De onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica"

Transcriptie

1 ONDERWIJSVISITATIE Industriële wetenschappen: informatica Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloropleiding en masteropleiding Industriële wetenschappen: informatica aan de Vlaamse hogescholen Vlaamse Hogescholenraad 18 december 2009

2 De onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica Ravensteingalerij 27, bus Brussel tel.: info@vlhora.be Exemplaren van dit rapport kunnen tegen betaling verkregen worden op het VLHORA-secretariaat. Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op > evaluatieorgaan > visitatierapporten > huidige visitatieronde Wettelijk depot: D/2009/8696/8 2 Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica

3 voorwoord De visitatiecommissie brengt met dit rapport verslag uit over haar oordelen en de daaraan ten grondslag liggende motivering, conclusies en aanbevelingen die resulteren uit het onderzoek dat zij heeft verricht naar de onderwijskwaliteit van de academisch gerichte bacheloropleiding en masteropleiding Industriële wetenschappen: informatica in Vlaanderen. De visitatiecommissie heeft hierbij de visitatieprocedure Handleiding onderwijsvisitaties VLIR-VLHORA, aangevuld protocol ter ondersteuning van de opleidingen in academisering (Brussel, juni 2007) gevolgd, waarbij zij niet enkel aanbevelingen en suggesties formuleert in het kader van de continue kwaliteitsverbetering van het hoger onderwijs, maar ook een oordeel geeft in het kader van de accreditatie van de opleiding. De visitatie en dit rapport passen in de werkzaamheden van de hogescholen en van de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) met betrekking tot de kwaliteitszorg van het hogescholenonderwijs, zoals bepaald in artikel 93 van decreet van 4 april 2003 betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs. Met dit rapport wordt de bredere samenleving geïnformeerd over de wijze waarop de hogescholen en meer bepaald de betrokken opleiding omgaat met de kwaliteit van haar onderwijs. Toch is het rapport in de eerste plaats bedoeld voor de hogeschool die de opleiding aanbiedt. Op basis van de bevindingen van het rapport kan de hogeschool nu en in de nabije toekomst actie nemen om de kwaliteit van het onderwijs in de opleiding te handhaven en verder te verbeteren. De lezer moet er zich echter terdege bewust van zijn dat het rapport slechts een momentopname biedt van het onderwijs in de opleiding en dat de rapportering van de visitatiecommissie slechts één fase is in het proces van kwaliteitszorg. De VLHORA dankt allen die meegewerkt hebben aan het welslagen van dit proces van zelfevaluatie en visitatie. De visitatie was niet mogelijk geweest zonder de inzet van al wie binnen de hogeschool betrokken was bij de voorbereiding en de uitvoering ervan. Tevens is de VLHORA dank verschuldigd aan de voorzitter, de leden en de secretaris van de visitatiecommissie voor de betrokkenheid en deskundige inzet waarmee zij hun opdracht hebben uitgevoerd. Marc Vandewalle secretaris-generaal Toon Martens voorzitter Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica 3

4 inhoudsopgave voorwoord... 3 inhoudsopgave... 4 deel Hoofdstuk 1 De Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica Inleiding De betrokken opleidingen De visitatiecommissie Samenstelling Taakomschrijving Werkwijze Oordeelsvorming Indeling van het rapport Hoofdstuk 2 Het domeinspecifiek referentiekader Domeinspecifieke competenties voor de bachelor in de industriële wetenschappen: informatica Domeinspecifiek competenties voor de master in de industriële wetenschappen: informatica deel Hoofdstuk 1 Hogeschool Gent bijlagen Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica

5 deel 1 Algemeen deel Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen:informatica 5

6 6 Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatice

7 Hoofdstuk 1 De Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica 1.1 Inleiding In dit rapport brengt de visitatiecommissie verslag uit van haar bevindingen over de onderwijskwaliteit van de academisch gerichte bacheloropleiding en de masteropleiding Industriële wetenschappen: informatica, die zij in november 2008 in opdracht van de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) heeft onderzocht. Dit initiatief past in de werkzaamheden van de hogescholen en van de VLHORA met betrekking tot de kwaliteitszorg van het hogescholenonderwijs, zoals bepaald in artikel 93 van het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 4 april 2003 betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen. 1.2 De betrokken opleidingen De opleiding Industriële wetenschappen: informatica wordt door één hogeschool aangeboden. De visitatiecommissie bezocht op: - 4, 5 en 6 november 2008 Hogeschool Gent 1.3 De visitatiecommissie Samenstelling De visitatiecommissie werd samengesteld conform de procedure van de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR- VLHORA, aangevuld protocol ter ondersteuning van de opleidingen in academisering, Brussel juni Meer in het bijzonder werden de richtlijnen van de Erkenningscommissie Hoger Onderwijs met betrekking tot de onafhankelijkheid van de commissieleden opgevolgd. De visitatiecommissie werd samengesteld door het bestuursorgaan van de VLHORA in zijn vergadering van 11 januari 2008 en door het bestuursorgaan van de VLIR in de vergadering van 10 januari De visitatiecommissie: Voorzitter en domeindeskundige: Onderwijsdeskundige: Domeindeskundige: Domeindeskundige: Student: Paul Lagasse Guido Cuyvers Viviane Jonckers Frank Elewaut Jan Fabry Voor een kort curriculum vitae van de commissieleden, zie bijlage 1. Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica 7

8 Vanuit de VLHORA werden een projectbegeleider en een secretaris aangesteld. Voor de visitatie van de opleiding Industriële wetenschappen: informatica was dit: Projectbegeleider: Klara De Wilde Secretaris: Hogeschool Gent Filip Lammens Vanuit de VLIR werd Pieter-Jan Van de Velde aangesteld als waarnemer voor deze visitatie Taakomschrijving De commissie geeft op basis van het zelfevaluatierapport van de opleiding en de gesprekken ter plaatse: - een oordeel over de onderwerpen en facetten uit het accreditatiekader van de NVAO; - een integraal oordeel over de opleiding; - suggesties om waar mogelijk te komen tot kwaliteitsverbetering Werkwijze De visitatie van de opleiding Industriële wetenschappen: informatica aan de Hogeschool Gent gebeurde conform de werkwijze zoals die is vastgelegd in de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR-VLHORA, aangevuld protocol ter ondersteuning van de opleidingen in academisering, Brussel juni Voor de beschrijving van de werkwijze van de visitatiecommissie worden vier fasen onderscheiden. - fase 1, de installatie van de commissie; - fase 2, de voorbereiding; - fase 3, het visitatiebezoek; - fase 4, de schriftelijke rapportering. Fase 1 De installatie van de visitatiecommissie Op 13 maart 2008 werd de visitatiecommissie officieel geïnstalleerd. De installatievergadering stond in het kader van een kennismaking, een gedetailleerde bespreking van het visitatieproces aan de hand van de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR-VLHORA, aangevuld protocol ter ondersteuning van de opleidingen in academisering, Brussel juni 2007 en een toelichting van het ontwerp van het domeinspecifiek referentiekader. Daarnaast werd een aantal praktische afspraken gemaakt, onder meer met betrekking tot het bezoekschema, de bezoekdagen en de te lezen eindwerken en/of stageverslagen. 8 Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatice

9 Fase 2 De voorbereiding De visitatiecommissie heeft een domeinspecifiek referentiekader voor de opleiding opgesteld en aan de opleiding bezorgd. Elk commissielid heeft het zelfevaluatierapport en de bijlagen bestudeerd, de geselecteerde eindwerken gelezen en zijn/haar argumenten, vragen en voorlopig oordeel vastgelegd in een checklist, waarvan de secretaris een synthese heeft gemaakt. De synthese werd uitvoerig besproken en beargumenteerd door de commissieleden. Op basis van de bespreking en de door de commissieleden opgestuurde vragenlijsten, inventariseerde de secretaris kernpunten en prioriteiten voor de gesprekken en het materialenonderzoek bij de visitatie. Fase 3 Het visitatiebezoek De VLHORA heeft een bezoekschema ontwikkeld dat desgevallend aangepast werd aan de specifieke situatie van de opleiding. Het bezoekschema is opgenomen als bijlage 3. Tijdens de visitatie werd gesproken met een representatieve vertegenwoordiging van alle geledingen die bij de opleiding betrokken zijn. Tijdens de visitatie werd bijkomend informatiemateriaal bestudeerd en werd een bezoek gebracht aan de instelling met het oog op de beoordeling van de accommodaties en de voorzieningen voor de studenten. Tijdens het visitatiebezoek werd voor de verdere bevraging gebruik gemaakt van de synthese van de checklist en de vragenlijsten. Binnen het bezoekprogramma werden een aantal overlegmomenten voor de commissieleden voorzien om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen)oordelen. Na de gesprekken met de vertegenwoordigers van de opleiding hebben de visitatieleden hun definitief (tussen)oordeel per facet en per onderwerp gegeven. Op het einde van het visitatiebezoek heeft de voorzitter een korte mondelinge rapportering gegeven van de ervaringen en bevindingen van de visitatiecommissie, zonder expliciete en inhoudelijk waarderende oordelen uit te spreken. Fase 4 De schriftelijke rapportering De secretaris heeft in samenspraak met de voorzitter en de commissieleden, op basis van het zelfevaluatierapport, de checklisten en de motiveringen gebaseerd op het visitatiebezoek, een ontwerp opleidingsrapport opgesteld. Het ontwerprapport geeft per onderwerp en per facet het oordeel en de motivering van de visitatiecommissie weer. Daarnaast werden - waar wenselijk en/of noodzakelijk - aandachtspunten en eventuele aanbevelingen voor verbetering geformuleerd. Het ontwerp opleidingsrapport werd aan de hogeschool gezonden voor een reactie tijdens de eerste terugmelding. De reactie van de opleiding op het ontwerp opleidingsrapport werd door de commissie in een slotvergadering besproken. Het antwoord van de visitatiecommissie op de reactie van de opleiding en het definitieve opleidingsrapport werd aan de hogeschool toegezonden met de tweede terugmelding. Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatica 9

