Mondriaan Stichting Jaarverslag

Transcriptie

1 2008 Mondriaan Stichting Jaarverslag

2 Voorwoord 2008 was voor de Mondriaan Stichting een jaar vol nieuwe plannen. In het voorjaar verscheen het Beleidsplan , met onze voornemens voor de komende jaren. We hebben het plan op meerdere plaatsen in Nederland gepresenteerd en kregen extra budget toegezegd voor de volgende beleidsperiode. Over het collectiebeleid in Nederland publiceerde de Mondriaan Stichting met Erfgoed Nederland het boek Voor de eeuwigheid?, met bijdragen van ruim dertig directeuren van erfgoedinstellingen, beleidsmakers en experts. Daarmee wilden zij het debat over de rol die de Collectie Nederland, het publiek en de collega-instellingen in het collectiebeleid spelen nieuw leven inblazen. In 2008 werd ook het internationaal beleid geëvalueerd. Aanvragers, galeries, ambassades, deelnemers aan oriëntatiereizen en in dat kader bezochte instellingen werden ondervraagd over het beleid van de Mondriaan Stichting en de samenhang van de activiteiten. De onderzoeksresultaten zijn overwegend positief, maar er waren ook enkele kritische geluiden te horen. Inmiddels is een plan van aanpak ontwikkeld met verbeterpunten. Voorwoord Voor de Biënnale van Venetië in 2009 heeft de Mondriaan Stichting Saskia Bos benoemd als curator. Zij nodigde Fiona Tan uit, die een nieuwe audiovisuele installatie zal maken voor het Nederlands paviljoen. Nieuw was eveneens dat de Mondriaan Stichting op 31 maart met 22 andere organisaties een symposium organiseerde over grenzeloze nieuwsgierigheid. Ruim 450 mensen bezochten deze dag, die in het teken stond van verdere internationalisering van het cultuurbeleid. In 2009 wordt het nieuwsgierigheidsbeleid door de initiatiefnemers nader uitgewerkt. Natuurlijk stimuleerde de Mondriaan Stichting ook in 2008 weer een groot aantal bijzondere projecten. Met ondersteunde zij meer dan 870 activiteiten in Nederland en 46 andere landen, variërend van presentaties tot aankopen, van programma s tot publicaties. Daarmee maakten musea en presentatie-instellingen, maar ook organisaties als archieven en bibliotheken beeldende kunst, vormgeving en cultureel erfgoed toegankelijk voor een groot en divers publiek wordt als het begin van een nieuwe beleidsperiode voor de Mondriaan Stichting een belangrijk jaar. Wij zullen ons blijven inspannen voor een sterke en professionele cultuursector, die de betekenis van kunst en erfgoed duidelijk onder de aandacht van een breed publiek weet te brengen. 3 Hans Hoogervorst, voorzitter

3 Bij dit jaarverslag Om de nationale en internationale publieke belangstelling voor en afname van beeldende kunst, vormgeving en cultureel erfgoed te bevorderen heeft de Mondriaan Stichting in 2008 in totaal 1572 aanvragen ontvangen. Met ondersteunde zij 877 activiteiten, waarvan 406 voor internationale presentaties in 46 landen, variërend van presentaties tot aankopen, van programma s tot publicaties. Het grootste deel van dit budget is, als onderdeel van de Cultuurnota, afkomstig van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Voor de internationale activiteiten ontvangt de Mondriaan Stichting gedelegeerd budget uit de Hgis-Cultuurmiddelen van de ministeries van ocw en Buitenlandse Zaken. Bij dit jaarverslag Met het jaarverslag verantwoordt de Mondriaan Stichting zich voor de manier waarop zij de beschikbare middelen heeft aangewend. Centraal in het verslag staan de projecten en activiteiten die in 2008 zijn ondersteund. In 2008 werden meer aanvragen ingediend dan in 2007 doordat er weer een aanvraagronde van de KunstKoop plaatsvond. Het toekenningspercentage was relatief laag. Als gevolg van de stijgende druk op het budget, onder meer doordat projecten steeds duurder worden, heeft de Mondriaan Stichting streng moeten selecteren. Om versnippering te voorkomen ondersteunt zij projecten bovendien zoveel mogelijk op een reëel niveau. Het ontwerp van dit jaarverslag maakt zichtbaar wat normaal gesproken in gedrukte vorm niet gezien wordt. De hiërarchische structuur van het boek wordt opgeheven door een lijst trefwoorden en hun synoniemen die als hyperlinks met elkaar verbonden worden. Er ontvouwt zich een alternatieve representatie van gegevens. Deze toont de complexiteit en biedt tegelijkertijd nieuwe perspectieven die bijdragen tot inzicht en transparantie. Het jaarverslag als data cloud waarin de sporen van verschillende netwerkstructuren zichtbaar zijn. Het jaarverslag wordt verzonden naar relaties van de Mondriaan Stichting, inclusief alle instellingen die in 2008 aanvraag deden. Tot die relaties behoren behalve musea en kunstinstellingen ook het ministerie van ocw, de Raad voor Cultuur, de pers en belangenorganisaties. Verder is het verslag bestemd voor iedereen die geïnteresseerd is in het werk van de Mondriaan Stichting. Doordat het jaarverslag een uitvoerige verantwoording bevat van het werk van de Mondriaan Stichting, is het ook geschikt voor instellingen die nog geen aanvraag hebben ingediend, maar overwegen dat te doen. Uit het verslag kunnen zij een indruk krijgen van de activiteiten die de Mondriaan Stichting ondersteunt en de doelen, prioriteiten en criteria die daarvoor het kader vormen. 5

4 Schhoonvel Weervel Blauwe stippellijnen verbinden een selectie sleutelwoorden en hun synoniemen: belangstelling, waardering, aandacht, erkenning; deskundigheid, ervaring, excellentie, kwaliteit; digitalisering; diversiteit; experiment, laboratorium, onderzoek, ontwikkeling; globalisering, internationalisering, mobiliteit; innovatie, vernieuwing; interdisciplinariteit; maatschappij, samenleving, context; nieuwsgierigheidsbeleid, nieuwsgierigheid; partners, partnerschap, samenwerking; profilering; professionalisering, ondernemerschap; publieksbereik, toegankelijkheid; reflectie, visie; opinievorming; regionalisering Deze woorden worden automatisch met elkaar gekoppeld waardoor het beeld van een rizoom ontstaat. Inherente verbanden worden zichtbaar gemaakt. De lijnen doorkruisen pagina s of eindigen in een stip om aan de andere kant weer tevoorschijn te komen. Waar een blauwe stippellijn de pagina verlaat staat een paginanummer. Een doorgetrokken lijn is een harde verwijzing naar een specifiek tekstgedeelte.

5 Inhoud Inhoud 1. Mondriaan Stichting Ondersteuning en activiteiten 2008 Beleid 18 Prioriteiten 19 Culturele diversiteit 19 Internationalisering 20 Cultuureducatie 20 ecultuur 21 Expertisebevordering en professionalisering 21 Regionale spreiding 21 Budget 22 Ontwikkelingen Beeldende kunst en vormgeving Ondersteuning 30 Projecten 30 Kunstopdrachten onderwijs 31 Programma s 32 Tijdschriften 33 Publicaties en matching fund illustraties 33 Arts Collaboratory 34 Overige projecten en flexibel budget 34 KunstKoop 34 Activiteiten 38 Ontwikkelingen 39 Voornemens Cultureel erfgoed Ondersteuning 64 Publieksactiviteiten en zichtbaarheid 64 Cultureel erfgoed van minderheden 65 Aankopen 65 Kunsthistorisch onderzoek 68 Behoud van collecties 68 Veiligheidszorg 69 Gemeenschappelijk cultureel erfgoed 70 Overige projecten en flexibel budget 70 Activiteiten 70 Ontwikkelingen 71 Voornemens Beeldende kunst en vormgeving internationaal Ondersteuning 116 Presentaties in het buitenland 117 Arts Collaboratory 118 Kunstbeurzen 119 Vormgevingspresentaties en beurzen 119 Lofts 120 Buitenlandse journalisten 120 Hgis-Cultuurmiddelen 120 Overige projecten en flexibel budget 120 Activiteiten 121 Ontwikkelingen 129 Voornemens Organisatie Organogram 167 Bestuur 168 Bureau 170 Adviseurs Werkwijze en procedures Juridisch kader 176 Voorwaarden 176 Criteria 177 Advisering 178 Behandelingstermijn 179 Bezwaren Verantwoording en transparantie Verantwoording en evaluatie 186 Samenwerking 189 Communicatie Financiën Financieel verslag 202 Jaarrekening 203 Accountantsverklaring 220 Register op aanvrager Interdisciplinaire activiteiten Cultuureducatie 96 Ondersteuning 96 Ontwikkelingen 97 Voornemens 97 Cultureel beleggen 98 Interregeling 98 De verbeelding 99 9

6 1 Mondriaan Stichting 1. Mondriaan Stichting 1. Mondriaan Stichting De Mondriaan Stichting is het (inter)nationale stimuleringsfonds voor beeldende kunst, vormgeving en cultureel erfgoed. Zij zet zich in voor een sterke en professionele cultuursector, die de betekenis van kunst, vormgeving en erfgoed duidelijk onder de aandacht van een breed publiek weet te brengen

