EU-GHS: Workshop 1: Consequenties voor eigen bedrijfsvoering. Presentator: Maurits van Kolck

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "EU-GHS: Workshop 1: Consequenties voor eigen bedrijfsvoering. Presentator: Maurits van Kolck"

Transcriptie

1 EU-GHS: Workshop 1: Consequenties voor eigen bedrijfsvoering Presentator: Maurits van Kolck

2 Inhoud De keten in beeld, REACH en CLP CLP en het VIB CLP en etikettering CLP en herindeling Oefening 1: een voorbeeld Het herindelen van een mengsel, wat zijn de consequenties Eigen bedrijfsvoering: Wat zou er kunnen spelen Voorbeelden van acties die ondernomen kunnen worden Oefening 2: zelf nagaan Wat kan er voor u spelen Welke acties zouden hieruit voort kunnen komen Uitwerkingen: inkoop, intern en verkoop Conclusie 2

3 De keten in beeld, REACH en CLP Van producent tot consument: wie moet wat in het kort? Fabrikant Importeur Registreren gebruikers scenario's maken REACH Indelen Etikettering Verpakken Melden Archivering CLP/EU-GHS Distributeur Retailer Etikettering Verpakken Archivering Informeren van DU en producent gebruikers scenario's delen Downstream gebruiker/ Formuleerder Indelen Etikettering Verpakken Archivering Informeren van DU en producent gebruikers scenario's delen en gebruiken Producent van voorwerpen Indelen Etikettering verpakken Archivering Informeren van DU en producent gebruikers scenario's delen en gebruiken Gebruiker Gebruikers scenario s gebruiken Consument 3

4 CLP en het VIB Alle relevante verandering door REACH en CLP moeten worden vertaald naar het ViB van de grondstof en moeten worden verder vertaald naar het ViB van uw eigen product. Inkomende ViB s goed bestuderen op: Exposure Scenario Andere classificatie CLP, ADR Andere opslag nodig agv veranderingen, etc Veranderingen doorrekenen voor eigen producten Andere classificatie CLP, ADR Andere opslag nodig agv veranderingen, etc Waar nodig ViB s aanpassen en veranderingen doorgeven in de keten Waar u zich ook in de keten bevind, CLP zal gevolgen hebben 4

5 EU-GHS/CLP en etikettering Minimale veriesten aan nieuw etiketten onder EU GHS/CLP Naam, adres en telefoonnummer van de leverancier Veiligheidsaanbevelingen (voorzorgsmaatregelen) (Art. 22) Nominale hoeveelheid Aanvullende informatie (Art. 25) Productidentificatie (Art.18) In de officiële taal/talen van de lidstaat waar de stof of het mengsel in de handel wordt gebracht Gevarenpictogrammen (Art. 19) Signaalwoord (Art. 20) Gevarenaanduidingen(Art. 27): alle H-zinnen worden vermeld tenzij dit leidt tot overbodige aanduidingen Veiligheidsaanbevelingen(Art. 28): maximum 6 P-zinnen tenzij dit nodig is om de aard en de ernst van de gevaren aan te geven Gevarenaanduidingen (Art. 21) 5

6 Consequenties van EU-GHS/CLP voor vergunningen WM vergunning Aanpassing vergunning? Activiteitenbesluit Zwaardere typering? Lozing op riool? PGS 15 Hoger volume in opslag? PGS-29 Zwaardere klasse indeling? BEVI / REVI / SEVESO Zwaardere Typering? 6

7 Oefening 1: van DPD naar CLP, wat nu? Indelen We beschouwen een mengsel dat bestaat uit de volgende ingrediënten waarvan de acute inhalatie toxiciteit bekend is: Exposure routes Classification Category or experimentally obtained acute toxicity range estimate (ppmv) Ingredient CASnummer Concentratie (%) Indeling acute tox Acute tox eindpunt Waterstof sulfide < Category 110 < 100 Acute Tox.2 LC 50 = ppm rat/4h Siliciumtetrafluoride < Category52 < 500 Acute Tox.2 LC 50 = ppm rat/4h Stikstof Niet toxisch 500 < Category 3 < Wat betekent de overgang van DPD naar CLP voor de indeling, etikettering en 2500 < Category 4 < opslag voor dit mengsel: 100 ATE mix n Ci ATE i 100 ATE ATE mix mix Converted Acute Toxicity point estimate ppm ( rat / 4h) Dit mengsel krijgt dus een indeling voor acute toxiciteit van cat 3 volgens CLP, DPD was R20. Ter vergelijking: volgens de DPD zou dit een indeling zijn als schadelijk (> 2000ppm)

8 Oefening 1: van DSD naar CLP Voorbeeld is Tolueen: (DSD) 8

9 Oefening 1: De indeling verandert, wat nu? bedrijfsvoering Nieuwe indeling: implicaties? Zijn mijn producten nog wel te verkopen aan de doelgroep (icm met gebruiksscenarios REACH) Wat is het effect hiervan voor mijn klanten? Hoe communiceer ik dit naar klanten? Maken van nieuwe SDS (VIB) indien nodig?, mag ik dat zomaar doen? Mag ik nog wel op de oude manier met de stoffen/mengsels omgaan? Wat gaat me dit kosten? 9

10 Oefening 1: het etiket verandert, wat nu? bedrijfsvoering Nieuwe etikettering: implicaties? Moet ik al mijn etiketten gaan aanpassen? Hoe zit het met de etiketten van mijn leveranciers en de werkplek? Is mijn vergunning voor opslag, milieu enz nog wel voldoende? Wat is het effect hiervan voor mijn klanten? Wat moet ik nu met de H en P zinnen? Maken van nieuwe SDS (VIB) indien nodig? Wat gaat me dit kosten? Is mijn personeel wel juist opgeleid? 10