10 Het definitieve opleidingsrapport werd samengebracht in het voorliggende visitatierapport van de academisch gerichte bacheloropleiding en masteropleiding Industriële wetenschappen: informatica Oordeelsvorming De commissie legt in een eerste fase een oordeel per facet vast. Daarna legt de commissie een oordeel per onderwerp vast op basis van de oordelen van de facetten die van het onderwerp deel uitmaken. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een overzicht gegeven van de oordelen per facet. In geval van een compensatie van facetten, wordt het oordeel op onderwerpniveau gevolgd door een motivering en aangevuld met de weging die de commissie hanteerde in de oordeelsvorming op onderwerpniveau. In de overige gevallen wordt voor de motivering van het oordeel op onderwerpniveau verwezen naar de argumentatie bij de facetten. De oordelen per facet en per onderwerp hebben betrekking op alle locaties, afstudeerrichtingen en varianten. Daar waar er een onderscheid in het oordeel per afstudeerrichting en/of locatie en/of variant nodig is, wordt dit aangegeven in het rapport. De commissie houdt in haar beoordeling rekening met accenten die de opleiding eventueel zelf legt, met het domeinspecifiek referentiekader en met de benchmarking ten opzichte van de gelijkaardige opleidingen in andere instellingen van hoger onderwijs. Alle oordelen en wegingen volgen de beslisregels zoals geformuleerd in de Handleiding onderwijsvisitaties VLIR VLHORA van februari Op het niveau van de facetten volgen de oordelen een vierpuntenschaal: onvoldoende, voldoende, goed en excellent. Op het niveau van de onderwerpen en op het niveau van de opleiding in haar geheel geeft de commissie een antwoord op de vraag of er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn. Hierbij kan het oordeel voldoende of onvoldoende luiden. 1.4 Indeling van het rapport Het rapport bestaat uit twee delen. In het eerste deel, hoofdstuk 2, beschrijft de visitatiecommissie het domeinspecifiek referentiekader op basis waarvan zij de gevisiteerde opleiding heeft beoordeeld. In het tweede deel van het rapport brengt de commissie verslag uit over de gevisiteerde opleiding. 10 Onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: informatice

11 Hoofdstuk 2 Het domeinspecifiek referentiekader 2.1 Domeinspecifieke competenties voor de bachelor in de industriële wetenschappen: informatica Gehanteerde input - Referentiekaders van de opleidingen - Hogeschool Gent - Omvormingsdossier - Decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen ( ) ( - Brondocumenten onderschreven door het werkveld VLOR, Studie 108 Opleidingsprofiel Industriële Wetenschappen eerste cyclus (1998) ( VLOR, Studie 026 Beroepsprofiel industrieel ingenieur (1997) ( - Werkvelddocumenten - Competentieprofiel van de Industrieel Ingenieur: Memorandum Vlaamse Ingenieurskamer (juni 2005) ( Domeinspecifieke competenties - Inleidende nota De opleiding tot academische bachelor in de industriële wetenschappen: Informatica is een opleiding die specifiek bedoeld is als voorbereiding op de masteropleiding. De competenties van de academische bachelor zijn de begincompetenties van de master in de Industriële wetenschappen: informatica. Aangezien verschillende uiteenlopende functiecategorieën kunnen ingevuld worden door de masters, is een voldoende brede basisopleiding noodzakelijk. De academische bacheloropleiding is daarom deels polyvalent opgevat zodat de masters later kunnen terugvallen op een brede basiskennis en als master efficiënt diverse functies voor informaticaspecialisten kunnen uitvoeren. - Domeinspecifieke competenties In staat zijn om blijvend kritisch, creatief en wetenschappelijk te denken en te redeneren. In staat zijn om relevante wetenschappelijke en technische informatie adequaat te verzamelen en te verwerken. In staat zijn om eenvoudige managementtaken te kunnen uitvoeren. In staat zijn om informatie, ideeën, problemen en oplossingen in het bijzonder wetenschappelijke en technische adequaat te communiceren en te rapporteren zowel aan leken als aan specialisten. In staat zijn om problemen in teamverband adequaat te bespreken en op te lossen. In staat zijn om milieu, kwaliteits en veiligheidsbewust te handelen. In staat zijn om op een conceptuele en abstracte manier te redeneren. In staat zijn op een zelfstandige manier competenties verder te ontwikkelen. Algemeen wetenschappelijke competenties (onderzoekende houding, toepassen van onderzoeksmethoden en technieken, ) In staat zijn om onderzoeksmethoden en technieken adequaat aan te wenden ook binnen een onzekere context. Domeinspecifiek referentiekader 11

12 In staat zijn om adequaat te reflecteren op maatschappelijke, wetenschappelijke en ethische problemen. In staat zijn om onderzoek probleemgestuurd te initiëren. Algemene ingenieurscompetenties (basisopdrachten uit technische vakgebieden zelfstandiguitvoeren, praktische engineeringsproblemen oplossen, ) In staat zijn om wetenschappelijkdisciplinaire inzichten zelfstandig en in teamverband toe te passen op wetenschappelijke en/of ingenieurstechnische problemen. In staat zijn om relevante bestaande en nieuwe technologieën en/of theorieën te assimileren, te implementeren en te gebruiken. In staat zijn om inzichtelijke verbanden te leggen tussen verschillende wetenschappelijke disciplines om technische problemen en processen te begrijpen. In staat zijn om relevantie kwaliteitszorgprocessen te integreren in de dagelijkse werking. In staat zijn om kennis en inzicht te verwerven in de basistheorie van combinatoriek, eindige velden en grafen, met het oog op de toepassing in specifieke domeinen. In zijn om theoretische en praktische inzichten uit de verschillende aanverwante wetenschappelijke disciplines (wiskunde, mechanica, elektriciteit, fluïdomechanica, thermodynamica, sterkteleer, elektronica, chemie, fysica, informatica) correct te hanteren binnen ingenieurswetenschappelijke probleemstellingen. In staat zijn om bedrijfseconomisch cijfermateriaal te kunnen interpreteren. In staat zijn om communicatietechnieken, zowel schriftelijk als mondeling, adequaat te interpreteren en toe te passen. In staat zijn om principes van softwareontwerp toe te passen met het oog op productie, onderhoud en kwaliteit. In staat zijn om verschillende vormen van hedendaagse programmeertechnieken, omgevingen en - talen in theorie te kunnen verwerven en die vlot in de praktijk te kunnen toepassen. In staat zijn om moderne bedrijfssystemen te gebruiken, beheren en onderhouden. In staat zijn om zowel kleinals grootschalige netwerken op te zetten, te beheren en te onderhouden. In staat zijn om met de kennis van de architectuur en de componenten van moderne computersystemen de hardware te programmeren. In staat zijn om klein- en grootschalige gegevensbanken op te zetten en te onderhouden. In staat zijn om basisalgoritmen en gegevensstructuren te implementeren en toe te passen. 12 Domeinspecifiek referentiekader

13 2.2 Domeinspecifiek competenties voor de master in de industriële wetenschappen: informatica Gehanteerde input Referentiekaders van de opleidingen Hogeschool Gent Omvormingsdossier Wettelijke bronnen Decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen ( ) ( Brondocumenten onderschreven door het werkveld VLOR, Studie 108 Opleidingsprofiel Industriële Wetenschappen eerste cyclus (1998) ( VLOR, Studie 026 Beroepsprofiel industrieel ingenieur (1997) ( Werkvelddocumenten Competentieprofiel van de Industrieel Ingenieur: Memorandum Vlaamse Ingenieurskamer (juni 2005) ( Domeinspecifieke competenties Inleidende nota De opleiding master in de Industriële wetenschappen: informatica beoogt de competenties verworven inde bacheloropleiding verder uit te breiden en uit te diepen, en mensen te vormen die in staat zijn tot het verrichten van zelfstandig onderzoek en tot het uitoefenen van een functie in de bedrijfswereld als industrieel ingenieur in de informatica. De afgestudeerde masters moeten in staat zijn om moeilijke technische en wetenschappelijke problemen zelfstandig aan te pakken en op te lossen. De opleiding is dus gebaseerd op de fundamentele technische en wetenschappelijke kennis binnen het gebied van de informatica en brengt een algemene visie aan die de afgestudeerde master in staat stelt om mee te evolueren in dit snel veranderend gebied. Domeinspecifieke competenties Algemene competenties op een gevorderd niveau (beheersen wetenschappelijke basiskennis, denken redeneervaardigheid, verwerken informatie, ) In staat zijn om blijvend creatief en wetenschappelijk te denken, te oordelen en te handelen. In staat zijn om relevante wetenschappelijke en technische informatie adequaat te verzamelen en te verwerken. In staat zijn complexe problemen adequaat op te lossen. Domeinspecifiek referentiekader 13

14 In staat zijn om adequaat te communiceren over het eigen onderzoek en probleemoplossingen zowel met leken als met vakgenoten. In staat zijn om met de nodige kritische zelfreflectie te oordelen en te handelen binnen een onzekere context. Algemeen wetenschappelijke competenties op een gevorderd niveau (onderzoekende houding, toepassen van onderzoeksmethoden en technieken, ) In staat zijn om onderzoeksmethoden en technologieën adequaat aan te wenden en te ontwikkelen. In staat zijn om wetenschappelijke paradigma's binnen hun grenzen toe te passen. In staat zijn om kennis en inzichten uit te breiden op een creatieve en originele wijze. In staat zijn om samen te werken in een multidisciplinaire omgeving. In staat zijn om op een conceptuele en abstracte manier te redeneren. In staat zijn op een zelfstandige manier competenties verder te ontwikkelen. Algemene ingenieurscompetenties op een gevorderd niveau (basisopdrachten uit technische vakgebieden zelfstandig uitvoeren, praktische engineeringproblemen oplossen, ) In staat zijn om wetenschappelijkdisciplinaire inzichten toe te passen op complexe ingenieurstechnische problemen. In staat zijn om relevante nieuwe technologieën en/of theorieën te leren kennen, te assimileren, te implementeren en te gebruiken. In staat zijn om te ontwerpen, te onderzoeken, te analyseren en te diagnosticeren. In staat zijn om onderzoeksopdrachten zelfstandig uit te voeren op het niveau van een beginnend onderzoeker. Specifieke competenties (disciplinegebonden, beroepsspecifiek) In staat zijn om principes van gevorderd softwareontwerp toe te passen met het oog op productie, onderhoud en kwaliteit. In staat zijn om verschillende vormen van hedendaagse programmeertechnieken, omgevingen en - talen in theorie te kunnen verwerven en die vlot in de praktijk te kunnen toepassen. In staat zijn om moderne bedrijfssystemen op een gevorderde manier te beheren en te onderhouden. In staat zijn om zowel klein als grootschalige netwerken op te zetten, te beheren en te onderhouden. In staat zijn om moderne bedrijfssystemen op een gevorderde manier te beheren en onderhouden door het gebruik van domeinen, directory services, policies, scripting en replicatietechnieken. In staat zijn om met de modernste technologieën grootschalige dynamische webapplicaties te ontwikkelen. 14 Domeinspecifiek referentiekader

