handboek voor coördinatoren

Transcriptie

1 handboek voor coördinatoren

2 Voor u ligt het Handboek Gilde SamenSpraak. Samengesteld en aan u overhandigd omdat u besloten heeft ook bij uw gilde of in uw gemeente het project Gilde SamenSpraak op te zetten. Een goed initiatief! Dit handboek kan u erbij helpen. Het scheelt tijd, omdat u niet het wiel opnieuw hoeft uit te vinden en het verschaft helderheid op een aantal punten. Wij hopen dat u veelvuldig en met plezier gebruik zult maken van dit handboek. Indien er vragen of suggesties zijn kunt u te allen tijde contact opnemen met het projectteam van Gilde SamenSpraak. Gilde Nederland Stuurgroep Gilde SamenSpraak 2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Voorwaarden 5 3. Voorbereiding 6 4. Bemiddelingsprocedure 7 5. Promotie 8 6. Overige activiteiten 9 7. Korte samenvatting Slotwoord 11 Bijlagen A. Bemiddelingssysteem 13 B. Vragenlijst anderstaligen 14 C. Informatie voor anderstaligen 15 D. Informatie voor begeleiders 16 E. Begeleiderskaart 17 F. Regels en tips van emeritus-hoogleraar R. Appel 18 G. Tips van begeleiders om te komen tot samenspraak 19 H. Tips voor boeken en sites 20 3

4 1. Inleiding Wat is Gilde SamenSpraak? Regelmatige ontmoetingen tussen Nederlandstalige vrijwilligers en anderstaligen waarbij informele taal- en cultuuroverdracht in een persoonlijke, informele sfeer plaatsvindt. Waarom Gilde SamenSpraak? De algemene doelstelling luidt als volgt: Gegeven de interne sterke punten en de externe kansen kan er een wezenlijke bijdrage worden geleverd aan het stimuleren van 50-plussers om zich in te zetten voor de integratie en participatie van anderstaligen in de Nederlandse samenleving. Daarbij zijn de externe kansen voor Gilde SamenSpraak: onderkenning van de noodzaak tot integratie en participatie van anderstaligen, de behoefte aan informele aanvulling op de reguliere inburgeringprogramma s, toename van anderstaligen in Nederland en de aanwezigheid van een steeds groter wordende groep actieve 50- plussers. De interne sterke punten van de gilden zijn: hun unieke werkwijze (informele en belangeloze kennisoverdracht) en de beschikking over een landelijk netwerk van 50- plus vrijwilligers. De boodschap naar buiten toe luidt als volgt: Doel is om door middel van conversatie tussen Nederlandstaligen en anderstaligen de Nederlandse spreekvaardigheid van de anderstaligen te vergroten en zodoende begrip te kweken voor elkaars cultuur en leefwijze. Hiertoe vinden regelmatige ontmoetingen in een informele en persoonlijke sfeer plaats. Het uiteindelijke doel is de integratie en participatie van anderstaligen binnen onze maatschappij. 4

5 2. Voorwaarden Na een aantal jaren van ervaring met Gilde SamenSpraak in diverse gemeenten is gebleken dat het project zeer succesvol is vanwege enkele originele en unieke factoren. Zowel de huidige begeleiders en anderstaligen als het Ministerie van VROM, Directie Inburgering & Integratie onderschrijven deze factoren. Mede daarom zijn de volgende voorwaarden voor het project Gilde SamenSpraak vastgesteld: persoonlijke begeleiding Gestreefd wordt naar een individueel contact omdat dit de meerwaarde is in vergelijking met het aanbod in de inburgeringprogramma s. Het contact is intensiever, men leert elkaar kennen wat de communicatie bevordert en het kweekt begrip voor elkaars cultuur en leefwijze. Er kunnen redenen zijn om te kiezen voor begeleiding van 2 of 3 anderstaligen tegelijk. Daarbij zou het verschil in niveau van de Nederlandse spreekvaardigheid minimaal moeten zijn. informeel, in of vanuit de huiselijke sfeer Geheel passend binnen de filosofie van de gilden worden er geen taallessen gegeven, want dat zou geen aanvulling zijn op het bestaande aanbod, maar wordt er op persoonlijke wijze door de begeleider invulling gegeven aan de ontmoeting tussen haar/hem en de anderstalige. De informele sfeer leidt tot ongestuurde taalverwerving wat, in aanvulling op de gestuurde taallessen, tot een grotere productiviteit leidt. voor de duur van maximaal 1 jaar Zowel voor begeleiders als voor anderstaligen is gebleken dat een gestelde einddatum prettig werkt. Daarnaast zullen de begeleiders op een gegeven moment weer vrij gemaakt moeten worden om aan de grote vraag van anderstaligen te kunnen voldoen. 5

