De jaren in de Nederlandse literatuur Workshop I

Transcriptie

1 OLITH DE IDENTITEIT VAN DE LITERATUUR De jaren in de Nederlandse literatuur Workshop I Leuven, juni 2012 Met de steun van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen Wetenschappelijke onderzoeksgemeenschap WO N

2 De jaren in de Nederlandse literatuur Leuven, juni 2012 OLITH Olith is de roepnaam van een Wetenschappelijke Onderzoeksgemeenschap die onderzoeksgroepen van de universiteiten van Leuven, Gent, Luik, Groningen en Wenen verenigt ( Olith wil via een reeks initiatieven (ateliers, workshops, colloquia) specifiek onderzoek verrichten naar de identiteit van de literatuur. Die vraag naar de identiteit heeft betrekking op diverse, aan elkaar gerelateerde componenten. (1) Allereerst is er de cruciale kwestie van de zgn. autonomie tegenover de zgn. heteronomie. In welke mate kan het proces van literaire evolutie inderdaad omschreven worden als een toenemend proces van autonomisering, zoals dat veelal gebeurt? (2) Hoe moet die problematiek van de literaire identiteit diachroon geanalyseerd worden: welke is de visie op literaire evolutiemechanismen in het licht van de geschetste problematiek? Welke visie op werk, auteursfunctie, oeuvre, stroming en generatie hangt daarmee samen? (3) Tenslotte is er de vraag hoe het literaire systeem zelf die problematiek heeft gearticuleerd: welke is de relatie tussen de creatieve literatuur, de literaire kritiek, de academische literatuurstudie? Welke tekstprocessen genres, paratekstuele gegevens, retorische procedés, aspecten van beeldcultuur en nieuwe media hebben daarbij een rol gespeeld? OPZET VAN DE WORKSHOP Het ontstaan van de moderne Nederlandse literatuur wordt gewoonlijk in verband gebracht met het optreden van Tachtig en Van Nu en Straks in de laatste twee decennia van de negentiende eeuw. De eerste twee decennia van de twintigste eeuw daarentegen worden vaak gezien als een periode van consolidatie en continuïteit, waarin de nieuwe opvattingen, ontdaan van hun revolutionaire elan, verder verspreid raken, en het voor de rest vooral wachten is op de doorbraak van modernistische tendensen na de Eerste Wereldoorlog. Een dergelijk beeld doet onvoldoende recht aan de complexiteit van de periode in kwestie. In een nieuwe reeks van OLITH-bijeenkomsten willen we nader ingaan op de literaire dynamiek in de Nederlandse literatuur in de periode , waarbij we vooral willen inzetten op een aantal fenomenen en ontwikkelingen die constitutief zijn voor wat we later als de moderne literatuur zijn gaan beschouwen (de genese van modern auteurschap, van gespecialiseerde literaire instituties, enz.). Het spreekt voor zich dat negentiende-eeuwse literaire normen een belangrijke stempel op de periode blijven drukken, maar tegelijk zijn we vooral geïnteresseerd in de manier waarop die in nieuwe culturele contexten gaan functioneren, hoe die worden geherdefinieerd of bekritiseerd en hoe nieuwe denkbeelden ontstaan die nauwelijks nog in termen van Tachtig of Van Nu en Straks kunnen worden begrepen. Het is een periode waarin nieuwe literaire groeperingen zich aftekenen (zoals De Beweging), waarin het tijdschriftenlandschap in het algemeen grote veranderingen ondergaat, waarin uitgeverijen een literair fondssegment gaan opbouwen, waarin daarnaast

