Woord van de voorzitter

Transcriptie

1 AANGESLOTEN BIJ Nieuws Nummer 98, april 2010 Woord van de voorzitter Op het moment dat u deze nieuwsbrief leest zit het eerste kwartaal er al weer op en hebben we net de BIMCaseweek achter de rug. Hoewel ik mij had voorgenomen deze nu echt te bezoeken is me dat vanwege mijn werkzaamheden op het laatste moment niet gelukt. Gelukkig wordt ik op 22 april helemaal bijgepraat op de inmiddels traditionele evaluatie van de BimCaseWeek die Stumico ook nu weer mag organiseren. Het is maar dat u het weet! Is er verder bij Stumico nog wat gebeurd? Ik dacht van wel. We hebben het programma voor 2010 vastgesteld en, zoals we u hadden beloofd, gaan we de bijeenkomsten onder het motto ICT in de E-bouw op andere locaties in het land verzorgen. Dit jaar mogen wij de gast zijn van Witteveen+Bos in Deventer en Heijmans in Rosmalen. Uiteraard gaan deze bedrijven ons een kijkje in de keuken geven over de ICT toepassing die daar actueel zijn. Ik ben benieuwd of dit initiatief onze leden bevalt en afhankelijk van de reacties en uiteraard opkomst zullen we kijken of we dit in 2011 gaan doorzetten. Iets dat in deze nieuwsbrief ook nieuw is, is dat we Peter Gloudemans bereid hebben gevonden om voor de Stumico nieuwsbrief als columnist de uitsmijter te verzorgen. Hij zal in de komende nieuwsbrieven diverse onderwerpen de revue laten passeren. Ik vind het nog steeds fijn als er leden zijn die wat tijd in Stumico willen steken waardoor we onze leden nog meer van dienst kunnen zijn. Dat dit zo is blijkt ook uit de bijdragen van Emiel van Peltenburg. In zijn bijdrage is hij de constructeurs onder onze leden behoorlijk van dienst. Dit brengt mij op het commentaar dat wij horen dat Stumico alleen nog maar aandacht aan BIM besteedt. Is er dan niets anders? Natuurlijk wel en in de nieuwsbrief proberen we daar ook aandacht aan te besteden maar we moeten ons wel beseffen dat we vanwege BIM getuige mogen zijn van een totale revolutie in de Bouwwereld. Alle traditionele rollen en werkmethodieken gaan op de schop dankzij de toepassing van BIM en welke vereniging met als motto onafhankelijk ICT platform voor de bouw zou daar geen aandacht aan willen geven. De criticasters moeten goed begrijpen dat als Stumico aandacht besteedt aan BIM dat aandacht voor het totaal is en niet alleen maar voor CAD, want dat is BIM echt niet alleen! Het bewijs hiervan werd geleverd op de fantastische bijeenkomst die we samen met Stufib hebben georganiseerd waarbij het constructief ontwerpen met BIM centraal stond. Dan wil ik u toch niet onthouden dat uw voorzitter ook aan het Twitteren is geslagen. Waarom zult u vragen maar het antwoord weet ik ook niet. Gewoon uit nieuwsgierigheid een begonnen. In het begin lijkt het wat vreemd om op te schrijven wat je aan het doen bent, maar als je dan ziet dat je daarop leuke reacties krijgt, suggesties krijgt wordt het eigenlijk steeds leuker. Ik vind het toch wel leuk om zo nieuwe mensen te ontmoeten die met hetzelfde bezig zijn en mee te maken waar zij mee bezig zijn. Mijn conclusie is dat het zeker niet onmisbaar is maar het is wel leuk en dat is toch ook wat waard.! Wellicht tot de volgende Tweet Ruud van Tongeren Voorzitter In dit nummer Woord van de voorzitter 1 Fysisch niet lineair rekenen 2 Building Brains 3 5D initiatief 5 Oplossing voor de prefab industrie 7 Activiteitenkalender 9 LinkedIn discussie 10 Column Peter Gloudemans 10 Donateurs van Stumico

2 Nieuwe praktische toepassingen van Fysisch Niet-Lineair Rekenen Enkel Druk Eindige Elementen In maart 2008 heb ik voor Stumico nieuws een artikeltje geschreven ( fysisch nietlineair rekenen praktische toepassingen ) over het berekenen van fysisch niet-lineair beton/metselwerk m.b.v. eindige elementen. In dat artikel liet ik zien dat door een systeem te maken van vlakke eindige elementen en staven een model gecreëerd kan worden van metselwerk- of betonwanden met of zonder wapening. Zie bijvoorbeeld figuur 1 voor een duidelijk vergelijk tussen een metselwerk wand (links) en een lineair elastische wand (rechts). Na het einde van de berekening is bij de metselwerkwand is duidelijk te zien, dat er geen trekspanningen boven de opening optreden. (Bij een model van de gewapende betonwand neemt de inwendige staaf, zijnde de wapening, de optredende trekkrachten op.) het rekenen van fysisch niet-lineairiteit in eindige elementen zou kunnen zijn voor het materiaal staal. Staal is in principe een homogeen product met een gelimiteerde, gelijke vloeispanning voor zowel trek als druk. Door in een niet-lineaire berekening voor vlakke eindige elementen de stijfheid in het centrum van het eindige element zó te manipuleren, dat na het bereiken van de vloeirek- de optredende spanning gelijk blijft aan de vloeispanning, kunnen plastische berekeningen worden uitgevoerd van staalconstructies en -verbindingen. Eenvoudig voorbeeld een dunne stalen plaat Laten we ter illustratie een eenvoudig voorbeeld nemen van een lijnvormig ondersteunde stalen plaat van 4 [mm] dik met een Derhalve bedraagt de belasting waarbij de plaat gaat vloeien, 5.0 [kn/m]. Dit is duidelijk te zien in figuur 3a, aan de randen van de plaat is de optredende spanning in het centrum van het eindige element, 235 [N/ mm 2 ]. Figuur 3a Bereiken van de vloeispanning in de dunne stalen plaat. Figuur 1 Links Fysisch Niet-Lineair, Rechts Lineair Elastisch. Theorie In het artikel is destijds niet uitgelegd, hoe