BEVRAGING BRUSSELS WERKVELD TOEGANG DOELGROEPEN MET MIGRATIE-ACHTERGROND TOT GEZONDHEIDSZORG EN ZORGBEROEPEN

Transcriptie

1 Huis voor Gezondheid vzw Lakensestraat 76 bus Brussel t f info@huisvoorgezondheid.be ond. nr BEVRAGING BRUSSELS WERKVELD TOEGANG DOELGROEPEN MET MIGRATIE-ACHTERGROND TOT GEZONDHEIDSZORG EN ZORGBEROEPEN [Bevraging Brussels werkveld Toegang doelgroepen met migratieachtergrond tot Pagina 1 van 21

2 INHOUD 1 Inleiding Doelstelling bevraging Ondervraagde organisaties... 5 Overzicht organisaties toeleiding tot zorg... 5 Overzicht organisaties toeleiding tot zorgberoepen Methodologie... 7 Vragen die aan de informanten zijn voorgelegd Resultaten toeleiding tot gezondheidszorg... 8 Knelpunten i.v.m.toeleiding van mensen met een migratieachtergrond tot de gezondheidszorg... 8 a) Knelpunten fysieke inrichting werkvloer 8 b) Knelpunten houding zorgverlener 8 c) Knelpunten houding zorgontvangers 9 d) Knelpunten Management drempels 9 Adviezen Brussels werkveld toeleiding tezondheidszorg A) Adviezen fysieke inrichting werkvloer b) Adviezen houding Zorgverlener c) Adviezen houding zorgontvangers d) Adviezen management drempels Resultatentoeleiding tot zorgberoepen Knelpunten Brussels werkveld toeleiding zorgberoepen a) Knelpunten inrichting opleidingsaanbod b) Knelpunten Houding docenten, ondersteunend personeel, trajectbegeleiders c) Knelpunten potentiële instromers mensen met een migratieachtergrond d) Knelpunten management Adviezen Brussels werkveld toeleiding zorgberoepen a) Adviezen inrichting opleidingsaanbod b) Adviezen houding docenten, ondersteunend personeel, trajectbegeleiders Pagina 2 van 21

3 c) Adviezen potentiële instromers mensen met een migratieachtergrond d) Adviezen management In hoeverre is er nood aan een oplijsting van cultuursensitieve initiatieven in Brussel? In hoeverre is er nood aan een overlegplatform cultuursensitieve zorg in Brussel? Hoe binnen interne werking Huis voor Gezondheid en i.s.m. partners inzetten op cuultuursensitieve thema s? Conclusie Pagina 3 van 21

4 1 INLEIDING Dit document is een beknopt verslag van een kwalitatieve bevraging betreffende toegang van mensen met een migratieachtergrond tot gezondheidszorg en zorgberoepen in Brussel. De interviews zijn tussen juni en december 2012 georganiseerd door Huis voor Gezondheid. Uiteenlopende organisaties met expertise rond doelgroepen met een migratieachtergrond zijn ondervraagd. Van alle gesprekken zijn afzonderlijke overzichtsfiches opgemaakt. Met betrekking tot het thema toegang van etnisch-culturele minderheden tot zorg is ervoor gekozen ons enerzijds te focussen op de toeleiding van patiënten met een migratie-achtergrond tot de gezondheidszorg, maar anderzijds ook de toeleiding van mensen met een migratieachtergrondachtergrond tot zorgberoepen. De praktijk leert daarbij dat beide thema s elkaar versterken: wanneer de werkvloer van een zorginstelling etnisch-cultureel divers is zal dit bijdragen aan culturele herkenbaarheid voor de zorgvrager. Communicatieproblemen naar de allochtone patiënt zullen sneller het hoofd geboden kunnen worden vanwege cultuur- en taalkennis bij de zorgverlener. Het imago van de zorgsector zal zich bij doelgroepen met een migratieachtergrond positief ontwikkelen wanneer de allochtone zorgvrager op zijn beurt vertrouwd raakt met de diverse mogelijkheden die de zorgsector biedt qua job-mogelijkheden. Ter nuancering moet opgemerkt worden dat veel knelpunten met betrekking tot toegang tot zorg niet altijd cultureel van aard zijn. Hoewel het werkveld ervan overtuigd is dat zorgverleners meer cultuursensitief moeten handelen zou overculturalisering ertoe kunnen leiden dat allochtone doelgroepen onnodig aparte zorgverlening krijgen waar dat niet altijd nodig is. Ook wordt daardoor geen rekenschap gegeven van het feit dat de culturele identiteit van ieder individu uniek is, en bij iedere patiënt dus allereerst persoonlijke noden moeten worden verkend. Tot slot bestaan er veel meer overeenkomsten dan verschillen met autochtone zorgvragers. Persoonlijke, sociale en financiële factoren zijn daarbij niet altijd cultureel verklaarbaar. Het is tot slot van belang te realiseren dat iedere lokale context specifieke problemen kent, en dus ook specifieke oplossingen. Onderstaande knelpunten en mogelijke adviezen zijn daarom slechts algemene aandachtspunten, zonder dat deze de garantie bieden effectief te werken in iedere lokale setting. Allereerst wordt in dit overzicht opgelijst met welke doelstellingen Huis voor Gezondheid deze bevraging heeft verricht. Vervolgens wordt aangehaald welke organisaties aan de bevraging hebben meegewerkt. Aansluitend wordt in hoofdstuk 4 uitgelegd hoe hun input in fiches is vastgelegd en verwerkt. In de 5 e en 6 e paragraaf worden uiteenlopende aandachtspunten aangehaald die organisaties ons hebben meegegeven ten aanzien van het bereiken van allochtone patiënten en de toeleiding van mensen met een migratie-achtergrond naar zorgberoepen. Tot slot worden verschillende aandachtspunten aangehaald met betrekking tot professionele samenwerking rond cultuursensitieve zorg. Pagina 4 van 21