3 bibliofiele uitgeefprojecten ontstaan, waarin de reguliere literaire kritiek opkomt, waarin nieuwe genres doorbreken (zoals het auteursinterview), waarin via allerlei vormen van middlebrowliteratuur nieuwe publieken worden bediend, waarin geloofsgroeperingen (de zogenaamde zware gemeenschappen) zich een culturele identiteit wensen te verschaffen via een eigen literatuur en/of deelname aan dé literatuur, waarin de reflectie over de relatie tussen literatuur en andere maatschappelijke domeinen een nieuwe urgentie krijgt (met spectaculaire wetenschappelijke ontdekkingen en inzichten, cruciale ontwikkelingen in het socialisme, nieuwe vormen van vrijetijdsbesteding, nieuwe media, enz.). Daarnaast zijn er natuurlijk de internationale revoluties in de cultuur en de kunsten, met de opkomst van de avant-garde en het modernisme, en de weerslag (of het ontbreken daarvan) op de Nederlandse literatuur. Op die manier willen we ook aansluiting zoeken bij een hernieuwde internationale belangstelling voor de periode, zoals die bijvoorbeeld tot uiting komt in Philipp Bloms bestseller The Vertigo Years. Change and Culture in the West (2008). De eerste workshop vindt plaats te Leuven op donderdag 21 en vrijdag 22 juni De workshop is opgezet als een werkbijeenkomst, waarin enkele verkennende teksten worden gelezen en bediscussieerd, waarin we de problematiek en de vraagstelling proberen scherp te krijgen en waarin het vervolg van de werkzaamheden wordt gepland. Een vertrekpunt daarbij is de vraag naar het ontstaan van de moderne literatuur en de verschillende positioneringen van auteurs in het licht van de hierboven geschetste ontwikkelingen. Welke uiteenlopende postures (Meizoz) dienen zich aan? Op welke manier zijn ze, als resultante van een complex samenspel van factoren, verbonden met nieuwe institutionele constellaties, met nieuwe genres, met contemporaine ontwikkelingen binnen niet-literaire discoursen, enz.? En hoe verhouden die nieuwe vormen van auteurschap zich tot elkaar?

4 PROGRAMMA: Donderdag 21 juni ontvangst en koffie inleiding en probleemstelling (Dirk De Geest, Leuven) lezing + discussie Vormen van auteurschap. De self-fashioning van Louis Couperus Mary Kemperink (Groningen) pauze samenspraak religieuze poëzie rond 1900 ingeleid door Mathijs Sanders (Nijmegen) lunch samenspraak Scharten-Antink, Een huis vol menschen (1908) ingeleid door Erica Van Boven (Groningen) pauze samenspraak het auteursinterview Gillis Dorleijn (Groningen)

5 Vrijdag 22 juni lezing + discussie Het jaar 1913 Hans Vandevoorde (Brussel) pauze lezing + discussie Paul van Ostaijen, Music-hall (1916) Dirk de Geest & Pieter Verstraeten (Leuven) Planning verdere werkzaamheden PRACTISCH De buitenlandse deelnemers logeren in Hotel Binnenhof, Maria Theresiastraat 65, te Leuven De workshop vindt plaats in het Mgr. Sencie Instituut (MSI), Erasmusplein 2, te Leuven (lokaal MSI 01.20)

6 TEKSTEN: 1. W. d Hoop, Mondschein-sonate, in: Van onzen tijd 3, 1902/1903, 11, p Willem Smulders, Wijdings-heimwee, in: Willem Smulders Pr., Cantica Graduum. Amsterdam 1908, p Seerp Anema, I. Doodsgedachte, II. Ons lied, III. Lente, in: Seerp Anema, Poëzie. Wageningen 1903, p C. Scharten en M. Antink, Een huis vol menschen. Verhaal uit het Parijsche leven, in: De Gids 72, 1908, p E. D Oliveira, De mannen van 80 aan het woord. Gesprekken met Nederlandsche letterkundigen. Amsterdam, [ Historie van dit boekje + Frederik van Eeden ] 6. E. D Oliveira, De jongere generatie. (Vervolg op De mannen van 80) Amsterdam, [ Ter inleiding + Josine A. Simons-Mees + P.N. Van Eijck ] 7. Paul van Ostaijen, Music-hall.

7 DEELNEMERS Carl de Strycker Christophe Verbruggen Dirk de Geest Erica van Boven Gillis Dorleijn Hans Vandevoorde Helleke van den Braber Herbert van Uffelen* Kevin Absillis* Koen Rymenants Kris Humbeeck Lut Missinne* Mary Kemperink Mathijs Sanders Pieter Verstraeten Rajesh Heynickx* Ralf Grüttemeier Rob van de Schoor Sjoerd van Faassen Tom Sintobin* Ton van Kalmthout Yves T Sjoen (* = zijn verhinderd)