Quick Scan Sport in Gouda

Transcriptie

1 Quick Scan Sport in Gouda Oktober 2014 Auteur: R.M.J. Hordijk

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Quick Scan Plan van aanpak Onze aanpak Bestuderen van relevante documenten Interviews stakeholders Vraag en aanbod sportaccommodaties in Gouda Omvang voorzieningenniveau Spreiding accommodaties Organisatiegraad sport van inwoners Gouda Aantal Sportverenigingen Toekomst georganiseerde sport Sport en de 3 D s in het Sociale Domein Multifunctioneel gebruik voorzieningen Gezamenlijk gebruik van accommodaties Financiën Bezuinigingen Beleidsontwikkelingen Historisch gegroeide rol Regierol Focus op bewegen Wijkgericht werken Zelfbeheer gebruikers Kostprijs dekkende huurtarieven Exploitatie door commerciële sportorganisaties Andere inkomsten Sport.Gouda Oprichting organisatie Beleid adviserende rol Sport.Gouda

3 6.3 Rol als exploitant Regionale samenwerking Financieel kader Sport.Gouda... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 7.1 Financiële positie... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 7.2 Dienstverleningsovereenkomst... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 8. Samenvatting en aanbevelingen

4 1. Inleiding In het Coalitieakkoord Gouda daagt uit heeft het college van burgemeester en wethouders opgenomen dat er een extern onderzoek komt naar de toekomst van sport in de gemeente Gouda. Onderwerpen die hierin tenminste onderzocht worden zijn: de relatie van de voorzieningen tot de bevolkingsopbouw de spreiding van voorzieningen over de stad de relatie met commerciële sportorganisaties de zelfredzaamheid van sportorganisaties de vrijwilligersinzet binnen de sport de maatschappelijke rol van sport Het gemeentelijk uitgangspunt is: gedeelde accommodaties voor meerdere verenigingen kostendekkende huurtarieven ruimte voor eigen verdienvermogen Binnen de culturele sector is het cultureel ondernemerschap gestimuleerd. Het college zou graag zien dat dit wordt verbreed richting onder andere de sport. 2. Quick Scan Voorafgaand aan dit onderzoek heeft de gemeente besloten om een Quick Scan te laten uitvoeren. In deze Quick Scan hebben wij in beeld gebracht welke onderwerpen nader onderzoek verdienen. Uitgangspunt hierbij is dat deze onderwerpen kosten besparen en/of extra inkomsten kunnen genereren. Drie hoofdthema s maken onderdeel uit van dit korte onderzoek: Verhouding vraag en aanbod sportfaciliteiten Zijn er teveel of te weinig voorzieningen? Kunnen de voorzieningen beter worden benut? Zijn er (meer) mogelijkheden tot multifunctioneel gebruik? Kunnen voorzieningen meer geconcentreerd worden? Is er een goede spreiding van de voorzieningen over de hele stad? Rekening houden met het feit dat Gouda een erg compacte gemeente is Rekening houden met het feit dat er weinig mogelijkheden voor verplaatsing en/of uitbreiding zijn Financiering van de sportfaciliteiten Kunnen activiteiten overgenomen worden door commerciële sportorganisaties? Kunnen kosten bespaard worden door overdracht van taken naar vrijwilligers? Worden sportverenigingen belemmerd in het eigen verdienvermogen? 4

5 Wat zijn de gevolgen van kostendekkende huurtarieven? De rol van Sport.Gouda Wordt Sport.Gouda belemmerd in het eigen verdienvermogen? Hoe kunnen de inkomsten van Sport.Gouda worden vergroot? Zijn de afspraken tussen gemeente en Sport.Gouda, op het gebied van de financiële bedrijfsvoering, logisch? Is er aanleiding wijzigingen in de DVO met Sport.Gouda door te voeren? Hoe is de financiële positie van Sport.Gouda? 3. Plan van aanpak 3.1 Onze aanpak We hebben in korte tijd, en in een beperkt aantal uren, op twee manieren onderzoek gedaan. Allereerst dossieronderzoek van relevante stukken. Vervolgens hebben we interviews met enkele stakeholders gehouden. Dovici heeft deze Quick Scan met veel enthousiasme uitgevoerd. De volgende personen hebben hier aan gewerkt; W.J. van der Vliet, E. van de Pol en R.M.J. Hordijk. 3.2 Bestuderen van relevante documenten De gemeente heeft enkele stukken ter beschikking gesteld. Het gaat hierbij o.a. om: Rapport Voorzieningen in Gouda: analyse van vraag en aanbod Bronnenboek Voorzieningen in Gouda 2011 Jaarrekening Sport.Gouda van 2012 en 2013 Begrotingen 2011 t/m 2014 van Sport.Gouda; Tussentijdse informatievoorziening van Sport.Gouda aan de gemeente over 2013 en 2014 (tot heden) Dienstverleningsovereenkomst Sport.Gouda met de gemeente Gouda Specifieke werkafspraken Sport.Gouda en gemeente Gouda Overige relevante gemeentelijke beleidsdocumenten Relevante overige stukken (o.a. objectieve informatie over behoefte aan accommodaties van sportbonden) De KISS rapportage Demografische gegevens Daarnaast hebben we een aantal wat meer algemene stukken gebruikt. Het raadplegen van deze stukken heeft een behoorlijke kennis van zaken opgeleverd. 3.3 Interviews stakeholders Er hebben enkele interviews met de betrokkenen van de gemeente plaatsgevonden. Gesproken is met wethouder J.M. de Laat (Financiën) en wethouder L.J. Werger (Sport). Ambtelijk is gesproken met M.C. Vleggeert (Afdelingshoofd Cultuur, Vrije tijd en Vastgoed) en I. van de Kamp (Beleidsmedewerker Sport). Daarnaast is gesproken met D. Kramer en B. Koekoek (Directie) en H.Ballering (Financiëel Controller) van Sport.Gouda. 5

