Basisaccountant? Advies van de Commissie Basisaccountant over de opleiding tot registeraccountant. Tussenrapport, juni 2009

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Basisaccountant? Advies van de Commissie Basisaccountant over de opleiding tot registeraccountant. Tussenrapport, juni 2009"

Transcriptie

1 Basisaccountant? Advies van de Commissie Basisaccountant over de opleiding tot registeraccountant Tussenrapport, juni 2009

2

3 Basisaccountant? Advies van de Commissie Basisaccountant over de opleiding tot registeraccountant Tussenrapport juni

4 Inhoudsopgave Blz. Voorwoord 4 Ten geleide 5 1. Samenvatting 7 2. Opdracht Inleiding De opdracht Uitwerking van de opdracht Relatie met de Commissie RA-titel Naar een kwalificatie basisaccountant? Overwegingen Beroepsprofiel Conclusie en advies Profiel van de basisopleiding Inleiding Definitie opleidingsprofiel De beroepsuitoefening door registeraccountants Niveau, opbouw en oriëntatie van een RA-opleiding Structuur en duur van de RA-opleidingen Globale inhoud van de basisopleiding Opleidingsdoelen en competenties Conclusie De praktijkopleiding (stage) Inleiding Uitgangspunten Duur en inrichting van de stage Eindtermen 35 2

5 5.5 Conclusie en advies Relatie met de hbo-ac en de opleiding tot AA Inleiding Enkele observaties Conclusie en advies Aspirant-lidmaatschap van het NIVRA Inleiding Overwegingen Conclusie en advies 42 Bijlage 1 44 Samenvatting van het beroepsprofiel van de registeraccountant Bijlage 2 47 Samenvatting van aanbevelingen Rapport Commissie Toekomst Accountancy Opleidingen met betrekking tot structuur en inrichting van de RA-opleiding en de basisaccountant Bijlage 3 51 Geraadpleegde literatuur 3

6 Voorwoord Het accountantsberoep vervult een vitale maatschappelijke functie. Registeraccountants dragen bij aan alle schakels van de financiële (rapportage)keten. Van oudsher is de schakel van de controle van financiële verantwoordingen vanuit het publieke belang bezien van grote betekenis. Maar ook de bijdragen aan de andere schakels van de keten zijn vanuit maatschappelijk oogpunt bezien zeer waardevol. Registeraccountants worden verondersteld over een brede en diepgaande kennis van het vakgebied van de accountancy te beschikken. Hun werkterrein en hun werkzaamheden worden gekenmerkt door toenemende complexiteit, diversiteit en omgevingsdynamiek. Tegelijkertijd wordt van de registeraccountant een hoge mate van integriteit, objectiviteit en betrouwbaarheid verwacht. Binnen het beroep ontwikkelen zich als gevolg van specialisatie deelprofessies. In relatie tot de opleiding van toekomstige beroepsgenoten roept dit bijvoorbeeld de vraag op of tijdens de studie voor specialisatie in een specifieke afstudeerrichting moet kunnen worden gekozen. Onze Commissie heeft zich gebogen over een aantal vragen die de opleiding tot registeraccountant raken. Centraal daarbij stond de vraag of het wenselijk is te komen tot een nieuwe beroepsmatige aanduiding, bijvoorbeeld basisaccountant, die in de loop van de opleiding tot registeraccountant kan worden behaald. Deze vraag leidde tot enkele fundamentele vragen met betrekking tot de basisopleiding voor toekomstige registeraccountants, het vereiste niveau en het profiel van die basisopleiding en de praktijkopleiding. In het verlengde hiervan besteden we ook aandacht aan de hbo-accountancy opleiding en aan het invoeren van een aspirant-lidmaatschap van de beroepsorganisatie. Wij hopen met dit rapport bij te dragen aan een voor studenten attractief en goed op de praktijk van de toekomstige beroepsuitoefening aansluitend aanbod van RA-opleidingen. W.P. van Wijngaarden RA voorzitter Commissie Basisaccountant 4

7 Ten geleide Opzet rapport Met dit rapport geeft de Commissie Basisaccountant haar advies met betrekking tot enkele vraagpunten van het bestuur van het NIVRA over dan wel in relatie tot de (toekomstige) opleiding tot registeraccountant. Die vraagpunten zijn nauw verbonden aan het in december 2007 gepubliceerde rapport van de Commissie Toekomst Accountancy opleidingen. Het eerste hoofdstuk Samenvatting bevat de conclusies en aanbevelingen met betrekking tot de vragen uit de gegeven taakopdracht. Het tweede hoofdstuk gaat in op de opdracht en hiermee samenhangende vragen als vertrekpunt voor de uitwerking van de aanbevelingen. In de hoofdstukken 3 tot en met 7 onderbouwen we de conclusies met betrekking tot de vijf elementen van de opdracht. De bijlagen zijn bedoeld als achtergrondinformatie en referentiekader. Samenstelling De Commissie is ingesteld in augustus 2008 en als volgt samengesteld: W.P. van Wijngaarden RA Voorzitter, ex partner Van Elderen accountants drs. A.H.M. Bakker Directeur HRM, Mazars Accountants en Belastingadviseurs J. Buchel Secretaris, Coördinator educatie NIVRA drs. J.J. de Groot RA Voorzitter bestuur Hbo-AC-scholenoverleg H. Kroeze RA Partner BDO accountants; tot januari 2009 lid NIVRAbestuur prof. dr. J.G. Kuijl RA Hoogleraar Bedrijfseconomie Universiteit Leiden drs. T. Luinstra *) Beleidsmedewerker NOvAA prof. dr. L. Paape RA, RO, CIA Directeur NIVRA-Nyenrode mw. drs. V.N. Stuy RA Group reporting manager TMG G.A. Smit RA Algemeen directeur NIVRA prof. dr. mr. F. van der Wel RA Partner KPMG, Hoogleraar Externe verslaggeving Vrije Universiteit Amsterdam A. Wolbink Vereniging van Accountancy Studenten (VAS); werkzaam bij PricewaterhouseCoopers Secretariële Ondersteuning: Mw. I. Tichelaar *) vanaf november

8 Werkwijze De Commissie kwam in de periode september 2008 mei 2009 zeven keer bijeen. Na enkele overwegend oriënterende vergaderingen, waarin de uiteenlopende aspecten van de taakopdracht en de samenhang hiervan met de taakopdracht van de Commissie RA-titel ter discussie zijn gesteld, is vanaf de vierde vergadering aan het opstellen van dit rapport gewerkt. Gelet op raakpunten met het werk van de Commissie RA-titel heeft tussentijds regelmatig afstemming plaatsgevonden tussen beide voorzitters (en de secretaris) van de commissies. Het concepttussenrapport is voor commentaar voorgelegd aan de Commissie RA-titel. Tussentijdse informatievoorziening heeft ook plaatsgevonden richting NIVRA-bestuur en -vakgroepen, het Stagebestuur en de PWA (Permanente Werkgroep Accountancy van de universiteiten met een RA-opleiding). Teneinde inbreng van direct betrokken partijen te bevorderen is de eerste versie van het rapport besproken met bovengenoemde stakeholders, met de Vereniging van Accountancy Studenten en met NIVRA Young Professionals. Het tussenrapport wordt voor een bredere sondering onder de leden op de website van het NIVRA gepubliceerd. De definitieve versie van het rapport wordt na verwerking van commentaren en suggesties vanuit de hierboven genoemde afstemming aan het bestuur van het NIVRA aangeboden. Terwijl de Commissie al aan de slag was werd in november 2008 bekend dat het NIVRA en NOvAA de intentie hebben te komen tot een fusie en werd het rapport van de Commissie Governance NIVRA gepubliceerd. Het eerstgenoemde punt leidde er toe dat in november 2008 een vertegenwoordiger van de NOvAA aan de Commissie is toegevoegd. Het voornemen om te fuseren met behoud van zowel de AA- als de RA-titel en de hierbij behorende opleidingstrajecten, heeft geen aanpassing van de taakopdracht tot gevolg gehad. Met betrekking tot de taakopdracht van onze commissie is van belang dat zowel de Commissie Governance als de Commissie RA-titel uitgaan van een pluriforme beroepsuitoefening waarin de bijdragen die registeraccountants leveren aan de financiële rapportageketen centraal worden gesteld. De Commissie onderschrijft deze uitgangspunten. Ten slotte is van belang dat de Ledenvergadering van het NIVRA in december 2008 de Verordening beroepsprofiel van de registeraccountant heeft vastgesteld, die tevens een aantal criteria voor de opleiding tot registeraccountant bevat. Een samenvatting van dit beroepsprofiel is daarom opgenomen als Bijlage 1 van dit rapport. 6

9 1. Samenvatting Deze samenvatting beschrijft de conclusies en aanbevelingen van de Commissie. Achtereenvolgens komen aan de orde de basisaccountant, het alternatief van de Master of Science in Accountancy, het opleidingsprofiel, de praktijkopleiding, de relatie tot de hboaccountancy-opleiding en tot de opleiding tot AA en ten slotte de mogelijkheid van een aspirantlidmaatschap van de beroepsorganisatie voor studenten. 1. Basisaccountant, beroepsprofiel en het niveau van de opleiding (1.1) De Commissie meent dat de arbeidsmarkt niet vraagt om een nieuwe, in de loop van de RA-opleiding te behalen, beroepstitel of functieaanduiding zoals basisaccountant. Ook alternatieven als accountant in opleiding, aspirant-accountant, kandidaat-accountant of professional accountant spreken de Commissie niet aan. (1.2) De Commissie is van oordeel dat het voorkeur heeft de met de invoering van de bachelor-masterstructuur tot stand gekomen opleidingstitel Master of Science in Accountancy te hanteren in plaats van een nieuwe beroepsmatige kwalificatie zoals basisaccountant. (1.3) De Commissie stelt daarom geen afzonderlijk beroepsprofiel van de basisaccountant op. Binnen het werkterrein van registeraccountants zijn al meerdere functieaanduidingen in omloop, zoals (gevorderd) assistent-accountant en controleleider of teamleider. (1.4) Het concept van basisaccountant heeft in het rapport van de Commissie Toekomst Accountancy Opleidingen ook ten doel een gemeenschappelijk (eind)niveau van kennis en vaardigheden te markeren. We gebruiken hiervoor in dit rapport het begrip basisopleiding. Nadat dit niveau is bereikt, kan aan een functie gerelateerde specialisatie plaatsvinden. Over de kennis en vaardigheden op het eindniveau van de basisopleiding zouden (toekomstige) registeraccountants ten minste moeten beschikken. (1.5) De Commissie hecht aan het behouden van het huidige, hoge, niveau van de RAopleiding en indiceert daarom het eindniveau van de basisopleiding op het eindniveau 7

