naar analogie van de REG-actieplannen 2003, opnieuw een hele reeks REG-acties voeren voor zowel laagspannings- als hoogspanningsafnemers. REG-rapporten Jaarlijks moeten de netbeheerders eveneens rapporteren over de uitvoering van de REG-acties in het voorgaande jaar. De verschillende elementen die in het REG-rapport aan bod moeten komen zijn: de gerealiseerde primaire energiebesparingen, de uitvoering en de evaluatie van de acties, het gevoerde doelgroepenbeleid en de kosteneffectiviteit van de uitgevoerde acties. Een opdeling van de gerealiseerde besparingen per NACE-code moet toelaten om over gedetailleerde sectorgegevens te beschikken. Het eerste REG-rapport over het jaar 2003 moet aan de administratie worden voorgelegd vóór 1 mei Uit de eerste resultaten die werden voorgesteld op de rondetafelconferentie van 24 april 2003, blijkt echter dat over het algemeen de meeste netbeheerders vrij optimistisch zijn over het realiseren van hun besparingsdoelstellingen. 3.3 Energieprestatieregelgeving De Europese richtlijn betreffende de energieprestatie van gebouwen Op 16 december 2002 werd de Europese richtlijn betreffende de energieprestatie van gebouwen goedgekeurd. Deze richtlijn legt de lidstaten o.a. op om minimumeisen te stellen aan de energieprestaties van nieuwe gebouwen en van bestaande grote gebouwen die een grondige verbouwing ondergaan, en om een energieprestatiecertificaat in te voeren. 25 Besluit van de Vlaamse regering van 26 september 2003 tot wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 29 maart 2002 inzake de openbaredienstverplichtingen ter bevordering van het rationeel energiegebruik (B.S.: nog niet gepubliceerd)

19 19 Stuk 1918 ( ) Nr. 1 Op 4 januari 2003 verscheen deze richtlijn in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen. De lidstaten dienen uiterlijk op 4 januari 2006 aan de richtlijn te voldoen. Bij gebrek aan gekwalificeerde en/of erkende deskundigen kunnen de lidstaten voor de invoering van het energieprestatiecertificaat drie jaar uitstel aanvragen. Het voorstel van decreet houdende eisen en handhavingsmaatregelen op het vlak van de energieprestaties en het binnenklimaat voor gebouwen en tot invoering van een energieprestatiecertificaat ( Energieprestatiedecreet ) dat op 24 oktober 2002 door volksvertegenwoordigers van de meerderheidsfracties (Robert Voorhamme, Eloi Glorieux, Jacques Laverge en Jos Bex) formeel werd ingediend, anticipeert in belangrijke mate op de implementatie van de richtlijn De invoering van energieprestatie-eisen voor nieuwbouwwoningen en verbouwingen Het voorstel van decreet schrijft voor elke nieuw te bouwen woning of appartement een maximaal primair energieverbruik per jaar voor ( energieprestatie-eis ). Hierbij wordt niet alleen de geldende isolatienorm verscherpt maar wordt ook rekening gehouden met het energieverbruik voor verwarming en warm tapwater. Er worden tevens eisen opgelegd aan de zomerconditie van het gebouw en aan de ventilatie. De bouwheer kan vrij bepalen op welk aspect hij de nadruk wil leggen om aan de energieprestatie-eis voor zijn woongebouw te voldoen. Voor verbouwingen worden aangepaste eisen opgelegd op vlak van isolatie en ventilatie De optimalisatie van de controle op de energieprestaties van woningen Gezien de beperkte controle- en sanctioneringsmogelijkheden is de huidige isolatiereglementering nauwelijks afdwingbaar en wordt ze in de praktijk onvoldoende nagevolgd. De indieners van het Energieprestatiedecreet opteren daarom voor een beter uitgewerkte controle en sanctionering. Zodra een gebouw in gebruik wordt genomen, rapporteert een onafhankelijk verslaggever in een aangifte welke maatregelen met betrekking tot de energieprestatie en het binnenklimaat uitgevoerd zijn. Overtredingen zullen met een administratieve geldboete worden bestraft. De boete is evenredig met de kostprijs van de investering waarmee de bouwheer aan de opgelegde energieprestatie kon voldoen De invoering van een energieprestatiecertificaat In het Energieprestatiedecreet wordt tevens het wettelijke kader voorzien voor het invoeren van een energieprestatiecertificaat. Dit certificaat geeft inzicht in de energieprestaties van een bestaand of een nieuw gebouw. Bij het verkopen of verhuren van een gebouw zal de eigenaar over een energieprestatiecertificaat moeten beschikken. Kopers en huurders krijgen zo een duidelijk