6 4. Vraag en aanbod sportaccommodaties in Gouda 4.1 Omvang voorzieningenniveau Er is onderzoek gedaan naar de omvang van het Goudse voorzieningenniveau. Hiertoe hebben we onder andere gebruik gemaakt van de Stadsmonitor 2012, de KISS rapportage van de gemeente Gouda en de zorgatlas.nl (2012) van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Nederland kent ongeveer sportaccommodaties, wat tot een gemiddelde leidt van 7 accommodaties per inwoners. Volgens de zorgatlas 2012 heeft de gemeente Gouda 47 sportaccommodaties, wat met een inwonertal van circa leidt tot een gemiddelde van 6,6 accommodaties per inwoners. Daarnaast heeft de gemeente Gouda 4 sporthallen wat leidt tot een gemiddelde van 5,6 sporthal per inwoners. Hoewel er in Nederland grote verschillen voorkomen tussen delen van het land en ook gemeenten, lijkt het er op dat er in Gouda sprake is van een gemiddelde situatie als het gaat om aantallen sportaccommodaties. Benadrukt wordt nog dat het hier gaat om aantallen accommodaties en dat dit niets zegt over de grootte, kwaliteit en gebruik er van. Voor de algemene beeldvorming van het aantal sportaccommodaties in Gouda is op basis van de zorgatlas een vergelijking opgezet met enkele min of meer vergelijkbare gemeenten, Capelle aan den IJssel, Schiedam, Vlaardingen in de Randstad en Rotterdam als grote stad. GOUDA CAPELLE SCHIEDAM VLAARDINGEN ROTTERDAM ACCOMMODATIES PER INWONERS 6,6 4,7 7,9 6,1 4,7 SPORTHALLEN PER INWONERS 5,6 4,5 2,6 5,6 3,6 Ook hieruit blijkt dat de gemeente Gouda kwantitatief gezien op het gebied van sportfaciliteiten geen sterke afwijkingen heeft ten opzichte van het gemiddelde van de vergelijkbare gemeenten. 4.2 Spreiding accommodaties Uit een door de gemeente Gouda aangeleverde stadsplattegrond, waarop alle sportaccommodaties zijn aangegeven, is een redelijk evenwichtige spreiding van accommodaties af te leiden. De gemeente Gouda is geografisch gezien een compacte gemeente met een oppervlak van bijna 17 km2, waarop ongeveer inwoners leven en sporten. Dit maakt dat afstanden tussen accommodaties makkelijk zijn te overbruggen en dat (grootschalige) verplaatsing van accommodaties niet eenvoudig te realiseren is, nog onverlet of hiertoe een noodzaak of wens zou zijn. Zoals in veel Nederlandse gemeenten met een historisch stadscentrum, zijn ook in Gouda in verhouding weinig sportaccommodaties in het stadscentrum. 6

7 Nader onderzoek zou uitgevoerd kunnen worden naar de wenselijkheid en mogelijkheden van verplaatsing, dan wel samenvoegingen, van sportaccommodaties en/of verenigingen, zodat wellicht een nog optimalere spreiding is te realiseren. Het kostenaspect zal hier dan uiteraard ook een rol spelen. Bijkomend aspect is dat het huidige economisch klimaat bouwontwikkelingen op vrij komende gronden vaak in de weg staat. Waar in het verleden bouwontwikkelingen dienden als kostendrager voor realisatie van maatschappelijke voorzieningen, is dit momenteel veel lastiger. In dit kader wordt overigens nog opgemerkt dat er enkele jaren geleden wel voor is gekozen om drie zwembaden te sluiten en daarvoor één zwembad (Groenhovenbad) terug te bouwen. Dit zwembad heeft een functie voor de hele stad gekregen. 4.3 Organisatiegraad sport van inwoners Gouda Uit de organisatiegraad van de inwoners van de gemeente Gouda, gemeten aan de hand van het aantal inwoners per postcodegebied dat lid is van een Nederlandse sportbond, valt niet af te leiden dat de huidige spreiding van accommodaties een belemmering is om te sporten. Het gemiddeld percentage inwoners van Gouda dat lid is van een Nederlandse sportbond is 25,3%. Nagenoeg alle postcodegebieden scoren boven dit gemiddelde met uitzondering van postcode 2802 waar 16,5% lid is en postcode 2806 waar 21,1% lid is. Wellicht is het verstandig nader te bekijken wat de oorzaak hiervan is en kunnen er in deze gebieden sport stimulerende activiteiten worden opgezet. 4.4 Aantal Sportverenigingen Om een beeld te krijgen van de omvang van de georganiseerde sport hebben wij ons gericht op het aantal voetbalverenigingen in de gemeente. Vaak kennen gemeenten in ieder geval meerdere voetbalverengingen. Wij hebben een vergelijking gemaakt met dezelfde gemeenten als in hoofdstuk 4.1. Als norm hebben wij voetbalverenigingen gehanteerd die met minstens 1 elftal deelnemen in een door de KNVB erkende competitie. Naast de genoemde 5 verenigingen kent de gemeente overigens nog één voetbalvereniging 1. GOUDA CAPELLE SCHIEDAM VLAARDINGEN ROTTERDAM VOETBALVERENIGINGEN (bron: hollandsevelden.nl). 4.5 Toekomst georganiseerde sport Landelijk gezien hebben veel sportverenigingen het op dit moment lastig. Verschillende oorzaken spelen hierbij een rol: Het is moeilijk voldoende vrijwilligers te vinden Goed en betrokken kaderleden zijn schaars Veel verenigingen kampen met terugloop van het aantal leden (m.u.v. de meeste voetbal- en hockeyverenigingen) Afname sponsorinkomsten a.g.v. de economische situatie Hogere gemeentelijke lasten (bijv. huurtarieven) 1 GSV speelt alleen recreatief voetbal in de KNVB competitie 7