15 In staat zijn om gevorderde en meer specifieke algoritmen en gegevensstructuren te implementeren en toe te passen. In staat zijn om de technieken van georganiseerd softwareontwerp, zoals gebruikt in softwarebedrijven en grotere informatica afdelingen te begrijpen en toe te passen. In staat zijn om kennis en inzicht te verwerven in de domeinen van het wetenschappelijk onderzoek in de moderne informatica. Domeinspecifiek referentiekader 15

16 16 Opleidingsrapport

17 deel 2 Opleidingsrapport Opleidingsrapport 17

18 18 Opleidingsrapport Hogeschool Gent

19 Hoofdstuk 1 Hogeschool Gent Algemene toelichting bij de academisch gerichte bacheloropleiding en de masteropleiding in de industriële wetenschappen: informatica aan de Hogeschool Gent De academisch gerichte bacheloropleiding en masteropleiding in de industriële wetenschappen: informatica is een unieke opleiding in Vlaanderen die wordt georganiseerd door de Hogeschool Gent. Deze hogeschool biedt zowel professionele bacheloropleidingen als academische bachelor- en masteropleidingen aan en dit binnen diverse studiegebieden: architectuur, biotechniek, gezondheidszorg, handelswetenschappen en bedrijfskunde, industriële wetenschappen en technologie, audiovisuele en beeldende kunst, muziek en dramatische kunst, sociaal-agogisch werk, onderwijs en toegepaste taalkunde. In totaal beschikt de Hogeschool Gent over 11 campussen, verspreid over Gent, Aalst en Melle. De Hogeschool Gent behoort tot de Associatie Universiteit Gent. De andere partners zijn de Universiteit Gent, de Hogeschool West-Vlaanderen en de Arteveldehogeschool. De opleiding industriële wetenschappen: informatica wordt aangeboden in het departement toegepaste ingenieurswetenschappen. Dit departement biedt enkel academisch gerichte bacheloropleidingen en masteropleidinge aan, alsook een aantal schakelprogramma s. Het departement biedt ook nog volgende academisch gerichte bacheloropleidingen aan: industriële wetenschappen: bouwkunde, chemie, elektronica-ict, elektromechanica en textieltechnologie. Daarnaast worden volgende masteropleidingen aangeboden: industriële: wetenschappen biochemie, chemie, bouwkunde, elektronica-ict, elektromechanica, elektrotechniek, landmeten en textieltechnologie. Het departement is de verzameling van opleidingen tot industrieel ingenieur die vóór de fusie van 1995 ingericht werden aan de toenmalige Industriële Hogescholen BME en CTL met uitzondering van de opleiding tot industrieel ingenieur in de landbouw en biotechnologische wetenschappen die na de fusie ondergebracht werd in een apart departement. De benaming Industriële Wetenschappen BME-CTL van het departement die sedert de fusie van 1995 gangbaar was, werd in 2006 veranderd in de huidige benaming Toegepaste Ingenieurswetenschappen. Tot de recente BAMA-hervorming was de opleiding industrieel ingenieur informatica een twee-cycli opleiding van academisch niveau, bestaande uit twee kandidatuurs- en twee ingenieursjaren (naar deze structuur wordt verder verwezen met klassieke structuur ). De kandidatuursjaren leidden tot het polyvalente diploma van kandidaat in de industriële wetenschappen dat toegang verschafte tot om het even welke verdere opleiding tot industrieel ingenieur. De opleiding werd opgericht in Door de invoering van de BAMA-structuur werd de opleiding omgevormd tot de huidige driejarige academisch gerichte bacheloropleiding in de industriële wetenschappen: informatica, gevolgd door de eenjarige masteropleiding in de industriële wetenschappen: informatica. Opleidingsrapport Hogeschool Gent 19

20 Onderwerp 1 Doelstellingen van de opleiding Facet 1.1 Niveau en oriëntatie van de academisch gerichte bachelor en master Beoordelingscriteria academisch gerichte bachelor: De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot: - het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken van informatie, het vermogen tot kritische reflectie, creativiteit, het kunnen uitvoeren van eenvoudige managementtaken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren; - het beheersen van algemene wetenschappelijke competenties als een onderzoekende houding, kennis hebben van onderzoeksmethoden en technieken en deze adequaat kunnen toepassen, het vermogen om de relevante data te verzamelen die een oordeelsvorming over maatschappelijke, wetenschappelijke en ethische vraagstukken kunnen sturen, een appreciatie van de onzekerheid, de ambiguïteit en de grenzen van de kennis en de vaardigheid tot het probleemgestuurd initiëren van onderzoek; - het begrip van de wetenschappelijk-disciplinaire basiskennis eigen aan een bepaald domein van de wetenschappen of de kunsten, een systematische kennis van de kernelementen van een discipline met inbegrip van het verwerven van coherente en gedetailleerde kennis deels geïnspireerd door de nieuwste ontwikkelingen van de discipline en een begrip van de structuur van het vakgebied en de samenhang met andere vakgebieden. Beoordelingscriteria master: De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot: - het beheersen van algemene competenties op een gevorderd niveau als het vermogen om op een wetenschappelijke wijze te denken en te handelen, het om kunnen gaan met complexe problemen, het kunnen reflecteren op het eigen denken en werken en het kunnen vertalen van die reflectie naar de ontwikkeling van meer adequate oplossingen, het vermogen tot het communiceren van het eigen onderzoek en probleemoplossingen met vakgenoten en leken en het vermogen tot oordeelsvorming in een onzekere context; - het beheersen van algemene wetenschappelijke competenties op een gevorderd niveau als het kunnen gebruiken van methoden en technieken in onderzoek, het kunnen ontwerpen van onderzoek, het kunnen toepassen van paradigma s in het domein van de wetenschappen of kunsten en het kunnen aanduiden van de grenzen van paradigma s, het vermogen tot originaliteit en creativiteit met het oog op het continu uitbreiden van de kennis en inzichten en het samen kunnen werken in een multidisciplinaire omgeving; - een gevorderd begrip en inzicht in de wetenschappelijk-disciplinaire kennis eigen aan een bepaald domein van de wetenschappen of de kunsten, inzicht hebben in de nieuwste kennis van het vakgebied of delen ervan, in staat zijn om de wijze waarop de theorievorming beweegt te volgen en te interpreteren, in staat zijn om in een of enkele delen van het vakgebied een originele bijdrage aan de kennis te leveren en het bezitten van specifieke bij het vakgebied horende vaardigheden als ontwerpen, onderzoeken, analyseren en diagnosticeren; - hetzij het beheersen van de competenties nodig voor het zelfstandig kunnen verrichten van wetenschappelijk onderzoek of de zelfstandige beoefening van de kunsten op het niveau van een beginnend onderzoeker of kunstenaar, hetzij het beheersen van de algemene en specifieke beroepsgerichte competenties nodig voor de zelfstandige aanwending van wetenschappelijke of artistieke kennis op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. Oordeel van de visitatiecommissie: goed 20 Opleidingsrapport Hogeschool Gent