6 3. Voorbereiding Denk bij het opzetten van het project Gilde SamenSpraak aan de volgende activiteiten: benoemen coördinator (en evt. medewerkers) Het is raadzaam om voor het project 1 of 2 mensen verantwoordelijk te stellen. Wellicht is er onder de begeleiders iemand die met veel enthousiasme het project kan optuigen. contact leggen met gemeente Sinds de nieuwe Wet Inburgering (WI, 2007) heeft elke gemeente een inburgeringprogramma. Daarvan bestaat een groot gedeelte uit taallessen. De ambtenaar die verantwoordelijk is voor inkoop van taalonderwijs zal zeker geïnteresseerd zijn in ons aanbod. Een structurele subsidie van de gemeente is noodzakelijk voor de continuïteit van het project SamenSpraak en zal dus moeten worden aangevraagd. De gemeenteambtenaar kan nuttige informatie hebben over instanties die raakvlakken hebben op dit gebied. werven en selecteren begeleiders Houd het overzichtelijk: begin klein! Werven en selecteren van begeleiders onder het huidige bestand van gildenvrijwilligers. Werven door middel van een advertentie. inventarisatie en contact leggen met instellingen en organisaties die raakvlakken hebben met het project (actoren) Dit contact is om hen te informeren (nadruk op toegevoegde waarde) en doorverwijsmogelijkheden te bespreken. Bureau Inburgering (gemeente) VluchtelingenWerk Regionale Opleidingscentra (ROC s) of andere taalinstellingen die belast zijn met het inburgeringsexamen Ook valt te denken aan: arbeidsbureaus (CWI s) asielzoekerscentra (AZC s) onderwijsinstanties zelforganisaties voor allochtonen buurthuizen Stichting Welzijn Ouderen reïntegratiebureaus Humanitas Rode Kruis vrijwilligerscentrales ouderenbonden etc. 6

7 4. Bemiddelingsprocedure individueel kennismakingsgesprek anderstaligen door lokale coördinator Gilde SamenSpraak Vragenlijst anderstaligen doornemen (zie bijlage). De tijd nemen om het niveau en de motivatie te bepalen. Informatie voor anderstaligen overhandigen (zie bijlage). individueel kennismakingsgesprek vrijwilligers Inventarisatie huidige gildenvrijwilligers. Nieuwe vrijwilligers inschrijven door (het lokale gilde, daarna naar) coördinator Gilde SamenSpraak. In gesprek om voorkeuren en mogelijkheden te bepalen. Eventueel een overeenkomst afsluiten met de vrijwilliger, bijvoorbeeld door het laten ondertekenen van informatie voor begeleiders (zie bijlage). informatiebijeenkomst nieuwe begeleiders door coördinator SamenSpraak Begeleiderskaart laten invullen door begeleider (zie bijlage), eventueel voorzien van pasfoto. Regels en tips van professor R. Appel overhandigen (zie bijlage). Tips van begeleiders om tot samenspraak te komen overhandigen (zie bijlage). Informatie voor anderstaligen overhandigen (zie bijlage). bemiddelen door lokale coördinator SamenSpraak Match zoeken op voorkeuren, interesse van begeleiders en anderstaligen. Contact opnemen met begeleider. Indien akkoord geselecteerde gegevens anderstalige opsturen. Begeleider neemt zelf contact op met anderstalige en maakt afspraak. Coördinator SamenSpraak belt na of de bemiddeling geslaagd is. volgen Het contact tussen begeleider en anderstalige volgen. Vastleggen informatie door lokale coördinator Gilde SamenSpraak in bemiddelingssysteem zodat ook anderen weten wat er speelt. 7