8 Strengere eisen rond veiligheid en hygiëne Verscherping regels Drank en Horeca wetgeving We gaan er vanuit dat ook in Gouda sprake zal zijn van deze situaties. (Sport)verenigingen zijn echter wel van groot belang voor de lokale samenleving. Verenigingen spelen een grote rol in de sociale cohesie en samenhang, zijn een belangrijke vindplaats voor vrijwilligerswerk en leveren een grote bijdrage in de wens dat burgers gezonder leven door meer te bewegen. Nader onderzoek naar de huidige positie van de sportverenigingen is dan ook heel nadrukkelijk gewenst. Afhankelijk van de uitkomst zou verenigingsondersteuning weleens een belangrijk speerpunt kunnen worden. Daarnaast zou ook de vraag gesteld moeten worden of alle bestaande verenigingen naar de toekomst toe bestaansrecht hebben. Het is de vraag of hele kleine of kwetsbare verenigingen toekomstbestendig zijn en ook (tegen afgeleide gemeentelijke tarieven) gebruik van gemeentelijke accommodaties moeten blijven maken. Indien er sprake is van meerdere sportverenigingen in een bepaalde sportsoort (bijvoorbeeld voetbal, tennis, korfbal of volleybal) zou onderzocht kunnen worden of samenwerking of samengaan kansrijk is, zodat dit kan leiden tot reductie van gemeentelijke kosten. De beste wijze waarop dit ingestoken kan worden is door in overleg te treden met de verenigingen en om samen een dergelijk traject in te gaan. Eenzijdig van gemeentewege opleggen van fusies is niet altijd succesvol. Verenigingen hebben vaak een lange historie en een emotionele achterban. 4.6 Sport en de 3 D s in het Sociale Domein Het in hoofdstuk 4.5. beschreven belang van georganiseerde sport wordt nog groter als we kijken naar de kansen van de sport binnen de decentralisaties in het sociale domein. Gemeenten krijgen met ingang 2015 een nog grotere verantwoordelijkheid voor drie gedecentraliseerde onderdelen binnen het sociale domein: Jeugdzorg Participatiewet WMO en AWBZ Het uitgangspunt bij deze ongekende decentralisatie was dat gemeenten dichter bij de lokale burgers staan en daardoor beter in staat zijn om netwerken te organiseren en gebruik te maken van bestaande plaatselijke voorzieningen. Sport is bij uitstek geschikt om ingezet te worden bij preventief beleid. Er zijn netwerken en er zijn ook veel voorzieningen, die vaak ook nog eens gefaciliteerd zijn door de gemeente. Laten we deze dan ook gebruiken. Preventief beleid zal leiden tot meer bewegen, meer participeren en meedoen in de samenleving. Hierdoor zullen mensen zich beter en fitter voelen en daardoor minder gebruik maken van vaak duurdere voorzieningen binnen het sociale domein. Bijkomend effect zal kunnen zijn dat de bezettingsgraad van de sportaccommodaties groter wordt. Deze visie zal niet vanzelf tot ontwikkeling komen. Gemeenten zullen een initiërende, stimulerende, faciliterende en ondersteunende houding moeten aannemen. Verenigingen zijn echter wel de spil in deze gedachtegang. In het nog uit te voeren onderzoek zal nagegaan moeten worden hoe de lokale sportwereld aankijkt tegen deze kans. 8