11 Waar dient u rekening mee te houden in de eigen bedrijfsvoering Omgaan met leveranciers: Informeren of er zaken gaan veranderen Het ontvangen en gebruiken van een Veiligheidsinformatieblad (Vib) Interne operaties: Het vertalen van een Vib in werkinstructies Informatie over opslag en transport Eigen mengsels herindelen Verpakken en etikettering Vergunningen Informeren van de klant Eigen mengsels herindelen Verpakken en etikettering en communicatie Zelf een MSDS samenstellen nav de ingredienten Hoe zorg te dragen dat uw klanten zijn voorbereidt op mogelijk veranderingen in indeling, etiket en verpakking 11

12 Mogelijke acties die ondernomen moeten worden Inventarisatie: Welke stoffen en/mengsels zijn relevant voor uw bedrijf Communicatie met leveranciers Wat gaat er voor u veranderen? Herindeling: welke implicaties heeft dit voor vergunningen, ARBO en opslag? Informeren van management welke zaken er gaan spelen: Wat zijn de mogelijkheden? Training collega s Informeren van klanten en werken naar de juiste oplossing voor beide 12

13 Oefening 2: zelf uitwerken De Oefening is om in groepen van 4 samen na te gaan waar u rekening mee dient te houden aangaande: Inkoop (vernieuwde indelingen, gebruik nieuwe SDS) Eigen operaties (vernieuwde indeling, maken nieuw SDS) Verkoop (klanten informeren over hun gevolgen) En daarbij te komen tot welke actie relevant zou zijn, te denken valt aan; inventarisatie, training, zoeken naar alternatieven etc. De tijd voor deze Oefening is 30 minuten De uitkomsten gaan we nabespreken, de resultaten worden beschikbaar gesteld U kunt het invulblad gebruiken dat in de map is bijgevoegd 13

14 Oefening 2 uitwerking: inkoop Onderwerp MSDS REACH-proof Mogelijke actie? -Opvragen bij leverancier -kijken naar alternatieven -consequenties voorraad/opslag -Inventarisatie van classificatie indeling -Prijzen (onder druk) -Mogelijke andere formulering/grondstoffen -checken -notificatie CLP ECHA -inventarisatie gebruikte stoffen en mengsels -archivering opzetten 14

15 Oefening 2 uitwerking: Intern Onderwerp Mogelijke actie? -opslag aanpassen? -vergunningen bekijken; wetgeving nalopen -RI&E updaten -Etiketten nalopen; welke productten gaan veranderen? -Personeel informeren -Notificeren ( bij verandering mengsel) -training medewerkers -Ecolabels nalopen 15

16 Oefening 2 uitwerking: Verkoop Onderwerp Mogelijke actie? Contact met klanten MSDS Bespreken alternatieven Prijzen ADR transport/vervoerscode -Vooraf klanten informeren -Is uw huidige markt straks ook nog uw markt? -Kosten/baten analyse 16

17 Conclusie De invloed van CLP (EU-GHS) is merkbaar door de gehele supply chain. Het is raadzaam om zelf een inventaris op te zetten van uw stoffen en mengsels (met inbegrip van stoffen die zich in mengsels bevinden) en stoffen die zich in voorwerpen bevinden Evenals van uw leveranciers, uw klanten en de wijze waarop zij uw stoffen en mengsels gebruiken. Waarschijnlijk hebt u een groot deel van deze informatie al verzameld in verband met REACH Tevens is het raadzaam om te beoordelen in hoeverre de technische en juridische medewerkers in uw organisatie behoefte hebben aan bijscholing; 17

18 Eind Vragen? 18

REACh-GHS/CLP in de praktijk

REACh-GHS/CLP in de praktijk REACh-GHS/CLP in de praktijk Sharon Sriram 8 december 2015 www.kluthe.nl 1 REACh EU wetgeving Registratie, Evaluatie, Autorisatie van Chemische stoffen R=Registration E=Evaluation Registratie van geproduceerde

Nadere informatie

REACH, CLP & ViB. Status update

REACH, CLP & ViB. Status update REACH, CLP & ViB Status update REACH, CLP & ViB Status update REACH Deadline 2013 Productieprocess Classificatie grondstoffen Opslag grondstoffen CLP Deadline Mengsels 2015 Opslag van grondstoffen Classificatie

Nadere informatie

EU-GHS. Classification, Labeling and Packaging Regulation (CLP) Verordening 1272/2008 HS

EU-GHS. Classification, Labeling and Packaging Regulation (CLP) Verordening 1272/2008 HS EU-GHS Classification, Labeling and Packaging Regulation (CLP) Verordening 1272/2008 HS Programma Workshop EU-GHS/CLP EU-GHS in een vogelvlucht Wetgeving Relatie met andere EU-wetgeving EU-GHS in de praktijk

Nadere informatie

Van indeling naar etiket. Mengseldag. 10 april 2015. Workshop Etiketteren

Van indeling naar etiket. Mengseldag. 10 april 2015. Workshop Etiketteren Mengseldag Workshop Etiketteren RWS Leefomgeving CLP Helpdesk Mohamed El-Allouchi Van indeling naar etiket Presentatie 1. Voorschriften 2. Samenstellen van het etiket 3. Uitzonderingen 4. Verpakkingseisen

Nadere informatie

EU-GHS: van leverancier tot klant, omgaan met de verplichtingen. Presentator: Maurits van Kolck

EU-GHS: van leverancier tot klant, omgaan met de verplichtingen. Presentator: Maurits van Kolck EU-GHS: van leverancier tot klant, omgaan met de verplichtingen Presentator: Maurits van Kolck Inhoud 2 DSD en EU-GHS C&L Systeem DSD/DPD CLP/EU-GHS GHS Afkortingen Belangrijke data Juridische implicaties

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Informatie voor fabrikanten U moet alle stoffen die u in de handel brengt, indelen volgens de eisen van EU-GHS. Stoffen die niet in de handel verkrijgbaar zijn

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Distributeurs U moet een stof of mengsel dat als gevaarlijk is ingedeeld etiketteren en verpakken volgens de eisen van EU-GHS. Daarbij kunt u de indeling gebruiken

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Vergunningverleners Een vergunningaanvraag mag niet in strijd zijn met EU-GHS. Het is daarom van belang dat u de bepalingen van EU-GHS kent en begrijpt. EU-GHS

Nadere informatie

Reach en GHS. 11 februari 2010 / Utrecht

Reach en GHS. 11 februari 2010 / Utrecht Reach en GHS 11 februari 2010 / Utrecht Supertanker REACH Little dingy GHS Voor diegene die met GHS moet werken wordt de dingy steeds groter. Inhoud 1. Reach 2. Korte terugblik 3. Eerste registratie 4.