beeld van het energieverbruik van de woning, kunnen vergelijken tussen verschillende woningen en kunnen bewuster kopen of huren. Eigenaars zullen door een ongunstig certificaat aangespoord worden om te investeren in energiezuinige toepassingen om marktcomform en competitief te blijven. Het is in elk geval een sociale maatregel omdat de huurders dankzij de verbeterde energieprestatie van de woning een lagere energiefactuur zullen betalen Begeleidende maatregelen bij de invoering van energieprestatie-eisen. Een aantal begeleidende maatregelen zijn nodig om tot een geslaagde invoering van de nieuwe energieprestatie-eisen te komen. Er moet berekeningssoftware beschikbaar zijn voor architecten en verslaggevers. De berekening van de energieprestatie van een gebouw is immers te complex om manueel uit te voeren. Uiteraard moet deze

20 Stuk 1918 ( ) Nr software gebaseerd zijn op het definitief regelgevend kader. Omwille van de beperkte omvang van de Vlaamse bouwmarkt is het onwaarschijnlijk dat vanuit een privé-initiatief de software zal ontwikkeld worden. Daarom steunt de Vlaamse regering het initiatief van het WTCB die in cofinanciering met een aantal industriële partners de software zal ontwikkelen. De ontwikkeling zal ongeveer anderhalf jaar in beslag nemen. Opleiding en vorming voor de verschillende betrokkenen in de bouwsector wordt voorzien in de periode juli-december Hierin zal niet alleen de wetgeving maar ook de berekening van de energieprestatie en van de ventilatie, met technische en bouwfysische achtergrond, aan bod komen. Voor de opleidingen kunnen van start gaan, moet de software beschikbaar zijn. Verder zal een website omtrent de energieprestatieregelgeving worden uitgebouwd, zullen communicatie-acties naar verschillende doelgroepen (bouwheren, architecten, aannemers, installateurs ) worden uitgewerkt, zullen de gemeenten worden geïnformeerd en zal een helpdesk voor vragen en technische ondersteuning worden geïnstalleerd Stand van zaken Gezien het uitermate technische karakter, werd het voorstel van decreet tot op heden niet behandeld in het Vlaams Parlement. De uiterste omzettingsdatum vooropgesteld door de Europese richtlijn (4 januari 2006) en de planning van de softwareontwikkeling en andere begeleidende maatregelen, laten niet veel uitstel meer toe. Het ingediende voorstel van decreet zal daarom herwerkt worden en voornamelijk beperkt worden tot een decretale onderbouw voor de energieprestatiemethodiek en een handhavingskader. De technische bepalingen zullen opgenomen worden in een uitvoeringsbesluit. 3.4 Communicatie naar huishoudens Vanaf 2003 werden een zevental fiscale maatregelen voor energiebesparing van kracht voor de vervanging van oude stookketels, de plaatsing van superisolerende beglazing, het aanbrengen van dakisolatie, de installatie van thermostatische kranen, de uitvoering van een energieaudit, de installatie van een zonneboiler en fotovoltaïsche zonnepanelen. Afhankelijk van het type investeringen kan 15 of 40% van die investeringen via de personenbelasting gerecupereerd worden, met een maximum van 600 euro per woning. Bij de invoering van die maatregelen werd hierover al een grootscheepse Vlaamse communicatiecampagne gevoerd. Ook in 2004 blijven deze maatregelen onverminderd van kracht. De maatregelen zijn al redelijk goed bekend bij de eigenaars met concrete plannen bouw- of verbouwplannen. Een herhaalde bekendmaking van die maatregelen is noodzakelijk. Het doelpubliek verandert immers continu. Bovendien blijft er nog een zeer belangrijk energiebesparingspotentieel over bij de eigenaars zonder (ver)bouwplannen. Bij hen dient vooral interesse gewekt te worden om enkel glas te vervangen door superisolerende beglazing en om hun oude verwarmingsinstallatie te vervangen door een moderne hoogrendementsketel of condensatieketel. In de communicatiecampagne zal ook aandacht besteed worden aan de andere beschikbare premies voor energiebesparing vanwege de netbeheerders of de gemeentebesturen. Nooit voorheen waren er dergelijke interessante premies voor energiebesparing beschikbaar. Een belangrijke ondersteunende rol bij de communicatiecampagnes is de website Op deze informatieve website is een gebruiksvriendelijke toepassing voorzien waar men snel kan nakijken voor welke premies men in aanmerking komt. Via de website kunnen ook brochures worden besteld.