21 De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon uit de gesprekken met de directie vaststellen dat de opleiding werd hervormd naar een BAMAstructuur op basis van drie centrale doelstellingen. Vooreerst wou de opleiding een academisch niveau behalen dat zowel een waardevol diploma als een vlotte doorstroom naar een masteropleiding garandeert. Daarnaast heeft de opleiding de wetenschappelijke oriëntatie van de opleiding herdacht. Reeds in de bachelorjaren confronteert men studenten met een wetenschappelijke basiskennis, daarna moeten ze in de master zelfstandig onderzoek uitvoeren. Tot slot heeft de opleiding aandacht voor haar positionering ten opzichte van andere academische en professionele informaticagerelateerde bachelor- en masteropleidingen. Door het behouden van sommige elementen van de oude opleiding wenst men het unieke karakter van de opleiding te bewaren. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat de opleiding zich grondig bewust is van haar unieke positie en dat ze deze op een adequate manier heeft vastgelegd in de doelstellingen. De bacheloropleiding heeft een duidelijke finaliteit: de instap in het werkveld. Ze vormt tevens een degelijke voorbereiding op de masteropleiding. In de bacheloropleiding krijgen studenten een brede basiskennis mee op gebied van de ingenieurswetenschappen. Dit houdt onder meer verband met de brede waaier aan functies die de afgestudeerden in het werkveld kunnen vervullen. Naast deze specifieke competenties wordt ook aandacht besteedt aan communicatie, presentatie en rapportering. De opleiding hecht bovendien belang aan maatschappelijke, wetenschappelijke en ethische reflecties. Verder komen ook tal van domeinspecifieke en technische aspecten aan bod. In de bacheloropleiding leert men studenten beginnende onderzoeksvaardigheden. Een vakoverschrijdend eindproject vormt het sluitstuk van de bacheloropleiding. De commissie kon uit de gesprekken duidelijk afleiden dat de masteropleiding de verworven competenties uit de bacheloropleiding verder uitdiept. De opleiding is gebaseerd op fundamentele technische en wetenschappelijke kennis. Afgestudeerden moeten in staat zijn wetenschappelijk onderzoek uit te voeren en als industrieel ingenieur informatica aan de slag te gaan in de bedrijfswereld. Masterstudenten moeten op zelfstandige basis evoluties in het vakgebied kunnen opvolgen en moeilijke technische problemen oplossen. De masteropleiding vormt bovendien een voorbereiding op doctoraatsonderzoek. De masterproef vormt het sluitstuk van de masteropleiding. Hieraan stelt men duidelijke eisen inzake originaliteit, kwaliteit en moeilijkheidsgraad. De commissie kon uit de gesprekken met het werkveld concluderen dat er bij de opmaak van het programma rekening is gehouden met hun wensen. In de opleiding is een duidelijke internationale component aanwezig. De algemene doelstellingen komen overeen met de algemene eisen van het internationale werkveld. Afgestudeerden kunnen probleemloos een ingenieursfunctie vervullen in het buitenland of in een internationaal bedrijf. De opleiding participeert in het wereldwijde samenwerkingsverband CDIO. Dit project is gericht op de ontwikkeling van nieuwe educatieve concepten voor ingenieursopleidingen waarbij aspecten inzake "Conceive - Design - Implement - Operate" centraal staan. Het vakoverschrijdende CDIO-project in het eerste bachelorjaar, waarbij studenten een nieuw toestel ontwerpen, bouwen en testen, is een duidelijke implementatie van dit concept in de opleiding. Daarnaast werkt men in de opleiding ook met Engelstalige handboeken en handleidingen. De opleiding biedt de mogelijkheid tot internationale studentenuitwisseling. In het derde jaar organiseert men bedrijfsbezoeken aan internationaal werkzame bedrijven. In het laatste jaar organiseert de opleiding een optionele buitenlandse studiereis waarbij men eveneens bedrijven bezoekt. De commissie apprecieert de inspanningen die de opleiding levert voor de internationalisering, maar kon uit de gesprekken en documenten afleiden dat er nog veel opportuniteiten onbenut blijven. Naast internationalisering en vakgebonden competenties schenkt de opleiding ook aandacht aan algemenere vaardigheden en attitudes omrent communicatie, samenwerking, probleemoplossend denken en levenslang leren. Competent handelen is het doel van elk opleidingsonderdeel. Alle competenties zijn opgenomen in een competentielijst en een kruistabel. Op die manier wordt de complementariteit van opleidingsonderdelen inzake competenties bewaakt. Het projectonderwijs van de opleiding ondersteunt het competentiegericht leren. Bij de beoordeling is eveneens aandacht voor competenties. Opleidingsrapport Hogeschool Gent 21

22 De opleidingsdoelstellingen worden via de elektronische leeromgeving van de school verspreid. Docenten bespreken deze doelstellingen op vakgroepvergaderingen en vergaderingen van de opleidingscommissie. Uitgebreide informatie over opleidingsonderdelen wordt via de ECTS-fiches aan de studenten bezorgd. Deze kan men raadplegen via de websites van de hogeschool en het departement. Eerstejaarsstudenten krijgen bovendien een cd-rom met deze fiches. Ze zijn ook terug te vinden op de elektronische leeromgeving. De studiefiches moeten opgenomen worden in de cursussen en besproken worden tijdens de eerste les van een nieuw opleidingsonderdeel. Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan de studenten en docenten tot een grotere internationale gerichtheid te stimuleren. Facet 1.2 Domeinspecifieke eisen Beoordelingscriteria: - De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake. - Voor academisch gerichte bacheloropleidingen en masteropleidingen zijn de eindkwalificaties ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke en/of artistieke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de praktijk in het relevante beroepenveld. Oordeel van de visitatiecommissie: goed De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon uit de documenten afleiden dat het domeinspecifiek referentiekader van de opleiding tot stand kwam op basis van het beroeps- en opleidingsprofiel van de opleiding. Dit laatste werd ontwikkeld door de vakgroep informatica in samenwerking met een resonantiecommissie met vertegenwoordigers uit het werkveld. De beroeps- en competentieprofielen van de Vlaamse onderwijsraad (VLOR) en de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) waren eveneens een belangrijke inspiratiebron. Deze documenten werden aangevuld met informatie uit bevragingen bij de studenten, de alumni, het werkveld, personeel en aanverwante opleidingen in binnen- en buitenland. De doelstellingen van de opleiding werden opgesteld conform artikel 58 van het structuurdecreet, het domeinspecifiek referentiekader van de opleiding. Men liet zich verder ook inspireren door de Dublindescriptoren. De commissie kon vaststellen dat de bepalingen van het artikel zowel voor de bachelor als voor de master oordeelkundig werden vertaald naar de eigen opleiding en aangevuld met eigen specifieke competenties. Ze hielden rekening met de noodzaken van het werkveld en met de positionering ten opzichte van andere opleidingen. De opleiding heeft voor alle niveaus algemene competenties geformuleerd, zoals het beheersen van wetenschappelijke basiskennis, denk- en redeneervaardigheid en het verwerken van informatie. Deze zijn aangevuld met algemeen wetenschappelijke competenties zoals het aannemen van een onderzoekende attitude en het kunnen toepassen van onderzoeksmethoden en technieken. Zij definieerden bovendien algemene ingenieurscompetenties waaronder het zelfstandig kunnen uitvoeren van basisopdrachten uit technische vakgebieden en het praktisch oplossen van engineeringsproblemen. Tot slot zijn er ook specifieke 22 Opleidingsrapport Hogeschool Gent

23 beroepsspecifieke en disciplinegebonden competenties opgenomen in het domeinspecifiek referentiekader. De opleiding heeft daartoe een aantal competenties afgestemd met het brede veld van de ingenieurswetenschappen en bijkomende competenties geformuleerd die specifiek op de opleiding informatica van toepassing zijn. De opleiding streeft naar een verwerving van onder meer wetenschappelijke, sociale, morele, ethische en economische competenties. Uit analyse blijkt dat alumni terecht komen in diverse functiecategorieën: ontwikkelaar, beheerder, analist, verkoop, helpdesk, instructeur en architect. In kleinere bedrijven combineert een medewerker vaak meerdere categorieën. Elke functie vereist een specifieke set van competenties. De master in de industriële wetenschappen: informatica wordt polyvalent voorbereid op de instap in het werkveld. De bachelor krijgt 90 studiepunten algemene en 90 studiepunten informaticavakken. De masterstudent wordt zowel technisch als operationeel geschoold zodat hij beheer, ontwerp en ontwikkeling van systemen op zich kan nemen. Hij kan zowel analyseren als programmeren en stelt zich daarmee tussen de professionele bachelor en de universitaire master op. Vanuit deze achtergrond kan hij doorstromen naar een leidinggevende functie. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat de opleiding zich bewust is van haar positionering ten overstaan van andere opleidingen en dat zij dit adequaat vertaald heeft in het domeinspecifiek referentiekader. De toepassingsgerichtheid in combinatie met de technische achtergrond wordt door diverse stakeholders geapprecieerd. Aanbevelingen ter verbetering: / Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende Op basis van de oordelen over: facet 1.1, niveau en oriëntatie: facet 1.2, domeinspecifieke eisen: goed goed is de visitatiecommissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn. Opleidingsrapport Hogeschool Gent 23

24 Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma Beoordelingscriteria: - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Oordeel van de visitatiecommissie: goed De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Het curriculum van de opleiding werd uitgewerkt op basis van de eerder geformuleerde doelstellingen en de daarin nagestreefde eindcompetenties. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat het programma ook consequent met de doelstellingen is opgesteld. Onder invloed van het academiseringsproces werd een grotere nadruk gelegd op de relatie tussen onderzoek en onderwijs. Er is een duidelijke koppeling tussen de opleidingsonderdelen en de competenties. Op basis van de kruistabel die aangeeft welke competenties in welk opleidingsonderdeel voorkomen werden de studiefiches en concrete vakinhouden uitgewerkt. De opleidingscommissie ziet er op toe dat de inhoud en het niveau voldoen aan de vooropgestelde eindkwalificaties. De concrete invulling is de verantwoordelijkheid van de individuele docent. Bij de bewaking van deze kwaliteit kijkt men naar het niveau en de verwachte competenties, maar ook naar faciliterende factoren als het cursusmateriaal, de onderwijsvorm, de evaluatievorm en de geschatte studiekost en -tijd van het opleidingsonderdeel. Al deze informatie wordt aan de studenten bezorgd door middel van de studiefiche die voor elk opleidingsonderdeel is opgemaakt. De commissie kon uit de studiefiches en de bijbehorende kruistabel opmaken dat de opleiding werkt op een competentiegerichte manier. Het academiseringsproces heeft binnen de opleiding geleid tot een grotere aandacht voor de vorming van onderzoekscompetenties. De opleiding is vertrokken van het structuurdecreet en heeft op basis hiervan een aantal competentielijnen uitgetekend. Er zijn in totaal zes wetenschappelijke en domeinspecifieke lijnen: de wiskundig-wetenschappelijke, de technisch-wetenschappelijke, bedrijfsbeheer, programmeertechnieken- en ontwerp, besturingssystemen/computernetwerken en hardware. Binnen de opleiding zijn er diverse disciplineoverschrijdende elementen aanwezig. De commissie kon vaststellen dat ze bijdragen tot het aanleren van de gewenste competenties. De competentielijnen zorgen voor een nauwe band tussen de individuele opleidingsonderdelen. In het CDIO-project komen studenten in aanraking met engineering en moeten zij mechanische, bouwkundige, wiskundige en fysische aspecten combineren. Daarnaast zijn er ook opleidingsonderdelen die zich richten op management en dus breder zijn dan de typische ingenieursopleiding. Via de keuzevakken kunnen de studenten bovendien opleidingonderdelen volgen bij alle associatiepartners. Op die manier kan een student zijn eigen horizon aanzienlijk verruimen. In het derde bachelorjaar is er een vakoverschrijdend eindproject. De studenten realiseren in dit project een clientservertoepassing met een grafische interface. Zo benadrukt de opleiding de samenhang tussen verschillende vakken en legt men via de rapportage de link met niet-technische aspecten. In het masterjaar is de masterproef duidelijk disciplineoverschrijdend, zeker wanneer deze gecombineerd wordt met een vrijwillige stage. Het programma sluit nauw aan bij internationale ontwikkelingen door de medewerking aan het CDIO. De commissie apprecieert de inspanningen die de opleiding in dit kader levert en bevestigt dat deze een relevante 24 Opleidingsrapport Hogeschool Gent