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Professionele gebruikers EU-GHS bevat voor u geen directe verplichtingen. Het is wel belangrijk dat u vaststelt wat de consequenties van de nieuwe wetgeving voor

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Industriële gebruikers EU-GHS bevat voor u geen directe verplichtingen. Het is wel belangrijk dat u vaststelt wat de consequenties van de nieuwe wetgeving voor

Nadere informatie

Kennisdag EU-GHS AgentschapNL. 6 december 2012. Handhaving EU-GHS. A.A. Rog Senior inspecteur NVWA Afdeling Toezichtsontwikkeling

Kennisdag EU-GHS AgentschapNL. 6 december 2012. Handhaving EU-GHS. A.A. Rog Senior inspecteur NVWA Afdeling Toezichtsontwikkeling AgentschapNL Handhaving EU-GHS A.A. Rog Senior inspecteur NVWA Afdeling Toezichtsontwikkeling Inhoud Opzet handhaving EU-GHS (& REACH) Handhaving NVWA Inspectie EU-GHS (& REACH) Praktijkervaring Opzet

Nadere informatie

EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen

EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen Verordening (EG) Nr. 1272/2008 over de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels 1 geldt vanaf 20 januari 2009. De verordening in Nederland aangeduid als EU-GHS introduceert nieuwe regels

Nadere informatie

Rijksoverheid EU-GHS. Eén systeem voor indelen, etiketteren en verpakken van chemische stoffen en mengsels

Rijksoverheid EU-GHS. Eén systeem voor indelen, etiketteren en verpakken van chemische stoffen en mengsels Rijksoverheid EU-GHS Eén systeem voor indelen, etiketteren en verpakken van chemische stoffen en mengsels EU-GHS EU-GHS is de nieuwe verordening over de indeling, etikettering en verpakking van stoffen

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Producenten van voorwerpen Als u explosieve stoffen of mengsels in voorwerpen verwerkt, moet u deze indelen, etiketteren en verpakken volgens de voorschriften

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Informatie voor distributeurs U moet een stof of mengsel dat als gevaarlijk is ingedeeld etiketteren en verpakken volgens de eisen van EU-GHS. Daarbij kunt u de

Nadere informatie

REACH en EU-GHS: nieuwe regels voor chemische stoffen

REACH en EU-GHS: nieuwe regels voor chemische stoffen REACH en EU-GHS: nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor distributeurs (handelaren) van chemische stoffen, mengsels en/of stoffen in voorwerpen Voorwoord Er zijn nieuwe regels voor chemische

Nadere informatie

CLP verordening 1272/2008: de gevolgen. Andy D hollander Local Product Expert Benelux

CLP verordening 1272/2008: de gevolgen. Andy D hollander Local Product Expert Benelux CLP verordening 1272/2008: de gevolgen Andy D hollander Local Product Expert Benelux Chemische stoffen wereldwijd: huidige situatie Chemische stoffen wereldwijd: Ideale situatie GHS - CLP GHS UN Verenigde

Nadere informatie

Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing?

Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? Ethanol welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? Voor het werken met chemische

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Informatie voor professionele gebruikers EU-GHS bevat voor u geen directe verplichtingen. Het is wel belangrijk dat u vaststelt wat de consequenties van de nieuwe

Nadere informatie

Indelen en kenmerken van stoffen en. mengsels in CLP (EU-GHS) mengsels; CLP. Inleiding. Wat betekent dit voor mij? De Veranderingen.

Indelen en kenmerken van stoffen en. mengsels in CLP (EU-GHS) mengsels; CLP. Inleiding. Wat betekent dit voor mij? De Veranderingen. 28 januari 2010 Dr. Hans Razenberg Indelen en kenmerken van stoffen en mengsels in CLP (EU-GHS) Indelen en kenmerken van stoffen en mengsels; CLP Inleiding De Veranderingen Indelen mengsels Wat betekent

Nadere informatie

Beste klant. Alvast veel leesplezier. Het team van BIG

Beste klant. Alvast veel leesplezier. Het team van BIG Beste klant Ook de afgelopen maanden stonden we niet stil bij BIG. Zo brachten we vertalingen van H/P-zinnen samen in één handig overzicht. Uiteraard stellen we dit document graag ter beschikking. Daarnaast

Nadere informatie

ViB2.0 VERANDERINGEN IN DE WERELD VAN HET VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD. Ivo Erens Dangerous Substances Communication advies.

ViB2.0 VERANDERINGEN IN DE WERELD VAN HET VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD. Ivo Erens Dangerous Substances Communication advies. ViB2.0 VERANDERINGEN IN DE WERELD VAN HET VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD 1 Ivo Erens Dangerous Substances Communication info@ondersteuning advies.nl Programma Wat bespreken we + Het + Het ontvangen van het

Nadere informatie

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor distributeurs (handelaren) van chemische stoffen, preparaten en/of stoffen in voorwerpen

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor distributeurs (handelaren) van chemische stoffen, preparaten en/of stoffen in voorwerpen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor distributeurs (handelaren) van chemische stoffen, preparaten en/of stoffen in voorwerpen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie

Nadere informatie

CLP rekentool voor mengsels

CLP rekentool voor mengsels CLP rekentool voor mengsels Achtergrond De CLP verordening (EC 1272/ 2008) stelt nieuwe eisen aan het indelen (classificeren), etiketteren en verpakken van chemische producten. CLP is gebaseerd op het

Nadere informatie

De nieuwe etikettering CLP

De nieuwe etikettering CLP De nieuwe etikettering CLP PREBES Open forum 11 dec 2009 Christel Swinnen Preventieadviseur Arbeidshygiëne Ford Genk GHS - CLP GHS: Globally Harmonized System wereldwijd systeem voor indeling en etikettering

Nadere informatie

Wat houdt REACH in? Wat zijn gevaarlijke stoffen?