9 4.7 Multifunctioneel gebruik voorzieningen Veel Nederlandse gemeenten streven naar een optimaal niveau van multifunctionaliteit in het gebruik van hun accommodaties. Dit gaat vanzelfsprekend verder dan alleen sportaccommodaties. Vanuit het oogpunt van efficiency en dus kosten beheersing is dit een zeer begrijpelijk standpunt. Zowel binnen- al buitensport en het voortgezet onderwijs zoeken en vinden elkaar steeds vaker in samenwerking en gezamenlijk gebruik van (sport)accommodaties. Ook brede scholen werken steeds vaker samen met sportverenigingen en diverse vormen van kinderopvang worden georganiseerd bij sportverenigingen. Multifunctioneel gebruik van sportaccommodaties ontstaat op kleine schaal vaak spontaan. Bij complexere ontwikkelingen zijn (soms) samenwerkingsverbanden nodig die goed geregeld en gefaciliteerd dienen te worden. Deze kunnen daardoor veel opleveren, vooral in termen als kwaliteit en functionaliteit, en daarnaast ook bijdragen aan een acceptabele kosten beheersing. Tijdens ons onderzoek hebben wij geconstateerd dat er ook in Gouda dergelijke initiatieven zijn. En ook Sport.Gouda heeft aangegeven multifunctioneel gebruik van sportaccommodaties na te streven en te faciliteren. Een andere vorm van multifunctionaliteit is de ontwikkeling van commerciële activiteiten binnen sportaccommodaties. Sport.Gouda geeft ook aan commerciële activiteiten te ontwikkelen om meer eigen inkomsten te kunnen genereren. De hiermee gepaard gaande PR en marketting gerelateerde werkzaamheden zijn ondergebracht bij de directie van Sport.Gouda. Voor sommige uitvoeringswerkzaamheden wordt opdracht verstrekt aan een marketting/reclame bureau. Een mooi voorbeeld van multifunctioneel gebruik is het feit dat Sport.Gouda kantoor houdt in het Groenhovenbad. Nader onderzoek is gewenst naar de huidige mate van multifunctioneel gebruik van sportaccommodaties door Goudse sportverenigingen, maar ook door andere verenigingen en instellingen, alsook de verdere ontwikkeling van commerciële activiteiten. Ten aanzien van commerciële activiteiten geldt wel dat voor de overheid, i.c. de gemeente Gouda, bijzondere aandacht nodig is voor de specifiek voor overheden geldende regelgeving als de Wet Markt en Overheid. Ook zijn er beperkingen op het gebied van de Drank en Horeca wetgeving. 4.8 Gezamenlijk gebruik van accommodaties In het Goudse is al sprake van gezamenlijk gebruik van buitensportaccommodaties. Voetbalvereniging GSV maakt bijvoorbeeld gebruik van de sportvelden aan de Sportlaan. Wellicht zijn er meer mogelijkheden om kosten te besparen door samenwerking te stimuleren. 5. Financiën 5.1 Bezuinigingen Gemeenten hebben te maken met verminderde inkomsten, waardoor bezuinigingen nodig zijn. Als gevolg hiervan is in veel gemeenten een trend waar te nemen dat de kosten voor Sport verminderd 9

10 moeten worden. Sport is namelijk geen wettelijke taak, zoals bijvoorbeeld Onderwijs. Gemeenten vinden echter meer bewegen, sporten, participatie en vrijwilligerswerk via de sportverenigingen wel zeer belangrijk. De uitdaging is dan ook zoveel als mogelijk sportfaciliteiten in stand te houden tegen minder kosten. Met andere woorden: laten we proberen de sport anders te organiseren waardoor een jongetje of meisje op zaterdagochtend gewoon kan sporten en hier niets van merkt. 5.2 Beleidsontwikkelingen Historisch gegroeide rol Historisch gezien is de gemeentelijke rol vooral gericht op de harde kant van sport; ontwikkeling, realisering en instandhouding van sportaccommodaties. Overigens is hierbij een fors verschil per sportsoort waar te nemen. De gemeentelijke kosten voor voetbalaccommodaties zijn over het algemeen veel hoger dan bij tennis en hockey. Hoewel historisch verklaarbaar, verdient het aanbeveling te onderzoeken of deze situatie naar de toekomst toe in stand moet blijven of dat een (gefaseerde) gelijktrekking op dit punt wenselijk is Regierol De laatste jaren is een trend waar te nemen dat gemeenten zich meer en meer willen profileren als regiegemeente en uitvoerende taken willen over laten aan de burgers en het particulier initiatief (bijvoorbeeld sportverenigingen). Beheer en onderhoud van sportvelden worden meestal gezien als een uitvoerende taak Focus op bewegen De gemeentelijke rol op sportgebied is de laatste jaren meer en meer verschoven naar de zachte kant van sport. Mede gestimuleerd door beschikbaar gestelde middelen door de rijksoverheid is de focus verlegd naar stimulering van sport en bewegen, aandacht voor gezonder leven, verenigingsondersteuning en combinaties tussen sport en andere beleidsvelden als onderwijs en cultuur. Zo zijn er in het land combinatiefunctionarissen en buurtsportcoaches gekomen Wijkgericht werken Om invulling te geven aan het credo beleid ontwikkelen voor en samen met de burgers wordt er meer en meer wijkgericht gewerkt. Dit betekent ook dat het belangrijk is om het voorzieningenniveau in de wijken vraaggericht en op maat te zien. 5.3 Zelfbeheer gebruikers Bovenstaande ontwikkelingen hebben er toe geleid dat veel gemeenten op dit moment inzetten op (zoveel als mogelijk) overdracht van taken op het gebied van onderhoud en beheer naar het maatschappelijk middenveld. Ook in de gemeente Gouda wordt zelfbeheer gezien als een kans om de gemeentelijke kosten te reduceren. In het land zijn voldoende voorbeelden van succesvolle, plaatselijke stichtingen, gebaseerd op vrijwilligers, voor beheer en onderhoud van sportparken. Verenigingen kennen vaak betrokken en gedreven vrijwilligers, sponsors en bevriende bedrijven. De kosten kunnen hierdoor omlaag. Of dit ook in de gemeente Gouda een kansrijke ontwikkeling is dient nader te worden onderzocht. Over het algemeen werken dergelijke constructies uitstekend in dorpsgemeenschappen. Hier is de betrokkenheid van zowel vrijwilligers als sponsors groot. In grotere 10