gedurende de niet-lineaire berekening de optredende (hoofd)trekspanningen in het beton/metselwerk wordt geminimaliseerd. Dit wordt gedaan door de stijfheid per iteratiestap in het hart van het eindige element te verlagen voor de richting van de hoofdspanningen, waarbij er trekspanning optreedt. Hierdoor zullen de richtingen van de interne spanningstrajectoriën wijzigen. En na een succesvolle convergentie zullen dan de bekende druktrajectoriën voor bijv. metselwerk volgens figuur 1 zichtbaar zijn. Hetzelfde principe geldt voor gewapend beton. De trekspanning in het beton wordt geëlimineerd en de wapening (gemodelleerd) als staven met een stijfheid (E) en een oppervlak (A) nemen de trekspanning over. Fysisch Niet-lineaire Eindige Elementen van Staal Een nieuwe praktische toepassing voor overspanning van 500 [mm]. De staalplaat (S235) wordt belast door een lijnlast van F pl. Vanuit de theorie van de plasticiteit weten wij dat de extreme waarde van de lijnlast gelijk is aan 4 x M pl / L, zie figuur 2. Figuur 2 Schema van een dunne plaat met een lijnlast in het midden. Vervolgens weten we dat: Het elastische weerstandsmoment: W el = 1/6 b t 2 = / 6 = 2666 [mm 3 /m]. Het plastische weerstandsmoment: W pl = 1.5 W el. (rechthoek) De overspanning is: L = 500 [mm] Het vloeimoment is: M vloei = W el * 235 = x 10 3 [Nmm/m] Figuur 3b Plastisch scharnier in een dunne stalen plaat. De rest sterkte is echter nog 50% bij een rechthoekige doorsnede. Dit is goed te zien in figuur 3b, waarbij de belasting 7.5 [kn/m] bedraagt. Over een groot gebied bedraagt de optredende spanning 235 [N/ mm2]. Wanneer wij de rekken in de plaat beschouwen is duidelijk de contour van een vloeilijn te zien, zie figuur 3c. Bij een nog hogere belasting is het niet mogelijk meer om tijdens de berekening convergentie/evenwicht te bereiken en de vervormingen zullen oneindig blijven toenemen.

3 Stalen Verbinding Een praktischer voorbeeld is bijvoorbeeld in figuur 4 gemodelleerd, waarbij een stalen I-ligger (bestaand uit een systeem van vlakke eindige elementen) is vastgemaakt aan een kopplaat. De dunne kopplaat kent twee ronde gaten waarin twee bouten zijn vastgemaakt. De boutgaten zijn gemodelleerd als oneindige stijve vlakke eindige elementen en kennen geen vervorming. In het midden van het boutgat bevindt zich een knoop, die verbonden is met een trekstaaf (bout). De bouten zelf zijn gemodelleerd als enkel-trek staven met een gemaximaliseerde trekkracht. Achter de kopplaat bevindt zich een zeer stijve bedding, dat enkel druk opneemt. De kopplaat zelf heeft fysisch niet-lineaire eigenschappen en kan dus plastisch vervormen. Bij dit voorbeeld loopt de belasting langzaam op. Het is dan duidelijk te zien hoe de plaat gaat vloeien. Wanneer de krommingen en de momenten wordt uitgezet kunnen moment/rotatie diagrammen berekend worden. Op YouTube is een filmpje te zien van de ontwikkeling van de vloeigebieden bij het oplopen van de belasting ( youtube.com/watch?v=q2idiuix0lq). Figuur 4 Plastisch vloeien van een kopplaat. Toekomst Op dit moment zijn drie studenten van de Hogeschool Arnhem / Nijmegen (HAN) aan het onderzoeken of deze modellen vergelijkbare resultaten geven met de capaciteit van verbindingen, zoals deze bij een projecten van Iv-Bouw zijn toegepast. Een andere mogelijke praktische toepassing van deze nieuwe techniek zou het herberekenen van bestaande betonvloeren kun- nen zijn. Indien de momentencapaciteit op basis van de bestaande wapeningsnetten/ indeling bekend is, dan kan de maximaal optredende belasting eenvoudig berekend worden voor een willekeurige vorm van een plaat. Op dit moment ben ik dit nog aan het onderzoeken. Conclusie Fysisch niet-lineariteit in vlakke eindige elementen wordt steeds meer toegepast voor verschillende materialen. Zeker voor staalconstructies kan deze manier van rekenen bij het uitnutten van veelvoorkomende verbindingen voordeel opleveren. Als u wilt gaan onderzoeken wat plastisch rekenen u kan brengen in uw projecten, dan kunt u altijd contact met mij opnemen voor advies. Ing. Emiel Peltenburg MSEng (e.peltenburg@rfem.nl), adviseur van RFEM Nederland. RFEM Nederland is de reseller van het rekenprogramma RFEM voor het berekenen van 2D- en 3D-constructies. Zie ook voor meer informatie. Building Brains Een initiatief waaraan meer dan 27 bedrijven uit de bouwsector samenwerken aan een energieneutrale gebouwde omgeving Nederland staat voor de uitdaging om de gebouwde omgeving meer energieneutraal te maken in een tijd waarin de kredietcrisis een hoofdrol speelt. Politieke partijen, gemeenten, woningcorporaties en toeleverende partijen uit de hele bouwketen moeten de handen ineen slaan en versneld invulling geven aan de kabinetdoelstelling om het totale energieverbruik in 2030 te halveren ten opzichte Slimme oplossingen en innovatie op het gebied van energie en duurzaam bouwen zijn nodig. Welke maatregelen kunnen helpen een bijdrage te leveren voor een energieneutrale gebouwde omgeving? Onder leiding van TNO helpt het projectinitiatief Building Brains de bouwsector en de maatschappij met de vele facetten die komen kijken bij energiereductie van energieleverende gebouwen en wijken in Nederland. Wie of wat is Building Brains? Building Brains is de verkorte naam van het ambitieuze onderzoeksprogramma waaraan zij werken: Building Brains - Smart Building and District: Energy Neutral. Onder het begrip smart wordt begrepen: energieleverend, innovatief, toekomstgericht