5 2 DOELSTELLING BEVRAGING De bevraging is uitgevoerd vanwege meerdere doelstellingen. Allereerst hebben we drempels die mensen met een migratie-achtergrond ervaren met betrekking tot toegang tot de Brusselse gezondheidszorg en zorgberoepen willen inventariseren. Anderzijds was het onze doelstelling uiteenlopende adviezen uit het Brusselse werkveld op te tekenen die antwoorden kunnen bieden op aangehaalde noden. Een specifieke doelstelling is hierbij na te gaan hoe Huis voor Gezondheid het meest effectief zelfstandig en in samenwerking met partners kan inzetten op het thema cultuursensitieve zorg en de instroom van allochtoon talent. Vertrekkend vanuit de opdrachten die Huis voor Gezondheid heeft zijn we daarbij nagegaan in hoeverre er behoefte is aan een oplijsting van cultuursensitieve methodieken en initiatieven in Brussel. Ook is verkend in hoeverre een Brussels overlegplatform rond ECM en gezondheidszorg wenselijk is. 3 ONDERVRAAGDE ORGANISATIES De ondervraagde organisaties zijn met name 1 e - en 2 e lijns actoren binnen Brusselse zorg- en welzijnssector. Het gaat daarbij enerzijds om zorg- en onderwijsinstellingen die in het directe contact met doelgroepen met een migratieachtergrond ervaring opgedaan hebben rond cultuursensitieve noden. Anderzijds gaat het om organisaties die procesbegeleiding rond cultuursensitieve thema s op zich nemen. Tot slot zijn er enkele op Vlaams- en federaal opererende actoren ondervraagd. De lijst van ondervraagde organisaties is niet exhaustief. Het gaat om een selectie van verschillende soorten organisaties die ieder op hun eigen manier ervaring hebben opgedaan met toeleiding van mensen met een migratieachtergrond. Binnen organisaties zijn coördinatoren ondervraagd, of projectcoördinatoren die zich in hun werking focussen op toeleiding van mensen met een migratieachtergrond. De organisaties met focus op toeleiding tot zorg en zorgberoepen staan hieronder opgesomd. OVERZICHT ORGANISATIES TOELEIDING TOT ZORG - CGG Steunpunt Cultuursensitieve Zorg - Minderhedenforum Brusselwerking Internationaal Comité - Culture & Santé - Maison Médicale Santé Plurielle - Wijkgezondheidscentrum De Sleutel - Europaziekenhuizen - Cel ICB - MediKuregem, wijkgezondheidscentrum - Solentra - Dienst ICB FOD Volksgezondheid - Vlaamse Liga tegen Kanker - Centrum voor Maatschappelijke Documentatie en Coördinatie (CMDC) Pagina 5 van 21