8 5. Promotie website Op de landelijke website zal alle up-to-date informatie te vinden zijn over Gilde SamenSpraak. Zo zal ook aangegeven worden in welke gemeenten een project SamenSpraak is met de contactgegevens voor onderlinge uitwisseling van ervaringen. brochure Er is een landelijke brochure gemaakt waarin een uitgebreide omschrijving van het project Gilde SamenSpraak en de praktijk van reeds langer lopende SamenSpraakprojecten worden beschreven. Deze brochure kan opgevraagd worden bij het projectteam en worden uitgezet bij diverse instanties. posters en folders Voor de beide doelgroepen, anderstaligen en vrijwilligers, zijn folders gemaakt. Eén folder gericht op de anderstaligen en een gericht op de vrijwilligers. Op de posters wordt de boodschap aan beide doelgroepen gecommuniceerd. Ook deze zijn op te vragen bij het projectteam ter verspreiding op diverse locaties. vrije publiciteit Naast de vrije publiciteit die Gilde Nederland voor SamenSpraak hoopt te genereren, is elk lokaal gilde verantwoordelijk voor zijn eigen persberichten, interviews en overige berichtgeving in de lokale pers. advertenties Lokale gilden kopen zonodig advertentieruimte in bij bijvoorbeeld de lokale huis-aanhuis bladen. netwerk Het is van groot belang dat goede contacten met mogelijke doorverwijzers worden opgebouwd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de instanties genoemd op pagina 5 (actoren). 8

9 6. Overige activiteiten samenstellen klankbordgroep Gedurende het eerste jaar kan het nodig zijn kennis in te roepen van deskundigen op het gebied van integratie en participatie door anderstaligen; hiertoe zou een klankbordgroep opgericht kunnen worden (voor samenstelling zie actoren). landelijke coördinatorenbijeenkomst Twee keer per jaar verzorgd het projectteam een bijeenkomst voor alle bij Gilde Nederland aangesloten Gilde SamenSpraak-projecten. Hierbij is het mogelijk onderling ervaringen uit te wisselen, elkaar vragen te stellen en onderwerpen aan bod te stellen. De bijeenkomsten worden gekoppeld aan een relevant thema. bijeenkomsten voor begeleiders en/of anderstaligen organiseren Lokale bijeenkomsten kunnen informeel plaatshebben op initiatief van de (nieuwe) begeleiders en anderstaligen zelf, om onderlinge ervaringen uit te wisselen, maar kunnen ook met een thema of werkbezoek worden ingevuld (alle begeleiders en/of anderstaligen). Elk lokaal gilde kan het spel Wave, uitgegeven door Forum, ontvangen via het projectteam. Dit is een bijzonder leuk bordspel dat gespeeld kan worden met een kleine groep anderstaligen en begeleiders. Het bevordert de samenspraak en brengt op een ludieke wijze de cultuurverschillen aan het licht! 9