en de zorg voor een koppeling tussen gebouw, wijk en energie. In Building Brains participeren meer dan 27 partijen uit de bouwketen en ruim 170 kenniswerkers; een unieke samenwerking van MKB tot multinational, van architect tot toeleverancier en aannemer. Building Brains werkt met bestaande bouwen energiecases uit de praktijk om de kennis op te doen of te toetsen. Enerzijds kunnen zij op deze manier de landelijke overheid voorzien van de state of art op het gebied van energie en duurzaam bouwen op basis waarvan zij belangrijke maatschappelijke beslissingen kan nemen. Anderzijds helpen zij provincies, gemeenten en woningcorporaties met het formuleren van hun praktijkvragen. Onze uitdagingen De kenniswerkers zijn ervaringsdeskundig en kennisprofessional op vele vakgebieden. Zij werken samen aan vaste thema s. De kennis uit de thema s samen vormen de sleutel om te komen tot een gefundeerde oplossing. De thema s zijn kortweg: Slim bouwen - het bouwinformatiemodel (BIM): Komen tot een generieke blauwdruk en realiseren van (ict) hulpmiddelen voor het optimaal en duurzaam ontwerpen van gebouwen. Slim energiegebruik Komen tot nieuwe kennis op het gebied van energiebesparing in de bouw. Hoe kan bijvoorbeeld een smart energy systeem worden ontwikkeld dat vraag en aanbod op elkaar afstemt met als doel slim energiegebruik? Slim innoveren en evalueren in de bouw Sluiten van de cyclus evalueren-lereninnoveren in de bouw, waaronder vragen als: hoe krijgen wij de innovatiemotor draaiend en hoe leren wij van lopende initiatieven op het gebied van energiebesparing in de gebouwde omgeving? Slimme productconcepten Ontwikkelen van innovatieve productconcepten, bijvoorbeeld het ontwerpen van een smart district op het niveau van een wijk, die boven alles energieleverend, toekomstgericht en van een hoogwaardige kwaliteit is.

4 Thema: Slim Bouwen- het Bouwinformatiemodel (BIM) Door : Jan Bouwman, trekker van de BIM werkgroep binnen Building Brains BIM iedereen lijkt het er over te hebben, maar niemand weet precies wat het is, zo lijkt het. Binnen Building Brains staat BIM voor Bouwwerk Informatie Model. Daar kun je nog van alles bij verzinnen,daarom gebruiken we vaak de metafoor digitale maquette van het bouwwerk op ware grootte. Digitaal omdat het in de computer staat, maquette omdat het niet het echte bouwwerk is, op ware grootte omdat het de gegevens bevat zoals die in de werkelijkheid ook voorkomen. Deze digitale maquette is altijd in een stadium dat net voorafgaat aan de werkelijke fase. Met behulp van deze digitale maquette is het mogelijk de effecten van bepaalde beslissingen te beschouwen vóórdat deze in de werkelijkheid zijn opgetreden. Door hiervan gebruik te maken, zijn fouten in de ontwerp- en de gebruiksfase te voorkomen. Bijkomend voordeel is ook dat het virtuele bouwwerk gedurende de gehele levensduur van het bouwwerk ter beschikking staat. Intelligentie Het digitale bouwwerk is net zo min als het werkelijke bouwwerk - niet intelligent. Wat we ermee doen (en welke resultaten dat oplevert) kan worden gerealiseerd door middel van applicaties. Daar zit de intelligentie in...maar ook de variatie, en de uitdaging voor de software leveranciers om aan te sluiten op het BIM systeem. Keuzes Waar de ene partij graag wil werken met een softwarepakket van Revit, zal een andere partij haar voorkeur uitspreken voor een softwarepakket van VABI of SCIA. Als vanzelfsprekend zal deze (BIM-software) omgeving omgeven zijn door de nodige beveiligings- en autorisatiemaatregelen. Nieuwe manier van denken De kern waarom het draait bij het gebruik van een BIM, is om met diverse partijen (rollen) binnen de bouwketen tegelijkertijd samen te werken binnen de kaders van het gehele gebouwproces (de gehele levensduur van een bouwwerk). Dit vereist een nieuwe manier van denken! Binnen Building Brains wordt aan de vormgeving hiervan nadrukkelijk aandacht geschonken. Hoe pakken we dat binnen Building Brains aan? Waar wij op dit moment binnen het project Building Brains mee bezig zijn, is het zoeken naar een manier waarop we gegevens over een bouwwerk zodanig kunnen opslaan dat het lijkt alsof we met een feitelijk gebouw te maken hebben. Een bouwwerkin ons BIM bestaat uit bouwdelen die ook weer zijn opgebouwd uit bouwdelen. Ad infinitum. Aan deze bouwdelen hangen o.a. functies, prestaties, materialen en kenmerken. Daarnaast zijn wij ook bezig met te zoeken naar een manier waarop softwareapplicaties met de opgeslagen gegevens kunnen communiceren. Uitgangspunt is onder andere dat de applicaties begrijpen welke gegevens in welke fases van het gebouwproces zijn benodigd. Hierbij maken we gebruik van en borduren we voort op de resultaten van verschillende initiatieven in de markt, zoals COINS en IFC. Het BIM systeem dat wordt ontwikkeld, zal een API bevatten voor andere software ontwikkelaars die hen in staat stelt in te haken op de door het BIM systeem geboden functionaliteit. Wij beogen een systeem te ontwerpen dat een centrale rol kan vervullen in het bouwproces als intermediair tussen verschillende applicaties. Contact Roland van der Klauw General manager Building Brains roland.vanderklauw@tno.nl