11 gemeenten, dit geldt waarschijnlijk ook voor Gouda, is de betrokkenheid bij een vereniging vaak minder, waardoor deze constructie wat lastiger te realiseren is. Daarnaast kennen gemeenten als Gouda een andere bevolkingssamenstelling dan een dorpsgemeenschap. De eerste indruk is dat deze constructie in het Goudse kan werken bij enkele krachtige verenigingen. Minder sterke verenigingen zullen moeite hebben om dit in te vullen. Bijkomend aandachtspunt is dat de gemeente Gouda via de DVO met Sport.Gouda afspraken heeft gemaakt over werkzaamheden op het gebied van beheer en onderhoud. Over het algemeen kan gesteld worden dat de mate waarin een Sportbedrijf succesvol geëxploiteerd kan worden afhangt van het volume. Overdracht van werkzaamheden naar het maatschappelijk middenveld zal ten koste gaan van het volume van Sport.Gouda. Indien het mogelijk is te komen tot afspraken over zelfbeheer met krachtige verenigingen zal ook bekeken moeten worden wat dit betekent voor de afspraken met het sportbedrijf. Nader onderzoek dient plaats te vinden naar de haalbaarheid van zelfbeheer door sportverenigingen. Aandachtspunten zijn hierbij: de positie van Sport.Gouda, de kracht van de verenigingen en de Btwgevolgen. 5.4 Kostprijs dekkende huurtarieven Steeds meer gemeenten passen op hun maatschappelijk vastgoed, waartoe ook sportcomplexen behoren, de kostprijs dekkende huur toe, waardoor inzichtelijk wordt gemaakt wat welke voorziening kost. Daarnaast is gebleken dat instellingen en verenigingen heel vaak verborgen subsidie ontvangen van de gemeente doordat zij geen of weinig huur betalen voor het gemeentelijk vastgoed dat zij gebruiken. Door inzichtelijk te maken wat het gemeentelijk vastgoed daadwerkelijk kost, kan de gemeente ook gerichter subsidie verlenen aan instellingen en verenigingen die bijdragen aan gemeentelijke beleidsdoelen. Op deze wijze kan ook het maatschappelijk ondernemen door verenigingen en instellingen worden gestimuleerd. Berekening van daadwerkelijke kostprijzen kan leiden tot een kostenbesparing als de extra kosten niet (volledig) gecompenseerd worden via subsidies. Wat tot de kostprijs dekkende huur gerekend wordt is vaak onderwerp van (politieke) discussie. Als regel geldt vaak dat in elk geval de kosten van rente en afschrijving, groot- en gebouw gebonden onderhoud en de eigenaars heffingen en belastingen tot de kostprijs dekkende huur worden gerekend. Daarnaast worden ook geregeld (een deel van) de overhead ofwel de organisatiekosten om het gemeentelijk vastgoed te beheren gerekend tot de kostprijs dekkende huur. Nader onderzoek naar de (on)mogelijkheden tot (verdere) invoering en toepassing van kostprijs dekkende huren voor gemeentelijk vastgoed is aan te bevelen. Dit onderzoek zou zich bij voorkeur niet moeten beperken tot alleen de sportfaciliteiten in Gouda. 5.5 Exploitatie door commerciële sportorganisaties De gemeente Gouda heeft enkele jaren geleden besloten tot verzelfstandiging van de plaatselijke sport, via de vorming van Sport.Gouda. Een sportbedrijf is een semi-commercieel bedrijf, waarvan ondernemerszin en commercieel werken wordt verwacht, terwijl ook de banden met de gemeente 11

12 nauw zijn. Een Sportbedrijf is gebaat bij veel volume. De eventuele komst van nieuwe commerciële ondernemers kan enerzijds innovatief en fris zijn, maar kan anderzijds negatieve effecten hebben op de slagkracht van het sportbedrijf. Nader onderzoek naar de gevolgen hiervan is wenselijk. 5.6 Andere inkomsten De rijksoverheid heeft via de Sportimpuls de mogelijkheid in het leven geroepen om aanvullende subsidiebedragen aan te vragen ten behoeve van projecten gericht op meer bewegen en sporten voor bepaalde doelgroepen. Wellicht kan deze subsidiemogelijkheid gelden genereren die de Goudse sport ten goede komt en ook de exploitatie van sportaccommodaties verbeterd. Nader onderzoek is nodig. 6. Sport.Gouda 6.1 Oprichting organisatie De gemeente Gouda heeft in 2007 de besloten vennootschap Sport.Gouda opgericht en is enig aandeelhouder van deze BV. Het eigendom van de sportaccommodaties bleef bij de gemeente Gouda. De gemeente Gouda heeft met Sport.Gouda een dienstverleningsovereenkomst gesloten voor 10 jaar. Volgens het Bestek sport van deze overeenkomst is de opdracht aan Sport.Gouda onder andere: Advisering gemeente Gouda aangaande beleidsontwikkeling op sport(accommodatie)gebied Strategisch sportbeleid uitwerken tot operationeel beleid Exploitatie en beheer gemeentelijke sportaccommodaties Regie voeren op onderhoud sportparken Uitvoeren van sport stimulering projecten 6.2 Beleid adviserende rol Sport.Gouda Op basis van bureau onderzoek en een gesprek met de directie van Sport.Gouda ontstaat op hoofdlijnen het volgende beeld. Sport.Gouda is vooral een uitvoeringsorganisatie op het gebied van exploitatie van sportaccommodaties en de uitvoering van sport gerelateerde projecten, zoals breedtesport, sportcoach en bewegingsonderwijs. Dit is een sterk punt en kan wellicht nog verder uitgebouwd en benut worden. Advisering aan de gemeente Gouda door Sport.Gouda op het gebied van sport- en accommodatiebeleid lijkt minder goed te lukken. Het blijkt voor Sport.Gouda lastig om sport gerelateerde zaken tijdig op de politiek- bestuurlijke agenda te krijgen en om tijdig betrokken te worden bij sport gerelateerde ontwikkelingen binnen de gemeente. Dit zou veroorzaakt kunnen worden door het feit dat partijen, inclusief Sport.Gouda zelf, het Sport.Gouda als een uitvoeringsorganisatie zien en beleven. Sport.Gouda zou een belangrijke partner kunnen en wellicht moeten zijn om sport in te zetten op het bereiken van andere gemeentelijke beleidsdoelen, zoals meer bewegen voor doelgroepen. Optimalisatie van de deze rol kan voor beide partijen een win-win situatie opleveren. Immers, Sport.Gouda beschikt over veel expertise van het plaatselijke sportspectrum. 12