7 Mondriaan Stichting { Met het Nederlands Fonds voor Podiumkunsten+ ondersteunde de Mondriaan Stichting cultuureducatieve activiteiten voor het primair en voortgezet onderwijs binnen alle kunstdisciplines. } De doelen van de Mondriaan Stichting zijn: { De belangstelling voor en de vraag naar beeldende kunst en vormgeving bevorderen, door de ontwikkeling in, de presentatie van en de gedachtevorming over beeldende kunst en vormgeving te stimuleren en te ondersteunen. } { De belangstelling voor cultureel erfgoed bevorderen, door de presentatie en de overdracht, het behoud en de aankoop van cultureel erfgoed te stimuleren en te ondersteunen. } { In samenwerking met het Nederlands Fonds voor de Film en het Stimuleringsfonds Culturele Omroepproducties ondersteunde de Mondriaan Stichting nieuwe mediaprojecten binnen de Interregeling. } Opinievorming Om de opinievorming te stimuleren, initieert en ontwikkelt de Mondriaan Stichting ook zelf activiteiten, op beperkte schaal. Het kan gaan om symposia, lezingen en debatten, publicaties en onderzoek. Dit gebeurt meestal in samenwerking met andere organisaties. { { De internationale belangstelling voor hedendaagse beeldende kunst en vormgeving uit Nederland vergroten en de positie daarvan versterken, door de presentatie van hedendaagse beeldende kunst en vormgeving uit Nederland in het buitenland te stimuleren en te ondersteunen. } De Mondriaan Stichting realiseert deze doelen door financieel bij te dragen aan projecten en door zelf activiteiten uit te voeren. Ondersteuning en activiteiten Stichtingen, instellingen en bedrijven uit binnen- en buitenland kunnen bij de Mondriaan Stichting financiële ondersteuning aanvragen. De Mondriaan Stichting maakt onderscheid tussen activiteiten voor beeldende kunst en vormgeving of cultureel erfgoed, internationale activiteiten, inter - nationalisering en specifieke activiteiten als cultuureducatie en veiligheidszorg. { Voor beeldende kunst en vormgeving komen projecten, programmeringen, tijdschriften, publicaties en opdrachten in het onderwijs in aanmerking voor een bijdrage. Ook ondersteunt de Mondriaan Stichting met het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds illustraties voor kinderen jeugdboeken. Daarnaast voert de Mondriaan Stichting samen met Fortis Bank de KunstKoop uit. } { Onder cultureel erfgoed vallen bijdragen aan publieksprojecten, structurele en incidentele museale aankopen, inventarisatie en presentatie van cultureel erfgoed van minderheden, kunsthistorisch onderzoek, overname en ontwikkeling van tentoonstellingen, zichtbaarheid van collecties en selectie en, in het kader van de Wet tot behoud van cultuurbezit, behoud. } 1. Mondriaan Stichting 1. Mondriaan Stichting } Leiderschapsprogramma { In de periode biedt de Mondriaan Stichting extra ruimte voor activiteiten die de cultuursector verder versterken en professionaliseren. Een voorbeeld hiervan is het Leiderschapsprogramma, dat de Mondriaan Stichting met een groot aantal culturele organisaties en fondsen ontwikkelt. } Nieuwsgierigheidsbeleid { De Mondriaan Stichting heeft in 2008 met een groot aantal culturele en ontwikkelingsorganisaties aandacht gevraagd voor het stimuleren van internationale samenwerking en gepleit voor het ontwikkelen van een nieuwsgierigheidsbeleid. } Budget De Mondriaan Stichting besteedt jaarlijks gemiddeld twintig miljoen euro. In 2008 was dit Het grootste deel van dit budget is, als onderdeel van de Cultuurnota, afkomstig van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Voor de internationale activiteiten ontvangt de Mondriaan Stichting gedelegeerd budget uit de Hgis-Cultuurmiddelen (Homogene Groep Internationale Samenwerking) van de ministeries van ocw en Buitenlandse Zaken. Ook ontvangt de Mondriaan Stichting specifieke doelsubsidies van beide ministeries, zoals voor cultuureducatie, gemeenschappelijk erfgoed en veiligheidszorg. Meer gedetailleerde informatie over ondersteuning, activiteiten, werkwijze, aanvraagprocedure en aanvraagformulieren staat op { Presentaties bij buitenlandse instellingen, deelname aan internationale beurzen, het Internationaal bezoekersprogramma, internationale promotionele catalogi, gebruik van lofts in New York, reis- en verblijfs - kosten van journalisten en gastcuratoren vallen onder de noemer internationaal. Ook is de Mondriaan Stichting verantwoordelijk voor de Nederlandse inzending naar statelijke manifestaties, zoals de Biënnale van Venetië. } { Onder internationalisering verstaat de Mondriaan Stichting het stimuleren van (het tonen van) internationale activiteiten in Nederland. De Mondriaan Stichting vindt het belangrijk dat het Nederlandse publiek kan kennismaken met belangrijke internationale ontwikkelingen. Om dat te stimuleren organiseert zij samen met het Prins Claus Fonds, het Belgische Instituut voor beeldende, audiovisuele en mediakunst bam en het Office for Contemporary Art Noorwegen (oca) jaarlijks een oriëntatiereis voor professionals in de beeldende kunst. } 12 13

8 2 Ondersteuning en activiteiten Ondersteuning en activiteiten Ondersteuning en activiteiten 2008 De Mondriaan Stichting onder - steunt organisaties voor beeldende kunst, vormgeving en cultureel erfgoed bij het bereiken en vergroten van hun publiek. Dat doet zij door activiteiten met een voorbeeld - werking en een landelijke betekenis te steunen met een financiële bij - drage. Ook ontwikkelt de Mondriaan Stichting eigen activiteiten

9 Toezeggingen 2008 Ontwikkelingen Beeldende kunst en vormgeving Projecten miv Hgis-C Projecten Antillen en Aruba Kinderboeken Kunstprojecten onderwijs Publicaties Programma s Tijdschriften KunstKoop Overige projecten en flexibel budget Subtotaal Cultureel erfgoed (Digitale) publieksactiviteiten en zichtbaarheid Cultureel erfgoed minderheden Antillen en Aruba Ontwikkel- en overnamekosten Vormgevingserfgoed Structurele aankopen Incidentele aankopen Volkenkundige aankopen Kunsthistorisch onderzoek Wet behoud cultuurbezit Erfgoed veiligheidszorg Gemeenschappelijk cultureel erfgoed Overige projecten en flexibel budget Subtotaal Interdisciplinaire activiteiten Cultuureducatie Interregeling De Verbeelding Subtotaal Internationale activiteiten Presentaties miv Hgis-C Kunstbeurzen galeries Lofts Statelijke biënnales Overige projecten en flexibel budget Subtotaal Totaal. Aantal. Aantal. Percentage. Bijdrage. Percentage.. aanvragen*. gehonoreerd. gehonoreerd. ms x totaal bedrag ,2% ,3% ,0% ,1% ,0% ,2% ,3% ,4% ,6% ,2% ,6% ,7% ,7% ,1% ,2% ,8% ,7% ,4% ,3% ,0% ,0% ,8% ,0% ,0% ,2% ,0%. 0. 0,0% ,0% ,2% ,0% ,2% ,9% ,2% ,0% ,0% ,0% ,5% ,0% ,2% ,0% ,7% ,0% ,5% ,3% ,7% ,4% ,7% ,4% ,3% ,0% ,0% ,3% ,7% ,2% ,1% ,2% ,4% ,0% ,4% ,0% ,4% ,0% ,4% ,7% ,0%. 2. Ondersteuning en activiteiten 2008 Toezeggingen Ondersteuning en activiteiten 2008 Ontwikkelingen Beeldende kunst en vormgeving Projecten miv Hgis-C Projecten Antillen en Aruba Kinderboeken Kunstprojecten onderwijs Publicaties Programma s Tijdschriften KunstKoop Overige projecten en flexibel budget Subtotaal Cultureel erfgoed (Digitale) publieksactiviteiten en zichtbaarheid Cultureel erfgoed minderheden Antillen en Aruba Ontwikkel- en overnamekosten Vormgevingserfgoed Structurele aankopen Incidentele aankopen Volkenkundige aankopen Kunsthistorisch onderzoek Wet behoud cultuurbezit Erfgoed veiligheidszorg Gemeenschappelijk cultureel erfgoed Overige projecten en flexibel budget Subtotaal Interdisciplinaire activiteiten Cultuureducatie Interregeling De Verbeelding Subtotaal Internationale activiteiten Presentaties miv Hgis-C Kunstbeurzen galeries Lofts Statelijke biënnales Overige projecten en flexibel budget Subtotaal Totaal Aantal. Bijdrage. Aantal. Bijdrage. Aantal. Bijdrage. Aantal. Bijdrage. Aantal. Bijdrage... x x x x x * Het aantal aanvragen is exclusief de niet in behandeling genomen aanvragen