5 Het 5D initiatief; een Europees BIM initiatief Inleiding Twee grote Nederlandse ontwikkelende bouwbedrijven, Ballast Nedam ( en BAM ( spelen samen met andere Europese bouwers een belangrijke rol in een Europees BIM initiatief. Het unieke van dit Europese initiatief is dat het hier een samenwerking van een aantal vooroplopende partijen uit de bouwindustrie betreft die een groot belang hebben bij het kunnen beschikken over een geïntegreerde modelgebaseerde projectmanagement omgeving (hierna te noemen 5D omgeving). De deelnemers zijn van mening dat de bestaande softwareproducenten een te sterke focus hebben op BIM oplossingen enkel en alleen gericht op het ontwerpproces en onvoldoende aandacht hebben voor de specifieke problemen die we tegenkomen in de horizontale waardeketen (van ontwerp, via werkvoorbereiding-, realisatie- en beheer & onderhoud tot en met sloop en herontwikkeling) en de verticale waardeketen (samenwerking met opdrachtgevers, partners, specialisten, onderaannemers, leveranciers, etc.). Gedurende het afgelopen jaar heeft de internationale software industrie te kennen gegeven in het 5D initiatief een platform te hebben gevonden waar men graag mee samen wil werken om hun eigen producten te kunnen verbeteren. Met een aantal toonaangevende producenten van BIM software zijn eerste veelbelovende stappen gezet. Wie zitten er achter het 5D initiatief ENCORD Ruim 20 jaar geleden is ENCORD opgericht ( een Europees netwerk van bouwbedrijven waarin kennis en ervaring wordt uitgewisseld op het gebied van R&D en Innovatie. Het ENCORD netwerk wordt momenteel gevormd door 21 grote bouwbedrijven en leveranciers van bouwmaterialen uit 9 Europese landen. Nederland wordt in ENCORD vertegenwoordigd door Ballast Nedam en de BAM groep. De ENCORD Council is verantwoordelijk voor het bepalen van de ENCORD strategie en is een forum voor discussie en debat op het gebied van onderzoek en de ontwikkeling van de bouwsector. De Council voert ook discussies over gemeenschappelijke onderzoekslijnen, Europees gesubsidieerde onderzoeksprojecten, Europese projectvoorstellen, etc. ENCORD leden organiseren regelmatig workshops over onderwerpen met een hoge prioriteit voor de deelnemende bouwbe- drijven. Deelnemers aan deze workshops vertegenwoordigen de gehele Europese onderzoekswereld, inclusief bouwbedrijven, toeleveranciers (bouwmaterialen, software, etc.), eindgebruikers, onderzoeksinstellingen en universiteiten. ENCORD is een actief lid van de bouwgerelateerde onderzoekswereld. De leden van ENCORD zijn actief in vele projecten en initiatieven, met als belangrijkste het European Construction Technology Platform (ECTP) en het onlangs opgestarte Energy Efficient Buildings Public Private Partnership (E2B PPP). Daarnaast zijn ENCORD bedrijven vertegenwoordigd in nagenoeg alle Europese programma s, activiteiten en initiatieven en is ENCORD lid van de European Council for Construction Research, Development and Innovation (ECCREDI). ENCORD s belangrijkste doelstellingen is het zijn van een Europees forum voor de promotie van industrie geleid onderzoek, ontwikkeling en innovatie in de bouwsector. ENCORD VCP Vanuit de door ENCORD georganiseerde workshops ontstaan regelmatig werkgroepen die een specifiek onderzoeksveld verder uitdiepen. Eén van de meest actieve werkgroepen binnen ENCORD is het ENCORD Virtual Construction Platform (ENCORD VCP). Deze werkgroep wordt gevormd door 10 van de in ENCORD verenigde bedrijven, en is opgericht naar aanleiding van een door ENCORD georganiseerde workshop over Virtueel Bouwen in Na afloop van deze workshop is door Ballast Nedam, BAM en HOCHTIEF het ENCORD VCP opgericht. Sindsdien komt de groep twee keer per jaar bijeen en wisselt ervaringen en kennis uit op het gebied van Virtueel Bouwen (BIM). Belangrijke elementen van de ENCORD VCP bijeenkomsten zijn presentaties van leveranciers op het gebied van BIM en de uitwisseling van Best Practices en nieuws op het gebied van BIM binnen de deelnemende bedrijven. Deze bijeenkomsten leveren voor alle deelnemende bedrijven continue weer nieuwe ideeën en vooral veel energie op om verdere stappen in de wereld van BIM te zetten. 5Di Vanuit de gedachte dat de visie, de strategie en de door de huidige BIM producten geleverde functionaliteit nog verre van ideaal is medio 2008 het 5D initiatief ( opgericht. Diverse grotere bedrijven benaderen op eigen kracht BIM producenten om fouten uit de software te laten halen en de producenten ervan te overtuigen dat de software een veel breder veld moet beslaan dan momenteel het geval is. Een aantal bedrijven is tot de conclusie gekomen dat de samenwerking in ENCORD VCP heel waardevol is, maar dat meer nodig is om een BIM doorbraak te forceren. Door 5 bedrijven is daarom het 5D initiatief opgericht. Binnen deze groep wordt net als binnen het ENCORD VCP op een zeer open manier samengewerkt, maar eisen we daarnaast een actieve resultaatgerichte aanpak, enerzijds tijdens de momenten waarop we bij elkaar komen, maar vooral ook tussen de vergaderingen. Binnen 5Di werken momenteel 5 bedrijven samen om een BIM doorbraak te forceren. Het betreft Ballast Nedam en BAM uit Nederland; Max Bögl uit Duitsland, Strabag / Ed. Züblin uit Oostenrijk / Duitsland en CCC uit Griekenland. Het 5D initiatief wordt volledig ondersteund door alle 21 bedrijven die in ENCORD vertegenwoordigd zijn en in de ENCORD Council meetings wordt regelmatig gerapporteerd over de voortgang. Wat is het 5D initiatief Op de website van het 5D initiatief ( wordt het initiatief nader toegelicht. Deze website is een levende website en wordt continue aangepast en van nieuwe informatie voorzien. Vanuit de motivatie dat de bouwindustrie de grootste industriële sector is (circa 10% van het Europese GDP), zullen veranderingen