25 bijdrage leveren tot het academisch en competentiegericht onderwijs. Diverse personeelsleden hebben reeds deelgenomen aan internationale conferenties van deze organisatie en tal van gereputeerde internationale onderwijsinstellingen zijn er lid van. De deelname aan dit project heeft reeds geleid tot diverse publicaties van het personeel. Daarnaast participeert de opleiding ook aan het Erasmusprogramma. Sedert enkele jaren beschikt de vakgroep informatica over een werkgroep internationalisering. Deze zoekt op een actieve wijze partners in het buitenland, vergelijkt internationaal informaticaopleidingen, stimuleert docenten- en studentenmobiliteit en volgt uitgaande en binnenkomende studenten op. Doctoraatsstudenten van de opleiding nemen geregeld deel aan buitenlandse congressen en houden, onder meer via de associatie-onderzoeksgroepen, een nauw contact met buitenlandse opleidingen. Al deze internationale contacten kunnen leiden tot aanpassingen van het programma of aanpassingen van de inhoud van specifieke opleidingsonderdelen. Op basis van de BAMA-hervormingen werd de opleiding grondig hervormd. De opleiding heeft zich hierbij laten inspireren door het hogeschoolonderwijsontwikkelingsplan. Dit plan is gestoeld op een continue professionalisering van het personeel, een goede studie(traject)begeleiding voor studenten, aandacht voor nieuwe technologieën in het onderwijs en een blijvende aandacht voor de ontwikkeling van de inhoud en de structuur van de opleidingen. Het personeel van de opleiding neemt regelmatig deel aan de seminaries onderwijskunde die door de hogeschool worden georganiseerd. De opleiding heeft een elektronisch leerplatform geïntroduceerd in de dagelijkse werken. De opleiding kan bovendien beroep doen op een nieuw aangeworven departementaal studietrajectbegeleider. In het curriculum is op basis van dit ontwikkelingsplan duidelijk de aandacht gegroeid voor projectmatig en vakoverschrijdend werken. Naast de elektronische leeromgeving van de hogeschool heeft de opleiding ook een eigen server waarmee reeds jaren studiemateriaal wordt verspreid. De opleidingscommissie van de opleiding informatica is verantwoordelijk voor alle wijzigingen die moeten worden aangebracht in het curriculum. Wijzigingen kunnen worden voorgesteld door het onderwijzend personeel of kunnen worden geïnitieerd op basis van bevragingen van diverse stakeholders. De commissie kon uit de gesprekken en de documenten afleiden dat er een vaste administratieve procedure is voor het wijzigen van het programma. Een volledige evaluatie en eventuele bijsturing van het vernieuwde opleidingsprogramma is voorzien op basis van bevragingen van de eerste afstuderende masterstudenten en analyse van de dan beschikbare statistieken. Aanbevelingen ter verbetering: / Facet 2.2 Eisen academische gerichtheid van het programma Beoordelingscriteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek (met inbegrip van het onderzoek in de kunsten) binnen relevante disciplines; - Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën; - Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en/of de ontwikkeling en beoefening van de kunsten; - (bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen) het programma heeft aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen. Oordeel van de visitatiecommissie: goed Opleidingsrapport Hogeschool Gent 25

26 De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: In het curriculum zijn opleidingsonderdelen opgenomen die de algemene maatschappelijke vorming en beroepsondersteunende vaardigheden bevorderen. De opleiding heeft aandacht voor het management van het milieu, kwaliteitszorg, bedrijfsbeleid en communicatie. Verder komen ook economische en ethische problemen aan bod. Werken in team, plannen en organiseren, probleemoplossend denken, zelfredzaamheid en een algemeen kritische houding zijn eveneens terug te vinden in het programma. Computer- en onderzoeksvaardigheden zitten ook verweven in het hele programma. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat men in de bacheloropleiding duidelijk aandacht heeft voor het omzetten van ideeën in 'producten'. Men brengt de student wetenschappelijke kennis en principes bij en leert hem tevens onmiddellijk zijn ingenieursvaardigheden toepassen. In de eerste jaren tracht men met andere woorden de studenten ondernemings- en innovatievaardigheden bij te brengen. De opleiding vult theoretische kennis steeds ruim aan met praktische toepassingen. In het masterjaar worden de professionele en academische vaardigheden verder uitgebouwd. De beoogde breed inzetbare ingenieur is aldus voorbereid op wetenschappelijk onderzoek maar is ook vlot inzetbaar in de praktijk. In de praktijklessen trachten de docenten te werken op basis van problemen die zich in het bedrijfsleven kunnen stellen. Studenten worden gestimuleerd werkveldervaring op te doen door een niet-verplichte stage te volgen in de vakantie voorafgaand aan het masterjaar. Bijkomende werkveldervaring kan worden opgedaan door het uitvoeren van de masterproef in een bedrijf. Tijdens de buitenlandse studiereis kunnen de studenten kennis maken met de internationale praktijk door middel van bedrijfsbezoeken. De commissie kon uit de gesprekken met de studenten afleiden dat zij hun onderzoekscompetenties overwegend bekomen door het CDIO-project, het vakoverschrijdend project en hun labwerk. De opleiding ziet er verder op toe dat er voldoende mogelijkheden zijn om de masterproef binnen een onderzoeksgroep uit te voeren, hoewel het aantal studenten in deze optie tot op heden beperkt bleef. Masterproeven binnen een bedrijf moeten echter ook een duidelijke en voldoende onderzoekscomponent bevatten. De commissie kon uit de gesprekken afleiden dat de koppeling tussen onderwijs en onderzoek de voorbije jaren bevorderd is door de aanwerving van personeel met een doctoraat. Deze onderzoekers worden ook steeds ingezet in het onderwijs waardoor de band tussen onderzoek en onderwijs steeds gewaarborgd is. Er is bovendien een nauwe samenwerking tussen het onderwijzend personeel en het onderzoekspersoneel. De onderzoeksresultaten kunnen aldus vlug opgenomen worden in de diverse cursussen. De opleiding participeert in associatieonderzoeksgroepen die een bijkomende impuls geven aan de actualisatie en onderzoeksgebondenheid van het onderwijs. De opleiding heeft haar eigen onderzoeksdomeinen ook strategisch gekozen om een optimale ondersteuning van deze samenwerking te krijgen. Studenten kunnen via hun masterproef rechtstreeks in contact komen met het onderzoek van de opleiding en de associatie. Onderzoek wordt verricht in aanverwante domeinen, waardoor studenten in hun algemene vakken met onderzoek in aanraking komen. Studenten kunnen voor het masterproef ook kiezen voor projecten inzake maatschappelijke dienstverlening. Diverse personeelsleden geven ook buiten hun normale lesopdracht les voor CEVORA en het Instituut voor Permanente Vorming. Deze lessen zijn gericht op specifieke doelgroepen en zorgen voor een nauw contact tussen het onderwijzend personeel en de praktijk. De continue ontwikkelingen op het vakgebied, zowel nationaal als internationaal, zorgen voor een constante nood aan bijscholing. De commissie kon uit het gesprek met het onderwijzend personeel vaststellen dat zij dit voornamelijk realiseren door zelfstudie, het deelnemen aan workshops, congressen en het CDIO. Het raadplegen en verwerken van internationale vakliteratuur en het opvolgen van digitale informatie op het internet behoort tot een dagelijkse praktijk van het onderwijzend personeel. 26 Opleidingsrapport Hogeschool Gent

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Industriële wetenschappen: textieltechnologie Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Industriële wetenschappen: textieltechnologie

Nadere informatie

1.1 Inleiding. Gehanteerde input. - referentiekaders van de opleidingen:

1.1 Inleiding. Gehanteerde input. - referentiekaders van de opleidingen: Uittreksel uit het visitatierapport iw: elektromechanica, 7 december 2009 Het domeinspecifieke referentiekader academisch gerichte bachelor Industriële wetenschappen: elektromechanica en de academisch

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: verpakkingstechnologie. Ravensteingalerij 27, bus 3 1000 Brussel tel.: 02 211 41 90 info@vlhora.