10 Beleid Voor de Cultuurnota werkt de Mondriaan Stichting met vierjarige beleids - plannen. Het Beleidsplan biedt het kader waarin de Mondriaan Stichting actief is en vermeldt welke ontwikkelingen extra aandacht krijgen. In dit beleidsplan stond een klantvriendelijke en flexibele manier van werken centraal, die meer ruimte biedt voor ontwikkelingen en aanvragers, onder meer door een aanzienlijke vermindering van het aantal regelingen (van 25 naar 5), criteria en voorwaarden. De taak van de Mondriaan Stichting is expliciet naar doelen vertaald: deze vormen nadrukkelijker dan voorheen het kader voor ondersteuning. De vraag is niet zozeer wát wordt ondersteund als wel waarom wordt ondersteund. De Mondriaan Stichting legt de verantwoordelijk heid voor vorm en inhoud van een project waar die hoort: bij de aanvrager. Klantvriendelijkheid is een belangrijke motivatie. In het beoordelen van aanvragen houdt de Mondriaan Stichting er rekening mee dat organisaties projecten ontwikkelen voor uiteenlopende doelgroepen, variërend van een algemeen publiek tot professionals. Aan publieksprojecten worden andere eisen gesteld dan aan activiteiten voor de vakgemeenschap. Een succesvol publieksproject vereist doeltreffende communicatie en daarom spelen goed onderbouwde communicatieplannen en bezoekersaantallen een belangrijke rol in de beoordeling. Bij projecten voor de vakgemeenschap staat de betekenis voor het vakgebied voorop en zijn gezag, reputatie en innovatie belangrijk, evenals het internationale aspect van onderwerpen, sprekers, deelnemers en organisaties. Nederland heeft een reputatie opgebouwd als artistiek laboratorium voor onderzoek en ontwikkeling. De Mondriaan Stichting blijft zich inzetten voor vernieuwing en experiment. Zij trekt daarom jaarlijks een flink bedrag uit voor programma s van presentatie-instellingen en kunstenaarsinitiatieven; dit zijn immers de laboratoria van de beeldende kunst. In de toekomst wil zij ook vernieuwing in het cultureel erfgoed sterker stimuleren. Volgens de adviseurs valt het experimentele of vernieuwende gehalte van aanvragen namelijk tegen. Goede ideeën leiden te weinig tot innovatieve plannen en te vaak blijven ambities beperkt tot Nederland, terwijl het internationale aspect weinig aandacht krijgt. De Mondriaan Stichting vindt het bevorderen van vernieuwing een kerntaak. Daarom is het belangrijk de opinievorming te stimuleren. Dat doet de Mondriaan Stichting door lezingen en bijeenkomsten te steunen, te initiëren en te organiseren en een platform voor debat, uitwisseling en beschouwing te bieden, met bijdragen van deskundigen uit verschillende disciplines. Vruchtbaar is het verblijf van gasten binnen het Internationaal bezoekers programma, waaraan jaarlijks zo n twintig professionals uit het buitenland deelnemen. Nederlandse instellingen maken kennis met vertegenwoordigers van instellingen, onafhankelijke curatoren of journalisten die werkzaam zijn in de internationale hedendaagse beeldende kunst. Om de deskundigheid van de bezoekers van het Internationaal bezoekersprogramma optimaal te benutten en toegankelijk te maken voor de Nederlandse kunstwereld organiseert de Mondriaan Stichting ook bijeenkomsten om kennis te maken met deze experts. Verder geeft de Mondriaan Stichting publicaties uit over de praktijk van kunst en cultureel erfgoed. Ook via de ondersteuningsmogelijkheden voor tijd - schriften en publicaties is er nadrukkelijk aandacht voor het stimuleren van discussie en reflectie /* pagina 33 */. De oriëntatiereizen voor Nederlandse en buitenlandse kunstprofessionals naar minder bekende gebieden in nietwesterse landen dragen bij aan het debat over hedendaagse beeldende kunst in internationaal perspectief, het vormen van netwerken en het bevorderen van de presentatie van beeldende kunst uit niet-westerse landen in Nederland. 2. Ondersteuning en activiteiten 2008 Beleid Ondersteuning en activiteiten 2008 Beleid en Prioriteiten Beleidsplan was ook het jaar van het nieuwe beleidsplan voor , dat in maart is gepresenteerd. Over het nieuwe beleid is door een groot aantal mensen en instellingen, van adviseurs tot samenwerkingspartners, meegedacht. Adviseurs hebben in reguliere vergaderingen en speciale bijeenkomsten hun oordeel gegeven. De mening van aanvragers over belangrijke ontwikkelingen, de ondersteuningsmogelijkheden en de werkwijze is gevraagd in een uit - gebreid onderzoek, uitgevoerd door Motivaction in Samenwerkings partners hebben in overleg en na lezing van het conceptplan hun reactie gegeven. De Mondriaan Stichting zal zich vanaf 2009 nadrukkelijker concentreren op haar primaire taak: het stimuleren van de nationale en internationale publieke belangstelling voor en afname van beeldende kunst en vormgeving en cultureel erfgoed. Het accent ligt daarbij op excellentie, innovatie, inter - nationalisering en professionalisering, in de overtuiging dat de maatschappij gebaat is bij kunst en cultureel erfgoed van voortreffelijke kwaliteit en een sterke professionele cultuursector. De Mondriaan Stichting wil de relatie tussen de samenleving en kunst en cultureel erfgoed versterken door activiteiten te financieren die in opzet, onderwerp of publieksbereik een link leggen met de samenleving. Ook wil de Mondriaan Stichting bijdragen aan een krachtige cultuursector met professionele organisaties, die in staat zijn publiek voor langere tijd aan zich te binden. Om deze reden zal zij naast afname - bevorderende activiteiten ook voorwaardenscheppende activiteiten voor het versterken van de sector ondersteunen en initiëren. Gelet op de behoeften van de sector en de eerdere ervaringen zal de Mondriaan Stichting de ondersteuningsmogelijkheden verder vereenvoudigen. Ook in de periode wil zij haar financieringsmogelijkheden zo goed mogelijk afstemmen op de werkwijze van aanvragers en vooral laten aansluiten op de verschillende vormen en termijnen van activiteiten. De ondersteuning wordt in deze periode in drie soorten ingedeeld: ondersteuning voor de ontwikkeling van een project, de uitvoering van een project en langer lopende activiteiten (programmeringen). Met het financieren van ontwikkelkosten wordt tege - moetgekomen aan de behoefte van aanvragers projecten beter voor te bereiden. Het gaat dan bijvoorbeeld om het huren van externe expertise, het onder - zoeken van best practices of het opzetten van internationale samen werking. Door bij te dragen aan programmeringen met een maximale looptijd van drie jaar wil de Mondriaan Stichting vernieuwing extra stimuleren. Voor de erfgoedsector en hedendaagse kunstmusea betekent dit een flinke uitbreiding van de mogelijkheden. Hierdoor kunnen instellingen omvang - rijke projecten opzetten, investeren in nieuwe processen en methodes, langdurige samenwerkingsverbanden aangaan en voor een langere periode hun relatie met het publiek onderzoeken en verbeteren. Prioriteiten De Mondriaan Stichting heeft voor de periode vijf prioriteiten benoemd: culturele diversiteit, internationalisering, cultuureducatie, ecultuur, expertisebevordering en professionalisering. Deze worden hierna kort toegelicht. Culturele diversiteit De Mondriaan Stichting vindt het belangrijk dat de hedendaagse, cultureel diverse maatschappij vertegenwoordigd is in collecties, presentaties, personeels - samenstelling en publieksbereik van kunst- en erfgoedorganisaties. Ook internationale reflectie en netwerkvorming verdienen extra aandacht, omdat

11 die kunnen bijdragen aan een ruimer begrip van kunst en erfgoed in een cultureel diverse maatschappij. De Mondriaan Stichting wil het ontwikkelen van visies op culturele diversiteit stimuleren door uiteenlopende activiteiten te ondersteunen en te initiëren. Zij beschouwt culturele diversiteit als een dynamisch begrip. Daarom is dit een prioriteit binnen alle ondersteuningsmogelijkheden en activiteiten van de Mondriaan Stichting. In de periode besteedde de Mondriaan Stichting jaarlijks gemiddeld 10% van het budget voor binnenlandse activiteiten aan cultureel diverse projecten. Doel is dit percentage te verhogen tot 15%. Dat is in 2008 voor het eerst gelukt. Om ook de komende jaren 15% van het binnenlands activiteiten - budget te besteden aan cultureel diverse projecten blijven extra inspanningen en een actief beleid nodig. Internationalisering Kunst en erfgoed krijgen steeds meer waarde en betekenis in een inter - nationale context. Instellingen en individuen werken vaker grensoverschrijdend en culturele ontwikkelingen hebben een transcultureel karakter. In een wereld die wordt gekenmerkt door mobiliteit en migratie zijn internationale uitwisseling en samenwerking belangrijk. Dat beïnvloedt de programmering, de collectie, het publiek en de betekenis van culturele organisaties. Collega-instellingen in andere landen zijn op zoek naar antwoorden op dezelfde vragen en opgaven, of het nu gaat om auteursrecht of behouds - kwesties, om publiek of maker, om praktijk of theorie. Oplossingen worden steeds meer over de grenzen heen gevonden. Internationale reflectie en netwerkvorming zijn daarom belangrijk: ze kunnen bijdragen aan een beter begrip van het eigen functioneren, inspiratie bieden en tot gezamenlijke oplossingen leiden. De Mondriaan Stichting heeft daarom in 2008, samen met een groot aantal culturele en ontwikkelingsorganisaties, aandacht gevraagd voor het stimuleren van internationale samenwerking en zich ingezet voor het ontwikkelen van een nieuwsgierigheidsbeleid. Dit beleid moet de belangstelling voor en de kennis van kunst uit andere werelddelen stimuleren, onder meer door de samenwerking tussen culturele organisaties en organisaties voor ontwikkelings samenwerking te vergroten. Een concreet voorbeeld van dit nieuwsgierigheidsbeleid is Arts Collaboratory /* pagina 34, 118 */. Verder stimuleert de Mondriaan Stichting internationalisering door zowel export (presenteren van kunst uit Nederland in het buitenland) als import (presenteren van buitenlandse kunst in Nederland) te ondersteunen. Inter - nationalisering is een vast onderdeel van alle ondersteunings mogelijkheden van de Mondriaan Stichting, zowel voor cultureel erfgoed als voor beeldende kunst en vormgeving. Het overnemen van belangwekkende buitenlandse heden - daagse tentoonstellingen kan worden ondersteund, evenals bijvoorbeeld het uitnodigen van buitenlandse gastcuratoren. Voor het cultureel erfgoed geldt dat bijzondere presentaties die voortkomen uit samenwerking tussen Nederlandse en buitenlandse erfgoedinstellingen kunnen worden onder steund. In het internationale beleidsplan voor heeft de Mondriaan Stichting de wens geuit deze ondersteuningsmogelijkheden aanzienlijk te verruimen. Daarvoor is echter geen extra financiering ontvangen. Cultuureducatie De Mondriaan Stichting hecht groot belang aan cultuureducatie, zowel voor jongeren als voor volwassenen. Sinds augustus 2006 zijn extra middelen voor activiteiten binnen de school beschikbaar gekomen. Ook in 2008 werken 2. Ondersteuning en activiteiten 2008 Prioriteiten Ondersteuning en activiteiten 2008 Prioriteiten de Mondriaan Stichting en het Fonds voor Podiumkunsten+ samen bij het onder steunen van cultuureducatie in het primair en voortgezet onderwijs /* pagina 96 */. Met ingang van 2009 voert het Fonds voor Cultuurparticipatie deze regeling uit. ecultuur Projecten met nieuwe media worden al sinds de oprichting in 1994 door de Mondriaan Stichting ondersteund. Deze projecten bestonden in het begin vooral uit door nieuwe technologie ondersteunde traditionele activiteiten, maar zijn inmiddels van inhoud en vorm veranderd. In 2005 zijn afzonderlijke ondersteuningsmogelijkheden voor ecultuur daarom grotendeels komen te vervallen. Nieuwe mediaprojecten zoals innovatieve presentaties, inter - disciplinaire projecten en voorwaardenscheppende activiteiten kunnen nu binnen alle ondersteuningsmogelijkheden terecht. De financiering van ecultuurprojecten heeft ook in 2007 en 2008 een impuls gekregen met de Interregeling. Samen met het Nederlands Fonds voor de Film en het Stimuleringsfonds voor Culturele Omroepproducties heeft de Mondriaan Stichting bijgedragen aan disciplineoverstijgende nieuwe media projecten voor de kunsten en het ontwerpen. /* pagina 98 */. Expertisebevordering en professionalisering Om aansluiting te vinden bij internationale ontwikkelingen en adequaat te kunnen reageren op de veranderende samenstelling van het publiek en de toenemende druk op de gevestigde taak- en rolverdeling (tussen aanbieder en publiek, tussen andersoortige instellingen, tussen instelling en samenleving) is het noodzakelijk dat kunst- en erfgoedinstellingen hun deskundigheid op peil houden en een duidelijk besef hebben van hun rol en functie. Oude taakopvattingen zijn ontoereikend geworden. Dit vormt de belangrijkste uitdaging voor de cultuursector in de komende jaren. Deze opgave, in combinatie met de groeiende concurrentie, maakt het noodzakelijk dat organisaties professioneel en flexibel zijn. Niet alleen specifieke taken als collectiebeheer, presentatie en onderzoek, maar ook de communicatie en marketing moeten van hoog niveau zijn. Steeds vaker blijkt volgens instellingen, koepelorganisaties en de Raad voor Cultuur dat verdere professionalisering in de sector noodzakelijk is. Daarom ondersteunt de Mondriaan Stichting nieuwe initiatieven voor het verbeteren van deskundigheid. Omdat professionaliteit op veel manieren kan worden bevorderd, zijn er meerdere ondersteuningsmogelijkheden voor incidentele activiteiten: internationale uitwisselingen, onderzoek, symposia, workshops en projecten komen in principe in aanmerking voor een bijdrage. Voorop staat het belang dat met een activiteit wordt gediend. In de periode wil de Mondriaan Stichting extra ruimte bieden voor activiteiten die de cultuursector verder versterken en professionaliseren. Een voorbeeld hiervan is het Leiderschapsprogramma, dat de Mondriaan Stichting met een groot aantal culturele organisaties en fondsen wil ontwikkelen /* pagina 192 */. Regionale spreiding Door de globalisering en internationale ontwikkelingen wint ook de lokale context aan belang: de eigen buurt, stad of regio. Musea, presentatieinstellingen of archieven kunnen bredere ontwikkelingen in een herkenbaar kader plaatsen, naar de lokale situatie vertalen en reflectie stimuleren. Grote, abstracte migratiestromen manifesteren zich bijvoorbeeld in een veranderend regionaal publiek, dat wellicht om een andere benadering vraagt. Culturele instellingen leggen die relaties en maken ze zichtbaar. Daarmee winnen