10 van een opleiding tot Master of Science in Accountancy. Omdat de curricula van de bachelor- en de master-opleidingen die onderdeel kunnen zijn van een opleiding tot RA divers zijn samengesteld kan het eindniveau van de basisopleiding echter ook nog een deel van de postinitiële opleiding omvatten. (1.6) De (onder 1.4 bedoelde) functiegerelateerde specialisatie is in de huidige RAopleidingen gericht op de certificerende functie van de accountant. De Commissie RAtitel is gevraagd een advies uit te brengen over specialisatie in meerdere richtingen in de RA-opleiding. Deze Commissie gaat uit van een pluriforme beroepsuitoefening door registeraccountants en beziet de certificerende functie als een specialisme, naast een beperkt aantal andere specialismen die tot de RA-titel zouden moeten kunnen leiden. De Commissie Basisaccountant sluit hier op aan en merkt op dat (ook) dit rapport alleen ziet op de financiële functies die registeraccountants kunnen vervullen. (1.7) Voor afgestudeerden is het van belang dat met het getuigschrift Master of Science in Accountancy uiteenlopende (start) functies op de arbeidsmarkt kunnen worden ingenomen. Ook in het kader van accreditatie van masteropleidingen is de zelfstandige, herkenbare betekenis van een masterprogramma een belangrijk criterium. (1.8) De Commissie constateert dat de maatschappelijke betekenis van de relatief kort bestaande titel Master of Science in Accountancy nog onvoldoende duidelijk is en dat de masteropleiding in Accountancy nog geen eigen, herkenbare betekenis als uitstroommoment voor de arbeidsmarkt heeft verworven. De masteropleidingen in Accountancy fungeren nog steeds hoofdzakelijk als voortraject van de postinitiële RAopleiding. (1.9) Het voorgaande overwegende adviseert de Commissie de onderwijsinstellingen en het NIVRA de titel Master of Science in Accountancy duidelijk(er) te profileren en meer (maatschappelijke) bekendheid te geven. Daartoe kan worden verduidelijkt waar deze opleidingstitel voor staat en wat een Master of Science in Accountancy in de praktijk, binnen het werkterrein van de accountancy, kan c.q. zou moeten kunnen. De Commissie bepleit hier in de marketing en voorlichting over de opleidingen meer aandacht aan te geven. 8

11 (1.10) De hiervoor bedoelde verhoging van bekendheid (zowel nationaal als internationaal) kan mede worden gerealiseerd door de doelstellingen en het (opleidings-)profiel van de (afgestudeerde) Master of Science in Accountancy te verduidelijken en de naamgeving van masteropleidingen die onderdeel zijn van een opleiding tot RA te uniformeren. De Commissie is er zich van bewust dat een dergelijke aanpassing niet eenvoudig is te realiseren maar adviseert desondanks de onderwijsinstellingen deze aanpassing in overweging te nemen. 2. Opleidingsprofiel en basisopleiding (2.1) Indien er in de toekomst sprake is van meerdere specialisaties binnen de RAopleidingen is het wenselijk het kader te schetsen van de voor alle toekomstige registeraccountants vereiste gemeenschappelijke kennis en vaardigheden die in de basisopleiding (zoals bedoeld in 1.4 en 1.5) moeten worden afgedekt. De basisopleiding komt in een combinatie van verschillende (deel)opleidingen tot uitdrukking. (2.2) De gemeenschappelijke leerinhoud van de basisopleiding kan in beginsel worden afgedekt in het studietraject tot en met de universitaire masteropleiding. Als gevolg van de verschillen tussen de huidige bachelor- en masteropleidingen kan de basisopleiding echter ook nog een deel van de leerstof van de postinitiële opleiding 1 omvatten. De basisopleiding zal ongeveer 90% van de studie afdekken, waarna ongeveer 10% resteert voor de (aanvullende) specialisatie. In tijd uitgedrukt omvat de (aanvullende) specialisatie ongeveer een jaar parttime studie. In samenhang met het advies voor de praktijkopleiding kan worden gesteld dat alle toekomstige registeraccountants een stevige basis van kennis en vaardigheid in controle in hun opleiding tot RA zullen hebben verworven. (2.3) De input voor de globale inhoud en het te bepalen niveau van de basisopleiding wordt gegeven door: - Het beroepsprofiel van de registeraccountant zoals vastgesteld door het NIVRA. - De eindtermen voor de theoretische opleiding van de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA). 1 Voorheen ook genoemd postdoctorale opleiding, tegenwoordig ook aangeduid als post-masteropleiding. Met een postinitiële opleiding wordt bedoeld een aanvullende opleiding voor beroepsgerichte specialisatie die na een masteropleiding kan worden gevolgd. 9

12 - De International Education Standards van de IFAC (in het bijzonder IES 2, Content of Professional Accounting Education Programs) 2. - De leerinhoud van het Common Content Project 3 ;. - De Dublin-descriptoren voor bachelor- en masteropleidingen 4. (2.4) In de opleiding tot registeraccountant staan de vakgebieden Accounting & Controlling, Besturing & Beheersing en Auditing & Assurance centraal. Evenals de Commissie RA-titel vatten we deze aanduidingen samen onder de overkoepelende begrippen Accounting, Governance 5, en Assurance. Deze drie kernvakgebieden bepalen in hoge mate de specifieke deskundigheid waarover registeraccountants beschikken. ICTkennis en Ethiek zijn geïntegreerd in deze vakgebieden. Hiermee samenhangende en deels verweven vakgebieden zijn Recht, Belastingrecht, Management & Organisatie en Financieel Management. Ook aan deze vakgebieden dient in de opleiding ruim aandacht te worden gegeven. Bovendien is kennis vereist van Kwantitatieve Methoden en Technieken, Methodologie en Algemene Economie. (2.5) De gemeenschappelijke inhoud van de RA-opleidingen wordt in belangrijke mate bepaald door de door de CEA vastgestelde eindtermen. Bij specialisatie na de masteropleiding is de certificerende functie van de accountant te positioneren als één van de mogelijke afstudeerrichtingen, waarvoor afzonderlijke (aanvullende) eindtermen gelden. Deze eindtermen hebben met name betrekking op Financial Auditing en Externe Verslaggeving. Naast de certificerende functie kunnen enkele andere specialismen worden onderscheiden. (2.6) De Commissie bepleit in geval van specialisatie in de postinitiële RA-opleiding het aanbieden van efficiënte studieprogramma s voor studenten en afgestudeerden die zich alsnog een andere specialisatie eigen willen maken. 2 IFAC: de International Federation of Accountants, gevestigd te New York. 3 Het Common Content Project is een initiatief van zeven toonaangevende Europese beroepsorganisaties, waaronder het NIVRA, dat onder meer ten doel heeft gemeenschappelijke opleidingseisen voor professional accountants te formuleren, ter bevordering van wederzijdse erkenning. 4 De Dublin-descriptoren zijn de algemene beschrijvingen van het eindniveau van de eerste, tweede en derde cyclus in het Hoger Onderwijs (Bachelor, Master en Doctor of Phd). 5 Onder het begrip Governance hier met name te verstaan Besturing en Beheersing. 10

13 3. Praktijkopleiding (stage) (3.1) De Commissie adviseert - na ook de regelingen en inrichtingen van de praktijkopleidingen binnen de EU en de eisen die door de IFAC aan practical experience worden gesteld, te hebben overwogen - de duur van de praktijkopleiding niet aan te passen. De Commissie is van oordeel dat door alle toekomstige RA s een driejarige stage moet worden gevolgd. (3.2) De Commissie bepleit een zo goed mogelijke aansluiting van de praktijkopleiding op de theoretische opleidingen. Als na de masterfase een zekere mate van specialisatie in meerdere afstudeerrichtingen binnen de postinitiële RA-opleiding kan plaatsvinden, is het wenselijk de opzet en de inrichting van de praktijkopleiding hier op aan te passen. (3.3) De Commissie bepleit bij specialisatie in meerdere richtingen in de theoretische opleidingen, een voor alle toekomstige RA s gemeenschappelijke basisstage van twee jaren, waarna in het derde stagejaar een specialisatiestage dient te worden gevolgd. De eerste twee jaren dienen in elk geval ook assurance werkzaamheden te omvatten. De Commissie adviseert het NIVRA / Stagebestuur hier nadere uitwerking aan te geven. (3.4) De basisstage en specialisatiestage moeten voldoen aan door het NIVRA op te stellen en door de CEA vast te stellen eindtermen. 4. Relatie tot de hbo-accountancy- en tot de AA-opleidingen (4.1) De Commissie adviseert de hbo-ac-scholen en de universiteiten in een gezamenlijke aanpak de doorstroommogelijkheden naar de universitaire (vervolg)opleidingen vanuit de hbo-ac c.q. de AA-opleidingen voor zover mogelijk te verbeteren. (4.2) Verbetering van de huidige doorstroommogelijkheden is volgens de Commissie mogelijk op basis van de door alle hbo-ac studenten voor het bachelorgetuigschrift verplicht te behalen eindtoets (de zogenoemde OAT) en op basis van de herinrichting van de hbo-ac-opleidingen als gevolg van de - door de CEA vastgestelde - gemeenschappelijke eindtermen voor de theoretische opleidingen tot AA en RA. (4.3) In het kader van de voorgenomen fusie tussen de beroepsorganisaties NIVRA en NOvAA is als één van de uitgangspunten geformuleerd dat de huidige titels en opleidingstrajecten daarbij niet ter discussie staan. Dit neemt niet weg dat het - ook 11