6 - RIC FOYER - LOGO Brussel - Camelia (Link Brussel) - Huis der Gezinnen - Integrale Jeugdzorg Brussel - D BROEJ - Dienst Gelijke Kansen Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Medimmigrant - Brusselse Welzijns- en Gezondheidsraad - Kenniscentrum Woon-Zorg OVERZICHT ORGANISATIES TOELEIDING TOT ZORGBEROEPEN - Tracé - VIVO - Minderhedenforum - Federatie van Mondiale Democratische Organisaties - VDAB - Huis van het Nederlands - BON - Solidariteit voor het Gezin - Groep Intro - BNCTO Brussels Nederlandstalig Comité voor Tewerkstelling en Opleiding - CVO Brussel - UZ Brussel-Directie Nursing - NARIC-Vlaanderen Pagina 6 van 21

7 4 METHODOLOGIE Van de organisaties die Huis voor Gezondheid ondervraagd heeft zijn overzichtsfiches opgemaakt. De eerste zes basisvragen hebben betrekking op kerninformatie zoals de doelstelling van de instelling en de doelgroepen die men bereikt. Ook staan de belangrijkste methodieken per organisatie hier samengevat. De antwoorden op de eerste zes vragen zijn bedoeld om extern verspreid te worden zodat organisaties werkend rond cultuursensitieve thema s elkaar beter leren kennen. Dit gedeelte van ieder fiche is verwerkt in De Sociale Kaart, een informatieve database die op Brussels niveau door de Brusselse Welzijns-en Gezondheidsraad wordt onderhouden ( Vraag 7 t/m 15 zijn onderzoeksvragen en hebben betrekking op de vraag hoe etnisch-culturele minderheden toegang vinden tot de zorgsector. Ook wordt hier ingegaan op de rol van Huis voor Gezondheid, al dan niet in samenwerking met partnerorganisaties. De fiches zijn integraal raadpleegbaar bij Huis voor Gezondheid. VRAGEN DIE AAN DE INFORMANTEN ZIJN VOORGELEGD o Basisvragen (organisaties geven toestemming te publiceren) 1. Naam en adres organisatie 2. Sector 3. Verantwoordelijke i.v.m. etnisch-culturele minderheden initiatieven + contactgegevens 4. Doelstelling organisatie 5. Doelgroep (leeftijd, etnisch-culturele minderheden, hulpvrager of hulpverlener...) 6. Initiatieven etnisch-culturele minderheden en per initiatief een korte omschrijving o Vragen i.v.m. oriëntatie Huis voor Gezondheid (antwoorden worden niet gepubliceerd) 7. Via welke kanalen worden etnisch-culturele minderheden bereikt? 8. Welke groepen etnisch-culturele minderheden worden niet bereikt? 9. Welke zorgsectoren worden minder goed bereikt door etnisch-culturele minderheden? 10. Met welke aspecten moet je rekening houden bij het bereiken van etnisch-culturele minderheden? 11. In hoeverre is de expertise van de ondervraagde organisatie nuttig voor Huis voor Gezondheid? In hoeverre is samenwerking mogelijk? 12. Nood aan een database en wie moet die ontsluiten, wat moet erin staan? 13. Nood aan andere zaken rond etnisch-culturele minderheden zoals een thematisch platform? 14. Welke rol voor Huis voor Gezondheid m.b.t. vraag 12 en 13? 15. Met welke andere organisaties zou Huis voor Gezondheid contact kunnen opnemen i.v.m. dit thema? Pagina 7 van 21

8 5 RESULTATEN TOELEIDING TOT GEZONDHEIDSZORG: De uiteenlopende knelpunten en adviezen die onze informanten geven staan hieronder puntsgewijs opgesomd. De resultaten van de bevraging worden in dit overzicht geclusterd in vier deelthema s. Er wordt allereerst stilgestaan bij de inrichting van de fysieke werkvloer. Vervolgens wordt de focus gelegd op de houding van de zorgverlener en zorgvrager. Tot slot heeft ook het management van een zorginstelling een belangrijke invloed op het al dan niet bereiken van mensen met een migratieachtergrond. KNELPUNTEN I.V.M.TOELEIDING VAN MENSEN MET EEN MIGRATIEACHTERGROND TOT DE GEZONDHEIDSZORG A) KNELPUNTEN INRICHTING WERKVLOER o Vanwege typisch Belgische inrichting, sluit de sfeer van dienstencentra etc. niet altijd aan bij de wensen van doelgroepen met migratieachtergrond. Ook het aanbod aan catering, programmatie etc. in zorginstellingen is niet altijd afgestemd. o In zorginstellingen wordt soms weinig gebruik gemaakt van verhelderend beeldmateriaal, pictogrammen, etc. o Sommige instellingen die zich focussen op het bereiken van de doelgroepen zijn qua locatie verkeerd gelegen. B) KNELPUNTEN HOUDING ZORGVERLENER o Soms dient het onthaal beter afgestemd te zijn op de doelgroepen. Zo kan men soms enkel in één taal onthalen. o Het zorgpersoneel werkt soms te weinig cultuursensitief, mede vanwege tijdsdruk en het gebrek aan ondersteuning hierin. o Zorgverleners denken soms teveel in culturele stereotypen. o Er vindt in het algemeen te weinig doorverwijzing naar andere zorgverleners op de 1 e lijn en 0 e lijn. o Er mag nog meer ingezet worden op samenwerking met federaties van etnisch-culturele minderheden en zelforganisaties. Dit geldt voor wijkgezondheidscentra en socioculturele organisaties. o Er dient meer samengewerkt te worden met sleutelfiguren binnen de allochtone gemeenschappen. o Er wordt te weinig ingezet op het opbouwen van goede relaties met doelgroepen, terwijl dit juist een belangrijke voorwaarde is voor het blijvend bereiken van etnisch-culturele minderheden. Pagina 8 van 21