12 ze niet alleen aan betekenis voor andere doelgroepen, maar ook aan draagvlak. Het succes van projecten berust steeds vaker op een goede aansluiting bij de eigen omgeving, ongeacht of ze door grote of kleine organisaties worden gerealiseerd. Tegelijkertijd blijkt dat projecten met een interessante maat - schappelijke inbedding vaak uit een lokale of regionale basis voort komen. De Mondriaan Stichting streeft, bij voldoende kwaliteit van aanvragen, naar een redelijke regionale verdeling van haar middelen. Daarvoor ontwikkelt ze ook actief beleid. Dit beleid wordt mede ingegeven door het onderzoek dat de Mondriaan Stichting in 2008 heeft gedaan naar de regionale spreiding van haar middelen. Dit onderzoek resulteerde in de volgende constateringen: { De hoogte van financiering, het aantal aanvragen en het afwijzings - percentage verschillen sterk per regio. Een aanvraag uit Zeeland bijvoor - beeld heeft een goede kans van slagen: door de hoge kwaliteit van de instellingen is het toekenningspercentage relatief hoog. Toch blijft de totale besteding per inwoner achter, doordat het aantal instellingen klein is en er weinig aanvragen worden gedaan. } { Het hoogste bedrag per inwoner wordt besteed in Noord-Holland. De financiering gaat vooral naar, waar veel culturele instellingen zijn en musea als het Rijksmuseum, het Van Gogh Museum en het Stedelijk Museum kostbare aankopen doen. } { De noordelijke provincies doen het, met uitzondering van Drenthe, relatief goed. Het bedrag per inwoner dat de Mondriaan Stichting bijvoorbeeld aan projecten in Friesland besteedt is hoger dan het landelijk gemiddelde. } { In Drenthe en Flevoland heeft de beperkt aanwezige infrastructuur voor beeldende kunst een negatief effect op de hoogte van het bestede bedrag: er wordt zeer weinig aangevraagd. } { Door het hoge afwijzingspercentage in alle ondersteuningsmogelijk - heden en door de financiering van aankopen verschillen de jaarlijkse cijfers sterk. } Uit deze resultaten blijkt dat maatwerk per regio noodzakelijk is. Met ingang van 2009 informeert de Mondriaan Stichting organisaties uit regio s die zelden aanvraag doen nadrukkelijker over haar ondersteuningsmogelijkheden. In regio s met een relatief hoog afwijzingspercentage biedt zij aanvragers extra begeleiding en stelt zij ontwikkelsubsidies beschikbaar om de kwaliteit van projecten te verbeteren. Ook wil de Mondriaan Stichting meer samenwerken met organisaties die in een bepaalde regio het gezicht van de cultuursector bepalen. Regionale spreiding van middelen is de komende beleidsplanperiode een belangrijk aandachtspunt. 2. Ondersteuning en activiteiten 2008 Prioriteiten en Budget 2. Ondersteuning en activiteiten 2008 Budget en Ontwikkelingen } Cultuureducatie { De Mondriaan Stichting en het Nederlands Fonds voor Podiumkunsten+ beschikken in 2007 en 2008 over 1,5 miljoen euro per jaar voor het ondersteunen van cultuureducatieve activiteiten in alle kunstdisciplines en het cultureel erfgoed. In 2008 was de druk op het budget zo hoog, dat het ministerie van ocw eind 2008 een extra toezegging heeft gedaan van In 2008 is in totaal besteed /* pagina 96 */. } Veiligheidszorg { Het ministerie van ocw stelde in 2005 budget beschikbaar voor het bevorderen van de kwaliteit van de veiligheidszorg bij niet-rijks - instellingen. In totaal is 1,5 miljoen euro beschikbaar. In 2008 werd besteed /* pagina 69 */. De ondersteuning zal ook in 2009 blijven bestaan. } KulturA { Voor het ontwikkelen van culturele infrastructuur en (internationale) uitwisseling op de Nederlandse Antillen stelden de ministeries van ocw en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in 2008 een omvang - rijke subsidie beschikbaar. Samen met het Fonds voor beeldende kunsten, vormgeving en bouwkunst, het Fonds voor Cultuurparticipatie, het Nederlands Fonds voor Podiumkunsten+, het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds en het Fonds voor de Letteren zal de Mondriaan Stichting van 2009 tot en met ,5 miljoen euro besteden aan de ondersteuningsmogelijkheid KulturA /* pagina 31, 41 */. } Interregeling { Het ministerie van ocw heeft de Mondriaan Stichting, het Nederlands Fonds voor de Film en het Stimuleringsfonds Culturele Omroep - producties in totaal beschikbaar gesteld voor het uitvoeren van de Interregeling in 2007 en In 2008 is besteed /* pagina 98 */. } Internationaal bezoekersprogramma { Hiervoor ontving de Mondriaan Stichting in uit de Hgis-Cultuurmiddelen /* pagina 122 */. } Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers { Voor werd beschikbaar gesteld voor activiteiten van het nago /* pagina 69 */. } Ontwikkelingen Budget De Mondriaan Stichting financiert haar activiteiten met middelen uit de Cultuurnota van het ministerie van ocw. Voor de periode bedraagt deze subsidie in totaal Daarvan is voor de jaren uit de Hgis-Cultuurmiddelen 4,4 miljoen euro voor internationale activiteiten aan de Mondriaan Stichting gedelegeerd door de ministeries van ocw en Buitenlandse Zaken. Projecten ondersteund met Hgis-Cultuurgelden worden in dit jaarverslag vermeld onder de diverse ondersteuningen. De Mondriaan Stichting ontvangt naast deze subsidies ook subsidies voor specifieke doelen: { In 2008 werd ruim 23 miljoen euro uitgegeven aan 877 projecten. In totaal werden 1572 aanvragen bij de Mondriaan Stichting ingediend door culturele organisaties. Daarvan zijn er 1280 in behandeling genomen. De tabel geeft een algemeen beeld van de aanvragen /* pagina 16 */. In de volgende hoofdstukken worden deze gegevens meer gedetailleerd weergegeven. Het jaar 2008 onderscheidde zich in de volgende opzichten: { Net als in 2007 was het toekenningpercentage relatief laag. Door de stijgende druk op het budget, onder meer doordat projecten steeds duurder worden, heeft de Mondriaan Stichting streng moeten selecteren. Om versnippering te voorkomen ondersteunt zij projecten bovendien zoveel mogelijk op een reëel niveau. In het verleden is gebleken dat het afwijzingspercentage te hoog kan worden: dan worden te veel aanvragen

13 voor goede projecten om budgettaire redenen afgewezen. Daarom heeft de Mondriaan Stichting haar begroting in 2008 op een aantal onderdelen overschreden, bijvoorbeeld voor de programma s voor beeldende kunst en vormgeving /* pagina 32 */. In de begroting voor de beleidsplanperiode is hiermee rekening gehouden. } { Het aantal aanvragen was hoger dan in Dat komt vooral doordat in 2008 weer een aanvraagronde voor de KunstKoop plaatsvond. } { In 2008 werden in totaal 292 aanvragen ontvangen die niet in behandeling werden genomen. Dit hoge aantal werd veroorzaakt door de verandering van werkwijze in Naast aanvragen die niet voldoen aan de formele voorwaarden worden voortaan ook aanvragen die evident niet voldoen aan de doelstellingen of de criteria van de ondersteuningsmogelijkheden niet meer in behandeling genomen. Dit heeft als voordeel dat aanvragers sneller uitsluitsel krijgen over hun aanvraag /* pagina 58, 89, 108, 165 */. } Inhoudelijke ontwikkelingen in beeldende kunst, vormgeving en cultureel erfgoed worden in de volgende hoofdstukken beschreven. 2. Ondersteuning en activiteiten 2008 Ontwikkelingen 24

14 3 Beeldende kunst en vormgeving in Nederland 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland De Mondriaan Stichting wil de belangstelling voor heden daagse beeldende kunst en vormgeving en de vraag daarnaar bevorderen door de ontwikkeling in, de presentatie van en de gedachte - vorming over beeldende kunst en vormgeving te stimuleren en te ondersteunen