Wat houdt REACH in? Wat zijn gevaarlijke stoffen? Wat houdt REACH in? Het Registreren, Evalueren en Autoriseren van Chemische stoffen (REACH) is een Europese Verordening, oftewel een wet waarop wordt gehandhaafd. In eerste instantie is het doel van REACH

Nadere informatie

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor professionele gebruikers van stoffen

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor professionele gebruikers van stoffen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor professionele gebruikers van stoffen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor professionele gebruikers van stoffen 02 Wat

Nadere informatie

De nieuwe etikettering van gevaarlijke stoffen volgens CLP (GHS)

De nieuwe etikettering van gevaarlijke stoffen volgens CLP (GHS) De nieuwe etikettering van gevaarlijke stoffen volgens CLP (GHS) Frans Lemaire, flm@hemmis.be Product Marketing EH&S, HEMMIS Lid van werkgroepen REACH en GHS van CEFIC, PreBes en Essenscia Situering Vanaf

Nadere informatie

EU-GHS Verordening in vogelvlucht

EU-GHS Verordening in vogelvlucht EU-GHS Verordening in vogelvlucht Kennisdag EU-GHS voor MKB Annet Sluer EU-GHS Helpdesk 6 december 2012 Inhoud EU-GHS en VN-GHS Verplichtingen Wat moet u doen? Relatie met REACH Inventaris van indeling

Nadere informatie

REACH registratie 2018

REACH registratie 2018 REACH registratie 2018 WAT betekent het voor u als producent, importeur en afnemer van stoffen Jan Schüller (Eastman) Margaret Wouters (REACH helpdesk) Inhoud van de workshop 1. Rollen en verplichtingen

Nadere informatie

Gevaarlijke Stoffen. Een vooruitblik naar 2015. Wet-/regelgeving Wat gaat er in 2015 aan komen?

Gevaarlijke Stoffen. Een vooruitblik naar 2015. Wet-/regelgeving Wat gaat er in 2015 aan komen? Gevaarlijke Stoffen Een vooruitblik naar 2015 Jos van Bree, 11 september 2014 www.proqesh.nl Wet-/regelgeving Wat gaat er in 2015 aan komen? EU-GHS / CLP(EC 1272/2010) 1 juni 2015 volledig van kracht SevesoII

Nadere informatie

Een kwestie van REACH & CLP. Rene de Graaff. Reach Chemical Control, Lyondell Basell Industries

Een kwestie van REACH & CLP. Rene de Graaff. Reach Chemical Control, Lyondell Basell Industries Een kwestie van REACH & CLP Rene de Graaff Reach Chemical Control, Lyondell Basell Industries Reach wetgeving Registratie, Evaluatie, Authorisatie and restrictie van Chemicalien (REACh) is een Europese

Nadere informatie

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor producenten van chemische preparaten en/of stoffen in voorwerpen

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor producenten van chemische preparaten en/of stoffen in voorwerpen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor producenten van chemische preparaten en/of stoffen in voorwerpen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor producenten van

Nadere informatie

Productveiligheidsvoorschriften voor navulverpakkingen met e-vloeistoffen voor e-sigaretten en shishapennen

Productveiligheidsvoorschriften voor navulverpakkingen met e-vloeistoffen voor e-sigaretten en shishapennen Versie 14 februari 2014 Productveiligheidsvoorschriften voor navulverpakkingen met e-vloeistoffen voor e-sigaretten en shishapennen Waarom deze informatie voor ondernemers? E-sigaretten en daarmee ook

Nadere informatie

Nieuwe gevarenindeling van Adhesive Technologies. Implementatie van de CLP in de EU

Nieuwe gevarenindeling van Adhesive Technologies. Implementatie van de CLP in de EU Nieuwe gevarenindeling van Adhesive Technologies Implementatie van de CLP in de EU EU CLP-verordening voor indeling, etikettering en verpakking (Classification, Labeling and Packaging) van chemische producten

Nadere informatie

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor fabrikanten (producenten) en importeurs van chemische stoffen

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor fabrikanten (producenten) en importeurs van chemische stoffen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor fabrikanten (producenten) en importeurs van chemische stoffen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor fabrikanten (producenten)

Nadere informatie

REACH en CLP verplichtingen voor de komende jaren

REACH en CLP verplichtingen voor de komende jaren REACH en CLP verplichtingen voor de komende jaren 24 januari 2013 Dr Saskia Walraedt Lijst afkortingen CLP : classification, labelling and packaging CMR: carcinogeen, mutageen of reprotoxisch CSA: chemical

Nadere informatie

Veiligheidsinformatiebladen Van hazard naar risk

Veiligheidsinformatiebladen Van hazard naar risk Veiligheidsinformatiebladen Van hazard naar risk Dr. Ir. Evelyn Tjoe Nij, RAH Beleidsadviseur arbeidshygiëne en toxicologie Arbouw, Harderwijk Inhoud 1. REACH, Arbo en CLP 2. Veiligheidsinformatiebladen

Nadere informatie

GHS-CLP. Veiligheid & Milieu

GHS-CLP. Veiligheid & Milieu GHS-CLP Veiligheid & Milieu GHS-CLP Beste klant, Würth levert ruim 1.000 chemieproducten in een grote variëteit en vindt het daarom belangrijk om u te informeren over veranderende wetgeving omtrent deze

Nadere informatie

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Misverstanden over de wetgevingen Een paar reacties Regelgeving Chemische stoffen Classificering indeling is gebaseerd op de gevaareigenschap van een stof REACH & CLP Wat is REACH?