9 o Zorgverleners hebben soms te weinig oog voor sociale problemen die de aanpak van zorg gerelateerde problemen in de weg staan. o Sommige zorgverleners overculturaliseren mensen met een migratieachtergrond. Dit is spijtig omdat zo niet vertrokken wordt van de individuele noden van de individuele patiënt. Ook kan dit wij-zij denken in de hand werken waar dit niet nodig hoeft te zijn. C) KNELPUNTEN HOUDING ZORGONTVANGERS o Men vindt niet altijd de weg in het brede gezondheidslandschap o Veel mensen met migratieachtergrond zijn onbekend met financiële kortingsregelingen zoals de maximumfactuur, het Omnio-statuut, 3e betalerssysteem etc. o Soms heeft men minder goede kennis van verschillende 1e lijns-zorgactoren. Dit zijn vooral de huisarts, geestelijke gezondheidszorg, palliatieve zorg, tandarts, diëtisten, thuiszorg, rusthuizen, dienstencentra, preventieve zorg, logopedie, kinesitherapie, bewegingsactiviteiten, o Soms heeft men te weinig vertrouwen in het aanbod. o Er worden drempels ervaren die voortkomen uit seksegevoeligheden: bv. Enkel door personen van hetzelfde geslacht gewassen willen worden; o De visies van etnisch-culturele minderheden komen niet altijd overeen met behandelinitiatieven van zorgverleners, bijvoorbeeld ten aanzien van medicijngebruik. o Er is soms sprake van overconsumptie van medicamenten o Sommige etnisch-culturele minderheden geven de voorkeur aan alternatieve geneeswijzen o Taalachterstand kan een serieuze drempel vormen o Schriftelijke informatie komt niet altijd aan. Sommige mensen met migratieachtergrond (vooral allochtone ouderen) zijn minder vertrouwd met het lezen van informatie o Allochtone ouderen zijn minder vertrouwd met de Westerse agendacultuur. Het is in dat geval moeilijker afspraken te maken. D) KNELPUNTEN MANAGEMENT DREMPELS o Er wordt door het management van zorginstellingen soms te weinig ingezet op een diversiteitsrijk personeelsbeleid. o Medewerkers die met etnisch-culturele minderheden werken worden soms ontoereikend ondersteund en omkaderd. o Er wordt ontoereikend ingezet op de inzet van tolken en intercultureel bemiddelaars. o Er is te weinig samenwerking met buurtwerk in functie van de toeleiding etnischculturele minderheden. o Er wordt niet altijd optimaal samengewerkt met federaties en zelforganisaties van etnisch-culturele minderheden en sleutelfiguren binnen federaties en zelforganisaties. o 1 e lijnsactoren doen er goed aan nauw samen te werken met instellingen die gespecialiseerd zijn in cultuursensitief werken. o Organisaties kennen elkaar niet altijd, en er wordt nog te weinig complementair aan elkaar samengewerkt. Pagina 9 van 21