6 op het gebied van virtueel ontwerpen, bouwen en beheren een grote economische impact hebben. Dit is helemaal het geval als rekening wordt gehouden met het feit dat de bouwindustrie tot op heden in mindere mate heeft geparticipeerd in de ontwikkeling van nieuwe technologieën op dit gebied. In de bovenstaande figuur wordt de Bouwindustrie vergeleken met auto-industrie. Als gekeken wordt naar andere industrieën zoals bijvoorbeeld de auto- of scheepsbouwindustrie, zien we dat daar substantiële veranderingen hebben plaatsgevonden in de afgelopen jaren. De toepassing van virtuele productontwikkeling met behulp van computermodellen is daarbij een belangrijke factor. Als we de auto-industrie als vertegenwoordiger van de mechanische industrie vergelijken met de bouwindustrie (zie figuur 1) zien we dat de auto-industrie een voorsprong heeft op het gebied van het ontwerp en de organisatie van het proces, zoals: Geprefabriceerde componenten; Just in time logistieke processen; Proces simulatie en virtueel ontwerp; Centraal data en proces management De adoptie van bestaande 5D technologieën door de bouwindustrie kunnen tot grote verbeteringen leiden. 5Di gaat echter een stap verder en wil ervoor zorg dragen dat de beschikbare hardware en software oplossingen verbeterd worden en verder ontwikkeld worden. Door het beschrijven van een programma van eisen voor de hardware en software industrie, wil 5Di de ontwikkeling van een volgende generatie BIM technologie (BIM 2.0) coördineren. Deze BIM 2.0 producten worden op maat ontwikkeld volgens de eisen en wensen van de Europese bouwindustrie, teneinde een duurzame en snelle invoering te waarborgen. Het 5Di heeft een model opgezet (zie figuur 2) waaraan een naar ons idee ideale 5D omgeving moet voldoen. Dit model bestaat uit een vijftal belangrijke elementen: De 5Di modeller: een 3D object geori- ënteerde parametrische modelleertool waarin alle gegevens van het model op een grafische manier worden vastgelegd; De 5Di data management: een centrale open database waar alle gegevens betreffende het model op een niet grafische manier worden vastgelegd (geometrie, attributen, beschrijvingen, specificaties, etc.); De 5Di viewer: een gebruikers interface die in staat is het model en alle bijbehorende informatie te bekijken en te beoordelen; Het 5Di proces management: een laag die de interactie en communicatie tussen de drie hiervoor benoemde elementen verzorgd (modeller, data management en viewer); 5Di expert systemen: een verzameling aan systemen die op een open manier moeten communiceren en geïntegreerd moeten kunnen worden met de hierboven genoemde elementen. Denk hierbij aan constructieve rekensystemen, calculatiepakketten, planningspakketten, ERP systemen, simulatiepakketten, etc. Daarnaast zullen vanuit het 5Di model 2D tekeningen en gegevens voor het beheer en onderhoudsproces moeten worden gegenereerd. Door 5Di zijn voor al deze elementen eisen gedefinieerd en processchema s opgesteld teneinde de internationale software industrie te kunnen benaderen hun producten te verbeteren. Naast deze belangrijke set aan gegevens zijn door de deelnemende bedrijven in het 5Di zogenaamde use cases beschreven, waarin deze eisen en processen in meer detail worden toegelicht. Momenteel zijn use cases beschreven op het gebied van: Change Management (BAM) Systems Engineering and Requirements Tracking (Ballast Nedam) Approval Workflow (Bouygues) Progress Collection, Monitoring and Control (CCC) Interactive Data Handling (Strabag Zublin) Design to Fabrication (Max Bogl) Wat is er tot op heden bereikt Het eerste jaar van de werkzaamheden van het 5D initiatief heeft met name in het teken gestaan van de ontwikkeling van de fundamenten van een toekomstige 5Di oplossing. Er is hard gewerkt IBIS4BIM slaat een brug tussen 2D & 3D CAD-modellen en bouwkostenramingen aan het opstellen van de 5Di eisen (requirements), processen en het opzetten van de website. De samenwerking met partners was beoogd vanaf 2010 te starten, echter in de 2e helft van 2009 hebben al de eerste verkennende bijeenkomsten plaatsgevonden met geselecteerde softwarebedrijven, die ons pro-actief benaderd hebben en openstaan om ontwikkelingen op te starten voor het leveren van een 5Di gecertificeerde oplossing voor de bouwindustrie. Zo hebben in 2009 bijeenkomsten plaatsgevonden met Autodesk, Nemetschek, Tekla, Bentley, RIB en CCT. Hoe verder met het 5D initiatief In 2010 zal de samenwerking met softwarebedrijven, hardwarebedrijven, onderzoeksinstellingen en universiteiten verder worden vormgegeven en opgestart. Daarnaast zal ook de samenwerking worden opgezocht met andere bouwbedrijven, opdrachtgevers, architecten, ingenieursbureaus, onderaannemers, leveranciers, etc. Verder wordt hard gewerkt aan een verdere professionalisering van het 5D initiatief. Afsluiting Na een succesvolle start van het 5Di, staan we nu voor de uitdaging om de komende jaren op een open en actieve manier continuïteit aan het initiatief te geven. We verwachten met het 5Di een belangrijke doorbraak te kunnen bereiken voor de Europese bouwsector en kunnen trots zijn op de deelname van de Nederlandse bouwbedrijven die een belangrijke rol spelen in dit initiatief. In toekomstige Stumico nieuwsbrieven zal gerapporteerd worden over de voortgang van dit initiatief. Menno de Jonge Directeur Innovatie Ballast Nedam N.V.