15 Toezeggingen 2008 Ontwikkelingen Beeldende Kunst en Vormgeving Projecten miv Hgis-C Projecten Antillen en Aruba Kunstprojecten onderwijs Programma s Tijdschriften Publicaties Kinderboeken KunstKoop Overige projecten en flexibel budget Totaal. Aantal. Aantal. Percentage. Bijdrage. Percentage.. aanvragen. gehonoreerd. gehonoreerd. ms x totaal bedrag ,2% ,3% ,0% ,1% ,3% ,4% ,6% ,7% ,7% ,1% ,6% ,2% ,0% ,2% ,2% ,8% ,7% ,4% ,3%. 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning Beeldende Kunst en Vormgeving Projecten miv Hgis-C Projecten Antillen en Aruba Kunstprojecten onderwijs Programma s Tijdschriften Publicaties Kinderboeken KunstKoop Overige projecten en flexibel budget Totaal Aantal. Bijdrage. Aantal. Bijdrage. Aantal. Bijdrage. Aantal. Bijdrage. Aantal. Bijdrage... x x x x x

16 nm 043Afrika Museum, Berg en Dal Roots and More De reis van de geesten Roots and More is een tentoonstelling over spiri - tuali teit in de Afrikaanse diaspora. Het museum toont werk van hedendaagse kunste naars uit Brazilië, Cuba, Curaçao, Engeland, de Verenigde Staten in combinatie met traditionele Afrikaanse kunst uit de eigen collectie... /* verder op pagina 43 */ nm 044mama, Rotterdam Reis- en verblijfkosten Douala, Casablanca, Johannesburg Showroom mama organiseerde de Project(or) Art Fair, een platform voor actuele kunstpodia. Vijf dagen lang presenteerden 28 vooruit strevende kunstpodia uit binnen- en buitenland zich met werk van meer dan honderd kunstenaars in het voor malig postkantoor in Rotterdam... /* verder op pagina 44 */ nm 044Stedelijk Van Abbemuseum, Eindhoven Heartland In samenwerking met het Muziekcentrum Frits Philips en het Smart Museum of Art uit Chicago ontwikkelde het Van Abbemuseum het multi disciplinaire project Heartland. Centraal stond de kunst en cultuur uit het midden van de Verenigde Staten... /* verder op pagina 44 */ nm 045Stichting In Principio, Ophelia Rond Ophelia, personage uit Shakespeares Hamlet, werd een interdisciplinair programma met een tentoonstelling en een congres samengesteld. Via verschillende media (film, nieuwe media, theater, performance, fotografie) werd zij als hedendaagse muze gepresenteerd... /* verder op pagina 45 */ nm 045Stichting InterArt, Arnhem Nieuwculturele burgers worden niet geboren, maar gecreëerd Tijdens vier weekenden in De Balie in werden honderd lezingen, workshops en voorstellingen rond nieuw cultureel burgerschap georganiseerd... /* verder op pagina 45 */ nm 045Stichting My First Art Collection, Den Haag My First Art Collection Über Blick zet zijn verzamelaarscursus My First Art Collection voort. Dit unieke initiatief biedt jaarlijks een uitgebalanceerd programma aan een groep verzamelaars aan om hen te introduceren in de hedendaagse kunstwereld... /* verder op pagina 45 */ nm 046Stichting Triënnale Apeldoorn, Apeldoorn Internationale Triënnale Apeldoorn In Apeldoorn en omgeving vond de eerste editie plaats van de Internationale Triënnale Apeldoorn, die in het teken staat van land schapsarchitectuur en verwante disciplines als beeldende kunst, vorm geving, architectuur en cultureel erfgoed... /* verder op pagina 46 */ nm 047Stichting W139, Now is the Time Onder de titel Now is The Time organiseerde W139 zeven avonden op maatschappelijke en artistieke thema s: 9/11, Romanticism, Globalisation, Design, Belief, Media en Canon... /* verder op pagina 47 */ Ondersteuning De Mondriaan Stichting ondersteunt uiteenlopende activiteiten voor beeldende kunst en vormgeving, zoals projecten, programma s van presentatieinstellingen en kunstenaarsinitiatieven, onderwijsopdrachten, publicaties en tijdschriften, en de KunstKoop. In 2008 is hier meer dan zes miljoen euro besteed (exclusief kinderboeken en de KunstKoop). Van de 251 aanvragen zijn er 109 gehonoreerd (exclusief kinderboeken en de KunstKoop). De toekenningspercentages zijn ongeveer gelijk aan die van Overigens was het aantal aanvragen in 2008 lager dan in Dit komt doordat de Mondriaan Stichting een versnelde procedure volgt voor aanvragen die evident niet voldoen aan de doeleinden van de ondersteuningsmogelijkheid. Aanvragers horen eerder dat hun project niet past bij de Mondriaan Stichting. Deze aanvragen zijn niet meegenomen in het genoemde aantal behandelde aanvragen. Projecten Dit jaar werden 169 aanvragen voor projecten behandeld; dat is hoger dan in 2007 (146). Hoewel het budget voor projecten sinds 2005 flink is verhoogd, bleef de druk op het budget zeer groot. Dit heeft de volgende oorzaken: { Het is essentieel dat projecten kunnen worden uitgevoerd op een voldoende niveau. Daarom geeft de Mondriaan Stichting er de voorkeur aan minder projecten te ondersteunen, met een reëel bedrag. Zij acht het versnipperen van middelen over veel projecten contraproductief. } { Sinds 2005 zijn bij rijksoverheid, provincies en gemeenten minder budgetten beschikbaar voor beeldende kunst. Aanvragers vragen daarom per project meer ondersteuning aan bij de Mondriaan Stichting. } { Projectkosten stijgen veel harder dan de inflatie. Een project kostte in 2008 aanzienlijk meer dan een aantal jaar geleden als gevolg van hogere kwaliteit en een toenemend gebruik van bijvoorbeeld nieuwe media. Projecten met landelijke uitstraling en professionele communicatie zijn kostbaar. De gemiddelde kosten van een project voor beeldende kunst bedroegen in (kinderboeken, programmeringen, tijdschriften zijn niet meegerekend). In 2007 was dat bedrag } Wegens de druk op het budget moest de Mondriaan Stichting ook in 2008 streng selecteren. Alleen projecten van een uitmuntend niveau kwamen in aanmerking voor ondersteuning. Door deze factoren is het toekenningspercentage voor projecten voor beeldende kunst en vormgeving laag: 39%. Wanneer daarin ook de aanvragen die niet in behandeling zijn genomen worden meegerekend, bedraagt dit percentage 24%. Om het aantal ondersteunde projecten niet nog verder te laten dalen, heeft de Mondriaan Stichting het budget voor projecten voor beeldende kunst en vormgeving op incidentele basis verruimd. In 2008 werd ruim 3 miljoen euro besteed aan projecten voor beeldende kunst en vormgeving. Het budget van is daarmee voor het vierde achtereenvolgende jaar ontoereikend gebleken. Daarom is het noodzakelijk dat het budget blijvend wordt verhoogd, ook omdat het, gezien de kwaliteit van de aanvragen, onwenselijk is nog strenger te selecteren. Een beschrijving van alle projecten voor beeldende kunst en vormgeving die in 2008 werden ondersteund volgt op /* pagina 43 */. 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning 31 Internationaal Projecten voor beeldende kunst en vormgeving worden gefinancierd uit de Cultuurnota, aangevuld met een klein budget uit de Hgis-Cultuurmiddelen voor projecten met een internationale component. Daarmee kan worden bijgedragen aan overname van belangwekkende buitenlandse tentoon stellingen, internationale samenwerking of uitnodiging van buitenlandse gastcuratoren. Of bijvoorbeeld aan reiskosten van journalisten, om te stimuleren dat Nederlandse kunstcritici meer schrijven over belangwekkende buitenlandse ontwikkelingen. De internationalisering van de beeldende kunst is in Nederland voor het publiek nog niet erg goed zichtbaar. In 2008 financierde de Mondriaan Stichting geen enkele overname van een belangwekkende buitenlandse tentoonstelling; een extra stimulans blijft dan ook nodig. Wel ondersteunde zij reizen van journalisten naar het buitenland, conferenties waar internationale ontwikkelingen aan de orde kwamen en internationale curatorenprogramma s. Antillen en Aruba De Mondriaan Stichting werkt in het hele Koninkrijk. Zij ontving in 2008 vier aanvragen uit de Nederlandse Antillen en Aruba, waarvan er drie werden gehonoreerd. Omdat het belangrijk is de infrastructuur ter plaatse te onder - steunen, financierde de Mondriaan Stichting bijvoorbeeld het jaarprogramma 2008 van Instituto Bueno Bista op Curaçao en ondersteunt ze Ateliers 89 op Aruba. Om ervaringen uit te wisselen en aanvragers goed van dienst te kunnen zijn, is regelmatig overleg met (Nederlandse) fondsen die actief zijn op de Nederlandse Antillen en Aruba. Daarnaast beheert de Mondriaan Stichting per 2009 ook de nieuwe ondersteuningsmogelijkheid KulturA, een samen - werking met het Fonds voor beeldende kunsten, vormgeving en bouwkunst, het Fonds voor Cultuurparticipatie, het Fonds voor de Letteren, het Nederlands Fonds voor Podiumkunsten+ en het Nederlands Literair Productieen Vertalingenfonds. KulturA wil de lokale culturele infrastructuur versterken en internationale uitwisseling bevorderen. De ondersteunings mogelijkheid staat open voor projecten van alle verschillende disciplines en erfgoed en is bedoeld als aanvulling op de reguliere ondersteuningsmogelijkheden bij de deelnemende fondsen. Tot nu toe was het aantal aanvragen binnen de reguliere ondersteunings - mogelijkheden gering en bleef financiering beperkt tot Aruba en Curaçao. Om aanvragen te stimuleren, ook van andere eilanden, worden geregeld werk bezoeken afgelegd en wordt extra geïnvesteerd in netwerken ter plaatse. Kunstopdrachten onderwijs De Mondriaan Stichting reserveert elk jaar een vast bedrag voor kunst - opdrachten door onderwijsinstellingen. Deze opdrachten worden dikwijls begeleid door gespecialiseerde adviesbureaus. Net als in 2007 vond de beoordeling plaats in twee jaarlijkse rondes, zodat de aanvragen goed onderling vergeleken konden worden. Ook bood dit de kans het sterk overvraagde budget zo zorgvuldig mogelijk te besteden. De meest bijzondere en voorbeeldstellende opdrachten kwamen voor ondersteuning in aan - merking. In 2008 werden twee van de zes aanvragen gehonoreerd. Ze gingen over projecten waarin een grote en actieve rol voor de leerlingen van de betrokken school was weggelegd. Het aantal aanvragen was lager dan in Dat is wellicht het gevolg van een hoger afwijzingspercentage in 2006 en 2007, waardoor de begeleidende organisaties per ronde slechts een of twee aanvragen ter beoordeling hebben ingediend. Per 1 januari 2009 wordt deze ondersteuning overgedragen aan het Fonds bkvb /* pagina 49 */. nm 047Stichting Young Designers & Industry, Foe Ooi Leeuw Foe Ooi Leeuw was een noodzakelijk, uniek en voorbeeldstellend project waarin ontwerpers, partners uit de zorg en de woningsector en Chinese ouderen samen aan innovatieve plannen voor een ouderentehuis werkten... /* verder op pagina 47 */ nm 047Witte de With, Rotterdam Perssamenwerking de Appel, Van Abbemuseum, bak, Witte de With Gezien het eerdere succes van de perssamenwerking tussen de Appel en Witte de With, waarbij inter - nationale kunstcritici en tijdschriftredacteuren een bezoek brachten aan Nederland en zeven tentoon stellingen in internationale tijdschriften werden gerecenseerd, was de Mondriaan Stichting enthousiast over de voortzetting van deze pers - samen werking en de uitbreiding ervan met het Van Abbemuseum en bak, basis voor actuele kunst... /* verder op pagina 47 */ nm 048Object Rotterdam, Object Rotterdam 2009 De Mondriaan Stichting ondersteunde het bezoekers - programma van Object Rotterdam, omdat daarmee het internationale netwerk van de beurs werd uitgebreid en het Nederlandse kunstenveld beter kon worden ontsloten voor het buitenland... /* verder op pagina 48 */ nm 048Stichting Graphic Design Festival Breda, Breda Graphic Design Festival Breda 2008 Met deze eerste editie van het Graphic Design Festival Breda ambieerde de organisatie de bekendheid van en het inzicht in grafisch ontwerpen te vergroten... /* verder op pagina 48 */ nm 048Stichting Streetlab, Streetlab Manifest 2008 Streetlab Manifest biedt exposities, modeshows, performances en muziek gericht op mode, straat - kunst, fotografie, video, illustraties en design - objecten van een groot aantal jonge ontwerpers... /* verder op pagina 48 */ nm 048Stichting Trafik, Rotterdam Bridges to Fashion In modeshows, films, workshops, symposia, een tentoonstelling en een publicatie werd op verschillende plaatsen in Rotterdam aandacht besteed aan het modeklimaat van Nederland en Turkije en sociaal-maatschappelijke aspecten daarvan belicht... /* verder op pagina 48 */ nm 048Typeradio, Den Haag Typeradio Typeradio ontwikkelde een online platform voor design, waarop interviews met de internationale designtop werden gepubliceerd, en organiseerde daarnaast ook workshops, liveshows, performances en liveradiosessies over, en tijdens, culturele designevenementen. /* verder op pagina 48 */