De onderwijsvisitatie Industriële wetenschappen: verpakkingstechnologie. Ravensteingalerij 27, bus 3 1000 Brussel tel.: 02 211 41 90 info@vlhora. ONDERWIJSVISITATIE Industriële wetenschappen: verpakkingstechnologie Een onderzoek naar de kwaliteit van de academische bachelor en master Industriële wetenschappen: verpakkingstechnologie aan de Vlaamse

Nadere informatie

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be>evaluatieorgaan>visitatierapporten>huidige visitatieronde

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be>evaluatieorgaan>visitatierapporten>huidige visitatieronde ONDERWIJSVISITATIE Industriële wetenschappen: milieukunde Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Industriële wetenschappen: milieukunde aan de Vlaamse hogescholen

Nadere informatie

Opleiding Master in de industriële wetenschappen: bouwkunde. Competenties en gedragsindicatoren

Opleiding Master in de industriële wetenschappen: bouwkunde. Competenties en gedragsindicatoren Opleiding Master in de industriële wetenschappen: bouwkunde Competenties en gedragsindicatoren IW&T De competenties werden uitgeschreven in een meer begrijpbare taal. Vervolgens werden daar uit een beperkt

Nadere informatie

Informatievergadering. Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding

Informatievergadering. Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding Informatievergadering Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding Wie zijn we? Besluit Vlaamse Regering Visitatieprotocol Planning ZER en beoordelingskader Visitatieproces Visitatiecommissie 23/04/2014 2

Nadere informatie

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be > evaluatieorgaan > visitatierapporten > huidige visitatieronde

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be > evaluatieorgaan > visitatierapporten > huidige visitatieronde ONDERWIJSVISITATIE Industriële wetenschappen: chemie Industriële wetenschappen: biochemie Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Industriële wetenschappen:

Nadere informatie

Het domeinspecifieke referentiekader masteropleiding Monumenten- en landschapszorg

Het domeinspecifieke referentiekader masteropleiding Monumenten- en landschapszorg Uittreksel uit het visitatierapport, 7 december 2010 Het domeinspecifieke referentiekader masteropleiding Monumenten- en landschapszorg 1.1 Inleiding Voor iedere opleiding wordt een domeinspecifiek referentiekader

Nadere informatie

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be > evaluatieorgaan > visitatierapporten > huidige visitatieronde

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be > evaluatieorgaan > visitatierapporten > huidige visitatieronde ONDERWIJSVISITATIE Industriële wetenschappen: chemie Industriële wetenschappen: biochemie Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Industriële wetenschappen:

Nadere informatie

Productdesign Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Productdesign aan de Vlaamse hogescholen

Productdesign Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Productdesign aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E Productdesign Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Productdesign aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H o g e s

Nadere informatie

Industriële wetenschappen: industriële kunststofverwerking

Industriële wetenschappen: industriële kunststofverwerking O N D E R W I J S V I S I T A T I E Industriële wetenschappen: (industriële) kunststofverwerking Een onderzoek naar de kwaliteit van de masteropleiding Industriële wetenschappen: kunststofverwerking en

Nadere informatie

Onderwijsvisitaties van de eerste academiserende opleidingen van de hogescholen afgerond

Onderwijsvisitaties van de eerste academiserende opleidingen van de hogescholen afgerond PERSBERICHT Onderwijsvisitaties van de eerste academiserende opleidingen van de hogescholen afgerond maandag 7 december 2009 van 14.00 tot 17.00 uur, Brussel Paleis der Schone Kunsten Volgens het structuurdecreet

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be>evaluatieorgaan>visitatierapporten>huidige visitatieronde

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be>evaluatieorgaan>visitatierapporten>huidige visitatieronde ONDERWIJSVISITATIE Industriële wetenschappen: industrieel ontwerpen Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Industriële wetenschappen: industrieel ontwerpen

Nadere informatie

Nota. Generieke leerresultaten van FIIW. 1 Genese van het document

Nota. Generieke leerresultaten van FIIW. 1 Genese van het document GROEP WETENSCHAP & TECHNOLOGIE FACULTEIT INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN W. DE CROYLAAN 6 BUS 2000 3001 HEVERLEE, BELGIË HEVERLEE 30 juli 2013 Nota Generieke leerresultaten van FIIW 1 Genese van het

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Handelsingenieur en Handelswetenschappen Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleidingen Handelsingenieur, de academische gerichte

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Industriële wetenschappen: bouwkunde Industriële wetenschappen: landmeten Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Industriële

Nadere informatie

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek Curriculum master in de industriële wetenschappen in Elektromechanica afstudeerrichting automatisering Elektromechanica afstudeerrichting elektromechanica Elektromechanica afstudeerrichting biomedische

Nadere informatie

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek Curriculum master in de industriële wetenschappen in Elektromechanica afstudeerrichting automatisering Elektromechanica afstudeerrichting elektromechanica Elektromechanica afstudeerrichting biomedische

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Toegepaste taalkunde, Journalistiek, Meertalige communicatie, Tolken en Vertalen Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloropleiding Toegepaste

Nadere informatie

Het domeinspecifieke referentiekader professioneel gerichte bacheloropleiding Biomedische laboratoriumtechnologie

Het domeinspecifieke referentiekader professioneel gerichte bacheloropleiding Biomedische laboratoriumtechnologie Uittreksel uit het visitatierapport biomedische laboratoriumtechnologie voedings- en dieetkunde, 15 december 2008 Het domeinspecifieke referentiekader professioneel gerichte bacheloropleiding Biomedische

Nadere informatie

1 Samenvattende conclusie 3. 2 Besluit 4

1 Samenvattende conclusie 3. 2 Besluit 4 Karel de Grote-Hogeschool - Katholieke Hogeschool Antwerpen Bachelor in de industriële wetenschappen: elektromechanica (academisch gerichte bachelor) Accreditatie bestaande Opleiding NVAO Accreditatierapport

Nadere informatie

Industriële wetenschappen: elektronica ICT e-media

Industriële wetenschappen: elektronica ICT e-media ONDERWIJSVISITATIE Industriële wetenschappen: elektronica ICT e-media Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloropleiding en de masteropleiding Industriële wetenschappen: elektronica-ict,

Nadere informatie

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek Curriculum master in de industriële wetenschappen in Elektromechanica afstudeerrichting automatisering Elektromechanica afstudeerrichting elektromechanica Elektromechanica afstudeerrichting biomedische

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Industriële wetenschappen: bouwkunde Industriële wetenschappen: landmeten Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Industriële

Nadere informatie

Arteveldehogeschool. Bachelor in het onderwijs: lager onderwijs. (professioneel gerichte bachelor)

Arteveldehogeschool. Bachelor in het onderwijs: lager onderwijs. (professioneel gerichte bachelor) Arteveldehogeschool Bachelor in het onderwijs: lager onderwijs (professioneel gerichte bachelor) Accreditatie bestaande Opleiding NVAO Ontwerp van Accreditatierapport en besluit 2 december 2008 Inhoud

Nadere informatie

Ontwerp Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs Vlaanderen April 2004

Ontwerp Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs Vlaanderen April 2004 Ontwerp Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs Vlaanderen April 2004 Lange Voorhout 20 Postbus 556 2501 CN Den Haag P.O. Box 556 2501 CN The Hague The Netherlands T +31 (0)70 312 2300 F +31

Nadere informatie

VISITATIE TOEGEPASTE TAALKUNDE

VISITATIE TOEGEPASTE TAALKUNDE VISITATIE TOEGEPASTE TAALKUNDE EEN KIJK VAN ONDERUIT Prof.dr. Rita Godyns, decaan Faculteit Toegepaste Taalkunde Hogeschool Gent Universiteit Gent Overzicht: situering van de opleiding het visitatieproces

Nadere informatie

Nieuw accreditatiestelsel: de opleidingsbeoordeling

Nieuw accreditatiestelsel: de opleidingsbeoordeling Wie zijn wij? Patrick van den Bosch Expert Kwaliteitszorg Patrick.vandenbosch@vluhr.be Nieuw accreditatiestelsel: de opleidingsbeoordeling Wouter Teerlinck Expert Kwaliteitszorg Wouter.teerlinck@vluhr.be

Nadere informatie

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek Curriculum master in de industriële wetenschappen in Elektromechanica afstudeerrichting automatisering Elektromechanica afstudeerrichting elektromechanica Elektromechanica afstudeerrichting biomedische

Nadere informatie

Concept Academisering Concrete vereisten Evolutie naar academisch: quid? Academisering. Anton Schuurmans. 8 oktober 2009

Concept Academisering Concrete vereisten Evolutie naar academisch: quid? Academisering. Anton Schuurmans. 8 oktober 2009 Concept 8 oktober 2009 Concept Wat vooraf ging... Invoering Bologna Concept Bolognaverklaring 19 juni 1999: verhoging mobiliteit binnen Europa bachelor-masterstructuur studiepunten (credits) uitwisseling

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie

De onderwijsvisitatie ONDERWIJSVISITATIE Nautische wetenschappen Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Nautische wetenschappen aan de Vlaamse hogescholen Vlaamse Hogescholenraad

Nadere informatie

Elektrotechniek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Elektrotechniek aan de Vlaamse hogescholen

Elektrotechniek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Elektrotechniek aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E Elektrotechniek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Elektrotechniek aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H o g e s c

Nadere informatie

Competentie-invullingsmatrix

Competentie-invullingsmatrix Competentie-invullingsmatrix masterprf Master of Science in de wiskunde Academiejaar 2016-2017 Legende: W=didactische werkvormen E=evaluatievormen Competentie in één of meerdere wetenschappen Wetenschappelijke

Nadere informatie

Brussel september 2008. Deel 1 Handleiding onderwijsvisitaties

Brussel september 2008. Deel 1 Handleiding onderwijsvisitaties Brussel september 2008 Deel 1 Handleiding onderwijsvisitaties Brussel september 2008 Handleiding onderwijsvisitaties DEEL 1 VLIR Ravensteingalerij 27 B 1000 Brussel t e l +32 (0)2 792 55 00 f a x +32 (0)2

Nadere informatie

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be > evaluatieorgaan > visitatierapporten > huidige visitatieronde

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be > evaluatieorgaan > visitatierapporten > huidige visitatieronde ONDERWIJSVISITATIE Productontwikkeling Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Productontwikkeling aan de Vlaamse hogescholen Vlaamse Hogescholenraad 4 maart

Nadere informatie

AANVULLENDE VISITATIE

AANVULLENDE VISITATIE AANVULLENDE VISITATIE Industriële wetenschappen: elektronica-ict Een aanvullend onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloropleiding en de masteropleiding Industriële wetenschappen:

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Interieurvormgeving en meubelontwerp Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Interieurvormgeving en de bachelor-nabacheloropleiding

Nadere informatie

Handleiding onderwijsvisitaties aangevuld protocol ter ondersteuning an de opleidingen in academisering DEEL 1

Handleiding onderwijsvisitaties aangevuld protocol ter ondersteuning an de opleidingen in academisering DEEL 1 Brussel september 2008 Handleiding onderwijsvisitaties aangevuld protocol ter ondersteuning an de opleidingen in academisering DEEL 1 VLIR Ravensteingalerij 27 B 1000 Brussel TEL +32 (0)2 792 55 00 FAX