10 7. Korte samenvatting Nog even kort samengevat: wat mag u van Gilde Nederland, in het kader van Gilde SamenSpraak, verwachten? U krijgt ondersteuning van het projectteam: Gilde Nederland heeft een projectteam aangesteld dat u helpt op gang te komen. Het team begeleidt u bij het overzien van de activiteiten die voorafgaand aan de start verricht moeten worden. Het team is desgewenst aanwezig bij uw overleg met de gemeente en andere instanties die een belangrijke rol spelen bij het realiseren van het project. De projectleiders helpen uw coördinator op weg bij het organiseren van introductiebijeenkomsten voor de begeleiders. U wordt voorzien van informatie en promotiemateriaal Gilde Nederland verstrekt het handboek met informatie en tips die van belang zijn. U kunt deze formulieren voor eigen gebruik aanpassen. Gilde Nederland heeft folders en posters ontwikkeld en stelt deze gratis beschikbaar. Hetzelfde geldt voor een bemiddelingsprogramma, dat u gratis ontvangt. Hiervoor dient u wel te beschikken over Microsoft Access op uw computer. Verder ontvangt u een pakket met materialen, waaronder een werkboek voor begeleiders, woord- en beeld woordenboeken, literatuur, het spel WAVE en ander relevant materiaal. U kunt rekenen op een kleine financiële bijdrage Als u snel wilt starten maar nog niet over geld beschikt, kan Gilde Nederland u uit de verkregen landelijke subsidie een startsubsidie geven. Er moet echter wel zicht zijn op een gemeentelijke financiering, want de landelijke subsidie voorziet nadrukkelijk niet in een structurele financiering. Vraag het projectteam om meer informatie. Contactgegevens: Gilde Nederland Postbus AE Utrecht Tel: Fax: info@gilde-samenspraak.nl 10

11 8. Slotwoord Wij hopen dat u door middel van dit handboek op een plezierige, adequate en efficiënte wijze kunt (door)starten met Gilde SamenSpraak. U zult merken dat dit project een positieve invloed zal hebben op de uitstraling van uw organisatie. En daarmee bereikt u ook díe mensen die zich daardoor aangetrokken voelen. Tevens kunnen er andere, weer interessante, activiteiten voortkomen uit Gilde SamenSpraak. Te denken valt aan trajecten op het gebied van sollicitatie- of loopbaanbegeleiding, beroepskeuze of studie. Tot slot: met Gilde SamenSpraak haalt u een project in huis geschreven op het lijf van de gilden. Immers, Gilde SamenSpraak is bij uitstek een project waarbij de levenservaring van de vrijwilliger er echt toe doet! 11

12 Bijlagen A. Bemiddelingssysteem B. Vragenlijst anderstaligen C. Informatie voor anderstaligen D. Informatie voor begeleiders E. Begeleiderskaart F. Regels en tips van emeritus-hoogleraar R. Appel G. Tips van begeleiders om te komen tot samenspraak H. Tips voor boeken en sites 12

13 A. Bemiddelingssysteem Voor het project SamenSpraak is een zeer gebruikersvriendelijk en compleet bemiddelingssysteem ontworpen dat door ieder SamenSpraak-project gebruikt kan worden. Het systeem werkt in Microsoft Acces en kan door de projectleider SamenSpraak worden aangeleverd en toegelicht. Alvast een kleine toelichting op het systeem: In het systeem wordt gewerkt met 2 inschrijfformulieren: 1 waarop de gegevens van de begeleider worden vastgelegd en 1 waarop de gegevens van de anderstalige worden vastgelegd. Daarnaast wordt er van beide een bladerformulier gemaakt waarop de bemiddeling en de voortgang wordt vastgelegd. Ten slotte is er nog een bemiddelingslijst voor het totaaloverzicht. Het systeem maakt het mogelijk om eenvoudig een jaarrapportage uit te printen, zodat u gemakkelijk uw (cijfer)gegevens voor uw organisatie kunt verzamelen. 13

14 B. Vragenlijst anderstaligen Naast de standaardgegevens die nodig zijn voor registratie, zoals naam, adres en telefoonnummer zijn de volgende gegevens van belang voor het afstemmen en koppelen met een begeleider: Wie heeft de anderstalige naar het project verwezen? Wanneer is de anderstalige telefonisch bereikbaar? Wat is het land van herkomst? Wat is de geboortedatum? Wat is de verblijfsduur in Nederland? Wat is de schoolopleiding in het land van herkomst? Hoe is de spreekvaardigheid van het Nederlands? Wat is de beschikbaarheid? Waar is de cursus Nederlands gevolgd, of wordt nog gevolgd? En hoelang is de cursus Nederlands gevolgd? Welke talen spreekt de anderstalige? Is de anderstalige bezig met het inburgeringsexamen? Waar kan de ontmoeting plaatsvinden? Eventueel bij de anderstalige thuis? Vraag altijd nog een toelichting van de anderstalige om vrijwilligheid, motivatie, interesses, beroep, werkervaring, status en gezinssituatie vast te stellen. Neem vooral de tijd om het niveau van het Nederlands te bepalen. 14

