BESLUIT. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Nummer 6390 / 16. Betreft zaak: 6390/Amstelring - Osira - SHDH I. MELDING 1. Op 26 mei 2008 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Stichting Amstelring, Stichting OsiraGroep en Stichting SHDH voornemens zijn te fuseren, in de zin van artikel 27, eerste lid, onder a, van de Mededingingswet. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant nummer 101 van 29 mei Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. In de onderhavige zaak is een zienswijze van de Nederlandse Zorgautoriteit ontvangen. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen. II. PARTIJEN 2. Stichting Amstelring (hierna: Amstelring) is een stichting naar Nederlands recht. Amstelring is actief op het gebied van verpleeghuiszorg, verzorgingshuiszorg en extramurale zorg. 3. Stichting OsiraGroep (hierna: Osira) is een stichting naar Nederlands recht. Osira is actief op het gebied van verpleeghuiszorg, verzorgingshuiszorg, intramurale zorg aan lichamelijk en meervoudig gehandicapten, extramurale zorg aan ouderen en lichamelijk en meervoudig gehandicapten en verhuur van woningen. 4. Stichting SHDH (hierna: SHDH) is een stichting naar Nederlands recht. SHDH is actief op het gebied van verpleeghuiszorg, verzorgingshuiszorg en extramurale zorg. 1 Openbare versie

2 III. DE GEMELDE OPERATIE 5. De gemelde operatie behelst een bestuurlijke fusie op of omstreeks 1 januari Deze zal worden gerealiseerd door de oprichting van een nieuwe stichting, die als statutair bestuurder van de huidige drie stichtingen zal gaan optreden. Partijen overwegen op dit moment nog om de B.V. Huishoudelijke Hulp (waarin Amstelring en Osira beide een belang van 50 procent hebben) ook rechtstreeks onder de nieuwe moederstichting te plaatsen. De voorgenomen concentratie is neergelegd in een door partijen getekende en bij de melding overlegde intentieverklaring van 25 april IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 6. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, eerste lid onder a, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 5, omschreven transactie leidt er toe dat drie voorheen van elkaar onafhankelijke ondernemingen fuseren. 7. Betrokken ondernemingen zijn Amstelring, Osira en SHDH. 8. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING 9. De activiteiten van partijen overlappen op het gebied van extramurale AWBZ-zorg, te weten persoonlijke verzorging en verpleging. Daarnaast bestaat er overlap op het gebied van niet-awbz-gefinancierde zorg, te weten huishoudelijke verzorging. Tevens overlappen de activiteiten van partijen op het gebied van intramurale AWBZ-zorg, te weten verzorgingshuiszorg en verpleeghuiszorg. Voorts is er overlap op ondersteunende en activerende begeleiding voor ouderen. Aangezien deze begeleiding zelden afzonderlijk wordt afgenomen, maar vrijwel altijd in combinatie met overige zorgdiensten (thuiszorg) zal hierop in het navolgende niet afzonderlijk worden ingegaan. 1 1 Partijen zijn tevens alle drie actief op het gebied van advies, instructie en voorlichting en voedingsvoorlichting en dieetadvisering. Gezien de samenhang van deze activiteiten met de overige (kern)zorgdiensten (extramurale zorg) en de veelal geringe omzet van deze activiteiten wordt in het onderhavige besluit niet nader op deze activiteiten ingegaan (zie bijvoorbeeld het besluit van 4 april 2007 in zaak 5974/Careyn Thuiszorg West-Brabant, voetnoot 2, en het besluit van 20 augustus 2007 in zaak 6140/Evean Groep Thuiszorg Midden-Gelderland, punt 8). 2 Openbare versie

3 A. RELEVANTE MARKTEN Rel evant e pr oduct mar kt en 10. Evenals in eerdere besluiten 2 wordt in het onderhavige geval uitgegaan van een onderscheid tussen extramurale (AWBZ-)zorg en intramurale AWBZ-zorg. Extramurale (AWBZ-)zorg Huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging en verpleging 11. Evenals in eerdere besluiten 3 wordt in het onderhavige geval uitgegaan van afzonderlijke markten voor (i) huishoudelijke verzorging en (ii) persoonlijke verzorging en verpleging. Intramurale AWBZ-zorg Verzorgingshuiszorg en (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuiszorg 12. Partijen zijn alle drie actief op het gebied van verzorgingshuiszorg en verpleeghuiszorg. Evenals in eerdere besluiten 4 zal ook in onderhavig besluit worden uitgegaan van aparte markten voor verzorgingshuiszorg enerzijds en verpleeghuiszorg anderzijds. 13. In eerdere besluiten 5 is op het gebied van verpleeghuiszorg een nader onderscheid gemaakt tussen somatische verpleeghuiszorg en psychogeriatrische verpleeghuiszorg. Ook in onderhavige zaak zal worden uitgegaan van een aparte markt voor psychogeriatrische verpleeghuiszorg en een aparte markt voor somatische verpleeghuiszorg. 