7 Oplossing voor prefab industrie De geïntegereerde software-oplossing van Nemetschek Scia voor de prefab industrie De precast afdeling van Nemetschek Scia biedt reeds lang software-oplossingen en ondersteuning aan voor de prefab industrie. Al deze oplossingen zijn nu op elkaar afgestemd en geintegreerd in één totaal oplossing die de structuur vereenvoudigt en de uitwisselingsmogelijkheden verbetert. Geheel volgens de BIM filosofie wordt nu één centraal model gebruikt om van daaruit alle software pakketten te voeden. Deze totaaloplossing voor de prefab industrie, is gebaseerd op 3 grote pijlers. Elk van deze pijlers is uitgebouwd tot een afzonderlijke module, gecombineerd vormen al deze modules één geintegreerde oplossing, erop gericht om bedrijfsprocessen te managen en te optimaliseren. De gegevens worden in een centrale database opgeslagen vanwaar ze gelinkt worden naar alle modules. Dit vereenvoudigt de uiteindelijke opvolging en controle over zowel het project, als over de individuele prefab elementen. Enkele voorbeelden: Prefab elementen die in productie gepland zijn worden automatisch gelocked in het CAD systeem. De resultaten van de sterktberekeningen in het CAE systeem kunnen in CAD ingelezen worden. Vervolgens wordt volledig automatisch de wapening in het CAD systeem gegenereerd. De status van elk element is zichtbaar in een grafisch systeem. Elementen die in gebruik zijn in een systeem worden gelocked om conflict problemen te voorkomen. Gelijke elementen worden automatisch herkend en aangeduid. Deze 3 pijlers zijn: 1. Design: Scia Engineer lijk de laatste Eurocodes. Ook kanaalplaat elementen worden ondersteund. Al deze prefab functionaliteiten zijn in nauwe samenwerking met de prefab industrie ontwikkeld. Één van de voorbeelden hierin is ook de kanaalplaat berekeningen volgens de Eurocode, die in samenwerking met Echo België is uitgewerkt. 2. Detailing: Allplan Precast Allplan Precast is een uitbreiding bovenop Allplan, een van de meest vooraanstaande CAD programma s voor de bouw. De uitzonderlijke flexibiliteit wordt gecombineerd met een hoge mate van automatisering, speciaal ontwikkeld voor prefab betonelementen. De combinatie van deze flexibiliteit en de mate van automatisering resulteren in een snel en gedetailleerd design van complexe prefab elementen. De werkwijze van Allplan is zo opgezet dat het de meest gangbare werkmethode voor prefab elementen volgt. Zo kunnen we de implementatie en aanpassing vereenvoudigen, en worden prefab bedrijven bijgestaan om overzichtstekeningen, productie tekeningen, BOM e.d. zo snel mogelijk te configureren. Allplan Precast is een open systeem, en ondersteunt hierbij de belangrijkste uitwisselingsformaten. Zo worden onder andere IFC, DWG, DXF, PDF, UNITECHNIK (voor Prefab producenten), BVBS (voor knip- en buigmachines) ondersteund, en kan er ook een link worden voorzien met het ERP systeem, voor verdere financiële opvolging. Enkele voorbeelden van de hoge graad van automatisering zijn: Voor wanden en vloeren is er een geautomatiseerde onderverdeling van verleggebieden in afzonderlijke prefab elementen. Bovendien worden ook de wapening, hijsvoorzieningen, voegen en vele andere zaken automatisch gegenereerd. Het automatisch genereren van bidirectionele productie tekeningen. Dat wil zeggen dat bij aanpassingen in het model de productietekening direct wordt aangepast, en andersom, bij aanpassingen op de productietekening wordt het model direct aangepast. Tal van catalogi staan ter beschikken voor onder andere inbouwdelen, wapeningstypes, afwerkingen,... Gelijke elementen worden automatisch herkend, als één element verandert, veranderen alle andere (gelijke) elementen ook. Automatische labelen van elementen met onder andere elementnummers, afmetingen, gewichten, Parametrische elementen zoals balken, kolommen of trappen zijn voorhanden, samen met bijbehorende wapeningstypes. Algoritmes voor nettenlasmachines zoals Progress, AWM and Filzmoser. De mogelijkheden en de beperkingen van de machines worden in rekening genomen tijdens het genereren van de elementwapening. Volledige integratie met Scia Engineer voor de automatische aanmaak van wapening op basis van eindige elementen berekeningen. Scia Engineer is een sterkte berekeningspakket voor 2D en 3D structuren in zowel beton als voorgespannen beton. De analyse gaat van eenvoudige berekeningen, tot de zeer complexe analyses met constructie fases, niet lineaire scheurcontrole, tijdsafhankelijke analyses en nog veel meer. Bovendien hebben we speciaal voor de prefab industrie een afzonderlijke parametrische module ontwikkeld, waarin elk element parametrisch gegenereerd kan worden op basis van eenvoudig te configureren templates. We ondersteunen verscheidene internationale standaards, waaronder natuur-

8 Autodesk and Revit are registered trademarks of Autodesk, Inc., in the USA and/or other countries. All other brand names, product names, or trademarks belong to their respective holders. Autodesk reserves the right to alter product offerings and specifications at any time without notice, and is not responsible for typographical or graphical errors that may appear in this document Autodesk, Inc. All rights reserved. Allplan Precast is beschikbaar voor de volgende elementen: WANDEN Massieve wanden Holle wanden Metselwanden Sandwichwanden Wandpanelen VLOEREN Massieve vloeren Breedplaten (Voorgespannen) kanaalplaten Baksteen vloeren Bubbledeck vloeren Cobiax vloeren TT vloeren dakplaten Combinatievloeren 3. Productie: PP manager Een ERP systeem wordt vaak gezien als de ruggengraat van een bedrijf. Hoewel er zeker iets te voelen is voor deze bewering, hebben de meeste ERP systemen toch ook hun tekortkomingen. Één van de meest opvallende tekortkomingen in de prefabindustrie is misschien wel de gebrekkige mogelijkheden om om te gaan met grafische