15 C. Informatie voor anderstaligen Wat is Gilde SamenSpraak? Wij zijn een organisatie van vrijwilligers die anderstaligen helpen bij het beter Nederlands spreken en verstaan. Dus geen les, geen leraren. Meestal gewoon aardige 50-plussers. Het gaat ook niet om hulp bij sociale problemen of hulp bij het huiswerk van kinderen. De locatie voor de gesprekken wordt door u samen bepaald. De gesprekken kunnen bij de begeleider of bij u thuis plaatsvinden. De SamenSpraak-begeleiders zijn vrijwilligers De mensen van SamenSpraak krijgen geen geld. Zij zijn vrijwilliger. Zij vinden het belangrijk én leuk anderstaligen te ontmoeten. In Nederland zijn miljoenen mensen actief als vrijwilliger: in sportverenigingen, in de kerk, bij mensen die hulp nodig hebben. Zij worden zeer gewaardeerd. Voor wie is Gilde SamenSpraak? a. Mensen die zonder tolk met ons kunnen praten b. Mensen die hier willen blijven wonen c. Mensen met een telefoon d. Mensen die in deze gemeente wonen Heeft u tijd? Kunt u iedere week één of twee uur Nederlands praten met de begeleider? Maximaal één jaar De hulp duurt maximaal een jaar. Daarna gaat uw SamenSpraak-begeleider weer met een ander beginnen. Kosten Soms zijn er kosten (niet veel): eenmalig inschrijfgeld, reiskosten als de begeleider naar ú toekomt, kosten van fotokopieën, koffie. U hoort dat bij het eerste gesprek. Beiden tevreden Het is belangrijk dat de SamenSpraak-begeleider en u beide tevreden zijn over het contact. Na drie maanden bespreekt u of u samen doorgaat. Als u niet samen wilt doorgaan, bel ons dan even. Wij zoeken dan voor u een andere SamenSpraak-begeleider. Afspraak is afspraak Nederlanders, dus ook de SamenSpraak-begeleiders, vinden het heel vervelend als u zonder bericht wegblijft of niet thuis bent. Ze zitten op u te wachten, of zij zijn helemaal naar u toegekomen. Als u zonder bericht wegblijft, kan de Samenspraak-begeleider besluiten u niet meer te helpen. 15