Nadere informatie

Het domeinspecifiek referentiekader Interieurarchitectuur

Het domeinspecifiek referentiekader Interieurarchitectuur Uittreksel uit het visitatierapport Interieurarchitectuur, 7 juni 2012 Het domeinspecifiek referentiekader Interieurarchitectuur 1.1 inleiding Voor iedere (groep van) opleiding(en) wordt een domeinspecifiek

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Milieu- en preventiemanagement Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Milieu- en preventiemanagement aan de Vlaamse hogescholen

Nadere informatie

2QWZHUS$FFUHGLWDWLHNDGHU EHVWDDQGHRSOHLGLQJHQKRJHU RQGHUZLMV9ODDQGHUHQ $SULO

2QWZHUS$FFUHGLWDWLHNDGHU EHVWDDQGHRSOHLGLQJHQKRJHU RQGHUZLMV9ODDQGHUHQ $SULO 2QWZHUS$FFUHGLWDWLHNDGHU EHVWDDQGHRSOHLGLQJHQKRJHU RQGHUZLMV9ODDQGHUHQ $SULO Lange Voorhout 20 Postbus 556 2501 CN Den Haag P.O. Box 556 2501 CN The Hague The Netherlands T +31 (0)70 312 2300 F +31 (0)70

Nadere informatie

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek Curriculum master in de industriële wetenschappen in Elektromechanica afstudeerrichting automatisering Elektromechanica afstudeerrichting elektromechanica Elektromechanica afstudeerrichting biomedische

Nadere informatie

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase 11 februari 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Accreditatiekader, toegespitst

Nadere informatie

DLR Domeinspecifieke Leerresultaten (DLR) van de Master in Industriële Wetenschappen: Elektronica ICT

DLR Domeinspecifieke Leerresultaten (DLR) van de Master in Industriële Wetenschappen: Elektronica ICT KULeuven Opleidingen : Master in Industriële Wetenschappen: Elektronica ICT Master in Industrial Sciences: Electronic Engineering DLR Domeinspecifieke Leerresultaten (DLR) van de Master in Industriële

Nadere informatie

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Graduaat Maatschappelijk werk Module Geïntegreerde competentieverwerving 3. Lestijden 40

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Graduaat Maatschappelijk werk Module Geïntegreerde competentieverwerving 3. Lestijden 40 ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding Graduaat Maatschappelijk werk Module Geïntegreerde competentieverwerving 3 Code Ad3 Lestijden 40 Studiepunten n.v.t. Ingeschatte totale 120 studiebelasting (in uren)

Nadere informatie

Luchtvaart Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Luchtvaart aan de Vlaamse hogescholen

Luchtvaart Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Luchtvaart aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E Luchtvaart Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Luchtvaart aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H o g e s c h o l e n r a a d 8

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Bestuurskunde en publiek management Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Bestuurskunde en publiek management aan de

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Interieurarchitectuur Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Interieurarchitectuur aan de Vlaamse hogescholen V l a a

Nadere informatie

Monumenten- en landschapszorg Een onderzoek naar de kwaliteit van de masteropleiding Monumentenen landschapszorg aan de Artesis Hogeschool Antwerpen

Monumenten- en landschapszorg Een onderzoek naar de kwaliteit van de masteropleiding Monumentenen landschapszorg aan de Artesis Hogeschool Antwerpen ONDERWIJSVISITATIE Monumenten- en landschapszorg Een onderzoek naar de kwaliteit van de masteropleiding Monumentenen landschapszorg aan de Artesis Hogeschool Antwerpen Vlaamse Hogescholenraad 7 december

Nadere informatie

Drama Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Drama aan de Artesis Hogeschool Antwerpen

Drama Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Drama aan de Artesis Hogeschool Antwerpen A A N V U L L E N D E V I S I T A T I E Drama Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Drama aan de Artesis Hogeschool Antwerpen V l a a m s e H o g e s c h

Nadere informatie

Karel de Grote-Hogeschool - Katholieke Hogeschool Antwerpen. Master in de industriële wetenschappen: elektromechanica. (master)

Karel de Grote-Hogeschool - Katholieke Hogeschool Antwerpen. Master in de industriële wetenschappen: elektromechanica. (master) Karel de Grote-Hogeschool - Katholieke Hogeschool Antwerpen Master in de industriële wetenschappen: elektromechanica (master) Accreditatie bestaande Opleiding NVAO Accreditatierapport en besluit 27 oktober

Nadere informatie

Welding engineering Een onderzoek naar de kwaliteit van de master-na-masteropleiding Welding engineering aan de Vlaamse hogescholen

Welding engineering Een onderzoek naar de kwaliteit van de master-na-masteropleiding Welding engineering aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E Welding engineering Een onderzoek naar de kwaliteit van de master-na-masteropleiding Welding engineering aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H o g e s c h o l e

Nadere informatie

Arteveldehogeschool. Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs. (professioneel gerichte bachelor)

Arteveldehogeschool. Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs. (professioneel gerichte bachelor) Arteveldehogeschool Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs (professioneel gerichte bachelor) Accreditatie bestaande Opleiding NVAO Accreditatierapport en besluit 2 december 2008 Inhoud 1 Samenvattende

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2016 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Engelse taal en cultuur Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13

Nadere informatie

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014 PEER REVIEWS Managementgroep Interactum September 2014 Met peer review wordt een systeem bedoeld waarbij de betreffende opleidingen structureel gebruik maken van elkaars deskundigheid en elkaars critical

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Conservatie en restauratie Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Conservatie en restauratie aan de Vlaamse hogescholen

Nadere informatie

Competentie-invullingsmatrix. Master of Science in de industriële wetenschappen: informatica. Academiejaar

Competentie-invullingsmatrix. Master of Science in de industriële wetenschappen: informatica. Academiejaar Competentie-invullingsmatrix algemene opleidingsonderdelen masterprf Master of Science in de industriële wetenschappen: informatica Academiejaar 2015-2016 Legende: =didactische werkvormen =evaluatievormen

Nadere informatie

H a n d l e i d i n g O n d e r w i j s v i s i t a t i e s v l i r v l h o r a 125

H a n d l e i d i n g O n d e r w i j s v i s i t a t i e s v l i r v l h o r a 125 H a n d l e i d i n g O n d e r w i j s v i s i t a t i e s v l i r v l h o r a 125 BIJLAGE 6.4. CHECKLIST Inleiding De onderwerpen en facetten waarover de commissie zich een oordeel moet vormen, zijn

Nadere informatie

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op > evaluatieorgaan > visitatierapporten > huidige visitatieronde

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op  > evaluatieorgaan > visitatierapporten > huidige visitatieronde ONDERWIJSVISITATIE Biowetenschappen Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloropleiding en masteropleiding Biowetenschappen aan de Vlaamse hogescholen Vlaamse Hogescholenraad 18

Nadere informatie

Evi Knuts projectcoördinator

Evi Knuts projectcoördinator Evi Knuts projectcoördinator 3e GoLeWe-projectconferentie Hasselt, 9 december 2010 Dubbele probleemstelling Onderwijs Werkveld Professionele gerichtheid van de bacheloropleiding Onderzoek en innovatie

Nadere informatie

Elektronica-ICT Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Elektronica-ICT aan de Vlaamse hogescholen

Elektronica-ICT Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Elektronica-ICT aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E Elektronica-ICT Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Elektronica-ICT aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H o g e s c

Nadere informatie

Journalistiek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Journalistiek aan de XIOS Hogeschool Limburg

Journalistiek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Journalistiek aan de XIOS Hogeschool Limburg H E R V I S I T A T I E Journalistiek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Journalistiek aan de XIOS Hogeschool Limburg V l a a m s e H o g e s c h o l e n r

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Architectuur Architecture Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Architectuur en de masteropleiding Architecture aan de

Nadere informatie

Doelstellingen Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning.

Doelstellingen Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning. Ontwerp van accreditatierapport en -besluit met een positieve beoordeling van de accreditatieaanvraag voor de opleiding Master of Science in de architectuur (master) van de Universiteit Antwerpen (na tijdelijke

Nadere informatie

Inleiding. I. Decretaal kader en eisen vanuit het accreditatiekader

Inleiding. I. Decretaal kader en eisen vanuit het accreditatiekader Leidraad ten behoeve van de leden van visitatiecommissies van academiserende opleidingen: Beoordeling van de potentialiteit van het academiseringsproces Inleiding Deze leidraad heeft tot doel de visitatiepanels

Nadere informatie

Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO

Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO 1. Persoonlijke gegevens Naam school:.. Provincie school: o Antwerpen o Limburg o Oost- Vlaanderen o Vlaams- Brabant o West- Vlaanderen Wat is je functie?

Nadere informatie

Projectmanagement Een onderzoek naar de kwaliteit van de master-na-masteropleiding Projectmanagement aan de Vlaamse hogescholen

Projectmanagement Een onderzoek naar de kwaliteit van de master-na-masteropleiding Projectmanagement aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E Projectmanagement Een onderzoek naar de kwaliteit van de master-na-masteropleiding Projectmanagement aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H o g e s c h o l e n r

Nadere informatie

Indeling hoger onderwijs

Indeling hoger onderwijs achelor & master Sinds enkele jaren is de structuur van het hoger onderwijs in België afgestemd op die van andere Europese landen. Hierdoor kan je makkelijker switchen tussen hogescholen en universiteiten

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Pop- en rockmuziek

De onderwijsvisitatie Pop- en rockmuziek De onderwijsvisitatie Pop- en rockmuziek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Pop- en rockmuziek aan de Vlaamse hogescholen www.vluhr.be Brussel - 21 maart 2013

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Bestuurskunde en publiek management Een onderzoek naar de kwaliteit van de academisch gerichte bacheloren masteropleiding Bestuurskunde en publiek management aan de

Nadere informatie

Doelstellingen van de opleiding Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning.