informatie, en alles wat niet standaard is. En laat nu net dat één van de meest opvallende eisen zijn voor de prefab industrie. De productie afdelingen van deze bedrijven worden al te vaak geconfronteerd met een grote variatie in allerhande elementen en vormen, wat natuurlijk de nood naar grafische informatie enkel versterkt. PP manager is rond deze grafische informatie gebouwd, en gebruikt ze ook doorheen het hele pakket. De gebruiker kan zelf bepalen of een lijst voldoende is, of de eigenlijke grafische element of model informatie nodig is. PP manager verenigt alle bedrijfssoftware, en vormt een centraal data-management systeem. Het benut de BIM filosofie ten volle, en laat ze doordringen in het hele bedrijf. Er zijn verscheidene uitwisselmogelijkheden zoals onder andere de IFC interface, ERP interface, directe link met Allplan Precast en Scia Engineer. PP manager maakt gebruik van een SQL database, dus alle uitwisselings mogelijkheden op basis van SQL behoren ook tot de mogelijkheden. Zoals de naam al laat vermoeden, wordt alle technische informatie rond een project hier verzameld en getoond. Dit gaat uit van een grafische voorstelling van het model met de bijbehorende statussen, tot gedetailleerde informatie op elementniveau. In één enkele oogopslag krijgt u een beeld van de huidige stand van zaken van een project. Aan de hand van een kleur wordt elke status van elke afzonderlijk element gevisualiseerd op het totale 3D model. Naast informatie opvragen kunnen ook productiefases, leveringsfases en montagefases gedefinieerd en gevisualiseerd worden. Elke fase kan getoond worden naar zijn specifieke instellingen, en de volgorde kan visueel gesimuleerd worden. Zo kunnen fouten in de planning al in een vroeg sta- Experience Revit Architecture now OVERIG PREFAB Trappen Balken Dakliggers Kolommen funderingen PP manager is modulair opgebouwd. En kan in de tijd uitgebreid worden. Elke module is ontwikkeld volgens de eisen van de betreffende afdeling van een prefab producent. We bieden momenteel volgende modules aan: i. Technische Informatie Manager In deze module wordt alle projectinformatie verzameld, en wordt ze met een simple klik ter beschikking van de gebruiker gesteld. Architectural software that works the way you do. Revit Architecture 2008 works the way you think, building information modelling (BIM), any changes you letting you create naturally and design freely. Mirroring make, anywhere, are automatically updated throughout the real world, it treats information in terms of the your project. The result: your design and documentation entire building, rather than separate floors, sections stay co-ordinated, consistent and complete. or elevations. And because it s purpose-built for Customisable reseller call to action here. Customisable reseller call to action here. Reseller Company Name Address, Address Address, Postcode Supplier logo here Tel: Fax:

9 dium geïdentificeerd en geëlimineerd worden. In de toekomst wordt ook een link met andere planningsapplicaties zoals Microsoft Project Planning voorzien. ii. Delivery manager De volgende stap na het definiëren van de leveringsfasen is de planning van de eigenlijke stapels of containers. Vertrekkende van de leveringsfasen kunnen de prefab elementen met de Delivery Manager verder gedetailleerd in vrachten gepland worden. De basis voor de Delivery Manager is het principe van stapels en containers, die op een transport (trein, truck, boot, ) geplaatst kunnen worden. De planning wordt grafisch gemaakt, zodat er onder andere stabiliteit en aslasten gecontroleerd kunnen worden. Extra mee te leveren materialen kunnen ook aan de leveringen toegevoegd worden, en levernota s kunnen opgesteld en afgedrukt worden. Deze kalender vormt met andere woorden het hart van de productieplanning, en van hieruit kan de planning aangestuurd worden. We voorzien grafische voorstellingen van: De hele productiehal, met de bijbehorende productie units. We kunnen hier ook een specifieke productie situatie voorstellen. De banen en tafels, met de elementen er op gepland De afzonderlijke elementen, met of zonder details Het gehele project model iv. Reporting Dit is een afzonderlijke rapporteringstool, met een brede waaier aan standaardrapporten. Aangezien PP manager gebaseerd is op een SQL database, kunnen deze standaardlijsten naar hartenlust uitgebreid worden met aanvullende klantspecifieke lijsten. Bovendien is er over de hele wereld toegang tot deze rapporten via een eenvoudig internetportaal. Activiteiten 22 april 2010 Evaluatie BimCaseweek Ballast Nedam Nieuwegein 20 mei 2010 ICT in de E-bouw Witteveen+Bos Deventer 20 mei 2010 Algemene Leden Vergadering Witteveen+Bos Deventer 23 september 2010 Avond voor en door onze sponsoren Ballat Nedam Nieuwegein 21 oktober 2010 ICT in de E-Bouw Heijmans - Rosmalen 1 december 2010 Gezamenlijke avond met Stufib Ballast Nedam Nieuwegein Alle bijeenkomsten starten om 16:30 uur en vanaf 16:00 uur wordt u met koffie ontvangen iii. Production manager De Production Manager is ontworpen om de productie van prefab elementen in te plannen. Voor deze planning kunnen we onder andere lange banen en tafel systemen aan, maar ook specifieke mallen. Ook hier wordt opnieuw de planning grafisch gedaan, aangezien optimalisatie en planning controles niet mogelijk zijn zonder de grafische informatie van elementen en hun positie. Op basis van een kalender wordt de uiteindelijke planning uitgewerkt. In deze kalender kunnen ook andere zaken opgeslagen worden, naast de planning zelf. Zo kan onder andere ook machine onderhoud ingepland worden, en kan een deel van de capaciteit (grof) gereserveerd (claim) worden voor specifieke redenen of projecten. v. Integration with ERP systems Uiteraard is een integratie met een ERP systeem voor o.a. inkoop, facturatie en financieel management gewenst. We bieden allerhande uitwisselingsmogelijkheden met ERP systemen, om een grondige integratie te verzekeren. Hierbij zijn standaard oplossing voorzien, via een ascii uitwisseling, danwel een volledige integratie op hoog niveau via het direct lezen uit elkaars database. Dit zal altijd individueel bekeken worden. Meer informatie: Scia Nederland info@scia.nl