14. Partijen zijn alle drie actief op het gebied van dagactiviteiten basis en dagactiviteiten speciaal. In eerdere besluiten 6 is aangegeven dat een mogelijk onderscheid kan worden gemaakt 2 Zie bijvoorbeeld het besluit van 13 mei 2005 in zaak 4267/Zorg en Welzijngroep Thuiszorg Nieuwe Waterweg Noord Maatzorg De Werven Kraamzorg Delfland, punt 15, het besluit van 9 maart 2005 in zaak 3244/Thuiszorg Den Haag Stichting GDVV Groep, punt 8 en het besluit van 31 december 2004 in zaak 4295/Stichting Icare Sensire Thuiszorg Groningen, punt Zie onder meer het besluit van 4 november 2005 in zaak 4212/De Basis Thuiszorg Gooi en Vechtstreek Vivium, punten 14 en 16, het besluit van 18 augustus 2005 in zaak 4988/Oosterlengte Thuiszorg Groningen Sensire, punten 16 en 21, en het besluit in zaak 5974/Careyn Thuiszorg West-Brabant, punt 14, reeds aangehaald. 4 Zie bijvoorbeeld het besluit van 11 augustus 2005 in zaak 4198 /Proteion TML LvGG, punten 18 tot en met Zie bijvoorbeeld het besluit in zaak 4212/De Basis Thuiszorg Gooi en Vechtstreek Vivium, reeds aangehaald, punten 18 tot en met Zie het besluit van 16 november 2005 in zaak 5186/Carint Reggeland, punten 21 tot en met 24 en het besluit van 8 februari 2008 in zaak 6271/Laurens Zorgcompas, punten 11 en Openbare versie

4 tussen dagactiviteiten basis en dagactiviteiten speciaal. 7 In navolging van eerdere besluiten 8 zullen in onderhavige zaak de gevolgen van de voorgenomen fusie op de mogelijke markt voor dagactiviteiten basis en de mogelijke markt voor dagactiviteiten speciaal worden besproken bij de beoordeling van de gevolgen op het gebied van verzorgingshuiszorg respectievelijk verpleeghuiszorg. Rel evant e geogr af ische mar kt en Extramurale (AWBZ-)zorg Huishoudelijke verzorging 15. In eerdere besluiten 9 is uitgegaan van een geografische markt voor huishoudelijke verzorging die ten minste het werkgebied van een gevestigde speler en ten hoogste de zorgkantoorregio omvat, omdat huishoudelijke verzorging tot en met 2006 nog uit AWBZ-gelden gefinancierd werd en door het zorgkantoor werd ingekocht. 16. Als gevolg van de invoering van de Wmo kopen gemeenten huishoudelijke verzorging in via een aanbestedingsproces. Dit kan tot gevolg hebben dat onder specifieke omstandigheden de geografische markt ruimer of nauwer is dan de zorgkantoorregio De exacte marktafbakening kan in het onderhavige besluit evenwel in het midden worden gelaten, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punten 27 tot en met 31). Persoonlijke verzorging en verpleging 18. In eerdere besluiten 11 is uitgegaan van een geografische markt voor persoonlijke verzorging en verpleging die ten minste het werkgebied van een gevestigde speler en ten hoogste de zorgkantoorregio omvat. In onderhavige zaak is het niet relevant een markt kleiner dan de 7 Dagactiviteiten basis hebben betrekking op het in groepsverband begeleiden van ouderen c.q. chronisch zieken, gericht op bezigheid, sociaal-recreatieve activiteiten en het bijhouden van vaardigheden, eventueel aangevuld met assistentie en persoonlijke zorg. Dagactiviteiten speciaal zijn een activiteit in groepsverband, waarbij ondersteunende en activerende begeleiding in samenhang staat met enige persoonlijke verzorging en met behandeling tijdens het dagprogramma. Het betreft een multidisciplinaire benadering. 8 Zie bijvoorbeeld het besluit van 13 oktober 2006 in zaak 5777/Stichting Aveant Stichting Zuwe, punt 14, het besluit van 7 augustus 2006 in zaak 5705/Stichting Zorggroep Amsterdam Stichting Tabitha Stichting de Kleine Johannes, punt 19 en het besluit in zaak 6271/Laurens Zorgcompas, reeds aangehaald, punt Zie bijvoorbeeld het besluit van 8 januari 2007 in zaak 5924/Vivre GroeneKruisDomicura, punten 13 en 14 en het besluit van 7 november 2006 in zaak 5740/Laak & Eemhoven Amant, punten 33 tot en met Zie bijvoorbeeld het besluit in zaak 6271/Laurens Zorg Compas, punt 17, reeds aangehaald. 11 Zie bijvoorbeeld het besluit van 17 januari 2005 in zaak 4161/De Runne Kruiswerk Mark en Maas Thebe, punt 25 en het besluit in zaak 4295/Stichting Icare Sensire Thuiszorg Groningen, reeds aangehaald, punt Openbare versie