10 o Sociaal werkers etc. die met Doelgroepen met een migratieachtergrond werken krijgen soms te weinig tijd voor het opbouwen van vertrouwensrelaties. o Bij het bereiken en ondersteunen van mensen met een migratieachtergrond is er te weinig dialoog en afstemming met Franstalige partners. o Soms worden locaties gekozen die fysiek ver weg van de doelgroepen staan. ADVIEZEN BRUSSELS WERKVELD TOELEIDING GEZONDHEIDSZORG A) ADVIEZEN FYSIEKE INRICHTING WERKVLOER o Probeer een inrichting, catering en programmatie te creëren waar iedereen zich bij thuis voelt. Ga daarbij na wat praktisch haalbaar is qua inrichting, wensen halal-voeding etc. o Uiteenlopende ziekenhuizen hebben ervaring met gebruik van pictogrammen en informatie op maat van mensen met een migratieachtergrond. o Probeer je als socio-culturele organisatie of wijkgezondheidscentrum qua locatie dicht bij doelgroepen met een migratieachtergrond te vestigen. B) ADVIEZEN HOUDING ZORGVERLENER o Een diversiteitsrijk onthaal leidt tot meer herkenbaarheid, betere communicatie bij binnenkomst en betere toeleiding. o Personeel dat met mensen met een migratieachtergrond in contact staat zou zich moeten trainen in kennis, houding en vaardigheden. o Probeer mensen met een migratieachtergrond wegwijs te maken in financiële terugbetalingssystemen. o Probeer als zorgverlener allereerst de patiënt te benaderen vertrekkend van zijn of haar individuele noden. Ga pas in een vervolgstap na of een probleem cultuursensitief gekaderd moet worden. o Verken bij de patiënt of sociale problemen de aanpak van medische problemen in de weg staan. o Probeer door te verwijzen naar andere zorgverleners op de 1 e lijn en 0 e lijn. Zet daarbij ook in op outreachende initiatieven. o Zet als wijkwerking ook in op de samenwerking met sleutelfiguren binnen de allochtone gemeenschappen. o Neem ruim de tijd voor het opbouwen van goede relaties met doelgroepen o Verken samen met mensen met een migratieachtergrond wat mogelijk is wat betreft tegemoetkoming aan cultuursensitieve wensen (bv. halalmaaltijden, door iemand van het zelfde geslacht gewassen willen worden etc.) o Omdat sommige allochtone ouderen minder vertrouwd zijn met de Westerse agendacultuur is het goed om kort op voorhand reminders te sturen per sms en via sleutelfiguren. Pagina 10 van 21

11 C) ADVIEZEN HOUDING ZORGONTVANGERS o Het hebben van een vaste huisarts leidt ertoe dat mensen met een migratieachtergrond beter vertrouwd raken met het brede zorglandschap, goed doorverwezen worden en kennis krijgen van diverse specialismen. o Het hebben van een vaste huisarts draagt bij aan financiële kortingsregelingen zoals de maximumfactuur, het omniostatuut, 3e betalerssysteem etc. o De huisarts zal de patiënt kunnen ondersteunen in een correct medicijngebruik. o Sommige patiënten geven de voorkeur aan alternatieve geneeswijzen D) ADVIEZEN MANAGEMENT DREMPELS o Bewaak dat doelgroepen optimaal onthaald worden. Dit is het eerste contact en is dus cruciaal voor verdere toeleiding o Probeer als 1elijnswerkers zoveel mogelijk in te zetten op het forfaitair betalingssysteem. o Probeer als management werk te maken van een diversiteitsrijk personeelsbeleid door middel van een blauwdruk of engagementsverklaring. Schakel hierbij indien wenselijk een procesbegeleider in. o Probeer medewerkers die met mensen met een migratieachtergrond werken toereikend te ondersteunen en omkaderen, bv. Door qua omkadering in te zetten op intervisie, kennis houding en vaardigheden, training, studiedagen etc. o Probeer multidisciplinariteit nastreven binnen de 1elijns zorgverlening. Hierdoor wordt er meer outreachend gewerkt. o Zet in op de inzet van tolken en intercultureel bemiddelaars. Check waar nodig ook de communicatie in het Nederlands. o Zet structureel in op samenwerking met buurtwerk, sleutelfiguren van zelforganisaties etc. in functie van de toeleiding van mensen met een migratieachtergrond. o 1 e lijnsactoren doen er goed aan nauw samen te werken met instellingen die gespecialiseerd zijn in cultuursensitief werken. o Organisaties die rond etnisch-culturele minderheden werken moeten elkaar beter leren kennen en afstemmen. Ook dient men beter elkaars methodieken uit te wisselen. Dit geldt ook voor afstemming tussen Nederlandstalige organisaties en Franstalige tegenhangers o Investeer als overheid en organisatiemanagement in lang durende interculturaliseringsprojecten. Vaak wordt hiervoor een te korte tijdsperiode uitgetrokken. Vooral de toeleiding van mensen met een migratieachtergrond neemt tijd. o Geef sociaal werkers die met doelgroepen met een migratieachtergrond werken krijgen genoeg tijd voor het opbouwen van vertrouwensrelaties o Probeer antennes/ doelgroepwerkingen te huisvesten in wijken waar etnisch-culturele minderheden wonen en leven. o Werk aan een breed gedragen diversiteitsvisie o Werk inclusief waar mogelijk, categoriaal waar nodig 1. 1 Met inclusieve acties wordt bedoeld: initiatieven waarbij mensen met een migratieachtergrond worden geïntegreerd met doelgroepen die niet specifiek uit etnisch-culturele minderheden bestaan. Met categoriale Pagina 11 van 21