Nadere informatie

Het nieuwe veiligheidsinformatieblad voor chemische producten

Het nieuwe veiligheidsinformatieblad voor chemische producten Het nieuwe veiligheidsinformatieblad voor chemische producten Tine Cattoor Advisor product policy VLARIP projectleader Easyfair Antwerpen - 30/03/2011 Geen gebruik zonder bronvermelding 1 Afkortingen C&L

Nadere informatie

Veilig werken met schadelijke chemische producten. Kwartsstof: stofvrij werken. 5 september 2015, Dag van de Preventiemedewerker

Veilig werken met schadelijke chemische producten. Kwartsstof: stofvrij werken. 5 september 2015, Dag van de Preventiemedewerker Kwartsstof: stofvrij werken Veilig werken met schadelijke chemische producten 5 september 2015, Dag van de Preventiemedewerker Evelyn Tjoe Nij, arbeidshygiënist 1 Onderwerpen kwartsstof stofvrij werken

Nadere informatie

Circulaire ETIKETTERING VAN CHEMISCHE PRODUCTEN

Circulaire ETIKETTERING VAN CHEMISCHE PRODUCTEN Etikettering van chemische producten PRINCIPE Sinds 1 juni 2015 heeft de CLP-verordening (wat staat voor Classifying, Labelling and Packaging ) officiële benaming: Verordening (EG) nr. 1272/2008 van de

Nadere informatie

Handhaving REACH bij de Inspectie SZW

Handhaving REACH bij de Inspectie SZW Handhaving REACH bij de Inspectie SZW Hoe past REACH binnen het Arbobeleid van bedrijven? Renske Beetstra Handhaving REACH (en CLP) Inspectie SZW: professionele gebruikers van stoffen en mengsels ILT:

Nadere informatie

Toezicht op autorisatie

Toezicht op autorisatie Toezicht op autorisatie Monique Waegemaekers Inspectie SZW Hoe het werkt bij Inspectie-SZW Reactief werk Inspecties nav klachten/meldingen die binnenkomen moet vermoeden zijn van ernstige overtreding melding

Nadere informatie

Risicoanalyse chemische agentia. Wettelijk kader

Risicoanalyse chemische agentia. Wettelijk kader Provikmo 10/10/2016 Risicoanalyse chemische agentia Wettelijk kader Prebes, 10/10/2016 Ing. Bart Muylle Zijn de risico s ten gevolge van blootstelling aan gevaarlijke chemische agentia op de arbeidsplaats

Nadere informatie

Veiliger werken met gevaarlijke stoffen

Veiliger werken met gevaarlijke stoffen Veiliger werken met gevaarlijke stoffen Clare Out Consultant Arbeidshygiëne ArboNed/Keurcompany Seminar REACH/GHS 30 september 2010 Clare.Out@Keurcompany.nl Tel. 0251 261 559 Inhoud 1. Beoordelen blootstelling

Nadere informatie

GHS - CLP. Tom Bieseman Product Expert

GHS - CLP. Tom Bieseman Product Expert GHS - CLP Tom Bieseman Product Expert Agenda Reach GHS CLP Historiek Inhoud - aandachtspunten Transportverpakking Leidingmarkering Etiketvoorbeelden Nuttige info GHS - CLP REACH - EU- verordening 1907/2006

Nadere informatie

Indeling van mengsels voor gezondheidsgevaren. volgens EU-GHS/CLP. Kennisdag CLP mengsels. Andre Muller, RIVM 10 April 2015

Indeling van mengsels voor gezondheidsgevaren. volgens EU-GHS/CLP. Kennisdag CLP mengsels. Andre Muller, RIVM 10 April 2015 Indeling van mengsels voor gezondheidsgevaren volgens EU-GHS/CLP Kennisdag CLP mengsels Andre Muller, RIVM 10 April 2015 1 Methoden: Testresultaten met mengsel Extrapolatieregels Indeling van de samenstellende

Nadere informatie

De Nederlandse rubber- en kunststofindustrie

De Nederlandse rubber- en kunststofindustrie De Nederlandse rubber- en kunststofindustrie jaaromzet 7,5 miljard 95% MKB werkgelegenheid ongeveer 40.000 internationaal georiënteerd 60% van de 7,5 miljard bestaat uit export Grote sectoren zijn verpakkingen,

Nadere informatie

Het Rebo GHS handboek. Hulp bij de etikettering van chemische stoffen (EU-GHS/CLP) (EG) Nr. 1272/2008.

Het Rebo GHS handboek. Hulp bij de etikettering van chemische stoffen (EU-GHS/CLP) (EG) Nr. 1272/2008. Het Rebo GHS handboek Hulp bij de etikettering van chemische stoffen (EU-GHS/CLP) (EG) Nr. 1272/2008 EU-GHS/CLP in het kort Het Globally Harmonised System van de Verenigde Naties (VN-GHS) is in 2002 door

Nadere informatie

Veiligheidsinformatieblad volgens Verordening (EG) nr. 1907/2006 (REACH)

Veiligheidsinformatieblad volgens Verordening (EG) nr. 1907/2006 (REACH) RUBRIEK 1: Identificatie van de stof of het mengsel en van de vennootschap/onderneming 1.1 Productidentificatie (804599) 1.2 Relevant geïdentificeerd gebruik van de stof of het mengsel en ontraden gebruik

Nadere informatie

Informatieblad e sigaret

Informatieblad e sigaret Informatieblad e sigaret Voorschriften voor navulverpakkingen met vloeistoffen voor e sigaretten en shishapennen Dit informatieblad is bestemd voor importeurs en distributeurs van verpakkingen met vloeistoffen

Nadere informatie

VERSLAG West-Vlaanderen Regio NOORD

VERSLAG West-Vlaanderen Regio NOORD VERSLAG West-Vlaanderen Regio NOORD Workshop Reach / CLP bij Genencor International (06/06/2017) Elke preventieadviseur heeft reeds gehoord over veiligheidsinformatiebladen die bij chemicaliën meegeleverd

Nadere informatie

Bent u klaar voor de nieuwe Europese chemiewetgeving?