10 Colofon Stumico Nieuwsbrief is een officiële uitgave van de Studievereniging voor Microcomputers. Missie Stumico stelt zich tot doel om vanuit een onafhankelijke positie haar leden te informeren over met de bouw gerelateerde ICT ontwikkelingen Statement Het plaatsen van een logo, advertentie, of een artikel waar een product wordt beschreven betekent niet dat Stumico een voorkeur uitspreekt voor de genoemde leverancier en/of producten Bestuur Voorzitter Ruud van Tongeren Penningmeester Dick Stoelhorst Secretaris Herman Oogink Leden Edwin Dado Hans Galjaard Menno de Jonge Nico Ruikes Secretariaat Postbus AK Gouda Lidmaatschap Aan- en afmeldingen of wijzigingen kunnen schriftelijk of via aan het secretariaat worden doorgegeven Website LinkedIn discussie Geanonimiseerd De toekomst gaan we in waarin we niet meer lokaal (willen) werken, alles loopt steeds meer online. Ook het samenwerken. Niets software installeren. Ga met data naar het juiste webadres(?) Software licenties online, specifieke bedrijfsinstellingen via servers erbij betrekken, projectdata in datarooms. CoP s.. on-line is het werkwoord!! Een volgende stap in de richting om met alle betrokken partijen rondom een centrale plaats samen te werken (bim?). Er wordt over geschreven. Worden er bij anderen al stappen gezet hierin? Ben benieuwd hoe anderen dit zien. De toekomst gaan we in waarin we niet meer lokaal (willen) werken, alles loopt steeds meer online. Ook het samenwerken. Niets software installeren. Ga met data naar het juiste webadres(?) Software licenties online, specifieke bedrijfsinstellingen via servers erbij betrekken, projectdata in datarooms. CoP s.. on-line is het werkwoord!! Een volgende stap in de richting om met alle betrokken partijen rondom een centrale plaats samen te werken (bim?). Er wordt over geschreven. Worden er bij anderen al stappen gezet hierin? Ben benieuwd hoe anderen dit zien. SaaS is op diverse manieren bij Autodesk al beschikbaar, hoewel nog in een lab-omgeving. Je hebt project Butterfly waarbij je gezamenlijk aan een AutoCAD tekening kunt werken. Maar er lopen ook al een aantal projecten, in Amerika, waarbij je gebruik kunt maken van AutoCAD, Inventor en Revit. Hiervoor hoef je alleen maar in te loggen en je kunt direct werken met deze programma s. Overigens is niet alleen Autodesk hier mee bezig maar ook SolidWorks biedt haar pakket al aan via de wolk. Een andere belangrijke SaaS speler is natuurlijk Microsoft. Hier is het al mogelijk om Exchange, SharePoint, CRM, Live Meeting Services en OCS als SaaS af te nemen. Letterlijk gebruiker aanmaken en klaar. Daarnaast is er dan nog Microsoft Azure, waar onder andere SQL server gewoon uit te wold geleverd word. In Nederland zijn er al een groot aantal gebruikers die dit inzetten. En dat is niet zo gek voor 10 euro per gebruiker per maand. SaaS zal de komende jaren steeds belangrijker worden. En de reden is heel simpel, het is snel en goedkoop inzetbaar. Is het daarmee een quick fix? Nee absoluut niet, je moet namelijk wel als organisatie/bedrijf weten wat je wilt en leren werken met deze omgevingen. SaaS en Bim kunnen goede vriendjes worden ;) Column BIMmen breekt eindelijk door!! Hoewel de meeste van jullie mij misschien al kennen, begin ik deze eerste column voor Stumico met een korte introductie. Opgeleid als HTS-er wegen waterbouw en daarna verbreed met bedrijfskunde, heb ik inmiddels zo n 25 jaar ervaring met ICT in de bouw. In die kwart eeuw hebben sommige technische ontwikkelingen ongekend snel ons leven veranderd, terwijl andere maar moeizaam worden geaccepteerd. Zonder Internet en mobiele telefoon, die er voor een breed publiek amper 15 jaar zijn, kan men tegenwoordig niet meer werken. Verder worden we tegenwoordig via sociale netwerken en online media real-time op de hoogte gehouden van wat er in de markt gebeurt. Een ontwikkeling die veel moeizamer van de grond komt is 3D-ontwerpen. Voor de insiders, al in 1986 bestond er een 3D bouwkundig ontwerpprogramma op de IBM-PC, waarmee men dubbelgekromde oppervlakken kon ontwerpen en visualiseren (Personal Architect). Zo n 25 jaar later is 3D-ontwerpen geëvolueerd tot BIMmen en zien we eindelijk een doorbraak in het gebruik van deze technologie. De ontwikkelende bouwbedrijven werken er al langer mee, maar uit recent BNA-onderzoek blijkt het BIM-gebruik onder de leden in het afgelopen jaar verdubbeld. Maar liefst 81% van de ondervraagde architecten werken daar inmiddels mee. Uit andere recente nieuwsberichten blijkt dat ook steeds meer constructeurs, installateurs en toeleveranciers in de bouw de BIMvoordelen hebben ontdekt. De doorbraak in BIM-gebruik blijkt ook uit de onlangs gehouden BimCaseweek. Daarvoor was het maximum aantal deelnemers al snel bereikt en de rondleidingen ruim overtekend. Hoe komt het dat juist in een crisisperiode het BIM-gebruik zo hard toeneemt? Heel simpel, als iedereen voldoende werk heeft en verdient, is de noodzaak om te innoveren niet zo groot. Mensen zien de wereld om zich heen wel veranderen maar door de dagelijkse werkdruk heeft men amper aandacht voor grote veranderingen. Het gaat (ging) toch al jaren goed! Door de crisis is de sense of urgency echter pijnlijk duidelijk geworden. Iedereen in de bouw weet allang dat er efficiënter kan worden samengewerkt en dat de faalkosten omlaag moeten. De komende jaren kunnen innovatieve bedrijven die anticyclisch investeren zich met BIMmen onderscheiden van concurrenten. Daardoor worden de kaarten flink opnieuw geschud! Peter Gloudemans