14 gegeven de gemeenschappelijke eindtermen van de CEA - wenselijk is te streven naar een goede aansluiting tussen beide typen opleidingen. Deze aansluiting kan worden verbeterd met korte intensieve schakelprogramma s voor Bachelors van de hboaccountancy opleiding en voor AA s, alsmede door eventueel mogelijke deelvrijstellingen in het master en/ of postinitiële opleidingstraject. 5. Aspirant-lidmaatschap (5.1) De Commissie adviseert te komen tot een vorm van aspirant-lidmaatschap van het NIVRA voor registeraccountants in opleiding, omdat dit de binding van toekomstige beroepsgenoten met de beroepsorganisatie kan versterken. (5.2) De Commissie is van oordeel dat een logisch moment voor het aspirant-lidmaatschap ligt in het moment waarop daadwerkelijk met de praktijkopleiding is begonnen. (5.3) De commissie adviseert het NIVRA het aspirant-lidmaatschap voor alle stagiairs van toepassing te doen zijn. De huidige wettelijke regeling voorziet niet in een aspirantlidmaatschap van de beroepsorganisatie. Het aspirant-lidmaatschap is facultatief. (5.4) Het aspirant-lidmaatschap is bedoeld als een tijdelijk lidmaatschap, vóór de inschrijving als RA kan plaatsvinden. Het aspirant-lidmaatschap is gekoppeld aan de praktijkopleiding en de hiervoor toegestane inschrijvingsduur. Voor stagiairs die de stage niet afronden vervalt het aspirant-lidmaatschap. (5.5) Het aspirant-lidmaatschap moet het aspirant-lid van de beroepsorganisatie dichter bij de beroepsorganisatie brengen en hem / haar toegevoegde waarde bieden. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan (gratis) toegang tot informatiebronnen, zoals het gebruik kunnen maken van de vaktechnische helpdesk en van het Kennis- en informatiecentrum. Daarnaast kan worden gedacht aan korting op abonnementen van vakbladen en handboeken en op het bijwonen van door de beroeporganisatie te organiseren themabijeenkomsten of seminars. De Commissie adviseert het NIVRA in samenwerking met de Vereniging van Accountancy Studenten hiervoor een aantrekkelijk pakket van aan het aspirant-lidmaatschap verbonden voordelen te ontwikkelen. 12

15 2. Opdracht 2.1 Inleiding Het bestuur van het NIVRA heeft naar aanleiding van het haar in december 2007 aangeboden rapport De opleidingen tot registeraccountant van de Commissie Toekomst Accountancy Opleidingen 6, twee vervolgcommissies ingesteld: de Commissies Basisaccountant en RA-titel, met als doel de belangrijkste aanbevelingen van de TAO-Commissie nader te overwegen en uit te werken. Een op de (middel)lange termijn gerichte aanbeveling van de TAO-Commissie is dat de RAtitel moet kunnen worden behaald na een postinitiële opleiding waarin specialisatie in meerdere richtingen kan plaatsvinden. De huidige postinitiële opleidingen vormen de laatste fase van het theoretische gedeelte van de RA-opleiding en zijn in het bijzonder gericht op de certificerende functie. De TAO-Commissie meent dat de voor de langere termijn voorgestelde inrichting van de opleiding meer tegemoet komt aan de behoeften van de arbeidsmarkt en dat een keuze kunnen maken uit meerdere afstudeerrichtingen of -varianten, de aantrekkelijkheid van de opleiding voor studenten zal verhogen. De Commissie RA-titel is gevraagd de aanbeveling met betrekking tot specialisatie in de primaire opleiding en eventuele gevolgen daarvan met betrekking tot de titulatuur verder uit te werken. Een postinitiële, beroepsgerichte opleiding waarin specialisatie in meerdere richtingen kan plaatsvinden voor afronding van het theoretische gedeelte van de RA-opleiding, vergt een (min of meer) gemeenschappelijk basisniveau van kennis en vaardigheden, dat moet zijn bereikt voor met (verdergaande) specialisatie kan worden begonnen. Voor de TAO-Commissie is dit één van de aanleidingen om in samenhang hiermee aan te bevelen te komen tot een relatief brede opleiding tot basisaccountant in een universitair bachelor- en masterprogramma. 2.2 De opdracht Gegeven de aanbevelingen in het TAO-rapport is de taakopdracht van de Commissie als volgt geformuleerd: De TAO-Commissie bepleit te komen tot een (brede) universitaire opleiding op masterniveau, die aangevuld met 1 of 1.5 jaar stage, die resulteert in de (als werknaam gekozen) kwalificatie basisaccountant. 6 Hierna aangehaald als TAO-rapport en TAO-Commissie. 13

16 De Commissie Basisaccountant: - formuleert het beroepsprofiel van de basisaccountant ; - formuleert de globale inhoud en het profiel van een opleiding tot basisaccountant ; - brengt een nader advies uit over de kwalificatie basisaccountant en het hieraan te verbinden (aspirant) lidmaatschap van het NIVRA; - geeft een advies over de duur en de inhoud van de stage; - geeft een advies over de relatie tussen de hbo-ac-opleiding en de opleiding tot basisaccountant in de vorm van een rapport aan het bestuur van het NIVRA. Bij de uitwerking worden in overweging genomen: - de door de TAO-Commissie geformuleerde randvoorwaarden; - de verhouding tot / relatie met de internationale context m.b.t. accountantsopleidingen; - de relatie tot de AA-opleiding en kwalificatie; - het rapport Eindtermen 2008 van de Commissie Eindtermen Accountantsopleidingen; - het beroepsprofiel van de registeraccountant van het NIVRA. 2.3 Uitwerking van de opdracht Ter nadere oriëntatie op de opdracht is - mede op basis van enkele kernvragen - een aantal voor de Commissie relevante uitgangspunten bediscussieerd. Deze in het rapport opgenomen uitgangspunten betreffen het deskundigheidsgebied, (de breedte van) het werkterrein van registeraccountants en het vereiste opleidingsniveau. We stellen daarbij de behoeften van de markt en het publieke belang in relatie tot de beroepsuitoefening voorop. Daarnaast hebben we gebruik gemaakt van en aangesloten op door de Commissie RA-titel geformuleerde uitgangspunten. Deze zijn daarom ook deels in dit rapport opgenomen. Voorts zijn de kwalificatiestructuren voor beroepen als arts, advocaat en notaris en de internationaal levende opvattingen over en ontwikkelingen in het beroep en met betrekking tot accountantsopleiding in overweging genomen. Op grond hiervan heeft de Commissie de onderdelen van de taakopdracht als volgt uitgewerkt: 1. Een advies over het invoeren van de kwalificatie basisaccountant en in samenhang hiermee de vraag naar een beschrijving van het beroepsprofiel van de basisaccountant. 2. Een beknopte beschrijving van het opleidingsprofiel en een globale inhoudsbepaling indachtig het concept van basisaccountant. 3. Een advies met betrekking tot de duur en de inhoud van de praktijkopleiding (stage). 14

17 4. Een advies met betrekking tot de aansluiting van de hbo-ac- en AA-opleidingen op de vervolgopleiding tot RA. 5. Een advies met betrekking tot een aspirant-lidmaatschap van het NIVRA. Per onderwerp wordt - voor zover van toepassing - ook enige aandacht gegeven aan de followup van de aanbevelingen. 2.4 Relatie met de Commissie RA-titel De opdracht aan onze Commissie hangt op een aantal aspecten nauw samen met de opdracht van de Commissie RA-titel, die ongeveer gelijktijdig is ingesteld. Deze commissie: - formuleert een visie op tot de toekomstige betekenis van de RA-titel (opleidingstitel en / of beroepstitel; accountant in brede zin en / of wettelijk controleur); - geeft advies over de wenselijkheid en de gevolgen van onderscheid in de titulatuur; - geeft advies over de in de opleiding en de praktijkopleiding aan te brengen differentiatie(s). Een goede afstemming, met name op de onderdelen van de taakopdracht die onderling sterk samenhangen, was daarom noodzakelijk en heeft op meerdere momenten plaatsgevonden tussen beide voorzitters en de secretaris van beide commissies. Om redundantie te voorkomen zijn enkele passages met betrekking tot de opleiding uit het rapport van de Commissie RA-titel overgenomen in dit rapport. 15

18 3. Naar een kwalificatie basisaccountant? Onderdeel van de opdracht: de Commissie formuleert het beroepsprofiel van de basisaccountant. 3.1 Overwegingen Het begrip basisaccountant heeft bij de meeste leden van de Commissie een negatieve connotatie. De markt heeft naar de indruk van de Commissie ook geen behoefte aan een dergelijke nieuwe kwalificatie. Binnen accountantskantoren en -diensten is al lange tijd een aantal gedurende de accountantsopleiding te bereiken functie-aanduidingen, zoals (gevorderd) assistent-accountant en controleleider of teamleider beschikbaar. Alternatieven voor een eventueel in te voeren aanduiding waarmee een bereikt professioneel niveau binnen het beroep kan worden aangeduid, zoals kandidaat-accountant of aspirant-accountant spreken de Commissie evenmin aan. Ook het eventueel introduceren van de door de overkoepelende beroepsorganisaties IFAC en FEE 7 gehanteerde aanduiding professional accountant als een vóór de RA-titel te behalen kwalificatie, acht de Commissie niet geschikt. Deze aanduiding refereert immers aan de volwaardige beroepsbeoefenaar. De professional accountant kan in de opvatting van het accountantsberoep van deze internationale organen een accountant met of zonder auditbevoegdheid zijn. Aansluitend op het TAO-rapport en met de Commissie RA-titel gaan wij er vanuit dat in een opleiding tot Master of Science in Accountancy in beginsel de voor toekomstige registeraccountants vereiste gemeenschappelijke (basis)kennis en vaardigheden kunnen worden afgedekt. Hoewel relatief beperkt, zijn er tussen de huidige opleidingen tot Master of Science in Accountancy 8 (en hieraan gerelateerde vooropleidingen) verschillen in de samenstelling van de curricula. Het eindniveau van de basisopleiding kan daarom in sommige gevallen ook pas na het behalen van de masterkwalificatie - in de postinitiële RA-opleiding - worden bereikt. De opleidingstitel Master of Science in Accountancy is pas enkele jaren terug in gebruik genomen en nog niet ingeburgerd. Het is daarom wenselijk deze titel krachtiger in de markt te 7 De Fédération des Experts Comptables Européens, gevestigd te Brussel. 8 Onder Master of Science in Accountancy hier ook te verstaan de overige masteropleidingen, zoals Msc in Accounting en -in Accounting & Control, die rechtsreeks toegang geven tot de postinitiële RA opleiding. 16

19 positioneren en meer publieke bekendheid te geven. Een generiek gebruik en het uniformeren van deze titel voor afgestudeerden van desbetreffende masteropleidingen kan dit bevorderen. 3.2 Beroepsprofiel Omdat het niet wenselijk is de als werknaam gekozen beroepsgerichte kwalificatie basisaccountant te formaliseren, is het niet nodig hiervoor een afzonderlijk beroepsprofiel op te stellen. Dit laat onverlet dat wel wordt geadviseerd het concept van basisaccountant ter aanduiding van een basisopleiding, dat wil zeggen een gemeenschappelijke leerinhoud tot en met het masterniveau of op een niveau dat in de loop van de postinitiële opleiding wordt bereikt, nader uit te werken met het oog op de mogelijkheid van specialisatie in de eindfase van de opleiding tot registeraccountant. Het beroepsprofiel van de registeraccountant kan, tezamen met de internationale benchmarks voor een opleiding tot professional accountant, hiervoor als richtsnoer fungeren. 3.3 Conclusie en advies De Commissie is tot de conclusie gekomen dat het invoeren van een nieuwe beroepsmatige kwalificatie niet wenselijk is en adviseert daarom geen nieuwe tussenkwalificatie te formaliseren. De Commissie adviseert in plaats hiervan de opleidingstitel Master of Science in Accountancy krachtiger op de arbeidsmarkt te positioneren. Het concept van basisaccountant is ook bedoeld ter afbakening van een gemeenschappelijk door alle toekomstige registeraccountants te bereiken niveau van kennis en vaardigheden en als fundering voor specialisatie in meerdere richtingen. De Commissie adviseert de opleiding tot en met de Master of Science in Accountancy hiervoor als norm te nemen. 17