Bent u klaar voor de nieuwe Europese chemiewetgeving? Bent u klaar voor de nieuwe Europese chemiewetgeving? Geachte relatie, Brenntag maakt serieus werk van REACH en we doen dat graag in nauwe samenwerking met onze klanten en leveranciers. Als één van s werelds

Nadere informatie

Aftellen tot Brzo 2015

Aftellen tot Brzo 2015 Aftellen tot Brzo 2015 Wat te doen? Yvette van Duijn (DCMR) Mirjam van der Plas (Royal HaskoningDHV) Inhoud Nu: Brzo 1999 Wms-classificatie / Stoffen- en Preparatenrichtlijn Per 1 juni 2015: Brzo 2015

Nadere informatie

Prebes Studiedag chemische agentia

Prebes Studiedag chemische agentia Prebes Studiedag chemische agentia 15 oktober 2012 Dr Saskia Walraedt Agenda REACH anno 2012 CLP anno 2012 Conclusies REACH tijdslijn En ondertussen ook nog Bijkomende stoffen op kandidaatlijst Bijkomende

Nadere informatie

CLP op de werkvloer. Prebes West-Vlaanderen 21/05/2012 CLP en integratie van veiligheid in een kwaliteitsysteem

CLP op de werkvloer. Prebes West-Vlaanderen 21/05/2012 CLP en integratie van veiligheid in een kwaliteitsysteem . Prebes West-Vlaanderen 21/05/2012 CLP en integratie van veiligheid in een kwaliteitsysteem Ir Tine Cattoor Adviseur Productbeleid VLARIP projectleider 1 Waarover gaat het vandaag?! 2 Kennismaking en

Nadere informatie

BIG vzw. Bruno Reiners

BIG vzw. Bruno Reiners BIG vzw Brandweerinformatiecentrum voor gevaarlijke stoffen Van ext-sds naar veiligheidsinstructies in de praktijk Bruno Reiners Agenda Introductie BIG Verschil risicoanalyse REACH en welzijnswetgeving

Nadere informatie

Stoffenmanager, een tool voor Risico Identificatie en Evaluatie (RIE) en blootstellingscenario's

Stoffenmanager, een tool voor Risico Identificatie en Evaluatie (RIE) en blootstellingscenario's Stoffenmanager, een tool voor Risico Identificatie en Evaluatie (RIE) en blootstellingscenario's esds van mengsels van stoffen. Verplichtingen van de downstream gebruiker 8 mei 2015 Steven Verpaele, MSc

Nadere informatie

REACH- en Administratieverplichtingen voor tankterminals en traders van brandstoffen

REACH- en Administratieverplichtingen voor tankterminals en traders van brandstoffen Postbus 16191 2500 BD Den Haag www.ilent.nl Contactpersonen REACH- en Administratieverplichtingen voor tankterminals en traders van brandstoffen Janine Killaars, Peter Hellema, Chiel Bovenkerk T 0652096892

Nadere informatie

Chemische producten In 2010 verandert de etikettering! Synthesedossier

Chemische producten In 2010 verandert de etikettering! Synthesedossier Chemische producten In 2010 verandert de etikettering! Synthesedossier Philippe Vigneron Studiedienst Algemene Centrale Inleiding Chemische producten zijn alomtegenwoordig en we komen er allemaal mee in

Nadere informatie

REACH. voor retailers (non food)

REACH. voor retailers (non food) REACH voor retailers (non food) Wat is REACH? REACH staat voor Registratie, Evaluatie, Autorisatie van CHemische stoffen. REACH is Europese wetgeving, vastgelegd in een verordening. Deze Europese verordening

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2008 2009 31 894 Uitbreiding en wijziging van de Wet milieubeheer in verband met de uitvoering van de verordening (EG) nr. 1272/2008 van het Europees Parlement

Nadere informatie

INHOUD. Woord vooraf... v Ten geleide... vii Lijst van schema s... xv Lijst van verkort geciteerde bronnen en andere afkortingen...

INHOUD. Woord vooraf... v Ten geleide... vii Lijst van schema s... xv Lijst van verkort geciteerde bronnen en andere afkortingen... INHOUD Woord vooraf.......................................................... v Ten geleide........................................................... vii Lijst van schema s.....................................................

Nadere informatie

REACH workshop 19 mei 2015 ProductIP. www.tenviro.eu 1

REACH workshop 19 mei 2015 ProductIP. www.tenviro.eu 1 REACH workshop 19 mei 2015 ProductIP www.tenviro.eu 1 REACH inleiding R =? Registratieplicht, van wat? gevaarlijke stoffen? In welke NL wet staat dat dan? REACH Is dat niet chemicaliënwetgeving? Voor welke

Nadere informatie

Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP

Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP Marjorie Kartowidjojo We create unique scent & taste experiences people love Inhoud Introductie Indeling van stoffen Classificatie van mengsels Samenvatting

Nadere informatie

GHS komt eraan! Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals

GHS komt eraan! Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals Let op: GHS komt eraan! REACH is nog niet goed en wel gestart of er staat ons alwéér een grote verandering te wachten. Nieuwe wetgeving

Nadere informatie

Algemene informatie over CLP

Algemene informatie over CLP Algemene informatie over CLP Webinar voor hoofdregistranten 9 april 2010 Gabriele Schöning Unit indeling Europees Agentschap voor chemische stoffen Structuur EU-wetgeving chemische stoffen en GHS of: waarom