13 6.3 Rol als exploitant In de opdracht van de gemeente Gouda aan Sport.Gouda met betrekking tot de exploitatie en beheer van sportaccommodaties zitten complexe onderwerpen. Sport.Gouda beheert de gemeentelijke sportaccommodaties als huurder en is daarmee verantwoordelijk voor het zogenoemde huurdersonderhoud. De gemeente Gouda is de eigenaarsrol blijven vervullen en is daarmee verantwoordelijk voor uitvoering van het groot- en planmatig onderhoud. Sport.Gouda verzorgt voor de gemeente Gouda het opstellen en begroten van een meerjaren onderhoudsplan (MOP) van de gemeentelijke sportaccommodaties, maar heeft kennelijk geen of onvoldoende invloed op de uiteindelijke gemeentelijke begroting. Sport.Gouda dient regie te voeren op het onderhoud sportparken waarbij kennelijk ook sprake is van gedwongen winkelnering. Sport.Gouda dient bedrijfsmatig te werken en mede door commerciële activiteiten zo optimaal mogelijk eigen inkomsten te verwerven. Tegelijkertijd is zij niet vrij in het vaststellen van tarieven en openingstijden. Het gemeentebestuur van Gouda is hierin leidend. Om Sport.Gouda de gelegenheid te geven zich te ontwikkelen tot een ondernemend sportbedrijf is het wenselijk nader onderzoek te doen naar de beste werkwijze in deze; het is wellicht aan te bevelen Sport.Gouda deze bevoegdheid te geven, onder de restrictie dat het college hiermee instemt. 6.4 Regionale samenwerking Vanaf de start van de BV wordt onderzocht of regionale samenwerking een meerwaarde voor Sport.Gouda en dus de gemeente Gouda kan opleveren. Hiertoe zijn met enkele regiogemeenten gesprekken gevoerd. Hoewel het ultieme doel wellicht één regionaal sportbedrijf is, lijkt dat voor de korte termijn een stap te ver. Wellicht zou het een te onderzoeken weg zijn om eerst samen te werken in enkele onderdelen binnen de bedrijfsvoering. Te denken valt aan o.a. facilitaire zaken, gezamenlijke inkoop en personeelsbeheer. Deze ontwikkeling kan leiden tot kostenreductie. 7. Financieel Kader Sport.Gouda Vertrouwelijk 13

14 8. Samenvatting en aanbevelingen Het doel van deze Quick Scan is om informatie te leveren over nader te onderzoeken onderwerpen. Het vorenstaande leidt tot enkele aanbevelingen, die wij geclusterd hebben weergegeven. Dit uiteraard binnen de beperking van deze QuickScan. Voorzieningen Uit ons onderzoek blijkt niet dat Gouda substantieel afwijkt van het landelijk gemiddelde als het gaat om het aantal sportvoorzieningen. De spreiding er van is, ook gezien de compactheid van de stad, goed. De omvang en compactheid van de stad maakt dat het bijvoorbeeld mogelijk is gebleken om drie verschillende zwembaden te sluiten en te vervangen door één stedelijke voorziening. Na een korte gewenningsperiode blijkt dit geen belemmering en is vooral de geboden kwaliteit juist een meerwaarde. Ook het aantal sportverenigingen en het aantal Goudse inwoners dat lid is van een sportvereniging wijkt niet af van landelijk gemiddelde cijfers. Er zijn echter twee postcodegebieden in Gouda die qua organisatiegraad wat achter blijven. Het is raadzaam nader onderzoek te doen naar de oorzaak en indien wenselijk, een plan te ontwikkelen om hier iets aan te doen. Op het eerste gezicht lijkt grootschalige toevoeging aan en herinrichting van sportaccommodaties in de stad dus niet nodig. Echter, er zijn zeker wel mogelijkheden om te komen tot optimalisering van gebruik van accommodaties. Gezamenlijk en multifunctioneel gebruik biedt kansen om de exploitatielasten omlaag te brengen. Allereerst kunnen samenwerkingsmogelijkheden verkend worden. In Gouda is al een dergelijk voorbeeld. Zo heeft voetbalvereniging GSV geen eigen sportvelden meer, maar maakt men gezamenlijk gebruik van het sportpark aan de Sportlaan. Er zijn voldoende voorbeelden bekend van multifunctioneel gebruik van accommodaties. Te denken valt aan sport met onderwijs, kinderopvang en cultuur. Overdag staan veel (buitensport) accommodaties leeg. Deze accommodaties bieden ook volop mogelijkheden om ingezet te worden voor doelgroepen als ouderen en inactieven 2 etc.). Om dit te stimuleren kan de gemeente hiervoor in het subsidiebeleid beleidsdoelen formuleren. Dergelijk gebruik kan ook gestimuleerd worden door de in Gouda aanwezige combinatiefunctionarissen. Deze medewerkers hebben met name de rol om verbindingen tussen verschillende beleidsvelden te zoeken en te stimuleren. Elkaar leren kennen en samenwerken kan uiteindelijk ook leiden tot een natuurlijke synergie en tot multifunctioneel gebruik van accommodaties. Tijdens onze gesprekken is duidelijk geworden dat er een initiatiefnemer is die in Gouda een (tijdelijke) sporthal wil realiseren. Een interessant initiatief. Echter de gemeente moet zich realiseren dat het niet of nauwelijks mogelijk is om sportaccommodaties te exploiteren zonder een financiële bijdrage van de gemeente. Indien dit ook bij dit initiatief aan de orde is, moet worden bezien welke gevolgen dit heeft voor de overige sportvoorzieningen en voor Sport.Gouda. Waarschijnlijk heeft dit 2 Hiermee worden mensen bedoeld die niet sporten 14