17 nm 049Hotel Mariakapel, Hoorn Programmering 2009 De programmering van Hotel Mariakapel wordt gekenmerkt door een internationale oriëntatie in combinatie met een selectie van jonge curatoren en kunstenaars... /* verder op pagina 49 */ nm 049Kunsthuis Syb, Beetsterzwaag Programmering Kunsthuis Syb heeft, onder meer door zijn ligging, een eigen plaats binnen het landelijke bestel, met aandacht en ruimte voor onderzoek, experiment, ontwikkeling en samenwerking voor vooral jonge kunstenaars... /* verder op pagina 49 */ nm 049Nieuwe Vide, Haarlem Programmering 2009 Het tentoonstellingsprogramma van Nieuwe Vide wordt in 2009 vormgegeven door curator en kunstcritica Emilie Oursel. Zij koos als thematisch uitgangspunt het onderzoeken van de rol van de kunstenaar in de maatschappij, met het accent op werk van kunstenaars die zich door andere disciplines laten inspireren... /* verder op pagina 49 */ nm 049Stichting Fundament, Tilburg Programmering Het programma van Fundament ontleent zijn betekenis aan de kwaliteit van het getoonde werk, de activiteiten voor kunst in de openbare ruimte, het internationale netwerk van de organisatie en het feit dat het om tijdelijk werk gaat, wat de makers meer vrijheid geeft... /* verder op pagina 49 */ Programma s De Mondriaan Stichting ondersteunt programma s van presentatie-instellingen voor beeldende kunst en vormgeving, omdat ze van vitaal belang zijn voor ontwikkelingen in de kunst. Deze organisaties onderscheiden zich als alternatief circuit van de meer gevestigde instellingen door een actuele en flexibele programmering. Hun programma s geven gelegenheid tot experiment en vernieuwing, zijn laboratoria voor artistiek onderzoek en bieden podia voor jonge kunstenaars. Zowel publiek en kunstenaars als grotere instellingen, galeries en musea zijn omwille van doorstroming van interessante kunstenaars en concepten gebaat bij hoogwaardige programma s. Door hun karakteristieke nieuwsgierigheid en snelle reactie op nieuwe ontwikkelingen beschikken deze organisaties vaak over een goed internationaal netwerk. De Mondriaan Stichting hecht aan een landelijk netwerk van presentatieinstellingen. Dit circuit voorziet idealiter in een verscheidenheid van hoog - waardige, interessante en actuele programma s. Een belangrijk uitgangs punt bij het beoordelen van aanvragen voor programma s is het dynamische karakter van een organisatie, de meerwaarde ten opzichte van vergelijkbare instellingen en een excellent programma. In 2008 konden organisaties aanvragen voor hun programmering voor 2009, 2010 en De aanvragen onderscheidden zich in de volgende opzichten: { Organisaties passen steeds minder in het beeld van alternatieve clubs waar kunstenaars zelf de programmering verzorgen. Ze fungeren meestal als geprofessionaliseerde instellingen, waar een of meer curatoren het inhoudelijk beleid opstellen. Er zijn nog steeds organisaties die zich als kunstenaarsinitiatief presenteren, waarbij ruimte voor de kunstenaar centraal staat, maar deze zijn in de minderheid. Dit komt onder meer doordat de nieuwe generatie kunstenaars op pragmatische wijze vrij en toegepast werk combineert. Veel van deze kunstenaars groeperen zich niet langer in kunstenaarsverenigingen of -initiatieven. Samenwerkings - verbanden zijn vaker ad hoc en wisselend van samenstelling. } { Gelet op de wijze van programmeren valt het circuit nog steeds in twee categorieën uiteen: enerzijds instellingen met een ad hoc-programma, anderzijds organisaties die voor een langere periode plannen. In overeen - stemming met hun kortetermijnprogrammering vragen deze eerste organisaties meestal voor één jaar ondersteuning aan. Andere organisaties programmeren voor een langere periode en vragen voor twee of drie jaar aan. Voor deze laatste categorie is financiële continuïteit belangrijk om goed te kunnen functioneren. } { Veel initiatieven gaan uit van een interdisciplinair kunstbegrip: ecultuur is geen doel op zich, maar maakt bij steeds meer organisaties integraal deel uit van hun activiteiten. Ook wordt internationalisering steeds vanzelfsprekender. Er wordt actief deelgenomen aan internationale netwerken, er worden inter nationale kunstenaars geprogrammeerd en er wordt veelvuldig in het buitenland gepresenteerd. } { De maatschappelijke betrokkenheid van de initiatieven blijkt uit de relatie die zij in hun programma s leggen met het publiek of de onderwerpen die zij op de agenda zetten. De activiteiten van de instellingen werden gekenmerkt door hun actualiteit en energie: er worden interessante inter - nationale relaties en samenwerkingsverbanden aangegaan, aanvragen zijn relatief scherp gepositioneerd en er worden duidelijke relaties gelegd tussen de programma s en actuele, maatschappelijke of theoretische debatten. Een aantal initiatieven richt zich op de autonomie van de kunst en de kunstenaar. Zij willen kunstenaars de ruimte bieden los van enig kader werk te produceren. } 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning 33 { Culturele diversiteit komt in de aanvragen niet of nauwelijks voor: niet in de programmering en ook niet in de publieksbenadering. } Om tegemoet te komen aan de grotere betekenis van programma s van presentatie-instellingen heeft de Mondriaan Stichting sinds 2005 meer budget beschikbaar. Dit budget ( ) werd echter in 2008, net als in 2006 en 2007, ruimschoots overtroffen door het aangevraagde bedrag ( ). Doordat extra middelen beschikbaar werden gesteld, kon een te groot afwijzingspercentage worden voorkomen. Het toekennings - percentage voor 2008 was 42%. Dat is een stijging ten opzichte van 2007 (33%). Vooruitlopend op de uitbreiding van de middelen die vanaf 2009 beschikbaar worden gesteld voor programma s en gelet ook op het feit dat aanvragers in 2008 ondersteuning aanvragen voor hun programma voor 2009, heeft de Mondriaan Stichting besloten het budget voor programma s te verruimen. In 2008 heeft zij 2,6 miljoen euro besteed aan programma s. In 2007 was dat nog 1,9 miljoen euro /* pagina 49 */. Tijdschriften Kunst- en vormgevingstijdschriften bieden een podium voor reflectie en fungeren als gids voor het publiek. De Mondriaan Stichting ondersteunt tijdschriften die een bijdrage leveren aan het debat en daarmee aan de ontwikkeling van en belangstelling voor hedendaagse beeldende kunst en vormgeving. In de jaarlijkse beoordelingsronde zijn vijf aanvragen behandeld, waarvan er twee werden gehonoreerd. Voor 2008 werden drie tijdschriften ondersteund: Metropolis M (toegezegd in 2007), De Witte Raaf en Volume (toegezegd in 2006). Daarnaast zijn er drie incidentele bijdragen verstrekt /* pagina 51 */. Tijdschriften kunnen voor een periode van drie jaar ondersteuning krijgen. Daarvoor is een professioneel uitgeefplan voorwaarde. Aanvragen worden in relatie tot elkaar beoordeeld. De kwaliteit van een tijdschrift en de bijdrage aan de gedachtevorming over hedendaagse beeldende kunst en vormgeving staan centraal. De beste tijdschriften die het meest bijdragen aan de opinievorming worden ondersteund. De hoogte van de bijdrage wordt gekoppeld aan de inkomsten uit verkoop en advertenties (tot een maximum van ). Ook kan additioneel een bedrag van maximaal ter beschikking worden gesteld voor dekking van de internationale verspreiding van een tijdschrift. Buitenlandse Nederlandstalige tijdschriften kunnen ondersteuning krijgen voor de distributiekosten in Nederland. Door nieuwe media zijn tijdschriften steeds meer genoodzaakt een visie op internet te ontwikkelen. Een aantal tijdschriften maakt plannen om daarop in te spelen. De Mondriaan Stichting wil dat graag stimuleren. Zo financierde zij in 2007 een marktonderzoek voor een digitale versie van jongholland en ondersteunde ze Metropolis M in een publiek onderzoek naar de mogelijk heden van de website om te fungeren als internationaal discussieplatform. Publicaties en matching fund illustraties Tussen 2005 en 2008 werkten de Mondriaan Stichting en het Fonds voor beeldende kunsten, vormgeving en bouwkunst samen bij het financieren van publicaties. Deze ondersteuningsmogelijkheid was bedoeld voor eenmalige, zelfstandige publicaties voor beeldende kunst en vormgeving. Zij moesten inhoudelijk bijdragen aan de discussie over of inzicht bieden in ontwikkelingen dan wel werk van individuele beeldend kunstenaars en ontwerpers binnen die ontwikkelingen plaatsen. Alle aanvragen werden voorgelegd aan een gezamenlijke adviescommissie, waarvan elk fonds de helft van de leden benoemde. nm 051nai Uitgevers, Rotterdam Otto Neurath and the Language of the Global Polis Otto Neurath and the Language of the Global Polis, van de Iraans-Amerikaanse filosoof, criticus en architectuurhistoricus Nader Vossoughian, gaat over Otto Neuraths visie op de moderne metropolis als globale polis en zijn ideeën over de universaliteit van taal en cultuur... /* verder op pagina 51 */ nm 052nai Uitgevers, Rotterdam Questioning History Questioning History ontsluit, in een evenwichtige inhoudelijke samenstelling en een goede verhouding tussen kunst en theorie, een actueel thema: het aandeel van media in de constructie van historisch bewustzijn... /* verder op pagina 52 */ nm 052Stichting Chinese European Art Center, The Red Bridge Deze publicatie wordt uitgegeven om het tienjarig bestaan van het Chinese European Art Center in Xiamen te vieren. Het boek geeft een uniek initiatief en de bijzondere case study van het Chinese European Art Center de verdiende aandacht... /* verder op pagina 52 */ nm 052Valiz, The Fall of the Studio The Fall of the Studio snijdt een urgent thema aan en voorziet in een leemte. De vraag naar de status, betekenis, positie en legitimering van het kunstenaars atelier is actueel, omdat kunstenaars hun werkveld en werkpraktijk meer dan ooit buiten het atelier lijken te plaatsen... /* verder op pagina 52 */ nm 052Witte de With, Rotterdam jet Junior Editorial Team was een project voor jongeren dat resulteerde in de publicatie jet, over heden - daagse kunst voor jongeren. De publicatie werd samengesteld door een redactie bestaande uit zes jongeren tussen de veertien en achttien jaar... /* verder op pagina 52 */