Nadere informatie

Blootstelling aan gevaarlijke stoffen

Blootstelling aan gevaarlijke stoffen Blootstelling aan gevaarlijke stoffen ARBO-Event SBI Formaat Carolina.verspuij@sbiformaat.nl Carolina Verspuij, trainer / adviseur Arbeid & Gezondheid Blootstelling aan gevaarlijke stoffen: 3000 mensen

Nadere informatie

Wat betekent REACH. R registration E evaluation A authorisation en restriction CH chemicals

Wat betekent REACH. R registration E evaluation A authorisation en restriction CH chemicals Wat betekent REACH R registration E evaluation A authorisation en restriction CH chemicals Doelstellingen REACH Bescherming mens en milieu Vrije handel Concurrentie Ontwikkeling alternatieven Autorisatie

Nadere informatie

2010 Een cruciaal jaar voor registratie en indeling van chemische stoffen

2010 Een cruciaal jaar voor registratie en indeling van chemische stoffen 2010 Een cruciaal jaar voor registratie en indeling van chemische stoffen 24/03/2010 Tine Cattoor Advisor product policy VLARIP projectleader Geen gebruik zonder bronvermelding 1 Inhoud gevarenindeling

Nadere informatie

Toepassing CLP-GHS in het onderwijs. Programma

Toepassing CLP-GHS in het onderwijs. Programma Toepassing in het onderwijs Welzijnsdag voor het onderwijs 12 november 2012 Programma CLP (wettelijke achtergrond en toepassing) Databank gevaarlijke stoffen Voorstelling Pauze Databank gevaarlijke stoffen

Nadere informatie

REACH sessies E & L. Sessie E REACH Praktijkcheck REACH blootstellingsscenario s

REACH sessies E & L. Sessie E REACH Praktijkcheck REACH blootstellingsscenario s REACH sessies E & L Sessie E REACH Praktijkcheck REACH blootstellingsscenario s NVvA symposium 2019 10 april 2019 Koen Verbist (register arbeidshygiënist) Koen.verbist@cosanta.nl slide 1 Tweeluik Sessie

Nadere informatie

Van indeling naar etiket

Van indeling naar etiket Van indeling naar etiket CLP opleiding 16 juni 2015 - Gent Dr. Saskia Walraedt sw@essenscia.be 1 Gegevens verzamelen Aftoetsen met criteria Indelen Etiketteren Verpakken 2 Inhoud Etiket Verpakking Algemene

Nadere informatie

1. IDENTIFICATIE VAN DE CHEMISCHE STOF OF HET MENGSEL EN DE ONDERNEMING

1. IDENTIFICATIE VAN DE CHEMISCHE STOF OF HET MENGSEL EN DE ONDERNEMING Veiligheidsinformatieblad Copyright, 2015, Meguiar's, Inc. Alle rechten voorbehouden. Kopiëren en/of downloaden van deze informatie met het doel van juist gebruik van het Meguiar's, Inc. product is enkel

Nadere informatie

Veiligheidsinformatieblad

Veiligheidsinformatieblad Pagina 1 van 5 RUBRIEK 1: Identificatie van de stof of het mengsel en van de vennootschap/onderneming 1.1. Productidentificatie 1.2. Relevant geïdentificeerd gebruik van de stof of het mengsel en ontraden

Nadere informatie

Veilig gebruik stoffen en REACH

Veilig gebruik stoffen en REACH Veilig gebruik stoffen en REACH Effectieve communicatie naar eindgebruikers Leo van der biessen 14 april 2016 Opbouw presentatie REACH en veilig gebruik stoffen Communicatie binnen REACH Formuleerders

Nadere informatie

Met een goede implementatie van het 4-stappenplan kan REACH u niet verrassen

Met een goede implementatie van het 4-stappenplan kan REACH u niet verrassen Risicobeoordeling van gevaarlijke stoffen op het werk Met een goede implementatie van het 4-stappenplan kan REACH u niet verrassen NVvA Symposium Scheveningen, 13 april 2016 Stan de Poot Onderwerpen Beoordeling

Nadere informatie

VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD

VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD Pagina: 1/5 RUBRIEK 1: Identificatie van de stof of het preparaat en de onderneming 1.1 Identificatie van het preparaat Handelsbenaming Actieve stof(fen): Type formulering Oplossing van stikstofmeststoffen

Nadere informatie

G.H.S. - C.L.P. Globally Harmonised System Classification Labelling Packaging de toepassing van de EG-Verordening 1272/2008

G.H.S. - C.L.P. Globally Harmonised System Classification Labelling Packaging de toepassing van de EG-Verordening 1272/2008 G.H.S. - C.L.P. Globally Harmonised System Classification Labelling Packaging de toepassing van de EG-Verordening 1272/2008 Intro Inhoud Een korte historische situering Indeling (Classification) Etikettering

Nadere informatie

Veiligheidsinformatieblad

Veiligheidsinformatieblad Veiligheidsinformatieblad 1. Indentificatie van de stof / bereiding en gegevens van het bedrijf Product naam: Blackfast 626 Aangemaakt bad (9%) Producent: Blackfast Chemicals 78 Coombe Road, New Malden,

Nadere informatie

Registratie Evaluatie Autorisatie. CHemische. REACH en arbeidsomstandigheden. van. stoffen VROM / DGM / SAS. 15 de Symposium NVVA, 22-23

Registratie Evaluatie Autorisatie. CHemische. REACH en arbeidsomstandigheden. van. stoffen VROM / DGM / SAS. 15 de Symposium NVVA, 22-23 REACH en arbeidsomstandigheden Registratie Evaluatie Autorisatie van CHemische stoffen 15 de Symposium NVVA, 22-23 23 maart 2006, Zeist A.W. van der Wielen VROM / DGM / SAS Hoofdelementen van REACH Registratie

Nadere informatie

ÅM RUBRIEK 1 Identificatie van de stof of het mengsel en van de vennootschap/onderneming