5 zorgkantoorregio in beschouwing te nemen, aangezien partijen niet in dezelfde zorgkantoorregio s actief zijn. 19. Gelet op het bovenstaande zal in het onderhavige geval worden uitgegaan van geografische markten voor persoonlijke verzorging en verpleging die de zorgkantoorregio omvatten. Intramurale AWBZ-zorg Verzorgingshuizen en (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuizen 20. Amstelring exploiteert verzorgingshuizen in de gemeenten Haarlemmermeer en Uithoorn, Osira exploiteert verzorgingshuizen in de gemeente Amsterdam en SHDH exploiteert verzorgingshuizen in de gemeenten Haarlem en Bloemendaal. 21. Amstelring exploiteert verpleeghuizen in de gemeenten Haarlemmermeer 12, Aalsmeer 13, Uithoorn 14 en Amstelveen 15, Osira exploiteert verpleeghuizen in de gemeente Amsterdam 16 en SHDH exploiteert verpleeghuizen in de gemeenten Haarlem 17 en Bloemendaal Uit onderzoek in eerdere zaken 19 is gebleken dat de geografische reikwijdte van de markten voor verzorgingshuiszorg en (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuiszorg veelal beperkt is. Cliënten op het gebied van verzorgingshuiszorg en verpleeghuiszorg zijn veelal afkomstig uit de gemeente waar de betreffende instelling is gevestigd en anders uit de omliggende gemeenten. In onderhavige zaak bevestigen de herkomstgegevens 20 van partijen en marktonderzoek dit beeld. 12 Dit betreft het verpleeghuis Bornholm met 90 psychogeriatrische verpleeghuisplaatsen en 90 somatische verpleeghuisplaasten. 13 Dit betreft het verpleeghuis Rozenholm met 42 psychogeriatrische verpleeghuisplaatsen en 30 somatische verpleeghuisplaatsen. 14 Dit betreft het verpleeghuis Het Hoge Heem met 60 somatische verpleeghuisplaatsen. 15 Dit betreft het verpleeghuis Groenelaan met 78 psychogeriatrische verpleeghuisplaatsen en 54 somatische verpleeghuisplaatsen. 16 Osira heeft in de gemeente Amsterdam totaal 11 verpleeghuizen met in totaal 434 psychogeriatrische verpleeghuisplaatsen en 494 somatische verpleeghuisplaatsen. 17 SHDH heeft in de gemeente Haarlem in totaal 5 verpleeghuizen met in totaal 258 psychogeriatrische verpleeghuisplaatsen en 130 somatische verpleeghuisplaatsen. 18 Dit betreft het verpleeghuis De Rijp met 42 somatische verpleeghuisplaatsen. 19 Zie onder meer het besluit in zaak 4198/Proteion TML LvGG, reeds aangehaald, punten 30 tot en met 34, het besluit van 10 augustus 2006 in zaak 5574/Amstelring Zonnehuisgroep Amstelland, punten 20 en 28, en het besluit in zaak 5186/Carint Reggeland, reeds aangehaald, punten Partijen hebben gescheiden van elkaar de herkomstgegevens verzameld en daardoor verschillende aggregatieniveaus gehanteerd. SHDH heeft de herkomstgegevens verstrekt per zorgsoort (verpleeghuiszorg psychogeriatrisch, 5 Openbare versie

6 23. In eerdere besluiten 21 is aangegeven dat het stedelijk karakter van de gemeente Amsterdam tot gevolg heeft dat cliënten doorgaans een sterke voorkeur hebben om in of juist buiten de stad te blijven wonen. Hierdoor is er een beperkte cliëntstroom van en naar de stad op het gebied van verzorgingshuiszorg en verpleeghuiszorg. 22 Aanvullend is uit onderzoek 23 in eerdere zaken tevens gebleken dat het niet waarschijnlijk is dat de gemeenten Haarlem en Haarlemmermeer tot dezelfde geografische markt horen. 24 De herkomstgegevens in onderhavige zaak zijn in overeenstemming met dit beeld. 24. Net als in voorgaande zaken wordt uitgegaan van markten voor verzorgingshuiszorg en (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuiszorg die (i) één gemeente, (ii) de betreffende gemeente en de omliggende gemeenten die in dezelfde zorgkantoorregio liggen 25, of (iii) de betreffende gemeente en alle omliggende gemeenten omvatten. Hierbij dient wel opgemerkt te verpleeghuiszorg somatisch en verzorgingshuiszorg) per locatie voor de jaren 2004 tot en met Amstelring heeft de herkomstgegevens verstrekt voor de verschillende verpleeghuizen en verzorgingshuizen per locatie voor de jaren 2004 tot en met 2006 (zonder de verpleeghuiszorg uit te splitsen naar somatisch en/of psychogeriatrische verpleeghuiszorg). Osira heeft de herkomstgegevens geaggregeerd verstrekt voor tien verschillende locaties voor de jaren 2004 tot en met 2006 (zonder uitsplitsing te geven naar locatie of zorgsoort) en aanvullend nog voor 2 huizen in 2004 (wederom zonder uit te splitsen naar locatie of zorgsoort). Het beeld dat uit de herkomstgegevens naar voren komt, is echter zo sterk, dat een verdere uitsplitsing het algemene beeld naar verwachting niet zal veranderen. Het beeld komt bovendien overeen met het patroon van herkomstgegevens dat in andere concentratiezaken is waargenomen. 21 Zie het besluit van 21 oktober 2005 in zaak 5171 /Antaris Amstelrade Fontis, punt 33, het besluit van 15 november 2004 in zaak 4177 / Stichting Evean Zorg De Weeren, punt 30 en het besluit in zaak 5574/Amstelring Zonnehuisgroep Amstelland, reeds aangehaald, punt Als wordt gekeken naar stedelijke gebieden die aaneengesloten zijn, maar gelegen zijn in verschillende zorgkantoorregio s, zoals bijvoorbeeld de gemeente Amstelveen en het aangrenzende deel van de gemeente Amsterdam, dan valt niet uit te sluiten dat deze gebieden tot eenzelfde markt behoren, althans dat tussen de in deze gebieden gevestigde spelers een zekere concurrentiedruk uitgaat. In casu geldt dat voor (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuiszorg aangezien Osira een verpleeghuis exploiteert in de Amsterdamse wijk Buitenveldert en Amstelring een verpleeghuis exploiteert in de gemeente Amstelveen. Niettemin ontstaat er als gevolg van onderhavige concentratie geen probleem aangezien er zowel in de wijk Buitenveldert als in de gemeente Amstelveen één alternatieve aanbieder van (psychogeriatrische en somatische)verpleeghuiszorg is. Derhalve zal in onderhavig besluit niet verder op deze mogelijke markt worden ingegaan. 