20 4. Profiel van de basisopleiding Onderdeel van de opdracht: de Commissie formuleert de globale inhoud en het profiel van een opleiding tot basisaccountant. 4.1 Inleiding In het vorige hoofdstuk adviseren we voor het afbakenen van een gemeenschappelijk eindniveau van kennis en vaardigheden, dat dient als gemeenschappelijke basis voor verdere specialisatie in meerdere richtingen, uit te gaan van het eindniveau van de opleiding tot Master of Science in Accountancy. Door verschillen in samenstelling en inrichting van de curricula van de masteropleidingen in Accountancy kan de voor de basisopleiding vereiste kennis en vaardigheden ook nog een deel van een postinitiële RA-opleiding omvatten. Dit is afhankelijk van de wijze waarop een onderwijsinstelling de curricula van de bachelor- en de masteropleiding(en) die voorafgaan aan de postinitiële RA-opleiding heeft ingericht. Vanuit de invalshoek van de beroepsuitoefening kan worden gesteld dat met de basisopleiding het theoretische niveau van een controleleider of teamleider kan worden bereikt. Hierbij te denken aan een persoon die - onder leiding van een accountant - verantwoordelijkheid kan dragen voor en leiding kan geven aan een team van assistent-accountants dat een controleopdracht dient uit te voeren voor een klein tot middelgroot bedrijf. Voor de inrichting van het curriculum geeft de TAO-Commissie onder meer de volgende uitgangspunten: - De opleiding tot basisaccountant dekt in belangrijke mate het vakkenpakket van de EUrichtlijn (voor statutory auditors) en de International Education Standards 1-6 en 8 van de IFAC af, en is gericht op een brede dienstverlening door (register)accountants. - De basisaccountant kan ook bepaalde (aan het Assurance Framework ontleende) vormen van assurance verschaffen. - De opleiding tot basisaccountant, aangevuld met de postinitiële RA-opleiding dekt de door de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding vastgestelde eindtermen af en voldoet aan het door het NIVRA vastgestelde beroepsprofiel van de registeraccountant. Voor de Commissie bepalen deze uitgangspunten in belangrijke mate het profiel en de globale inhoud en van de basisopleiding. Daarnaast geeft de door het Common Content Project samengestelde set van learning outcomes input voor een opleiding tot professional accountant 18

21 voor de inhoud van de basisopleiding. Hierna volgt een uitwerking van het opleidingsprofiel en de hiervoor kenmerkende kwalificaties. 4.2 Definitie opleidingsprofiel Onder een opleidingsprofiel wordt binnen het beroepsonderwijs veelal verstaan een van een beroepsprofiel en een competentieprofiel afgeleid, door een onderwijsinstelling op te stellen set van competenties, waarbij wordt aangegeven hoe en wanneer deze competenties in de opbouw van een curriculum worden opgenomen. Onder het begrip competentie wordt daarbij verstaan het vermogen dat kennis, vaardigheden, inzicht en houding omvat om in praktijksituaties van het beroep je werk goed te kunnen doen. Een opleidingsprofiel kan ook worden bezien als de vertaling van het beroepsprofiel in onderwijsdoelen. In het opleidingsprofiel kan worden gerefereerd aan de overkoepelende eindtermen of eindkwalificaties voor desbetreffend beroep. De RA-opleiding is ingebed in een universitair kader en heeft de kenmerken van zowel een wetenschappelijke- als een beroepsopleiding. De opleiding moet voldoen aan de eisen van het wetenschappelijke onderwijs en academische vorming. Het opleidingsprofiel heeft hierin een andere strekking en scope dan in het geval van bijvoorbeeld een hogere beroepsopleiding. Het profiel van een opleiding tot registeraccountant kan worden beschouwd als een accumulerend bouwpakket van de profielen voor de bachelor-, master- en de postinitiële opleiding. Voor elke fase kan een opleidingsprofiel nader worden uitgewerkt in eindkwalificaties. In de context van dit rapport verstaat de Commissie onder het opleidingsprofiel: - De uitgangspunten met betrekking tot de visie op het beroep en de inrichting van een basisopleiding in accountancy op het eindniveau van Master of Science in Accountancy of op een niveau dat in de loop van de postinitiële opleiding wordt bereikt. - Een beschrijving van de oriëntatie en einddoelen van de basisopleiding. - Een beschrijving van de globale inhoud van de basisopleiding en de algemene competenties waarover de afgestudeerde dient te beschikken. Het profiel van een opleiding tot registeraccountant is gebaseerd op nationale- en internationale (wettelijke) kaders en richtlijnen met betrekking tot het accountantsberoep. Het opleidingsprofiel is afgeleid van het Beroepsprofiel van de registeraccountant van het NIVRA en van de eindtermen van de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding. Voor de 19

22 doelstellingen van de opleiding is bovendien het kader van de Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (WHW) bepalend. Voor de aspecten beroepshouding en -ethiek fungeert de Verordening gedragscode voor registeraccountants van het NIVRA als leidraad. Het opleidingsprofiel van de basisopleiding valt in hoge mate samen met het profiel van een opleiding tot registeraccountant, zij het dat de (nader te bepalen) eindtermen van het specialisatiedeel voor de RA-kwalificatie hier buiten vallen. 4.3 De beroepsuitoefening door registeraccountants Met betrekking tot de beroepsuitoefening door registeraccountants sluit de Commissie aan op het rapport van de Commissie RA-titel en op het beroepsprofiel van de RA van het NIVRA. In beide documenten worden de pluriformiteit en de diversiteit van de beroepsuitoefening centraal gesteld. De Commissie RA-titel benadrukt het publieke belang van de bijdragen van registeraccountants aan de schakels van de rapportageketen van financiële en niet-financiële informatie, en daarmee aan het vertrouwen in de kwaliteit van (financiële) informatie. De certificerende functie is vanuit het maatschappelijke belang bezien onbetwist van grote betekenis maar ook de bijdragen die registeraccountants leveren aan de andere schakels van de keten zijn in toenemende mate van algemeen belang. Deze visie op de beroepsuitoefening dient ook in de inrichting van de (basis)opleiding tot uitdrukking te komen. De basisopleiding moet studenten de mogelijkheid bieden zich in meerdere richtingen binnen het terrein van de accountancy te specialiseren. Mondiaal bezien wordt door de overkoepelende organisaties IFAC en FEE het accountantsberoep breed gepositioneerd en worden beoefenaren van dat beroep aangeduid als professional accountants. Professional accountants kunnen, maar hoeven niet ook auditors op specifieke terreinen te zijn. De FEE hanteert in de Europese context eveneens de brede opvatting van het accountantsberoep, met daarbinnen onderscheid tussen wettelijk auditors en accountants in andere deelprofessies. Registeraccountants werken in uiteenlopende gespecialiseerde functies binnen de accountancy. Onder accountancy verstaan we het brede terrein van Accounting & Reporting (in dit rapport samengevat onder Accounting), Besturing & Beheersing (Governance) en Auditing & Assurance (Assurance). In relatie tot te verrichten werkzaamheden omvat de kern van het vakgebied het samenstellen, beoordelen, controleren en geven van meer zekerheid aan dan wel advies over (financiële) informatie. 4.4 Niveau, opbouw en oriëntatie van een RA-opleiding De Commissie sluit met betrekking tot het niveau van de RA-opleiding eveneens aan op het 20

23 beroepsprofiel van het NIVRA en de opvatting hierover van de RA-titelcommissie. De vereiste hoge kwaliteit van de beroepsuitoefening van toekomstige registeraccountants vergt een academische vorming op masterniveau, aangevuld met een op de beroepsuitoefening gerichte postinitiële opleiding. Het theoretische gedeelte van een RA-opleiding is opgebouwd in drie (deel) fasen, een bachelor-, een master- en een postinitiële fase. De bachelor- en de masteropleiding zijn ook te beschouwen afzonderlijke opleidingen met een eigen civiel effect, met een zelfstandige betekenis voor de arbeidsmarkt. Zowel de RA-opleiding als geheel, als de basisopleiding als onderdeel hiervan hebben daarom geen uniform curriculum. De opleiding heeft meerdere verschijningsvormen; gemeenschappelijk zijn de eisen die door de CEA worden gesteld met betrekking tot de beroepsgerichte eindtermen en gemeenschappelijk zijn de eisen die door de NVAO 9 worden gesteld aan (de kwaliteit van) bachelor- en masteropleidingen. Gemeenschappelijk is ook het doel studenten op te leiden tot (goede) toekomstige registeraccountants. De bachelor- en masteropleidingen in accountancy zijn ook onderdelen van een wetenschappelijke beroepsopleiding. Wetenschappelijke en beroepsgerichte vorming worden in deze opleidingen geïntegreerd. Het huidige beroepsprofiel van de RA 10 geeft ook een aantal voorwaarden waar een RA-opleiding aan moet voldoen. Het merendeel van de huidige opleidingseisen is relevant voor alle RA s. Een (relatief beperkt) deel van deze eisen is echter overbodig voor toekomstige RA s die niet als certificerend accountant (willen) gaan werken. Niet alle eindtermen voor een opleiding tot certificerend accountant hoeven daarom door alle RA s te worden beheerst. De gemeenschappelijke inhoud (van de basisopleiding) wordt in belangrijke mate bepaald door het Assurance-raamwerk 11 maar hoeft dit raamwerk niet volledig af te dekken. De oriëntatie op accountancy en in het bijzonder de focus op de gebieden van accounting, governance en assurance, kenmerkt de RA-opleiding en doet deze verschillen van andere financieel-economische opleidingen. Een belangrijk criterium is ten slotte dat de basisopleiding, aangevuld met een relatief beperkte mate van specialisatie in verschillende afstudeerrichtingen, moet resulteren in gelijkwaardige eindkwalificaties voor het theoretische gedeelte van een RA-opleiding. 9 NVAO: De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie heeft onder meer tot taak het accrediteren van opleidingen in het hoger onderwijs (beoordelen basiskwaliteit) In Nederland envlaanderen.. 10 Zie Bijlage 1 11 Het Assurance-raamwerk zoals beschreven in de gelijknamige publicatie van het NIVRA van maart