12 o Stimuleer diversiteitsrijk personeelsbestand o Lobby naar beleid: stimuleer eenvoudige terugbetalingssystemen (hoe minder administratieve stappen hoe beter) o Bewaak dat mensen met een migratieachtergrond zelf vertegenwoordigd zijn in overlegstructuren o Zet in zorgopleidingen in op modules cultuursensitieve zorg. acties wordt bedoeld: initiatieven waarbij specifiek wordt ingezet op mensen met een migratieachtergrond of een specifieke groep etnisch-culturele minderheden. Een voorbeeld van een inclusieve actie is het integreren van mensen met een migratieachtergrond in bestaande voorlichtingssessies rond kanker die tot dan toe vooral voor autochtone groepen werden georganiseerd. Een voorbeeld van een categoriale actie is een voorlichtingssessie over diabetes en medicijngebruik tijdens de ramadan. Pagina 12 van 21

13 6 RESULTATEN TOELEIDING TOT ZORGBEROEPEN De knelpunten en adviezen ter beantwoording op knelpunten wat betreft de toeleiding van mensen met een migratieachtergrond tot zorgberoepen worden in dit overzicht wederom geclusterd in vier deelthema s. Er wordt allereerst stilgestaan bij de inrichting van de opleidingen. Vervolgens wordt de houding van docenten en trajectbegeleiders belicht. Daarna staan we kort stil bij het potentieel aan instromers zelf. Tot slot speelt ook het management van zorgopleidingen een cruciale rol bereiken van etnisch-culturele minderheden. De uiteenlopende knelpunten en adviezen die onze informanten geven staan hieronder kort opgesomd. KNELPUNTEN BRUSSELS WERKVELD TOELEIDING ZORGBEROEPEN A) KNELPUNTEN INRICHTING OPLEIDINGSAANBOD o Er heerst een hoge uitval in opleidingen. o Het Nederlands is soms te moeilijk voor cursisten. o Er is soms een gebrekkige ondersteuning Nederlandse taal. o Er wordt nog te weinig ingezet op voorbereidingstrajecten. o Er zou nog meer ingezet kunnen worden op de combinatie leren en werken en geïndividualiseerde leertrajecten. o Taalvereisten in opleidingen liggen soms hoger dan taalvereisten op de werkvloer. o Een Franstalige stage binnen een Nederlandstalige opleiding leidt ertoe dat een Nederlandstalig taalbad tijdens stage niet benut wordt. B) KNELPUNTEN HOUDING DOCENTEN, ONDERSTEUNEND PERSONEEL, TRAJECTBEGELEIDERS o Er is te weinig dialoog met ouders van studenten over het professioneel karakter van intieme handelingen. o Men heeft soms te weinig tijd voor persoonlijke begeleiding van kansengroepen. o Docenten en trajectbegeleiders dienen goed in te zetten op voorbereidingstrajecten waarin geïnvesteerd wordt in de kennis van het Nederlands. o Ondersteunende trajectbegeleiders hebben niet altijd kennis van het brede landschap aan opleidingstrajecten. o Soms is het gebruik van het Nederlands voor de klas niet aangepast op maat van jongeren die minder goed Nederlands spreken. o Men zou ook ten aanzien van toeleiding tot zorgberoepen in contact kunnen treden met zelforganisaties en federaties. Pagina 13 van 21