23 Zie het besluit in zaak 5574/Amstelring Zonnehuisgroep Amstelland, reeds aangehaald, punt 21. Beschouwt men stedelijke gebieden die aaneengesloten zijn, maar gelegen in aparte zorgkantoorregio s, zoals bijvoorbeeld de gemeente Amstelveen en het aangrenzende deel van de gemeente Amsterdam, dan valt niet uit te sluiten dat deze gebieden tot eenzelfde markt behoren, althans dat tussen de in deze gebieden gevestigde spelers een zekere concurrentiedruk bestaat. In casu geldt dat voor verpleeghuiszorg aangezien Osira een verpleeghuis exploiteert in de Amsterdamse wijk Buitenveldert en Amstelring een verpleeghuis exploiteert in de gemeente Amstelveen. 24 Volledigheidshalve is dit scenario wel onderzocht. 25 Zie ook het besluit van 24 april 2008 in zaak 6344 /IJsselheem Isala Ouderenzorg, punten 13 tot en met 18. Net als opgemerkt in het besluit van 1 april 2008 in zaak 6141 /Evean groep Philadelphia Woonzorg Nederland, voetnoot 26, is in onderhavige zaak ook uitgegaan van een scenario waarin het aantal mogelijk relevante omliggende gemeenten beperkt is tot de gemeenten binnen de zorgkantoorregio. Hierbij zijn de herkomstgegevens in de specifieke gevallen leidend geweest. Uit bovenstaande dient echter niet de conclusie te worden getrokken dat de zorgkantoorregiogrens als zodanig in het algemeen van betekenis is voor de afbakening van de geografische markten voor verzorgingshuiszorg of verpleeghuiszorg. 6 Openbare versie

7 worden dat de gemeente Amsterdam (zie punt 23) niet meegerekend dient te worden als aangrenzende gemeente. 25. De exacte marktafbakening kan evenwel in het midden blijven aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 36 tot en met 42 voor verzorgingshuiszorg en 44 tot en met 52 voor (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuiszorg). Dagactiviteiten basis en speciaal 26. In het onderhavige besluit kan, evenals in eerdere besluiten 26, in het midden worden gelaten of de mogelijke markten voor dagactiviteiten basis en dagactiviteiten speciaal lokaal zijn of anders afgebakend dienen te worden, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 43 en 53). B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE Extramurale (AWBZ-)zorg Huishoudelijke verzorging 27. Partijen hebben in verschillende gemeenten ingeschreven op aanbestedingen op het gebied van huishoudelijke verzorging. Partijen zijn van oudsher actief in verschillende werkgebieden. Amstelring is binnen haar traditionele werkgebied, zorgkantoorregio Amstelland en Meerlanden, 27 een grote speler en beschikte in 2007 binnen deze zorgkantoorregio over een marktaandeel van circa [80 90] procent op de markt voor huishoudelijke verzorging. Osira is binnen haar traditionele werkgebied, zorgkantoorregio Amsterdam, 28 een kleinere speler met een marktaandeel van circa [0-10] procent op de markt voor huishoudelijke verzorging in SHDH is ook een kleinere speler in haar traditionele werkgebied, zorgkantoorregio Kennemerland, 29 met een marktaandeel van circa [0-10] procent in 2007 op de markt voor huishoudelijke verzorging. 26 Zie bijvoorbeeld het besluit in zaak 5186/Carint Reggeland, reeds aangehaald, punt Zorgkantoorregio Amstelland en Meerlanden omvat de gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Haarlemmermeer, Ouder- Amstel en Uithoorn. 28 Zorgkantoorregio Amsterdam omvat de gemeenten Amsterdam en Diemen. 29 Zorgkantoorregio Kennemerland omvat de gemeenten Bennebroek, Beverwijk, Bloemdaal, Castricum, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Heemskerk, Heemstede, Uitgeest, Velsen en Zandvoort. 7 Openbare versie