24 4.5 Structuur en duur van RA-opleidingen De eerste fase van een RA-opleiding kan zowel een hbo-bachelorprogramma als een universitair bachelorprogramma zijn. De inhoudelijke oriëntatie van deze bacheloropleidingen varieert van vooral gerichtheid op accountancy tot een breder gebied, business-economics/ business administration omvattend. Dit onderscheid in breedte en samenstelling van het vakkenpakket, kenmerkt ook de op deze bacheloropleidingen aansluitende (doorstroom) masters. Ook tussen de diverse masteropleidingen in accountancy zijn er verschillen qua inhoud en samenstelling van het curriculum. De inrichting en duur van de derde fase, de postinitiële RA-opleiding is afhankelijk van de inhoud en de samenstelling van het voorafgaande masterprogramma. Dit verschilt per universiteit. Gemeenschappelijk in de master- en de postinitiële programma s is dat al deze opleidingen - voortbouwend op de in een bacheloropleiding verworven kennis en vaardigheden - hoofdzakelijk de kernvakken van de RA-opleiding omvatten. Deze kernvakken zijn: Externe Verslaggeving, Bestuurlijke Informatieverzorging / Interne Beheersing en Auditing & Assurance. Sommige masterprogramma s bevatten bovendien meer op controlling gerichte onderdelen. Het aantal studiepunten (de genormeerde studielast, uitgedrukt in ECTS) per kernvak in de master- respectievelijk de postmasteropleiding is mede afhankelijk van de mate waarin (de grondslagen van) deze vakken in de bacheloropleiding zijn afgedekt. Alle masteropleidingen in accountancy hebben een studielast van (ten minste) 60 ECTS en een opleidingsduur van 1 jaar (voltijd studie) of 2 jaar (parttime studie); de postmaster RA-opleidingen hebben als gevolg van de hierboven genoemde verschillen in de (bachelor- en) masterprogramma s een studielast van 30 tot 60 ECTS. De postinitiële opleidingen worden alle parttime aangeboden en duren ca. 1 tot 2.5 jaar. 12 De basisopleiding omvat een groot deel van de eindtermen van de CEA. De Commissie is van oordeel dat een deel van deze eindtermen niet voor alle studenten hoeven te gelden. Voor studenten die in hun postinitiële RA-opleiding voor een ander specialisme dan dat van de certificerend accountant willen kiezen is het niet noodzakelijk alle voor de certificerende functie vereiste eindtermen te beheersen. 12 Geconstateerde verschillen zijn ontleend aan een analyse van de studiegidsen en op de websites van de universiteiten opgenomen informatie over duur, inrichting en samenstelling van de opleidingen, projectie

25 De CEA heeft 200 ECTS als gemeenschappelijke (minimum) norm voor de opleiding gedefinieerd, waarbij bovendien een minimaal aantal ECTS per vakgebied van de EU- richtlijn voor statutory auditors is geïndiceerd. De CEA geeft niet aan hoe deze 200 ECTS te verdelen over het totaal van de opleiding tot registeraccountant, die dus (in de vorm van een universitaire bachelor- + master- + postinitiële opleiding) in totaal tussen 270 en 300 ECTS kan omvatten. Onderstaande tabel toont de opleidingsduur en de studielast voor het master- en het postinitiële traject in de full-time en de parttime situatie. Tabel 1: Duur en ECTS van de te onderscheiden master + postinitiële studietrajecten Master Duur / ECTS Postinitieel Duur/ ECTS Totaal Fulltime 1 jaar / 60 Parttime jaar / tot 3.5 jaar Parttime 2 jaar / 60 Idem Idem 3 tot 4.5 jaar De meeste masteropleidingen of Science in Accountancy worden zowel in fulltime als in parttime onderwijs aangeboden en geven afgestudeerden direct toegang tot een postinitiële RAopleiding. Schematisch kan het huidige opleidingsaanbod na de bachelorfase als volgt worden geprojecteerd: Schema 1: Projectie huidig opleidingsmodel vanaf het bachelorniveau B A C H E L O R Master 1 jaar fulltime of 2 jaar parttime Postinitieel RA Stage (3 jaar) 1 tot 2.5 Jaar parttime RA Toelichting : - De duur van de postinitiële opleidingen verschilt vanwege verschillen in de aan deze opleidingen voorafgaande bachelor- en masteropleidingen. - Met de praktijkopleiding kan worden begonnen bij aanvang van de parttime masteropleiding of bij aanvang van de postinitiële opleiding. Met het derde stagejaar mag worden begonnen nadat de theoretische opleiding vrijwel geheel is afgerond. 23

26 De Commissie gaat uit van het bestaande aanbod van RA-opleidingen. Onderwijsinstellingen moeten de ruimte hebben om zich - gegeven de (wettelijke) eisen die aan een accountantsopleiding worden gesteld - te profileren. Veel studenten kiezen voor verdieping op het terrein van de accountancy in de (loop van) de bacheloropleiding of bij aanvang van de opleiding tot Master of Science in Accountancy. Gegeven de verschillen in de curricula van de universitaire masteropleidingen kan (een zekere mate van) op de toekomstige functie gerichte specialisatie in de masterfase of in de postinitiële fase plaatsvinden. 4.6 Globale inhoud van de basisopleiding Zoals hiervoor in 4.5 al is opgemerkt bepalen - vanwege de onderscheidende deskundigheid op de gebieden van Accounting, Governance en Assurance de drie kernvakgebieden van de opleiding Externe Verslaggeving, Bestuurlijke Informatieverzorging (inclusief Interne Beheersing) en Auditing & Assurance - in belangrijke mate de inhoud van de theoretische opleiding tot RA en daarmee ook de inhoud van de basisopleiding. In de opleiding moet (ook) worden voldaan aan de door de IFAC gestelde onderwijseisen voor professional accountants. De gemeenschappelijke inhoud dekt daarom ook de inhoudsvereisten van de International Education Standard - 2 (Content of professional accounting education programs) af en gedeeltelijk ook de eisen van International Education Standard - 8 (Competence requirements for audit professionals). De eisen van de Education Standards 1 tot en met 6 en een deel van Standard 8 kunnen worden afgedekt in de basisopleiding. Standard 8 wordt in de postinitiële fase (in de specialisatie voor de certificerende functie) afgesloten. IFAC gaat voor de basiskennis (IES-1 tot en met 6) uit van navolgende hoofdindeling: a.) accounting, finance and related knowledge; b.) organizational and business knowledge; en c.) ICT knowledge and competences. Door het Common Content Project worden de - mede op de IFAC Standards gebaseerde - kennis en vaardigheden ingedeeld in vijf service areas, en zo gerelateerd aan diensten die in beginsel door professional accountants kunnen worden geleverd: Assurance and Related Services; Performance Management and Reporting, Strategic- and Business Management, Financial Management en Taxation and Legal Services. 24

27 De basisopleiding dient op grond hiervan - naast onderdelen van de hiervoor genoemde kernvakgebieden - gerelateerd aan de relevantie hiervan voor de beroepsuitoefening door registeraccountants en in lijn met de opleidingseisen van de EU-richtlijn voor wettelijke auditors, ook (kennis van) de volgende vakken c.q. vakgebieden te omvatten: Boekhouden, Management Accounting, Financieel Accounting, Financieel Management / Financiering, Management & Organisatie, Recht, Belastingrecht, Algemene Economie, Ethiek en Methodologie en Kwantitatieve Methoden en Technieken. In het bijzonder ICT, Kwantitatieve Methoden en Technieken en Ethiek dienen (ook) op geïntegreerde wijze in de overige vakken zijn opgenomen. 4.7 Opleidingsdoelen en competenties Inleiding Ter introductie en ter illustratie van hoe in internationaal perspectief belangrijke competenties voor toekomstige accountants worden bezien, volgen hierna - ter overweging - eerst twee conclusies uit recent onderzoek. What three competencies do you think professional accountants will most need in the future to meet the increasing needs of clients, employers and others who rely on their services? Respondents to the survey most frequently cite the following three competencies: (1) Technical skills ( i.e. accounting and auditing) (2) Communication skills and (3) Professional judgement In addition they cite: Strong ethics and Risk management skills. (Uit : 2008 IFAC Global Leadership Survey on the Accountancy Profession IFAC, New York, December 2008.) En: 25

28 In the modern world, basic accounting, auditing and accounts preparation skills are increasingly taken for granted. On top of these, qualified accountants need to demonstrate complex business and managerial skills. They need analytical ability and an understanding of the interconnectedness of risk across complicated entities. They also need the ability to communicate with peers and external stakeholders so they can understand the future vision for the business, as well as clearly understand its past performance. (Uit: Accountancy: The Future Outlook, een in april 2009 gepubliceerd onderzoeksrapport van de ACCA 13 waarin de opvattingen over in de toekomst aan accountants te stellen eisen zijn onderzocht door middel van een interview onder 750 CFO s, partners en senior accountants, verspreid over 3 werelddelen en 8 landen. Afhankelijk van het doel en de oriëntatie van de bachelor- en de masteropleidingen kunnen met betrekking tot de kernvakgebieden relevante eindtermen in de loop van de opleidingen, op verschillende niveaus van diepgang gerealiseerd worden. De hoofdlijn hierin is: - de beginselen / grondslagen van het kernvakgebied komen in de bacheloropleiding of in de masteropleiding aan de orde; - theoretische verdieping kan deels in de bachelor- en deels in de in de masteropleiding plaatsvinden (met onderscheid naar intermediate level en advanced level; - beroepsgerichte toepassingen en specialisatie volgt in de master en de postmasteropleiding. In samenhang met de praktijk zijn deze niveaus te relateren aan de werkzaamheden die een assistent-accountant in de loop van zijn ontwikkeling tot beginnend beroepsbeoefenaar moet kunnen verrichten. Hierna volgt een samenvatting van de opleidingsdoelen voor bachelor- en masteropleidingen in accountancy inclusief de belangrijkste competenties Bachelor of Science in Accountancy Het opleidingsprofiel en de bijbehorende eindtermen zijn te verdelen in drie categorieën: wetenschappelijke, vakmatige en algemene vaardigheden. De Bachelor of Science in Accountancy (of in Business Economics / Business Administration) beheerst de zg. Dublindescriptoren m.b.t. cognitieve, communicatieve en overige vaardigheden voor first degree level programma s. De vaardigheden zijn te verdelen in: leervaardigheid, communicatieve vaardigheden en ethische afweging. 13 ACCA = De Association of Chartered Certified Accountants, een van oorsprong Engelse maar inmiddels internationale beroepsorganisatie van accountants met ca leden en ca studenten wereldwijd. 26