16 D. Informatie voor begeleiders Meedoen met Gilde SamenSpraak Gilde SamenSpraak biedt informele hulp aan anderstaligen die beter Nederlands willen leren spreken. Cliënten De cliënten van Gilde SamenSpraak zijn afkomstig uit alle delen van de wereld en kunnen om verschillende redenen in Nederland wonen. Het kan gaan om immigranten of vluchtelingen, men kan hoog- of laagopgeleid zijn, afkomstig zijn uit een cultuur die veel of weinig verschilt van de onze. Sommigen spreken al redelijk goed Nederlands, anderen nog zeer gebrekkig. Eén ding hebben de cliënten gemeen, ze vinden het allemaal prettig in contact te komen met mensen die meestal al een leven lang in Nederland wonen en met wie ze vaak voor het eerst eens rustig, gedurende wat langere tijd, Nederlands kunnen praten. Informele hulp Het gaat om informele hulp bij het beter leren spreken van de Nederlandse taal, niet om echte taallessen. U helpt uw cliënt niet alleen bij het beter leren spreken van de taal maar ook kennis te nemen van onze gewoonten en zich wat meer thuis te voelen in dit deel van de wereld. En wellicht kunt u wat leren van de cultuur en gewoonten van uw cliënt. Aangezien het informele hulp betreft bent u in hoge mate vrij te bepalen hoe u die taalhulp wilt geven. Men kan samen praten aan de keukentafel, door uw woonplaats lopen, een museum, een monument, een winkel bezoeken, veel is mogelijk, maar uw werkwijze hangt natuurlijk ook af van de voorkeur van uw cliënt. Vanzelfsprekend denken wij graag met u mee. U bepaalt zelf waar u elkaar ontmoet: bij u thuis, bij uw cliënt thuis of om en om. Voorbereiding en uitwisselen ervaringen Gedurende een aantal uur vertellen we u meer over SamenSpraak, onze werkwijze en hoe het er in de praktijk aan kan toegaan. In een later stadium verzorgen wij bijeenkomsten waar zaken aan de orde komen als interculturele communicatie en de praktijk van taaloverdracht, gespreksvoering. Om ervaringen met uw collega-begeleiders uit te wisselen, nodigen we u met enige regelmaat uit voor een gezellige en informatieve bijeenkomst. Ook wordt u regelmatig door ons gebeld om te horen hoe het gaat. U kunt ons natuurlijk ook altijd zelf bellen. Vrijwillig maar niet vrijblijvend U verdient geen geld met dit werk. We hopen echter dat het u veel voldoening zal bieden. We gaan ervan uit dat u, afgezien van vakantie, tenminste een jaar lang een dagdeel beschikbaar heeft (meer mag natuurlijk ook!). Dit dagdeel vraagt vaak voorbereiding. Meedoen met Gilde SamenSpraak zal u dus enige tijd en aandacht kosten. U bent altijd vrij een contact te beëindigden wanneer het, om welke reden dan ook, niet klikt tussen u en uw cliënt. Het kan ook zijn dat uw cliënt weinig motivatie toont en u het gevoel heeft weinig resultaat te zien. Laat dit dan zo spoedig mogelijk weten aan de coördinator. Wij zoeken in een dergelijk geval samen met u een andere cliënt. U kunt altijd terugvallen op de coördinator van Gilde SamenSpraak voor advies, overleg etc. 16

17 E. Begeleiderskaart Het kan handig zijn om naast het bemiddelingssysteem een kleine kaartenbak bij te houden waarop de gegevens van de begeleiders (en evt. een pasfoto) vermeld staan. Hierbij een voorbeeld van een begeleiderskaart. Naam + Voorletter: Dhr./Mw. Straat/Postcode: Telefoon: Ingeschreven: pasfoto Waar? 0 thuis 0 bij anderstalige Wanneer? 0 ochtend 0 middag 0 avond Bezwaar tegen reizen? 0 ja 0 nee Aanbieden aan: 0 vrouwen 0 mannen 0 beginners 0 gevorderden 0 laag geschoolden 0 meer geschoolden 17