18 Aanvragen van rechtspersonen zoals instellingen en uitgevers voor algemene publicaties over beeldende kunst en vormgeving werden ingediend bij de Mondriaan Stichting. Voor boeken over het werk van individuele kunstenaars en vormgevers konden aanvragers zich richten tot het Fonds bkvb. De Mondriaan Stichting behandelde een vergelijkbaar aantal aanvragen als vorig jaar: zeventien. Daarvan werden er tien ondersteund /* pagina 51 */. De samenwerking tussen de fondsen wordt per 1 januari 2009 beëindigd. Dit komt doordat de werkwijze en ondersteuningsmogelijkheden van de Mondriaan Stichting per 1 januari 2009 veranderen. Volgens de nieuwe werkwijze zal nog maar met één vaste adviescommissie worden gewerkt. Die commissie zal zowel voor cultureel erfgoed als voor beeldende kunst en vormgeving projecten behandelen, zowel digitale als niet-digitale projecten, zowel tentoonstellingsprojecten als publicaties. Afstemming blijft echter wel noodzakelijk om overlap van ondersteuning te voorkomen en duidelijkheid te scheppen voor aanvragers. Deze afstemming wordt gerealiseerd door de taakverdeling tussen monografische publicaties (Fonds bkvb) en algemene boeken (Mondriaan Stichting) ook voor 2009 te handhaven. Een ander deel van het budget is bestemd voor het Matching fund kinder - boekillustraties, een ondersteuningsmogelijkheid voor geïllustreerde kinderen jeugdliteratuur. De Mondriaan Stichting werkt hierin samen met het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds, dat verantwoordelijk is voor de uitvoering. In 2008 zijn 23 geïllustreerde kinder- en jeugd - boeken (en hun vertalingen) ondersteund /* pagina 53 */. Dit aantal is opnieuw hoger dan in voorgaande jaren, doordat er zeer veel buitenlandse aandacht is voor vertaalde geïllustreerde kinder- en jeugdboeken uit Nederland. Arts Collaboratory Arts Collaboratory is een samenwerkingsverband van de Mondriaan Stichting met Stichting doen en hivos. Het biedt kunstenaarsinitiatieven in Afrika, Azië en Latijns-Amerika een gezamenlijk platform voor financiering, capaciteitsvergroting, kennisdeling en uitwisseling met Nederland en stimuleert samenwerking tussen beeldende kunstorganisaties wereldwijd. De Mondriaan Stichting bevordert de contacten tussen de organisaties in Arts Collaboratory en beeldende kunstorganisaties in Nederland en op de Antillen en Aruba. Zij stimuleert het ontwikkelen en realiseren van onderzoeksreizen en samenwerkingsprojecten. Aanvragen kunnen worden ingediend door kunstenaarsinitiatieven in Afrika, Azië en Latijns-Amerika die betrokken zijn bij het Arts Collaboratory-programma of door hedendaagse beeldende kunstorganisaties in Nederland. In 2008 werden zes projecten ondersteund. /* pagina 154 */. Overige projecten en flexibel budget Uit het flexibel budget draagt de Mondriaan Stichting ook bij aan bijzondere, hoogwaardige en belangrijke projecten die ondanks de nieuwe, meer flexibele werkwijze om formele redenen niet in aanmerking zouden komen voor ondersteuning. Daarvan waren dertien projecten gericht op beeldende kunst en vormgeving /* pagina 53 */. KunstKoop De KunstKoop stelt particulieren in staat kunst op afbetaling te kopen zonder dat zij rente betalen. Het is de enige ondersteuningsmogelijkheid in het kunstbeleid die specifiek op de consument is gericht. De Mondriaan Stichting wil met de KunstKoop de particuliere markt versterken en de verkoop van hoogwaardige hedendaagse beeldende kunst bevorderen. Om budgettaire 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning 35 reden en om het streven naar voldoende kwaliteit geldt de KunstKoop alleen voor kunst die wordt gekocht bij toegelaten galeries. Met het oog op de verwachte rentestijgingen in de komende jaren en omdat de Mondriaan Stichting het wenselijk vindt dat een redelijk rentebudget per galerie beschikbaar kan worden gesteld, is een maximum gesteld aan het aantal galeries dat aan de KunstKoop kan deelnemen. Uitvoering De Mondriaan Stichting selecteert de galeries die de KunstKoop mogen aanbieden. Gezien het budget en de hogere rente ten opzichte van de voorgaande periode is het nodig de kwaliteitseisen aan te scherpen. Aanvragen voor deelname worden, na formele toetsing, voorgelegd aan deskundige adviseurs. Zij gaan na of de galeries voldoen aan de eisen van professionaliteit en kwaliteit. Professionaliteit heeft te maken met het werken volgens goed branchegebruik. Belangrijk is hoe de galerie is opgezet en ingericht, hoe zij zich presenteert en tentoonstellingen maakt, hoe zij omgaat met kopers en kunstenaars, of zij met haar activiteiten bijdraagt aan de ontwikkeling en bekendheid van kunstenaars en hoe zij het publiek gelegenheid geeft ontwikkelingen in het werk van kunstenaars te volgen. Verder moet het aanbod van de galerie getuigen van voldoende kwaliteit. Die kwaliteit geldt het werk van de individuele kunstenaars en het tentoonstellingsprogramma als geheel. De Mondriaan Stichting houdt voor een evenwichtige spreiding van deelnemende galeries over Nederland rekening met de regio waarin zij zijn gevestigd. Galeries kunnen eens in de twee jaar aanvraag doen. In 2008 vond opnieuw een beoordeling plaats. Om te adviseren over de aanvragen is de commissie een aantal dagdelen bijeengeweest. In 2008 namen 127 galeries aan de KunstKoop deel. Doordat het aantal nevenvestigingen is gestegen tot tien, kon op 137 plaatsen in Nederland gebruik worden gemaakt van de KunstKoop. 120 van de 127 eerder toegelaten galeries deden een aanvraag, plus dertien galeries die in 2007 en 2008 niet deelnamen. Van deze 133 aanvragen werden na beoordeling op formele voorwaarden twee aanvragen niet in behandeling genomen. Na beoordeling op artistiek-inhoudelijke aspecten werden acht aanvragen afgewezen. Per 1 januari 2009 nemen 123 deel aan de KunstKoop voor 2009 en 2010 /* pagina 55 */. Resultaten In de bijgaande tabel /* pagina 37 */ staan de resultaten van de KunstKoop over de periode vermeld. Daaruit blijkt dat minder contracten zijn afgesloten, en dat de rente is verhoogd. De gemiddeld betaalde rente per lening bedroeg 9,85%, ten opzichte van 9,29% in Het gebruik van de KunstKoop geldt als belangrijke indicatie voor de groei en stagnatie van de kunstmarkt in Nederland in het algemeen. Het aantal verkochte contracten via de KunstKoop is, na nog een lichte stijging in 2007, in 2008 wederom afgenomen. Het aankoopbedrag en het leenbedrag laten een lichte daling zien in 2008, maar dit gold zoals gezegd niet voor het rente bedrag. Het gemiddelde aankoopbedrag en het gemiddelde leenbedrag stijgen aanzienlijk. Promotie De communicatiestrategie die in 2006 is ontwikkeld werd in 2008 verder voortgezet met Fortis Bank en ontwerpbureau Van Gog. De belangrijkste uitgangspunten bij de communicatiestrategie waren het verbreden, verdiepen en verjongen van doelgroepen en het bieden van meer service aan de galeriehouders. De communicatiedoelstelling is gericht op het werven van nieuwe gebruikers en het stimuleren van herhalingsaankopen.