8 28. Amstelring heeft veruit het vaakst ingeschreven op een aanbesteding, ook buiten haar eigen werkgebied (in totaal in 22 verschillende gemeenten). 30 Amstelring heeft buiten haar oorspronkelijke werkgebied, net als SHDH ingeschreven op aanbestedingen van de gemeenten Haarlem, Heemstede, Zandvoort, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Bloemendaal en Bennebroek. Amstelring heeft voor alle aanbestedingen een gunning ontvangen, behalve voor de gemeente Alphen aan de Rijn. In deze gegunde gemeenten, gelegen buiten het oorspronkelijke werkgebied van Amstelring, is Amstelring geen grote gevestigde speler en moet zij de zorglevering delen met een aantal andere zorgaanbieders, waaronder enkele grote spelers op de markt voor huishoudelijke verzorging SHDH heeft,naast haar oorspronkelijke werkgebied, ook ingeschreven op aanbestedingen in andere gemeenten 32. Zoals in punt 28 staat beschreven heeft SHDH, net als Amstelring, ingeschreven op aanbestedingen van de gemeenten Haarlem, Heemstede, Zandvoort, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Bloemendaal en Bennebroek. In de gemeenten waar SHDH heeft meegedongen heeft een aantal andere grote zorgaanbieders van huishoudelijke verzorging de gunning verkregen. 33 In geen enkele gemeente waar SHDH zich heeft ingeschreven heeft zij een gunning verkregen. Er is derhalve geen sprake van overlap De activiteiten op het gebied van huishoudelijke verzorging door Osira zijn beperkt. 35 Osira heeft binnen haar oorspronkelijke werkgebied Amsterdam ingeschreven op de aanbesteding voor huishoudelijke verzorging en een gunning verkregen. 36 Buiten haar werkgebied heeft Osira tezamen met Amstelring een gunning ontvangen in de gemeente Almere. 37 In de gemeente Almere zijn echter meerdere aanbieders actief, waaronder Zorggroep 30 Amstelring heeft ingeschreven in de gemeenten Aalsmeer, Abcoude, Alkemade, Almere, Alphen aan de Rijn, Amstelveen, Diemen, Haarlemmermeer, Leiderdorp, Oestgeest, Ouder-Amstel, de Ronde Venen, Uithoorn, Voorschoten, Zoeterwoude, Haarlem, Heemstede, Zandvoort, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Bloemendaal en Bennebroek. 31 Andere grote zorgaanbieders die de gunning hebben ontvangen in de gemeenten Aalsmeer en Uithoorn zijn o.a. Stichting Evean en Stichting Zorgbalans. In de gemeente Amstelveen, Haarlemmermeer en Ouder-Amstel zijn dat o.a. Stichting Zorgbalans en Stichting Take Good Care. In de gemeenten Haarlem, Heemstede, Zandvoort, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Bloemendaal en Bennebroek zijn dat o.a. Viva! Zorggroep en Stichting Take Good Care. In de gemeente Leiden zijn dat o.a. Maevita en Libertas. In de gemeenten Alkemade, Leiderdorp, Oestgeest, Zoeterwoude en Voorschoten zijn dit o.a. Florence en Meavita. In de gemeente de Ronde Venen en Abcoude zijn dat o.a. Stichting Take Good Care en Evean Zorg. In de gemeente Almere zijn dit o.a. Zorgnet Thuis Best en Vitras. 32 SHDH heeft ingeschreven in de gemeenten Haarlem, Bennebroek, Bloemendaal, Heemstede, Zandvoort, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Beverwijk, Heemskerk, Velsen en Uitgeest. 33 Grote zorgaanbieders die de gunning hebben ontvangen in de gemeenten Haarlem, Bennebroek, Bloemendaal, Heemstede, Zandvoort en Haarlemmerliede en Spaarnwoude zijn o.a. Viva! Zorggroep en Stichting Take Good Care. In de gemeenten Beverwijk, Heemskerk, Velsen en Uitgeest zijn dit o.a. Stichting Take Good Care en Evean Groep. 34 Zie hiervoor het besluit van 10 juni 2008 in zaak 6169 / Amsterdam Thuiszorg Cordaan Groep, punt Osira heeft ingeschreven in de gemeenten Amsterdam en Almere. 36 Amstelring en SHDH zijn in gemeente Amsterdam niet actief op de markt voor huishoudelijke verzorging. 37 Andere zorgaanbieders van huishoudelijke verzorging die een gunning hebben ontvangen in de gemeente Almere zijn o.a. Vitras en Icare. 8 Openbare versie

9 Almere. Zorggroep Almere is van oudsher de grootste gevestigde speler in gemeente Almere met een marktaandeel van [80-90] procent op het gebied van huishoudelijke verzorging. Marktonderzoek heeft uitgewezen dat deze positie van Zorggroep Almere niet substantieel is gewijzigd. Bovendien zijn nog acht andere aanbieders van huishoudelijke verzorging actief in de gemeente Almere. Het gezamenlijke marktaandeel van partijen is dus laag. Tussenconclusie huishoudelijke verzorging 31. Gezien het voorafgaande is het niet aannemelijk dat als gevolg van de voorgenomen fusie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen worden belemmerd, met name als gevolg van het in het leven roepen of versterken van een economische machtspositie. Persoonlijke verzorging en verpleging 32. Amstelring, Osira en SHDH zijn voor wat betreft persoonlijke verzorging en verpleging actief in verschillende zorgkantoorregio s. Amstelring is actief op het gebied van persoonlijke verzorging en verpleging in de zorgkantoorregio Amstelland en Meerlanden, SHDH is actief in zorgkantoorregio Kennemerland en Osira is actief in zorgkantoorregio Amsterdam. De activiteiten van partijen overlappen dus niet. 33. Voor wat betreft de zorgkantoorregio s Amsterdam en Kennemerland zijn naast Osira en respectievelijk SHDH op de markt voor persoonlijke verzorging en verpleging een aantal grote spelers actief. 38 Derhalve zal in het hiernavolgende niet nader worden ingegaan op de vraag of in deze zorgkantoorregio s de daadwerkelijke mededinging significant zou kunnen worden belemmerd als gevolg van het wegvallen van potentiële concurrentie. 