15 negatieve gevolgen voor de bezetting van gemeentelijke accommodaties en dus voor het resultaat van deze B.V. In het land zijn voorbeelden bekend van commerciële ondernemers die sporthallen exploiteren. Met toevoeging van allerlei commerciële functies wordt een samengestelde voorziening gecreëerd. Een te noemen voorbeeld hiervan is de Polderpoort in Vlaardingen. Na eerst door een traditionele stichting te zijn geëxploiteerd, is de exploitatie, na dreigend faillissement, overgenomen door een commerciële partij. Naast de exploitatie van een sporthal is er een Japans restaurant, fitness en zalencentrum in het complex. Een ander voorbeeld van private inzet is dat het beheer en onderhoud in een accommodatie wordt uitgevoerd door de exploitant van de horeca. De gemeente gaat dan een overeenkomst aan met de ondernemers en betaalt een vergoeding voor deze werkzaamheden. Deze constructie wordt in ieder geval in de gemeente Nieuwkoop toegepast. Voorgesteld wordt te onderzoeken of er private commerciële partijen te vinden zijn om een dergelijke rol in Gouda te vervullen. Sportverenigingen De gemeente Gouda kent een mooi en gevarieerd aanbod van sportverenigingen, dat niet veel afwijkt van landelijk gemiddelde cijfers op dit punt. Sportverenigingen spelen ook in Gouda een belangrijke rol in het maatschappelijk leven. Het vrijwilligerswerk is cruciaal voor de samenleving. De rol van verenigingen kan een nieuwe dimensie krijgen binnen de 3 decentralisaties in het sociale domein. Gemeentelijke kosten sport Zoals alle gemeenten in Nederland moet ook de gemeente Gouda de gemeentelijke uitgaven terugbrengen. Dit geldt ook voor de uitgaven voor sport. Naar onze mening is het noodzakelijk om de kosten van het gemeentelijk maatschappelijk vastgoed in beeld te brengen en over te gaan tot het invoeren van kostprijsdekkende huurtarieven. Het is duidelijk dat de meeste verenigingen niet in staat zullen zijn deze tarieven te betalen. Er ontstaat echter wel een duidelijke en transparante relatie tussen gemeente en gebruikers. Het biedt de gemeente mogelijkheden om aan de hand van subsidiebeleid keuzes te maken. Verenigingen die zich bijvoorbeeld inzetten in het sociale domein en voor bepaalde doelgroepen (in overeenstemming met gemeentelijke beleidsdoelen) kunnen extra ondersteund en gesubsidieerd worden. Naar onze overtuiging zal deze keuze leiden tot meer creativiteit en maatschappelijk ondernemen door verenigingen. Verenigingen zullen hierdoor eerder bereid zijn te gaan om te gaan samenwerken en om multifunctioneel gebruik te stimuleren. Naast deze optie is er nog een andere mogelijkheid om te komen tot kostenreductie, namelijk zelfbeheer. In de regio (Bodegraven-Reeuwijk en Nieuwkoop) zijn zeer succesvolle voorbeelden waarin een stichting (gevormd uit verschillende verenigingen) de verantwoordelijkheid neemt voor beheer en onderhoud van hun buitensportparken. Door gebruikmaking van vrijwilligers, sponsoren en bevriende bedrijven kunnen de werkzaamheden goedkoper worden uitgevoerd dan door de gemeente. De constructie werkt goed in kleinere gemeenschappen, waar de lokale betrokkenheid bij 15