19 De galeries vormen de belangrijkste schakel bij de promotie van de KunstKoop. Zij hebben direct contact met kopers en zijn het belangrijkste informatiepunt. Alle deelnemende galeries ontvangen brochures in vier verschillende beeld - varianten, ansichtkaarten en stickers als promotie materiaal. Een belangrijk communicatiemiddel is de website Verder werden in het tijdschrift Kunstbeeld en in de Galeriegids advertenties geplaatst. De KunstKoop was aanwezig op de kunstbeurzen Art Rotterdam en Art en er werden direct mails verzonden naar adressen van Fortis Bank. Voor 2009 willen Fortis Bank en de Mondriaan Stichting de promotie van de KunstKoop verder intensiveren met een nieuwe communicatiestrategie. De mogelijkheden van gezamenlijke marketingacties gericht op de hypotheek - markt en deelname aan woonbeurzen zullen nader worden bekeken. In 2008 voerde de Mondriaan Stichting overleg met de Nationale Kunst Koop, een particulier initiatief, over het gebruik van de naam KunstKoop. Omdat de Mondriaan Stichting, en daarvoor het ministerie van wvc, al jaren in de naam(sbekendheid) van de KunstKoop investeren, verzocht zij de Nationale Kunst Koop de naam te veranderen. Het overleg leverde geen overeen - stemming op. De Mondriaan Stichting heeft daarop juridische stappen genomen. 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Ondersteuning Ontwikkelingen Kunstkoop Jaar. Aankoop. bedrag. Leenbedrag... Rente. Aantal contracten.. Aankoop. bedrag. Leenbedrag.... totaal. in. totaal. in. totaal. in. verwerkt. door ms. gemiddeld.. gemiddeld... in.. in Gegevens op basis van verwerking door Mondriaan Stichting

20 Activiteiten Buiten de reguliere ondersteuningsmogelijkheden voor beeldende kunst en vormgeving organiseert de Mondriaan Stichting extra activiteiten. Oriëntatiereis In 2008 is in opdracht van de Mondriaan Stichting onderzoek gedaan naar de oriëntatiereizen. Uit de resultaten van deze evaluatie blijkt dat de resultaten zeer positief zijn. Geconcludeerd kan worden dat de Oriëntatiereis voor deelnemers en een deel van de bezochte instellingen zonder twijfel een effectief instrument is. Voor een ander deel moeten de aard (en duur) van het bezoek beter gecommuniceerd worden en moet er meer aandacht en tijd besteed worden aan individuele bezoeken /* pagina 187 */. Sinds 2003 organiseren het Prins Claus Fonds en de Mondriaan Stichting jaarlijks een Oriëntatiereis voor een groep Nederlandse en buitenlandse professionals uit de beeldende kunst naar minder bekende delen van de wereld. Beide fondsen achten het van groot belang dat de Nederlandse kunstwereld zich werkelijk internationaliseert en zich daarbij niet uitsluitend op de westerse centra richt. Het doel van de oriëntatiereizen is kennis vermeerdering en visieverbreding van de culturele sector in Nederland: professionals worden geïnformeerd over artistieke ontwikkelingen in minder bekende, maar daar - om niet minder interessante regio s. In Nederland leveren de reizen bovendien een bijdrage aan de promotie van kunstenaars uit minder bekende landen. De ontmoetingen ter plaatse leiden tot uitwisseling en samenwerking. Belangrijk is ook dat met de reizen een platform wordt gecreëerd voor dialoog en uitwisseling tussen de deelnemers onderling, bedoeld als begin van een langduriger relatie. Het combineren van de netwerken van Mondriaan Stichting en Prins Claus Fonds zorgt voor uitwisseling tussen de deelnemers onderling en hun kennis en netwerken. Deze opzet garandeert een gelaagde, intensieve uitwisseling van kennis, visies en perspectieven. Sinds 2007 is ook het Belgische Instituut voor beeldende, audiovisuele en mediakunst bam bij het organiseren van de reizen betrokken. Voor de totstandkoming van het reisprogramma werken Mondriaan Stichting, Prins Claus Fonds en bam samen met organisaties en individuen in de te bezoeken gebieden en met de ambassades ter plaatse. Het programma is overwegend op beeldende kunst gericht, maar biedt ook ruimte voor reflectie over het culturele leven in de regio. Bij het uitnodigen van de professionals wordt gekeken naar de interesse van de potentiële deelnemer in het te bezoeken gebied en intenties om activiteiten te ontplooien. Voorafgaand aan de reis worden in samenwerking met verschillende experts introductie - bijeenkomsten voor de deelnemers georganiseerd. Tijdens de reis zelf volgen de deelnemers het hele programma, hoewel soms voor een enkele deelnemer een specifiek, individueel deelprogramma wordt samengesteld. Van alle deelnemers wordt verwacht dat ze een eindverslag indienen waarin een vragenlijst is verwerkt. Deze verslagen dragen bij aan de gezamenlijke eind - rapportage van Mondriaan Stichting, Prins Claus Fonds en bam en ook aan de organisatie van volgende reizen. In 2008 werd voor een groep Nederlandse en buitenlandse professionals uit de beeldende kunst en vormgeving een Oriëntatiereis georganiseerd naar Dhaka (Bangladesh), Delhi en Mumbai (India) en Dubai en Abu Dhabi (Verenigde Arabische Emiraten). Defne Ayas (Performa, Shanghai), Paul Depondt (freelance journalist), Aleya Hamza (Contemporary Image Collective, Caïro), Abdellah Karoum (L Appartement 22, Rabat), Robert Kluijver (Gemak, Den Haag), Barbara Van der Linden (Brussels Biënnale, Brussel), Sofie Van Loo (freelance curator, Antwerpen), Emily Pethick (Casco, Utrecht), Ruud Visschedijk (Nederlands Fotomuseum, Rotterdam) en Sue-an van der Zijpp (Groninger Museum, Groningen) namen deel aan de reis. Zij brachten in twaalf dagen een intensief bezoek aan de kunstwereld in zeer verschillende delen van de wereld. Op het programma stond een gevarieerd aanbod van bezoeken aan galeries, musea, kunstenaarsateliers, culturele instellingen en universiteiten. 3. Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Activiteiten Beeldende kunst en vormgeving in Nederland Activiteiten en Ontwikkelingen 39 Ontwikkelingen Het jaar 2008 onderscheidde zich in de volgende opzichten: { Veel projecten leggen in concept, proces of uitvoering een relatie met de samenleving en de actualiteit. Deze ontwikkeling zette zich in 2008 voort en was onder meer merkbaar aan een stijging van het aantal aanvragen voor projecten met een sociaal-maatschappelijk thema. Vaak wordt in deze projecten een onderzoekende houding gecombineerd met samen - werking met partners die van buiten het culturele veld komen, variërend van wetenschappelijke en sociaal-maatschappelijke organisaties tot het bedrijfs leven en belangengroeperingen. Naast projecten die op deze directe wijze een relatie leggen met sociaal-maatschappelijke thema s zijn er ook veel projecten die minder expliciet reageren op de samenleving en de actualiteit. Deze projecten gaan bijvoorbeeld uit van een politieke, economische of artistieke actualiteit en stellen kritische vragen over actuele ontwikkelingen. } { Projecten ontstaan steeds vaker uit een inhoudelijk idee, waaraan de vorm ondergeschikt is. Beeldende kunst verruimt zich tot kunst waarin op allerlei manieren met beeld wordt gecommuniceerd. Een presentatie kan zowel traditionele beeldende kunst als architectuur, film, nieuwe media, performance, video en vormgeving omvatten. Deze ontwikkeling sluit aan bij de wijze waarop hedendaagse kunstenaars hun kunstenaar - schap invullen. De kunstenaar functioneert niet alleen als kunstenaar, maar ook als dissident, gesprekspartner, onderzoeker of schrijver en kiest per project of onderwerp het medium dat het meest geschikt is. } { Het meer hybride karakter van projecten is ook een gevolg van bredere toepassing van nieuwe mediatechnologie. Steeds vaker maakt ecultuur integraal deel uit van projecten en programma s van presentatie-instellingen. Als motor van artistiek-inhoudelijke vernieuwing speelt ecultuur een belangrijke rol bij het ontwikkelen van technologisch gemotiveerde projecten en het samenwerken met bijvoorbeeld universiteiten. Internet is inmiddels een volwaardig presentatieplatform, waar interactie tussen aanbieder en gebruiker centraal staat en de gebruiker niet alleen afnemer is, maar ook aanbieder kan zijn. Dit alles leidt tot een nieuw soort kunst - projecten, maar ook tot een nieuwe verhouding tussen kunstinstelling, de kunstenaars en het publiek. In 2008 heeft de Mondriaan Stichting meer dan besteed aan autonome ecultuurontwikkeling binnen de hedendaagse kunst. } { De nieuwe generatie makers die betaald, toegepast werk afwisselen met autonome activiteiten en daardoor minder afhankelijk zijn van subsidies, manifesteert zich steeds duidelijker. Zij groeperen zich minder dan vroeger, maar werken veeleer in tijdelijke projectgebonden samen werkings - verbanden. Ook in 2009 wil de Mondriaan Stichting met deze ontwikkeling rekening houden bij het financieren van programmeringen en projecten. Ook zal er met extra nadruk worden gekeken naar de redelijkheid van vergoedingen voor deelname van kunstenaars en vormgevers. }