34. Amstelring is in de zorgkantoorregio Amstelland en Meerlanden de grootste gevestigde speler met een marktaandeel van [80-90] procent. Gezien het feit dat Osira en SHDH binnen hun zorgkantoorregio s Amsterdam respectievelijk Kennemerland relatief kleine aanbieders zijn op het gebied van persoonlijke verzorging en verpleging (met respectievelijk een marktaandeel van circa [0-10] procent en circa [10-20] procent) en gezien het feit dat er in elk van de zorgkantoorregio s grenzend aan de zorgkantoorregio Amstelland en Meerlanden andere grote spelers aanwezig zijn, is het niet aannemelijk dat in deze zorgkantoorregio s de daadwerkelijke mededinging significant zou kunnen worden belemmerd als gevolg van het wegvallen van potentiële concurrentie Osira concurreert met 34 andere spelers waaronder Amsterdam Thuiszorg op de markt van persoonlijke verzorging en verpleging in de gemeente Amsterdam. SHDH concurreert op de markt van persoonlijke verpleging en verzorging in de gemeente Kennememerland met 17 andere spelers waaronder Zorgbalans Thuiszorg. 39 Zie Europese Commissie: Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies op grond van de Verordening van de Raad inzake de controle op concentraties van ondernemingen, Pb. C 31 van 05/02/2004 blz.5 tot en met 18, punten 58 tot 9 Openbare versie

10 Tussenconclusie persoonlijke verzorging en verpleging 35. Gezien het voorafgaande is het niet aannemelijk dat als gevolg van de voorgenomen concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen worden belemmerd, met name als gevolg van het in het leven roepen of versterken van een economische machtspositie. Intramurale AWBZ-zorg Verzorgingshuizen 36. Uitgaande van een lokale markt die enkel de gemeente omvat waarin partijen één of meerdere verzorgingshuizen exploiteren, is er geen sprake van geografische overlap van activiteiten van partijen op het gebied van verzorgingshuiszorg (zie punt 20). 37. Ook indien wordt uitgegaan van een ruimere geografische markt voor verzorgingshuiszorg, welke de gemeente waar een verzorgingshuis van partijen is gevestigd en de omliggende gemeenten binnen dezelfde zorgkantoorregio omvat, is er geen sprake van geografische overlap van partijen op het gebied van verzorgingshuiszorg. Partijen zijn namelijk op het gebied van verzorgingshuiszorg actief in verschillende zorgkantoorregio s. 38. Alleen wanneer zou moeten worden uitgegaan van een geografische marktomvang voor verzorgingshuiszorg die tevens de omliggende gemeenten buiten de zorgkantoorregio omvat, is wel overlap van de activiteiten van partijen op het gebied van verzorgingshuiszorg. In het navolgende zal daarom worden ingegaan op de situatie in de verschillende gemeenten waar partijen actief zijn en waar in een aangrenzende gemeente tenminste één van de fusiepartners actief is. 39. Als gevolg van de concentratie valt geen alternatief weg in de gemeente Uithoorn en de aan Uithoorn grenzende gemeenten. Derhalve zal hierna niet verder in worden gegaan op de gevolgen van de concentratie op deze mogelijke markt. en met 60. De Commissie geeft in deze richtsnoeren aan dat, wil een fusie met een potentiële concurrent belangrijke concurrentiebeperkende effecten hebben, voldaan moet zijn aan twee basisvoorwaarden. Ten eerste moet de potentiële concurrent reeds een sterke beperkende invloed uitoefenen of moet het erg waarschijnlijk zijn dat hij zou uitgroeien tot een daadwerkelijke concurrentiekracht. Ten tweede mag er geen voldoende aantal andere potentiële concurrenten zijn die voldoende concurrentiedruk kunnen handhaven. 10 Openbare versie

11 40. In de gemeente Haarlemmermeer zijn naast Amstelring ook Cordaan (1 locatie), Meerlanden (1 locatie), PCSOH (1 locatie) en Zorg Contact (1 locatie) actief op het gebied van verzorgingshuiszorg. Amstelring heeft in de gemeente Haarlemmermeer een marktaandeel van circa [30-40] procent. In de gemeente Amsterdam zijn naast Osira nog twaalf andere zorgaanbieders actief op het gebied van verzorgingshuiszorg, waaronder Evean (5 locaties), Cordaan (9 locaties) en Amsta (4 locaties). Het marktaandeel van Osira in de gemeente Amsterdam is circa [30-40] procent. In de gemeente Haarlem zijn naast SHDH nog vier andere zorgaanbieders actief op het gebied van verzorgingshuiszorg, namelijk St. Sint Jacob (3 locaties), St. Spaar en Hout (1 locatie), St. ZG Reinalda (1 locatie) en Zorgbalans (1 locatie). SHDH heeft in de gemeente Haarlem een marktaandeel van circa [20-30] procent. In de gemeente Bloemendaal zijn naast SHDH ook nog St. Sint Jacob (3 locaties) en Pro-Senectute (1 locatie) actief. Het marktaandeel van SHDH in de gemeente Bloemendaal is