Een titel van vertrouwen

Een titel van vertrouwen Een titel van vertrouwen Advies van de Commissie RA-titel over de RA-titel en over specialisatie in de opleiding tot registeraccountant Oktober 2009 Een titel van vertrouwen Advies van de Commissie RA-titel

Nadere informatie

Een titel van vertrouwen

Een titel van vertrouwen Een titel van vertrouwen Advies van de Commissie RA-titel over de RA-titel en over specialisatie in de opleiding tot registeraccountant Tussenrapport, juni 2009 Een titel van vertrouwen Advies van de

Nadere informatie

Naar een nieuw opleidingsmodel voor de Bachelor Accountancy

Naar een nieuw opleidingsmodel voor de Bachelor Accountancy Naar een nieuw opleidingsmodel voor de Bachelor Accountancy Inleiding Op 9 maart 2015 zijn, tijdens het middagprogramma van de tweedaagse, 3 verschillende scenario s besproken voor de gemeenschappelijke

Nadere informatie

Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants

Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Registeraccountant worden Accountant is een beschermde titel. In Nederland mogen alleen registeraccountants (RA s) en Accountant-Administratieconsulenten

Nadere informatie

Implementatie - en overgangsregeling CEA eindtermen Inleiding

Implementatie - en overgangsregeling CEA eindtermen Inleiding Overlegorgaan van HBO-scholen met een accountancyopleiding Implementatie - en overgangsregeling CEA eindtermen 2016 Inleiding Op 15 december 2015 zijn door de CEA de eindtermen 2016 en kaderregelingen

Nadere informatie

KONINKLIJK NEDERLANDS INSTITUUT VAN REGISTERACCOUNTANTS

KONINKLIJK NEDERLANDS INSTITUUT VAN REGISTERACCOUNTANTS KONINKLIJK NEDERLANDS INSTITUUT VAN REGISTERACCOUNTANTS Verordening op het beroepsprofiel van de registeraccountant De ledenvergadering van het Nederlands Instituut van Registeraccountants; Gelet op artikel

Nadere informatie

Scenario s en samenwerkingsvormen curriculum herontwerp:

Scenario s en samenwerkingsvormen curriculum herontwerp: Overlegorgaan van HBO-scholen met een accountancy-opleiding Scenario s en samenwerkingsvormen curriculum herontwerp: Inleiding: Ter voorbereiding op de tweedaagse van hat AC-Scholenoverleg van 9 en 10

Nadere informatie

Discussierapport. Op de toekomst voorbereid. Commissie Onderwijs Fusie NBA

Discussierapport. Op de toekomst voorbereid. Commissie Onderwijs Fusie NBA Discussierapport Op de toekomst voorbereid Commissie Onderwijs Fusie NBA Oktober 2012 2 Inhoudsopgave Voorwoord 4 1. Inleiding 5 Opdracht 5 Visie op de accountantsopleidingen 5 2. Advies 6 3. Beroep en

Nadere informatie

BROCHURE 2015- POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT

BROCHURE 2015- POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT BROCHURE 2015-2016 POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT Deficiëntieprogramma voor bachelors Bedrijfseconomie Hoofdprogramma voor bachelors Accountancy H. Verheggen Zuyd Hogeschool

Nadere informatie

Accountancy in deeltijd

Accountancy in deeltijd Amsterdam Business School Accountancy in deeltijd (MSc en RA) Accountancy in deeltijd samengevat Kernbegrippen: n Kortste route naar de RA-titel van Nederland n Goede combinatie van docenten uit wetenschap

Nadere informatie

Contourennota. Een marktgericht opleidingsmodel. Consultatiedocument

Contourennota. Een marktgericht opleidingsmodel. Consultatiedocument Contourennota Een marktgericht opleidingsmodel Consultatiedocument Januari 2014 Inhoud pagina Inleiding 3 Samenvatting 3 Visie op de opleiding 4 Naar een nieuw opleidingsmodel 4 Naar een nieuwe kwalificatiestructuur

Nadere informatie

Naar transparanter hoger onderwijs. Het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk

Naar transparanter hoger onderwijs. Het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk Naar transparanter hoger onderwijs Het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk Samenvatting van het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk hoger onderwijs Toegang vanuit [1] Eerste cyclus Tweede

Nadere informatie

BROCHURE 2012- POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT

BROCHURE 2012- POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT BROCHURE 2012-2013 POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT Deficiëntieprogramma voor bachelors Bedrijfseconomie Hoofdprogramma voor bachelors Accountancy H. Verheggen Hogeschool Zuyd

Nadere informatie

CEA Eindtermen AC-Scholenoverleg 2 daagse 14 en 15 maart 2016

CEA Eindtermen AC-Scholenoverleg 2 daagse 14 en 15 maart 2016 CEA Eindtermen 2016 AC-Scholenoverleg 2 daagse 14 en 15 maart 2016 Agenda 14 maart middag Besluitvorming over De Knip Bachelor OAT Post Bachelor Accountancy MKB Besluitvorming (concept) overgangsregeling

Nadere informatie

NOREA Visie 2020. - Brigitte Beugelaar. 14 september 2015

NOREA Visie 2020. - Brigitte Beugelaar. 14 september 2015 NOREA Visie 2020 - Brigitte Beugelaar 14 september 2015 NOREA, de beroepsorganisatie van IT-auditors Opgericht in 1992 1635 registerleden 253 aspirant-leden, d.w.z. in opleiding 123 geassocieerde leden,

Nadere informatie

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf Format samenvatting aanvraag Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur geven aan openbaarmaking van de gehele aanvraag in plaats van uitsluitend onderstaande samenvatting dan kunt u dat kenbaar maken bij het

Nadere informatie

Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie. Opbrengsten ontwikkelsessie 5. Wat zijn bouwstenen?

Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie. Opbrengsten ontwikkelsessie 5. Wat zijn bouwstenen? Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?

Nadere informatie

Bijlage: Nieuw programma NOvAA-beroepsopleiding

Bijlage: Nieuw programma NOvAA-beroepsopleiding Bijlage: Nieuw programma NOvAA-beroepsopleiding Inleiding Met ingang van het studiejaar 2009-2010 gaat de NOvAA-beroepsopleiding draaien op basis van het nieuwe examenprogramma. In deze zijn eerst twee

Nadere informatie

Samenvatting aanvraag

Samenvatting aanvraag Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Naam instelling Contactpersoon/contactpersonen Contactgegevens Nieuwe opleiding Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe

Nadere informatie

Kiezen voor één accountantsopleiding en beroepstitel Reactie NBA Young Profs

Kiezen voor één accountantsopleiding en beroepstitel Reactie NBA Young Profs Kiezen voor één accountantsopleiding en beroepstitel Reactie NBA Young Profs Algemeen De NBA Young Profs vinden een out of the box toekomstvisie op zowel de theoretische als de praktijkopleiding tot accountant

Nadere informatie

Reglement aanwijzing opleiding door de CEA

Reglement aanwijzing opleiding door de CEA Reglement aanwijzing opleiding door de CEA Voor inschrijving in het register van de Nederlandse Orde van Accountants- Administratieconsulenten dienen kandidaten op grond van artikel 53 Waa de opleiding

Nadere informatie

Samenwerking Erasmus School of Economics en de Erasmus School of Law

Samenwerking Erasmus School of Economics en de Erasmus School of Law Erasmus School of Law Samenwerking Erasmus School of Economics en de Erasmus School of Law Masteropleidingen Fiscale Economie en Fiscaal Recht Nieuwe specialisatie Indirecte Belastingen per academisch

Nadere informatie

Behoeftenpeiling. Behoeftenpeiling nieuwe accountantsopleiding 1

Behoeftenpeiling. Behoeftenpeiling nieuwe accountantsopleiding 1 Behoeftenpeiling nieuwe accountantsopleiding voor het mkb Inleiding en verantwoording In juni 2015 heeft de ledenvergadering van de NBA het nieuwe beroepsprofiel aangenomen. Een belangrijk element in het

Nadere informatie

Paul Hurks Manager International Relations NBA WELKOM

Paul Hurks Manager International Relations NBA WELKOM Bijeenkomst postactieve leden NBA 20 maart 2014 Paul Hurks Manager International Relations NBA WELKOM Huub Wieleman Voorzitter NBA VAN REGELS NAAR GEDRAG Heeft de accountant nog toekomst? Zekerheden verdwijnen

Nadere informatie

Post HBO Accountant- Administratieconsulent. HBO Accountancy. Associate degree Accountancy. (met WVA) PDB

Post HBO Accountant- Administratieconsulent. HBO Accountancy. Associate degree Accountancy. (met WVA) PDB ACC OUNTANCY Praktijkopleiding AA Post HBO Administrateur Controller Masterclass Accountant- Administratieconsulent MKB HBO SPD Bedrijfsadministratie Post HBO Accountant- Administratieconsulent HBO Accountancy

Nadere informatie

Overstapregelingen HBO Bachelor SPD Bedrijfsadministratie per 1 september 2017 Tevens van toepassing op de opleidingen:

Overstapregelingen HBO Bachelor SPD Bedrijfsadministratie per 1 september 2017 Tevens van toepassing op de opleidingen: 1 Overstapregelingen HBO Bachelor SPD Bedrijfsadministratie per 1 september 2017 Tevens van toepassing op de opleidingen: Praktijkdiploma Assistent Controller HBO Associate Degree Financieel Management

Nadere informatie

Vrije Universiteit Amsterdam. Vrije Universiteit Amsterdam School of Business and Economics De Boelelaan HV Amsterdam. Financial Management

Vrije Universiteit Amsterdam. Vrije Universiteit Amsterdam School of Business and Economics De Boelelaan HV Amsterdam. Financial Management Basisgegevens Naam instelling(en) Vrije Universiteit Amsterdam Contactgegevens Vrije Universiteit Amsterdam School of Business and Economics De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam Naam opleiding Financial

Nadere informatie

Eindtermen. theoretische. Accountantsopleiding

Eindtermen. theoretische. Accountantsopleiding Eindtermen theoretische Accountantsopleiding 008 Betreft : Eindtermen theoretische accountantsopleiding Auteur : Commissie Eindtermen Accountantsopleiding Datum : november 007 Versie : 008/update 0/.5

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 84. Nr. 868 5 maart 04 Vaststelling gewijzigde eindtermen theoretische accountantsopleiding 008 De Commissie Eindtermen Accountantsopleiding

Nadere informatie

Beleidsrichtlijn uitreiken theoretische getuigschriften CEA-doc 11279

Beleidsrichtlijn uitreiken theoretische getuigschriften CEA-doc 11279 Beleidsrichtlijn uitreiken theoretische getuigschriften CEA-doc 11279 Deze richtlijn vormt een uitwerking van het bepaalde in artikel 6, 1e lid, onder d, f en g van de beleidsregels aanwijzen opleidingen.