14 C) KNELPUNTEN POTENTIELE INSTROMERS MENSEN MET EEN MIGRATIEACHTERGROND o Sommige doelgroepen hebben er moeite mee de hoofddoek af te doen. o Sommige doelgroepen kiezen niet voor de zorg vanwege intieme handelingen. o Bij sommige doelgroepen kleeft er aan de zorgsector een imagoprobleem. o Veel mensen haken af vanwege problemen rond taalkennis en houding. o Er is nog teveel onbekendheid over het brede aanbod aan zorgopleidingen, voorbereidingstrajecten en allerhande ondersteunende initiatieven. o Veel job zoekers willen liefst zo snel mogelijk starten in een baan, maar hebben uiteindelijk toch nood aan extra opleiding om vereiste competenties te halen. Men heeft niet altijd het geduld zo n opleiding te volgen. o Ten aanzien van nieuwkomers zijn er problemen rond diploma-erkenning en valorisatie van eerder verworven competenties. o Er wordt nog te weinig ingezet op voorbeeldfiguren waaraan mensen met een migratieachtergrond zich kunnen optrekken. D) KNELPUNTEN AANDACHTSPUNTEN MANAGEMENT o Sommige informatie is enkel beschikbaar in het Nederlands terwijl het jobzoekend publiek overwegend anderstalig is. o Men signaleert een te beperkte ondersteuning/ omkadering van trajectbegeleiders wat betreft intervisie, training etc. o Scholen dienen beter samen te werken met de social-profit inschakelingssector. o Er leven moeilijkheden met betrekking tot aanwerving mensen met een migratieachtergrond bij werkgevers o Werkgevers stimuleren nog te weinig doorgroei van talent o Er moet van overheidswege werk gemaakt worden van beter aanbod qua kinderopvang ADVIEZEN BRUSSELS WERKVELD TOELEIDING ZORGBEROEPEN A) ADVIEZEN INRICHTING OPLEIDINGSAANBOD o Probeer extra ondersteuning te voorzien wat betreft ondersteuning van het Nederlands. o Probeer wat betreft het vereiste taalniveau Nederlands rekening te houden met een meertalige context in Brussel. Men zal op de werkvloer ook kunnen terugvallen op het Frans. o Huis van het Nederlands kan ondersteuning bieden wat betreft aanpassing Nederlands in cursusmateriaal en coaching studenten in hun Nederlandse taalkennis. o Voorzie zoveel mogelijk Nederlandstalige stages. o Probeer voorbereidingstrajecten te voorzien waarin ingespeeld wordt op de Nederlandse taalkennis en houding. o Probeer opleidingen flexibel in te richten: er kan daarbij ingezet worden op de combinatie leren en werken en geïndividualiseerde leertrajecten. Pagina 14 van 21

15 B) ADVIEZEN HOUDING DOCENTEN, ONDERSTEUNEND PERSONEEL, TRAJECTBEGELEIDERS o Breng dialoog op gang met ouders over het professioneel karakter van intieme handelingen o Investeer in de persoonlijke begeleiding van kansengroepen o Consulenten en ondersteunende trajectbegeleiders doen er goed aan het brede landschap aan opleidingstrajecten, voorbereidingstrajecten en ondersteuningsinstrumenten te verkennen opdat zij de jobzoeker zo goed mogelijk kunnen informeren. o Men zou ten aanzien van toeleiding tot zorgberoepen in contact kunnen treden met zelforganisaties en federaties. o Werk samen met welzijnsactoren in geval van persoonlijke problemen cursisten (OCMW, kinderopvang, CAW) C) ADVIEZEN POTENTIELE INSTROMERS MENSEN MET EEN MIGRATIEACHTERGROND o Probeer het verrichten van intieme handelingen professioneel te kaderen. o Voorbeeldfiguren ofwel rolmodellen zouden de zorgsector in positief daglicht kunnen plaatsen waardoor sommige doelgroepen met een migratieachtergond minder negatief aankijken tegen de zorgsector. o De ervaring leert dat zij-instromers liefst zo snel mogelijk willen werken. Men moet echter geduld leren opbrengen bij het volgen van een opleiding. Men zou dit moeten zien als een diepte-investering waarbij men soms extra inspanningen moet verrichten m.b.t. taalkennis en het volgen van opleidingsgebonden leertrajecten gedurende een langere tijdsperiode. o Men moet zich goed informeren over het brede aanbod aan zorgopleidingen, voorbereidingstrajecten en allerhande ondersteunende initiatieven. o Mensen met een migratieachtergrond mogen zich beter bewust zijn van hun communicatieve voordelen als zorgverlener: men is vaak meertalig wat de Brusselse zorgwerkvloer zeer ten goede komt. D) ADVIEZEN MANAGEMENT o Breng voorlichting over opleidingsaanbod en coaching in meerdere talen. o Biedt als management extra ondersteuning/ omkadering van trajectbegeleiders wat betreft intervisie, training etc. o Werk ook aan een multicultureel personeelsbeleid binnen scholengemeenschappen. Personeel met een migratieachtergrond kan bijdragen aan vertrouwen, detectie knelpunten, communicatie, en kadering professioneel karakter zorghandelingen,. o Scholen dienen goed samen te werken met de social-profit inschakelingssector (bv. Groep Intro en Huis van het Nederlands Brussel. o Werkgevers stimuleren nog te weinig doorgroei van talent. Er bestaan echter uiteenlopende sociale fondsen die dit stimuleren waaronder project 3030 en project 600. o Wees aanwezig op opleidings- en tewerkstellingsbeurzen. Pagina 15 van 21