16 het verenigingsleven groot is. Het is de vraag of deze constructie ook in Gouda werkt. Nader onderzoek is nodig. Wellicht leidt onderzoek tot een afgeleide vorm, waarin met sommige sterke verenigingen dergelijke afspraken wel gemaakt kunnen worden en met zwakkere niet. Als voorbeeld is de constructie in Bodegraven schematisch weergegeven: de gemeente stelt een budget beschikbaar aan deze stichting, terwijl deze afspraken maakt met de betrokken verenigingen. De verenigingen worden ook in staat gesteld werkzaamheden zelf uit te voeren, waardoor de te betalen lasten voor hen minder worden. Onderhoudsvergoeding Onderhoudsvergoeding Gemeente Stichting Vereniging Huur Gebruiksvergoeding Overigens dient een dergelijke constructie nadrukkelijk getoetst te worden aan nieuwe BTW regelgeving in het kader van het Sportbesluit. Ook zullen de gevolgen voor Sport.Gouda nader bekeken moeten worden. Verenigingen en de 3 D s in het sociale domein Zoals eerder aangegeven zijn wij van mening dat de sportverenigingen een belangrijke rol kunnen spelen binnen het sociale domein. Er zijn bestaande netwerken die benut kunnen worden. Indien het lukt om de verenigingen te activeren om (preventieve) projecten te ontwikkelen en uit te voeren zal dit (op termijn) leiden tot verminderde vraag naar duurdere andere voorzieningen. Nieuwe projecten en activiteiten zullen leiden tot een toenemend gebruik van sportaccommodaties en dus tot een beter exploitatie resultaat. Wij stellen voor om op basis van de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de decentralisatie van de 3 D s in te zetten op ondersteuning van de (sport) verenigingen en samen met het veld een plan te maken waarin de rol van het maatschappelijk middenveld op dit punt wordt uitgewerkt. Onderzocht kan worden of hiervoor geld vrijgemaakt kan worden vanuit het budget dat beschikbaar komt door de implementatie van de 3D s. Ingezet zou moeten worden op een toekomst met sterke, gezonde en maatschappelijk verantwoorde verenigingen. Voorgesteld wordt om een specifiek traject op te starten met de sportverenigingen. Een voorbeeld van een dergelijk traject is Maatschappelijk Verantwoord 16

17 Verenigen (MVV). In zo n traject zitten facetten van analyse, ondersteuning, bewustwording en ontwikkeling. Van verenigingen zal in de toekomst meer verwacht worden dan uitsluitend sport bedrijven. Denk hierbij aan de eerder genoemde rollen in het sociale domein, zelfbeheer onderhoud, kostendekkende tarieven, meer samenwerking en multifunctioneel gebruik van accommodaties. Uitkomst van zo n traject is dat de vereniging een goed zelfbeeld krijgt en uiteindelijk zelf in staat is om de conclusie te trekken of men toekomstbestendig is. Sportimpuls Volgend jaar is vooralsnog de laatste mogelijkheid om een Sportimpuls aanvraag te doen. Wij adviseren om te onderzoeken of het kansrijk is om een project te ontwikkelen om de achterblijvende wijken een sportimpuls te geven, in samenwerking met een plaatselijke sportvereniging. Er zijn forse subsidie bedragen mogelijk. Sport.Gouda Sinds 2007 is de B.V. actief. De komende jaren staat de gemeente voor een evaluatie. Eerder in dit hoofdstuk is geschetst dat er mogelijkheden zijn om via zelfbeheer door gebruikers, invoering van kostprijsdekkende huurtarieven, multifunctioneel en gezamenlijk gebruik en door inzet van commerciële partijen in de exploitatie van accommodaties de gemeentelijke uitgaven in de sport te verminderen. Belangrijk aandachtspunt hierbij is wat dit betekent voor Sport.Gouda. Als er substantiële bedrijfsonderdelen bij deze B.V. worden weggehaald, zal dit leiden tot afkalving van hun positie en wellicht tot een situatie dat het niet meer goed mogelijk is om een gezonde bedrijfsvoering te voeren. De beleidsadviserende rol van dit bedrijf komt tot nu toe niet goed uit de verf. De organisatie heeft veel kennis van de plaatselijke sportwereld en wij zijn van mening dat het evident is om deze op een juiste wijze in te zetten en te gebruiken. Wil de gemeente door gaan met Sport.Gouda en deze serieus nemen dan is meer ruimte om deze rol in te vullen gewenst. Dit geldt ook voor de zeggenschap op het gebied van tarievenbeleid, openingstijden en vervangingsinvesteringen. Om het bedrijf de gelegenheid te geven om echt te gaan ondernemen is meer bevoegdheid bij Sport.Gouda gewenst. De financiële positie van het bedrijf is vooralsnog goed te noemen. Echter, de komende jaren zijn er risico s in de bedrijfsvoering, die zouden kunnen leiden tot negatieve resultaten. Dit kan leiden tot een afname van de vermogenspositie. We adviseren dan ook om de financiële risico s van Sport.Gouda in beeld te brengen en dit te kwantificeren. Hierdoor ontstaat een goed beeld van het weerstandsvermogen. De Dienstverleningsovereenkomst met Sport.Gouda is niet helemaal concreet en het toetsingskader is niet eenduidig. Geadviseerd wordt om de informatiebehoefte in relatie tot Sport.Gouda nader te definiëren en vast te stellen wie welke informatie waarvoor nodig heeft. Dit dient verwerkt te worden in de DVO. Op basis hiervan kan de informatievoorziening ingericht worden zodat deze aansluit op de informatiebehoefte. 17

18 Wij vermoeden dat de regionale samenwerking met andere Sportbedrijven kansen biedt om te komen tot kostenbesparing in de bedrijfsvoering. Daarnaast verwachten wij dat regionale samenwerking kan leiden tot uitwisseling van gebruik van accommodaties. Waarom zou een vereniging uit Reeuwijk geen gebruik kunnen maken van een accommodatie in Gouda?. Wij stellen voor dit verder te onderzoeken. Tot slot Uit deze Quick scan is gebleken dat in Gouda voldoende mogelijkheden zijn om te komen tot een optimalisatie van het gebruik en beheer van gemeentelijke sportaccommodaties tegen beheersbare exploitatielasten. In deze notitie is een eerste aanzet hiertoe gegeven. 18