ÅM RUBRIEK 1 Identificatie van de stof of het mengsel en van de vennootschap/onderneming bladzijde : 1 ênn : Milieugevaarlijk Waarschuwing ÅM RUBRIEK 1 Identificatie van de stof of het mengsel en van de vennootschap/onderneming 1.1. Productidentificatie Identificatie van het product Handelsnaam

Nadere informatie

Impact van de REACH verordening op de zorginstellingen Jean-Pierre FEYAERTS 7 juni 2012

Impact van de REACH verordening op de zorginstellingen Jean-Pierre FEYAERTS 7 juni 2012 Impact van de REACH verordening op de zorginstellingen Jean-Pierre FEYAERTS 7 juni 2012 De REACH verordening (1907/2006) Artikel 1 (1) van REACH definieert de doelstellingen: Het doel van deze verordening

Nadere informatie

Veilig werken met chemicaliën

Veilig werken met chemicaliën Veilig werken met chemicaliën Vlaams Instituut voor sportbeheer en recreatiebeleid 3 e Trefdag Zwembaden Docent: David Bogaert Inhoud 1. Producten met gevaarlijke eigenschappen 2. Veranderende wetgeving

Nadere informatie

VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD

VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD Conform Verordening (EG) Nr. 1907/2006 (REACH), Annex II, zoals gewijzigd bij Verordening (EU) 2015/830 van de VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD Nederland Identificatie van de stof of het preparaat en de vennootschap

Nadere informatie

Omgaan met gevaarlijke stoffen

Omgaan met gevaarlijke stoffen Omgaan met gevaarlijke stoffen Middelen die bij de professionele schoonmaak gebruikt worden Gevaarlijke stof Een gevaarlijke stof is een goed dat bij een kleine blootstelling al leidt tot een gevolg zoals

Nadere informatie

Exposure Scenarios (ES) in het esds

Exposure Scenarios (ES) in het esds Exposure Scenarios (ES) in het esds hoe zien ze eruit? welke informatie bevatten ze? hoe pas je ze toe in de praktijk? Dook Noij NVvA symposium, Zeist, 13 april 2011 1 Inhoud van de presentatie Introductie

Nadere informatie

Veiligheidsinformatie van producten conform REACH Hoe maak je een extended Safety Data Sheet voor een product

Veiligheidsinformatie van producten conform REACH Hoe maak je een extended Safety Data Sheet voor een product Veiligheidsinformatie van producten conform REACH Hoe maak je een extended Safety Data Sheet voor een product Henk Thuis www.caesar-consult.nl NVvA Symposium 13-14 april 2011 2 Onderwerp esds Stof 1 esds

Nadere informatie

: Eurol Super Vloerabsorbent 10KG package

: Eurol Super Vloerabsorbent 10KG package Datum van uitgave: 11-6-2014 Datum herziening: 11-6-2014 Vervangt: 11-6-2014 Versie: 2.0 RUBRIEK 1: Identificatie van de stof of het mengsel en van de vennootschap/onderneming 1.1. Productidentificatie

Nadere informatie

: Eurol Metal Protection

: Eurol Metal Protection Datum van uitgave: 26/02/2014 Datum herziening: 16/10/2015 Vervangt: 19/03/2014 Versie: 1.2 RUBRIEK 1: Identificatie van de stof of het mengsel en van de vennootschap/onderneming 1.1. Productidentificatie

Nadere informatie

Vervoer en opslag van gevaarlijke stoffen in de zorgsector

Vervoer en opslag van gevaarlijke stoffen in de zorgsector Vervoer en opslag van gevaarlijke stoffen in de zorgsector Frank Lantink Senior Consultant EVO Bedrijfsadvies (c) EVO 2 Doel Herkenning Bewustwording Verantwoording Voorschriften toepassen Aanpak (c) EVO

Nadere informatie

Omgaan met LQ-kenmerking binnen de Arbeidsomstandighedenwet

Omgaan met LQ-kenmerking binnen de Arbeidsomstandighedenwet Omgaan met LQ-kenmerking binnen de Arbeidsomstandighedenwet NVZ en NAV Handleiding Inhoudsopgave Omgaan met LQ-kenmerking binnen de Arbeidsomstandighedenwet 03 Beschikbaarheid van informatie 04 Zichtbaarheid

Nadere informatie

MATERIAL SAFETY DATA SHEET

MATERIAL SAFETY DATA SHEET 1 IDENTIFICATIE VAN DE STOF OF HET MENGSEL EN VAN DE VENNOOTSCHAP/ONDERNEMING 1.1 Productidentificatie Product: Synoniemen: Aard: BETTER DF Onkruidbestrijdingsmiddel 1.2 Relevant geïdentificeerd gebruik

Nadere informatie

3.1 Indeling en etikettering volgens de CLP-verordening

3.1 Indeling en etikettering volgens de CLP-verordening 3. ETIKETTERING Algemeen Vanaf 1 juni 2015 kunnen stoffen én mengsels enkel nog worden ingedeeld en geëtiketteerd conform de CLP-criteria, de voorschriften van de REACH-regelgeving. 3.1 Indeling en etikettering

Nadere informatie

Aalke Lida de Jong, Reststoffenunie. Ervaringen met REACH bij recycling van waardevolle grondstoffen

Aalke Lida de Jong, Reststoffenunie. Ervaringen met REACH bij recycling van waardevolle grondstoffen Aalke Lida de Jong, Reststoffenunie Ervaringen met REACH bij recycling van waardevolle grondstoffen Inhoud Even voorstellen: Reststoffenunie Bijproduct en einde-afvalstatus Reach in het kort Registratie

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling (O&O) en onderzoek en ontwikkeling gericht op producten en procedés (PPORD)

Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling (O&O) en onderzoek en ontwikkeling gericht op producten en procedés (PPORD) BEKNOPT RICHTSNOER Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling (O&O) en onderzoek en ontwikkeling gericht op producten en procedés (PPORD) In dit document wordt in eenvoudige bewoordingen toegelicht welke

Nadere informatie