circa [30-40] procent Zoals in randnummer 23 is aangegeven wordt Amsterdam niet meegerekend op de mogelijke geografische markt die bestaat uit de gemeente en alle aangrenzende gemeenten. Het marktaandeel in deze mogelijke geografische markt kan nooit hoger worden dan het hoogste marktaandeel dat partijen halen in één van de gemeenten (exclusief Amsterdam). In onderhavig onderzoek betekent dit dat het marktaandeel op deze mogelijke geografische markten lager zal zijn dan [30-40] procent (het marktaandeel van Amstelring op het gebied van verzorgingshuiszorg in de gemeente Haarlemmermeer). Bovendien zijn er altijd voldoende concurrenten actief op het gebied van verzorgingshuiszorg in deze mogelijke geografische markten. Tussenconclusie verzorgingshuizen 42. Op de onderscheiden mogelijke geografische markten is het niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen worden belemmerd, met name als gevolg van het in het leven roepen of versterken van een economische machtspositie. Dagactiviteiten basis 43. In aansluiting op de beoordeling van de gevolgen op het gebied van verzorgingshuiszorg is het vanwege de aanwezigheid van voldoende alternatieven 41 niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de mogelijke markt voor dagactiviteiten basis op significante wijze zou kunnen worden belemmerd, met name als het resultaat van het in het leven roepen of het versterken van een economische machtspositie. 40 Bron: gegevens van partijen, vvzs adresboek 2008 en 41 Concurrenten bieden tevens dagactiviteiten basis aan. 11 Openbare versie

12 Verpleeghuiszorg (somatisch en psychogeriatrisch) 44. Uitgaande van een lokale markt die enkel de gemeente omvat waarin de verschillende verpleeghuizen gevestigd zijn, is er geen sprake van geografische overlap van activiteiten van partijen op het gebied van verpleeghuiszorg (zie punt 21). 45. Ook indien wordt uitgegaan van een ruimere geografische markt voor (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuiszorg, welke de gemeente waar een van de verpleeghuizen van partijen is gevestigd en de omliggende gemeenten binnen dezelfde zorgkantoorregio omvat, is er geen sprake van geografische overlap van activiteiten van partijen op het gebied van verpleeghuiszorg. Partijen zijn namelijk op het gebied van (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuiszorg actief in verschillende zorgkantoorregio s. 46. Alleen wanneer zou moeten worden uitgegaan van een geografische omvang van de markten voor verpleeghuiszorg die tevens de omliggende gemeenten buiten de zorgkantoorregio omvat is er mogelijk wel overlap van de activiteiten van partijen op het gebied van (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuiszorg. 47. Als gevolg van de concentratie valt geen alternatief weg in de gemeenten Aalsmeer en de aan Aalsmeer grenzende gemeenten, Uithoorn en de aan Uithoorn grenzende gemeenten en Bloemendaal en de aan Bloemendaal grenzende gemeenten. Derhalve zal hierna niet verder in worden gegaan op de gevolgen van de concentratie in deze drie gemeenten. 48. In de gemeente Amstelveen vallen als gevolg van de concentratie enkel alternatieven weg in de aangrenzende gemeente Amsterdam. In de gemeente Amsterdam vallen alternatieven weg in de aangrenzende gemeenten Amstelveen en Haarlemmermeer. Zoals in punt 23 genoemd behoort de gemeente Amsterdam echter niet tot dezelfde geografische markt als de gemeente Amstelveen en de gemeente Haarlemmermeer en wordt niet meegenomen als aangrenzende gemeente van de gemeente Amstelveen. Derhalve zal in het navolgende niet verder worden ingegaan op de gemeenten Amsterdam en Amstelveen, daar er als gevolg van onderhavige concentratie geen alternatieven wegvallen voor deze gemeenten. 49. Partijen zijn verder actief op het gebied van (psychogeriatrische en somatische) verpleeghuiszorg in de aangrenzende gemeenten Haarlem en Haarlemmermeer. In het navolgende zal worden ingegaan op de gevolgen van de concentratie in de gemeente Haarlem en omliggende gemeenten en de gemeente Haarlemmermeer en omliggende gemeenten. 12 Openbare versie