18 F. Regels en tips van emeritus-hoogleraar R. Appel Gilde SamenSpraak: informele taalverwerving Onderstaande regels, tips zijn afkomstig van R. Appel, emeritus-hoogleraar tweede taalverwerving aan de Universiteit van Amsterdam. Hij maakt onderscheid tussen: 1. Gestuurd een taal leren: met oefeningen en lessen. 2. Ongestuurd een taal leren: zoals kinderen een taal leren. Zonder boeken, maar omringd door mensen die hun best doen met het kind in contact te komen. Bij ongestuurd een taal leren ligt de nadruk op communicatie, op elkaar begrijpen en op de inhoud van de taal. Naar mate mensen meer gemotiveerd zijn om te communiceren met de andere taalgemeenschap zal deze ongestuurde taalverwerving beter gaan. Daarom is het belangrijk een goed contact op te bouwen, vertrouwen te winnen en goed te luisteren naar wat mensen bezighoudt. Probeer ook niet constant te verbeteren. Als mensen bang zijn fouten te maken stagneert de communicatie. Hij vindt de werkwijze van Gilde SamenSpraak een uitstekende formule. Hij dringt er daarom op aan niet in de verleiding te komen om les te gaan geven omdat dat serieuzer, schoolser lijkt. Hij vraagt de begeleiders dat ook vast te houden aan "het samenspreken", "het communiceren". 12 gouden regels: 1. Praat correct maar eenvoudig (spreek geen kindertaal ). 2. Spreek langzaam. 3. Laat woord grenzen horen. 4. Ga niet in op dubbele betekenissen van een woord. Als het kopje (om uit te drinken) aan de orde is, begin dan niet tegelijk over de andere betekenis (hoofdje). 5. Vermijd figuurlijk taalgebruik. Dat zal niet eenvoudig zijn. De taal zit er vol mee: "Hoe loopt het bij jullie?", Een blik op de klok werpen. 6. Beperk je tot één onderwerp, duidelijk afgesproken (en eventueel voorbereid). Men weet dan in welke richting de betekenis van woorden, van het gesprek gaat. 7. Vermijd dat men met ja of nee kan antwoorden (zonder dat duidelijk is of men de vraag begrepen heeft). Dus niet: "Ben je met de tram gekomen?", maar: "Hoe ben je hier gekomen?". 8. Verbeter niet teveel: het gaat om de communicatie, om begrijpen. Demotiveer de mensen niet. 9. Maak zoveel mogelijk impliciete correcties. Zeg niet: "Dat doe je fout", maar herhaal de zin op de juiste manier. Zeg na de opmerking: "Ik maken de afwas", "O, jij doet de afwas". 10. Gebruik, bij beginnelingen, verschillende methodieken. Praat niet alleen. Laat mensen gebruiksvoorwerpen tekenen, aanwijzen, beetpakken. Ga daartoe eens naar een warenhuis, naar een markt, naar een museum etc. Laat mensen handelingen ook verrichten (ik sta op, ik ga zitten, ik geef een hand). 11. Men beheerst een taal sneller passief dan actief. "Hoe heet dat ding (kopje)" is moeilijker dan: "Wijs (temidden van drie voorwerpen) het kopje aan". 12. Tot slot: staar je niet blind op resultaten, productie. Realiseer je dat communicatie met iemand uit de Hollandse samenleving voor de betrokkene vaak al veel betekent. Dat vormt de basis voor verdere contacten en integratie, en taalverwerving. Realiseer je dat bij het leren begrijpen van het Nederlands, de passieve taalverwerking eerst komt en tijd kost. 18

19 G. Tips van begeleiders om te komen tot samenspraak Samen doen Musea bezoeken Winkelen Koken Een rollenspel spelen Vraag- en antwoordspelletjes Fietsen in het park Telefoongesprekken oefenen Scrabble spelen Kleding maken Tijdens een wandeling de leerling dingen laten vragen zoals: Hoe laat is het? en Waar is de bibliotheek? Gespreksonderwerpen Eigen land en Nederland Eigen en zijn/haar leefsituatie Alledaagse dingen Alles in en om de keuken Gebeurtenissen in de gemeente Situaties thuis, op straat en op de markt Spreekwoorden en gezegden Zinnen en woorden die de hele dag gebruikt worden Materiaal Kranten, tijdschriften en buurtblaadjes Boeken: kinderboeken, kookboeken, beeldwoordenboeken Toeristische atlas Gedichtjes van Annie M.G. Schmidt Kinderliedjes, Nederlandse liedjes Foto s Reclamefolders Zelfgemaakte tekeningen Overige tips Een briefwisseling en die vervolgens bespreken en Televisie kijken, radio luisteren Cliënt uw woorden laten herhalen Gesproken taal ondersteunen met gebarentaal Zelf voorlezen, laten voorlezen en dan vragen waar het over ging 19

20 H. Tips voor boeken en sites Boeken Geert Hofstede Allemaal Andersdenkenden, omgaan met cultuurverschillen Joris Luyendijk Een tipje van de sluier (over de islam) Jan Hulstijn, Ruud Stumpel, Bart Bossers en Chris van Veen Nederlands als tweede taal in de volwasseneducatie Vera Berendsen Klank & toon. Basiscursus uitspraak Nederlands Anton Wessels Islam verhalenderwijs Sites Integratie/inburgering Nederlands als tweede taal Over verschillende landen Voor meer boeken en sites, zie ook: 20