Nadere informatie

Eindtermen. theoretische. Accountantsopleiding

Eindtermen. theoretische. Accountantsopleiding Eindtermen theoretische Accountantsopleiding 2008 Betreft : Eindtermen theoretische accountantsopleiding Auteur : Commissie Eindtermen Accountantsopleiding Datum : november 2007 Versie : 2008/update 20/.

Nadere informatie

Reglement Permanente Educatie (PE) Leden Actuaris AG en Leden Actuarieel Analist AG. Geldend vanaf 1 januari 2016

Reglement Permanente Educatie (PE) Leden Actuaris AG en Leden Actuarieel Analist AG. Geldend vanaf 1 januari 2016 Reglement Permanente Educatie (PE) Leden Actuaris AG en Leden Actuarieel Analist AG Geldend vanaf 1 januari 2016 Hoofdindeling: Beroepsreglementering Categorie: Gedragsregels Opgesteld door: Bureau AG

Nadere informatie

A7 Richtlijn Permanente Educatie (wijzigingsvoorstel 2018, ter consultatie)

A7 Richtlijn Permanente Educatie (wijzigingsvoorstel 2018, ter consultatie) A7 Richtlijn Permanente Educatie (wijzigingsvoorstel 2018, ter consultatie) Doelstelling Artikel 1 Permanente educatie (PE) heeft tot doel de voor de adequate beroepsuitoefening benodigde deskundigheid

Nadere informatie

Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers

Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers The European professional practice qualification for public service leaders Inschrijving vóór 1 juli 2016 = 10% korting op inschrijvingskosten

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Bacheloropleiding

Hoofdstuk 2 Bacheloropleiding Hoofdstuk 2 Bacheloropleiding In dit hoofdstuk geven we een overzicht van het curriculum van de bacheloropleiding, en beschrijven we hoe het studieschema er in het studiejaar 2018-2019 uitziet. Daarna

Nadere informatie

Suriname College of Accountancy

Suriname College of Accountancy College of Accountancy ACCA s Opleiding tot Chartered Certified Accountant Wat is ACCA De Association of Chartered Certified Accountants (ACCA) is opgericht in 1904 en is de beroepsorganisatie voor Chartered

Nadere informatie

SIS FINANCE. voor professionals door professionals. consulting. interim management. finance professionals. SIS finance

SIS FINANCE. voor professionals door professionals. consulting. interim management. finance professionals. SIS finance FINANCE consulting interim management professionals duurzame relaties met onze opdrachtgevers, gebaseerd op kennis van zaken, commitment en oplossingsgerichtheid. OVER FINANCE Finance is een middelgroot

Nadere informatie

ERKENNING NIEUWE OPLEIDING VLAANDEREN SJABLOON AANVRAAGDOSSIER AMBTSHALVE GEREGISTREERDE INSTELLINGEN MACRODOELMATIGHEIDSTOETS TOETS NIEUWE OPLEIDING

ERKENNING NIEUWE OPLEIDING VLAANDEREN SJABLOON AANVRAAGDOSSIER AMBTSHALVE GEREGISTREERDE INSTELLINGEN MACRODOELMATIGHEIDSTOETS TOETS NIEUWE OPLEIDING ERKENNING NIEUWE OPLEIDING VLAANDEREN SJABLOON AANVRAAGDOSSIER AMBTSHALVE GEREGISTREERDE INSTELLINGEN MACRODOELMATIGHEIDSTOETS TOETS NIEUWE OPLEIDING Opzet en structuur De sjabloon van het aanvraagdossier

Nadere informatie

REGLEMENT PERMANENTE EDUCATIE REGISTER OPERATIONAL AUDITORS

REGLEMENT PERMANENTE EDUCATIE REGISTER OPERATIONAL AUDITORS REGLEMENT PERMANENTE EDUCATIE REGISTER OPERATIONAL AUDITORS Artikel 1 Auditor Bestuur Begrippen en afkortingen Een persoon die een objectief onderzoek uitvoert met als doel een onafhankelijk oordeel te

Nadere informatie

Economie en Bedrijfseconomie. Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde

Economie en Bedrijfseconomie. Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde Economie en Bedrijfseconomie Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde ( FEWEB) Opbouw van studie door prof. dr. Henri de Groot (programmadirecteur)

Nadere informatie

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL School of Business and Economics STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL Cursusjaar 2018-2019 2018 Vrije Universiteit, Amsterdam PREMASTERPROGRAMMA EN DOORSTROOMEISEN 2/6 Contents 1. Inleiding...

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV College van bestuur NHTV Internationale Hogeschool Breda Postbus 3917 4800 DX BREDA Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture

Nadere informatie

Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014

Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014 S AMENVATTI NG Ok t ober2015 Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014 Basisgegevens Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe opleiding Nieuw Ad programma

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2017 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Russische studies Deze onderwijs- en examenregeling is gebaseerd op de Wet op het hoger onderwijs

Nadere informatie

Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014

Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014 J uni 2016 SAMENVATTING Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014 Basisgegevens Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe opleiding Nieuw Ad programma

Nadere informatie

«nvao. fluit. w nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie

«nvao. fluit. w nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie «nvao w nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie fluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de postinitiële wo-master Marketing van de Vrije

Nadere informatie

Medical Imaging/ Radiation Oncology Masteropleiding Haarlem

Medical Imaging/ Radiation Oncology Masteropleiding Haarlem Medical Imaging/ Radiation Oncology Masteropleiding Haarlem Gezondheid, Sport en Welzijn Masteropleiding Medical Imaging/ Radiation Oncology Verschillende studies laten zien dat de druk op de gezondheidszorg

Nadere informatie

SIS FINANCE. voor professionals door professionals. consulting. interim management. finance professionals SIS. finance

SIS FINANCE. voor professionals door professionals. consulting. interim management. finance professionals SIS. finance FINANCE consulting interim management professionals over sis... duurzame relaties met onze opdrachtgevers gebaseerd op kennis van zaken, commitment en oplossingsgerichtheid. Finance is een middelgroot

Nadere informatie

Samenvatting aanvraag

Samenvatting aanvraag Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing Nieuwe opleiding is): Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree 1 Verplaatsing bestaande opleiding Nevenvestiging

Nadere informatie

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs 12 november 2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Handreiking voor specifieke invulling van de standaarden

Nadere informatie

Reglement Permanente Educatie (PE) Leden Actuaris AG en Leden Actuarieel Analist AG. Geldend vanaf 1 januari 2013

Reglement Permanente Educatie (PE) Leden Actuaris AG en Leden Actuarieel Analist AG. Geldend vanaf 1 januari 2013 Reglement Permanente Educatie (PE) Leden Actuaris AG en Leden Actuarieel Analist AG Geldend vanaf 1 januari 2013 Hoofdindeling: Beroepsreglementering Categorie: Gedragsregels Opgesteld door: Bureau AG

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds De ledenvergadering van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants,

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds De ledenvergadering van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants, STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 23902 27 augustus 2013 Verordening op de praktijkopleidingen Het bestuur van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2016 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Taalwetenschap Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13 van de

Nadere informatie

Vakbekwaamheid verzekerd. Ontwerp voor een nieuw opleidingsmodel voor accountants

Vakbekwaamheid verzekerd. Ontwerp voor een nieuw opleidingsmodel voor accountants Vakbekwaamheid verzekerd Ontwerp voor een nieuw opleidingsmodel voor accountants Juli 2014 2 Juni 2014 1. Inleiding Eind 2012 publiceerden de Onderwijscommissie Fusie van de NBA en de Adviescommissie Herziening

Nadere informatie

Verordening op de beroepsprofielen

Verordening op de beroepsprofielen Verordening op de beroepsprofielen De ledenvergadering van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants; Gelet op de artikelen 5, eerste lid en 19, tweede lid, aanhef en onderdeel k van de Wet op

Nadere informatie

Men komt in aanmerking voor toelating tot het programma Kunstgeschiedenis indien men aantoont te beschikken over de volgende competenties:

Men komt in aanmerking voor toelating tot het programma Kunstgeschiedenis indien men aantoont te beschikken over de volgende competenties: Opleidingsspecifieke deel OER, 2016-2017 De opleiding Kunst- en cultuurwetenschappen Arts and Culture bestaat uit de programma s: Kunstgeschiedenis Gender Studies (see English EER) Arts & Society (voorheen

Nadere informatie

Ten geleide 3. 1 Samenvatting 5. 2 Aanbevelingen 8. 3 Naar een nieuw kwalificatiemodel? 11

Ten geleide 3. 1 Samenvatting 5. 2 Aanbevelingen 8. 3 Naar een nieuw kwalificatiemodel? 11 Inhoudsopgave Ten geleide 3 SPECIFIEK DEEL 1 Samenvatting 5 2 Aanbevelingen 8 3 Naar een nieuw kwalificatiemodel? 11 ALGEMEEN DEEL 1 Arbeidsmarkt en instroom in opleiding en beroep 14 1.1 Ontwikkeling

Nadere informatie

Doelstellingen van de opleiding Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning.