Doelstellingen van de opleiding Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning. nvao nederiands - viaamse accreditatieorganisatie Besluit datum 21 november 2016 onderwerp Definitief accreditatiebesluit (004107) bijlage 1 Intrekking en nieuwe vaststelling van het accreditatiebesluit

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Landschaps- en tuinarchitectuur Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Landschaps- en tuinarchitectuur en de bachelorna-bacheloropleiding

Nadere informatie

ONTWERP VAN DECREET. betreffende de kwalificatiestructuur AMENDEMENTEN

ONTWERP VAN DECREET. betreffende de kwalificatiestructuur AMENDEMENTEN Zitting 2008-2009 25 maart 2009 ONTWERP VAN DECREET betreffende de kwalificatiestructuur AMENDEMENTEN Zie: 2158 (2008-2009) Nr. 1: Ontwerp van decreet 5571 OND 2 AMENDEMENT Nr. 1 Artikel 7 In a), tweede

Nadere informatie

Competentieprofiel. Instituut voor Interactieve Media. Competentieprofiel studenten Instituut voor Interactieve Media vastgesteld juni 2006

Competentieprofiel. Instituut voor Interactieve Media. Competentieprofiel studenten Instituut voor Interactieve Media vastgesteld juni 2006 Competentieprofiel Instituut voor Interactieve Media Competentieprofiel studenten Instituut voor Interactieve Media vastgesteld juni 2006 Aangepast in maart 2009 Inleiding De opleiding Interactieve Media

Nadere informatie

1.1 Inleiding. 1.2 Domeinspecifieke competenties bachelor in de Biowetenschappen. Gehanteerde input

1.1 Inleiding. 1.2 Domeinspecifieke competenties bachelor in de Biowetenschappen. Gehanteerde input Uittreksel uit het visitatierapport biowetenschappen, 18 december 2009 Het domeinspecifieke referentiekader academische gerichte bacheloropleiding Biowetenschappen, masteropleiding Biowetenschappen: landbouwkunde,

Nadere informatie

Handleiding Onderwijsvisitaties vlir vlhora Brussel, februari 2005

Handleiding Onderwijsvisitaties vlir vlhora Brussel, februari 2005 Handleiding Onderwijsvisitaties vlir vlhora Brussel, februari 2005 2 Handleiding Onderwijsvisitaties vlir vlhora INHOUD Voorwoord 5 1. Kwaliteitszorg en kwaliteitszorgstelsels 9 1.1. Het begrip kwaliteit

Nadere informatie

Toetsplan Masteropleiding Midden-Oosten Studies

Toetsplan Masteropleiding Midden-Oosten Studies Toetsplan Masteropleiding Studies 2017-2018 JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2 vaktitel vakcode week 1-7 colleges week 8/9/10 (her)toetsing week 11-17 colleges week 18/19/20 (her)toetsing Conflicten in het

Nadere informatie

Visitatieprotocol. specifieke lerarenopleidingen november 2009

Visitatieprotocol. specifieke lerarenopleidingen november 2009 Visitatieprotocol specifieke lerarenopleidingen 9 10 12 november 2009 Programma 1. Wie zijn we? 2. Terminologie 3. De specifieke lerarenopleiding 4. Stelsel van kwaliteitszorg 5. Genese visitatieprotocol

Nadere informatie

ERKENNING NIEUWE OPLEIDING VLAANDEREN SJABLOON AANVRAAGDOSSIER AMBTSHALVE GEREGISTREERDE INSTELLINGEN MACRODOELMATIGHEIDSTOETS TOETS NIEUWE OPLEIDING

ERKENNING NIEUWE OPLEIDING VLAANDEREN SJABLOON AANVRAAGDOSSIER AMBTSHALVE GEREGISTREERDE INSTELLINGEN MACRODOELMATIGHEIDSTOETS TOETS NIEUWE OPLEIDING ERKENNING NIEUWE OPLEIDING VLAANDEREN SJABLOON AANVRAAGDOSSIER AMBTSHALVE GEREGISTREERDE INSTELLINGEN MACRODOELMATIGHEIDSTOETS TOETS NIEUWE OPLEIDING Opzet en structuur De sjabloon van het aanvraagdossier

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E Stedenbouw en ruimtelijke planning Een onderzoek naar de kwaliteit van de masteropleiding Stedenbouw en ruimtelijke planning aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e

Nadere informatie

Beeldende vormgeving Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Beeldende vormgeving aan de Vlaamse hogescholen

Beeldende vormgeving Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Beeldende vormgeving aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E Beeldende vormgeving Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Beeldende vormgeving aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H

Nadere informatie

O N D E R W I J S V I S I T A T I E

O N D E R W I J S V I S I T A T I E O N D E R W I J S V I S I T A T I E cluster Audiovisuele technieken Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleidingen Audiovisuele technieken: assistentie, Audiovisuele

Nadere informatie

Hotelmanagement Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Hotelmanagement aan de Vlaamse hogescholen

Hotelmanagement Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Hotelmanagement aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E Hotelmanagement Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Hotelmanagement aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H o g e s c

Nadere informatie

Semester 1 Studietijd (uren) Lestijden (60')

Semester 1 Studietijd (uren) Lestijden (60') Master in de IW: Kunststofverwerking College & TB Semester 1 Studietijd (uren) Lestijden (60') Contacturen Stpt Coll. TB ZW Totaal ECTS Fiche per. 1 per. 2 (6 wkn) (6 wkn) Reologie* 3 24 6 50 80 ELM 7402

Nadere informatie

Het hoger onderwijs verandert

Het hoger onderwijs verandert achelor & master Sinds september 2004 is de hele structuur van het hoger onderwijs veranderd. Die nieuwe structuur werd tegelijkertijd ingevoerd in andere Europese landen. Zo sluiten opleidingen in Vlaanderen

Nadere informatie

Commissie Hoger Onderwijs Vlaanderen

Commissie Hoger Onderwijs Vlaanderen Commissie Hoger Onderwijs Vlaanderen Oordeel bij de aanvraag tot inrichting van een anderstalige equivalente initiële bachelor- of masteropleiding (Codex Hoger Onderwijs dd. 20 december 2013, deel 2. Structuur

Nadere informatie

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs 2 december 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 pagina 2 1 Inleiding Dit beoordelingskader bevat een aantal facetten

Nadere informatie

Bij de opmaak van deze leidraad werden de volgende uitgangspunten gehanteerd:

Bij de opmaak van deze leidraad werden de volgende uitgangspunten gehanteerd: Leidraad voor het ontwerpen van een domeinspecifiek referentiekader master inleiding Deze leidraad heeft de bedoeling een hulpmiddel te zijn voor voorzitter en secretaris van visitatiecommissies

Nadere informatie

Logistiek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Logistiek aan de Vlaamse hogescholen

Logistiek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Logistiek aan de Vlaamse hogescholen ONDERWIJSVISITATIE Logistiek Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Logistiek aan de Vlaamse hogescholen Vlaamse Hogescholenraad 30 september 2010 De onderwijsvisitatie

Nadere informatie

Bouw Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Bouw aan de XIOS Hogeschool Limburg

Bouw Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Bouw aan de XIOS Hogeschool Limburg ONDERWIJSVISITATIE Bouw Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Bouw aan de XIOS Hogeschool Limburg Vlaamse Hogescholenraad 4 maart 2010 De onderwijsvisitatie Bouw

Nadere informatie

Formuleren van de onderwijsdoelen van de bacheloropleidingen aan de UA

Formuleren van de onderwijsdoelen van de bacheloropleidingen aan de UA Formuleren van de onderwijsdoelen van de bacheloropleidingen aan de UA Inleiding Tijdens de eerste studiedag van de BAMA-werkgroep op 10 oktober l.l. werd aan de BAMAcoördinatoren de opdracht gegeven om

Nadere informatie

De doelstellingen van directie en personeel worden expliciet omschreven in een beleidsplan en worden jaarlijks beoordeeld door de directie.

De doelstellingen van directie en personeel worden expliciet omschreven in een beleidsplan en worden jaarlijks beoordeeld door de directie. FUNCTIE: Directeur POC AFKORTING: DIR AFDELING: Management 1. DOELSTELLINGEN INSTELLING De doelstellingen staan omschreven in het beleidsplan POC. Vermits de directie de eindverantwoordelijkheid heeft

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Maatschappelijke veiligheid

De onderwijsvisitatie Maatschappelijke veiligheid ONDERWIJSVISITATIE Maatschappelijke veiligheid Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding Maatschappelijke veiligheid aan de Vlaamse hogescholen Vlaamse Hogescholenraad

Nadere informatie

milieuzorg Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding milieuzorg aan de Vlaamse hogescholen

milieuzorg Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding milieuzorg aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E milieuzorg Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding milieuzorg aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H o g e s c h o l e n

Nadere informatie

Textieltechnologie Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Textieltechnologie aan de Vlaamse hogescholen

Textieltechnologie Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Textieltechnologie aan de Vlaamse hogescholen ONDERWIJSVISITATIE Textieltechnologie Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Textieltechnologie aan de Vlaamse hogescholen Vlaamse Hogescholenraad 7 december 2010 De onderwijsvisitatie

Nadere informatie

Dans Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Dans aan de Vlaamse hogescholen

Dans Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Dans aan de Vlaamse hogescholen O N D E R W I J S V I S I T A T I E Dans Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Dans aan de Vlaamse hogescholen V l a a m s e H o g e s c h o l e n r a a d 28 april 2010

Nadere informatie

Karel de Grote-Hogeschool - Katholieke Hogeschool Antwerpen. Bachelor in de industriële wetenschappen: elektronica-ict. (academisch gerichte bachelor)

Karel de Grote-Hogeschool - Katholieke Hogeschool Antwerpen. Bachelor in de industriële wetenschappen: elektronica-ict. (academisch gerichte bachelor) Karel de Grote-Hogeschool - Katholieke Hogeschool Antwerpen Bachelor in de industriële wetenschappen: elektronica-ict (academisch gerichte bachelor) Accreditatie bestaande Opleiding NVAO Accreditatierapport

Nadere informatie

GERONTOLOOG WORDEN MASTER OF SCIENCE

GERONTOLOOG WORDEN MASTER OF SCIENCE GERONTOLOOG WORDEN MASTER OF SCIENCE Behaal een academisch diploma. Ontwikkel uw loopbaan als gerontoloog U bent nu net afgestudeerde bachelor of enige tijd werkzaam als zorgverstrekker in een ziekenhuis,

Nadere informatie