13 Haarlem 50. In de gemeente Haarlem zijn in totaal zes locaties met in totaal circa 535 psychogeriatrische verpleeghuisplaatsen en circa 320 somatische verpleeghuisplaatsen. Naast SHDH heeft Stichting Sint Jacob een verpleeghuis met circa 200 psychogeriatrische verpleeghuisplaatsen en circa 100 somatische verpleeghuisplaatsen. Stichting Zorgbalans heeft in de gemeente Haarlem een verpleeghuis met circa 90 psychogeriatrische verpleeghuisplaatsen en circa 155 somatische verpleeghuisplaatsen. Binnen de gemeente Haarlem zijn er derhalve meerdere nabijere alternatieven aanwezig dan het alternatief in de gemeente Haarlemmermeer. Daarnaast zijn er tevens in andere omliggende gemeenten alternatieven aanwezig. Partijen behalen in de gemeente Haarlem en omliggende gemeenten een marktaandeel van circa [40-50] procent op het gebied van psychogeriatrische verpleeghuiszorg en circa [30-40] procent op het gebied van somatische verpleeghuiszorg. Uit onderzoek is gebleken dat in deze gemeenten de volgende aanbieders van verpleeghuiszorg actief zijn: Stichting Sint Jacob, welke in deze gemeenten een markaandeel heeft van [20-30] procent voor psychogeriatrische verpleeghuiszorg en circa [20-30] procent voor somatische verpleeghuiszorg, Stichting Zorgbalans, welke in deze gemeenten een marktaandeel heeft van circa [20-30] procent voor psychogeriatrische verpleeghuiszorg en circa [30-40] procent voor somatische verpleeghuiszorg. Ook na de concentratie blijven er derhalve meerdere alternatieven over, waaronder grote instellingen met meerdere locaties. Haarlemmermeer 51. In de gemeente Haarlemmermeer heeft naast Amstelring Cordaan een verpleeghuis met circa 114 verpleeghuisplaatsen. 42 Indien wordt uitgegaan van een geografische markt die de gemeenten Haarlem, Haarlemmermeer, Aalsmeer en Amstelveen Heemstede, Bennebroek, Hillegom en Lisse omvat, behalen partijen een marktaandeel van maximaal [30-40] procent op het gebied van psychogeriatrische verpleeghuiszorg en een marktaandeel van maximaal [30-40] procent voor somatische verpleeghuiszorg. Hierbij zijn niet alle omliggende gemeenten van de gemeente Haarlemmermeer meegenomen, maar indien nog meer omliggende gemeenten worden meegenomen zal dit markaandeel alleen maar verder dalen, omdat daar geen verpleeghuizen van partijen gevestigd zijn. Uit onderzoek is gebleken dat in deze gemeenten de 42 Het verpleeghuis van Cordaan in Haarlemmermeer heeft in totaal 114 plaatsen. De verdeling naar psychogeriatrisch en somatisch is echter niet duidelijk uit het onderzoek naar voren gekomen. Aangezien het voor de berekening van het marktaandeel geen verschil maakt, is uitgegaan van een gelijke verdeling van de plaatsen naar psychogeriatrische verpleeghuisplaatsen en somatische verpleeghuisplaatsen. 13 Openbare versie

14 volgende aanbieders van verpleeghuiszorg actief zijn: Stichting Sint Jacob, welke in deze gemeenten een markaandeel heeft van circa [10-20] procent voor psychogeriatrische verpleeghuiszorg en circa [10-20] procent voor somatische verpleeghuiszorg, Stichting Zorgbalans, welke in deze gemeenten een marktaandeel heeft van circa [20-30] procent voor psychogeriatrische verpleeghuiszorg en circa [10-20] procent voor somatische verpleeghuiszorg, Cordaan, welke in deze gemeenten een marktaandeel heeft van circa [0-10] procent voor zowel psychogeriatrische als somatische verpleeghuiszorg en Stichting Zonnehuisgroep, welke in deze gemeenten een marktaandeel heeft van circa [10-20] procent voor psychogeriatrische verpleeghuiszorg en circa [20-30] procent voor somatische verpleeghuiszorg. Ook na de concentratie blijven er derhalve meerdere alternatieven over, waaronder grote instellingen met meerdere locaties. Tussenconclusie verpleeghuiszorg (psychogeriatrische en somatische) 52. Gelet op het feit dat er lokaal geen overlap is, op het niveau van de zorgkantoorregio geen overlap is, alternatieve instellingen zijn gevestigd in gemeenten waar partijen een verpleeghuis hebben en alternatieve aanbieders zijn gevestigd in de nabijgelegen gemeenten, is het niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen worden belemmerd, met name als gevolg van het in het leven roepen of versterken van een economische machtspositie. Dagactiviteiten speciaal 53. In aansluiting op de beoordeling van de gevolgen op het gebied van verpleeghuiszorg is het vanwege de aanwezigheid van voldoende alternatieven 43 niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de mogelijke markt voor dagactiviteiten speciaal op significante wijze zou kunnen worden belemmerd, met name als het resultaat van het in het leven roepen of het versterken van een economische machtspositie. VI. NZa 54. De NZa geeft in de door haar in onderhavige zaak afgegeven zienswijze aan ten gevolge van de onderhavige concentratie geen nadelige gevolgen te verwachten voor de publieke belangen, betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid. VII. CONCLUSIE 43 Concurrenten bieden tevens dagactiviteiten speciaal aan. 14 Openbare versie

15 55. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat die concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen belemmeren. 56. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, namens deze: w.g. drs. A.J.M. Kleijweg Plv. directeur Mededinging Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de Rechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM Rotterdam 15 Openbare versie