Doelstellingen van de opleiding Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning. nvao nederiands - viaamse accreditatieorganisatie Besluit datum 21 november 2016 onderwerp Definitief accreditatiebesluit (004107) bijlage 1 Intrekking en nieuwe vaststelling van het accreditatiebesluit

Nadere informatie

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL School of Business and Economics STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL Collegejaar 2017-2018 Versie september 2017 2017 Vrije Universiteit, Amsterdam PREMASTERPROGRAMMA EN DOORSTROOMEISEN

Nadere informatie

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag. Datum 18 maart 2010 Betreft Standpunt inzake fusie NIVRA en NOvAA

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag. Datum 18 maart 2010 Betreft Standpunt inzake fusie NIVRA en NOvAA > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.minfin.nl

Nadere informatie

(vastgesteld door de Algemene Vergadering van de HBO-raad op 24 juni 2011)

(vastgesteld door de Algemene Vergadering van de HBO-raad op 24 juni 2011) Accountancy (AC) Bijlagen 3 t/m 6 bij R Academie Voor Deeltijd 2016-2017 per opleiding Bijlage 3: Competenties (vastgesteld door de Algemene Vergadering van de HBO-raad op 24 juni 2011) Internationale

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 12110 22 juni 2012 Regeling van 19 juni 2012, nr. 2012-0000333818, de Ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Nadere informatie

Beleidsrichtlijn uitreiken theoretische getuigschriften

Beleidsrichtlijn uitreiken theoretische getuigschriften Beleidsrichtlijn uitreiken theoretische getuigschriften Deze richtlijn vormt een uitwerking van het bepaalde in artikel 6, 1e lid, onder c, f, g en h en in artikel 13, 1 e lid onder j en k van de beleidsregels

Nadere informatie

U I T S P R A A K 1 3 0 5 5

U I T S P R A A K 1 3 0 5 5 U I T S P R A A K 1 3 0 5 5 van het College van beroep voor de examens van de Universiteit Leiden inzake het beroep van XXX, appellante tegen het Bestuur van de Faculteit der Geesteswetenschappen, verweerder

Nadere informatie

Certificering HR Professional

Certificering HR Professional Certificering HR Professional Certificering HR Professional Het personeelsmanagement kenmerkt zich door een grote mate van diversiteit, in de diepte en de breedte. De inhoud van het personeelsmanagement

Nadere informatie

Het belang van goed geformuleerde learning outcomes in het kader van accreditatie en erkenning

Het belang van goed geformuleerde learning outcomes in het kader van accreditatie en erkenning Het belang van goed geformuleerde learning outcomes in het kader van accreditatie en erkenning Esther van den Heuvel Beleidsmedewerker Internationalisering 17 Maart 2011 Beoogde learning outcomes Na afloop

Nadere informatie

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op het

Nadere informatie

Beroeps- en opleidingsprofiel hbo accountancy. AC-scholenoverleg

Beroeps- en opleidingsprofiel hbo accountancy. AC-scholenoverleg Beroeps- en opleidingsprofiel hbo accountancy Datum: Juni 2012 Beroeps- en opleidingsprofiel hbo accountancy 2 Inhoudsopgave 1 Verantwoording...3 1.1 Verantwoording van de totstandkoming van het beroeps-

Nadere informatie

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf Format samenvatting aanvraag Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur geven aan openbaarmaking van de gehele aanvraag in plaats van uitsluitend onderstaande samenvatting dan kunt u dat kenbaar maken bij het

Nadere informatie

Masteropleidingen aan de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen na een economische professionele bachelor

Masteropleidingen aan de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen na een economische professionele bachelor Masteropleidingen aan de na een economische professionele bachelor Prof. dr. Katrien Antonio Programmadirecteur Masters FEB Leuven Prof. dr. Tom Verbeke Docent Handelswetenschappen / Business Administration

Nadere informatie

Beleidsregels voor de toetsing van de realisatie van de eindtermen van de praktijkopleiding en het geven van een aanwijzing

Beleidsregels voor de toetsing van de realisatie van de eindtermen van de praktijkopleiding en het geven van een aanwijzing Beleidsregels voor de toetsing van de realisatie van de eindtermen van de praktijkopleiding en het geven van een aanwijzing Voor inschrijving in het accountantsregister van de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie

Nadere informatie

Artikel 3 De korting, bedoeld in artikel 7 van de Algemene contributieverordening, wordt vastgesteld op: 0.

Artikel 3 De korting, bedoeld in artikel 7 van de Algemene contributieverordening, wordt vastgesteld op: 0. Ontwerpverordeningen a. Ontwerp-Contributieverordening 2016 Gelet op de artikelen 5, eerste lid en 19, tweede lid, onderdeel g, van de Wet op het accountantsberoep; rtikel 1 De contributie voor de contributiegroepen,

Nadere informatie

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017 Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience Leiden, 17 januari 2017 Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Naam instelling Contactpersoon/contactpersonen

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Russische Studies Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13 van

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2010 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: XXXX De kleuren worden in definitieve versie verwijderd. Geel: In te vullen door opleiding/ Opleidingsspecifiek

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 4 1 1 6 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen het Bestuur van de Faculteit Rechtsgeleerdheid, verweerder 1. Ontstaan en loop van het geding

Nadere informatie

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING 1. Basisgegevens Naam instelling(en) Contactgegevens Universiteit Maastricht School of Business and Economics Tongersestraat 53 6211 LM Maastricht 1 Naam Internationale

Nadere informatie

Indeling hoger onderwijs

Indeling hoger onderwijs achelor & master Sinds enkele jaren is de structuur van het hoger onderwijs in België afgestemd op die van andere Europese landen. Hierdoor kan je makkelijker switchen tussen hogescholen en universiteiten

Nadere informatie

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2014-2015 wo bacheloropleiding Bedrijfskunde

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2014-2015 wo bacheloropleiding Bedrijfskunde 1 Faculteit Management, Science and Technology Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2014-2015 wo bacheloropleiding Bedrijfskunde U2014/02468 De uitvoeringsregeling treedt in werking

Nadere informatie

Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2016-2017 Paragraaf 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Doel

Nadere informatie

PR V1. Beroepscompetentie- profiel RBCZ therapeuten

PR V1. Beroepscompetentie- profiel RBCZ therapeuten PR 180724 V1 Beroepscompetentie- profiel Afgeleid van de niveaubepaling NLQF, niveau 6 heeft RBCZ kerncompetenties benoemd voor de complementair/alternatief therapeut. Als uitgangspunt zijn de algemene

Nadere informatie

Raad voor de Praktijkopleidingen Handreiking afstudeerscriptie en examen ter afronding van de praktijkopleiding RA maart 2015

Raad voor de Praktijkopleidingen Handreiking afstudeerscriptie en examen ter afronding van de praktijkopleiding RA maart 2015 Raad voor de Praktijkopleidingen Handreiking afstudeerscriptie en examen ter afronding van de praktijkopleiding RA maart 2015 1. Inleiding Om als registeraccountant te kunnen worden ingeschreven bij de

Nadere informatie

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL Cursusjaar 2015-2016 Versie september 2015 2015 Vrije Universiteit, Amsterdam PREMASTERPROGRAMMA

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

1. Onderwerp van de klacht schending van wetenschappelijke integriteit bij uitbrengen deskundigenbericht aan rechtbank

1. Onderwerp van de klacht schending van wetenschappelijke integriteit bij uitbrengen deskundigenbericht aan rechtbank 2011 1. Onderwerp van de klacht schending van wetenschappelijke integriteit bij uitbrengen deskundigenbericht aan rechtbank 2. Advies Commissie Wetenschappelijke Integriteit KLACHT Bij brief van 2010,

Nadere informatie

Protocol PDG en educatieve minor

Protocol PDG en educatieve minor Protocol PDG en educatieve minor 28 april 2014 Inhoud Protocol voor beoordelingen door de NVAO van de kwaliteit van de afstudeerrichtingen algemeen vormend onderwijs en beroepsgericht onderwijs, het traject

Nadere informatie

BASISGEGEVENS. Contactpersoon. Dr. E.W.M. Gielen. Naam. Portfoliomanager & Organisatieontwikkeling Adacademies. Functie

BASISGEGEVENS. Contactpersoon. Dr. E.W.M. Gielen. Naam. Portfoliomanager & Organisatieontwikkeling Adacademies. Functie 1 BASISGEGEVENS Soort aanvraag: Nieuwe opleiding De startdatum van de Ad opleiding is gepland per 1 september 2018. Hiermee is te verwachten dat deze nieuwe opleiding valt onder de nieuwe wetgeving rond

Nadere informatie

Opleidingsstatuut Bacheloropleiding Automotive Studiejaar 2015 2016. Regeling Externe toezichthouders bij examens

Opleidingsstatuut Bacheloropleiding Automotive Studiejaar 2015 2016. Regeling Externe toezichthouders bij examens Opleidingsstatuut Bacheloropleiding Automotive Studiejaar 2015 2016 Regeling Externe toezichthouders bij examens Inhoudsopgave 1. Positie en benoeming externe toezichthouders... 3 2. Taak externe toezichthouder

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

DOORSTUDEREN NA HET HBO

DOORSTUDEREN NA HET HBO DOORSTUDEREN NA HET HBO Met welke financiële gevolgen moet je rekening houden? Informatie van het Avans Studentendecanaat Stand van zaken 2017-2018 Kenmerk: 14 september 2015 Studeren na het HBO: onderwerpen

Nadere informatie

Vernieuwing masterfase UU Inputsessies met studenten. Sessie 3 Keuzemogelijkheden en interdisciplinariteit

Vernieuwing masterfase UU Inputsessies met studenten. Sessie 3 Keuzemogelijkheden en interdisciplinariteit Vernieuwing masterfase UU Inputsessies met studenten Sessie 3 Keuzemogelijkheden en interdisciplinariteit Resultaten van inputsessie 10 juni 2014 Introductie Deze PowerPoint bevat de resultaten van de

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1106 INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Vastgesteld in de bestuursvergadering van 16 december 2009. Ingetrokken per dec '14

Praktijkhandreiking 1106 INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Vastgesteld in de bestuursvergadering van 16 december 2009. Ingetrokken per dec '14 Praktijkhandreiking 1106 INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Vastgesteld in de bestuursvergadering van 16 december 2009 1 PRAKTIJKHANDREIKING INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Praktijkhandreiking 1106 Datum:

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2010 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Slavische talen en culturen Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel

Nadere informatie

OPSTELLEN EINDKWALIFICATIES OPLEIDING

OPSTELLEN EINDKWALIFICATIES OPLEIDING OPSTELLEN EINDKWALIFICATIES OPLEIDING MARIANNE KOK/HERBERT WOLDBERG/HVA Toelichting bij opt opstelellen van eindkwalificaties van een opleiding bij de HvA 1 Het opleidingsprofiel: De beroepspraktijk draagt

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 5-147 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het College van beroep van de Universiteit Leiden inzake het beroep van de [naam], appellant tegen het Bestuur der

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding

Onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding Faculteit der Exacte Wetenschappen Onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding Bedrijfswiskunde en Informatica Deel B Preambule In dit document wordt een A en een B gedeelte onderscheiden. In

Nadere informatie

Fiscaal instituut Tilburg (FIT)

Fiscaal instituut Tilburg (FIT) Fiscaal instituut Tilburg (FIT) Post-Master Tax Assurance/VPB Post-Master Tax Assurance (TA) is een relatief nieuw vakgebied waarin belastingen worden bezien vanuit meerdere perspectieven. Bij grotere

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel bij de OER 2016-2017 Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2013-2014 wo-bacheloropleiding Bedrijfskunde

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2013-2014 wo-bacheloropleiding Bedrijfskunde U2013/01220 De uitvoeringsregeling treedt in werking per 1 september 2013 en heeft een zelfde werkingsduur als de Onderwijs- en examenregeling (OER) 2013-2014 voor de bacheloropleiding Bedrijfskunde. A.

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 84. Nr. 9877 6 april 0 Vaststelling gewijzigde eindtermen theoretische accountantsopleiding 008 De Commissie Eindtermen Accountantsopleiding

Nadere informatie