16 o Zet in op taalcoaches aangezien de kennis van het Nederlands vaak de zwakste schakel is en soms leidt tot uitval. o Stimuleer ook als management het Nederlandstalige stage-aanbod o Probeer op de werkvloer rekening houden met eerder verworven diploma s en competenties. o Vermijd vooral ten aanzien van de zij-instroomnoden overculturalisering. Sommige noden die voor etnisch-culturele minderheden gelden, gelden net zo goed voor autochtone jobzoekers. o Zet in op instrumenten die de financiële drempel voor cursisten verlagen. Stimuleer ondersteunende initiatieven: terugbetaling kinderopvang, VDAB-tegemoetkomingen, terugbetaling openbaar vervoer o Investeer in geijkte toeleidingskanalen : Actiris etc. o Actiris en de VDAB zouden intensief moete samenwerken om vergelijkbare projecten te kunnen realiseren als de VDAB realiseert in Vlaanderen. o SP-I organisaties moeten elkaars aanbod kennen, respecteren en nauw samenwerken o Probeer kinderopvangmogelijkheden uit te breiden. o Voorkom overculturalisering (is er altijd een drempel m.b.t. intieme handelingen) o Zet de zorgsector in een positief daglicht. Breng aantrekkelijk ondersteunend materiaal over zorgberoepen Pagina 16 van 21

17 7 IN HOEVERRE IS ER NOOD AAN EEN OPLIJSTING VAN CULTUURSENSITIEVE INITIATIEVEN IN BRUSSEL? De meeste informanten (90%) vindt een oplijsting nuttig. De nood om specifiek in te zetten op mensen met een migratieachtergrond wordt veel sterker aangehaald bij actoren gericht op toeleiding tot zorg dan actoren werkend rond toeleiding tot zorgberoepen. Huis voor Gezondheid zou dit kunnen opnemen in haar hoedanigheid als neutrale netwerkorganisatie. Er is een groot aanbod rond cultuursensitieve zorg dat niet door iedereen gekend is. Belangrijke actoren zijn hier de wijkgezondheidscentra die gezien hun doelpubliek vaak heel divers is hierrond specifieke kennis hebben opgebouwd, maar ook organisaties als VIVO Social Profit, Integrale Jeugdhulp, CGG Steunpunt Cultuursensitieve Zorg, LOGO Brussel, Solentra, het Ovallo-project, PowerCare enz.. Een oplijsting mag echter geen dode letter blijven: Huis voor Gezondheid zou actoren moeten samenbrengen al dan niet met andere netwerkorganisaties. Een oplijsting stimuleert en faciliteert deze netwerking. Verken voor de plaatsing van de uitgewerkte fiches per organisatie verschillende breed gedragen formules zoals het Brussels zakboekje, de Sociale Kaart, Zorgzoeker, Besef dat een oplijsting vergankelijk is: wissels van contactpersonen en projecten maken dat een oplijsting regelmatig geactualiseerd moet worden. Een oplijsting rond zorg voor mensen met een migratieachtergrond kent veel deelgebieden: tolken en interculturele bemiddeling, zij-instroom instellingen, onthaal nieuwkomers en zorg, 1 e lijns praktijken, diversiteitsbeleid werkgevers en zorgmanagers, beleidsactoren verschillende overheidsniveaus, Cultuursensitieve zorg is daarom in onze diversiteitsrijke maatschappij een horizontaal thema. Het is daarom van belang deze oplijsting te verwerken in een database waarin gelinkt kan worden naar tal van andere aanverwante vakgebieden. Pagina 17 van 21

18 8 IN HOEVERRE IS ER NOOD AAN EEN OVERLEGPLATFORM CULTUURSENSITIEVE ZORG IN BRUSSEL? 2 Er is meer draagvlak voor een cultuursensitief platform ten aanzien van toeleiding zorg dan bij toeleiding zorgberoepen. Meerdere informanten adviseren een bescheiden aanpak te kiezen want er is al veel overleg rond cultuursensitieve zorg en het is een zeer omvangrijk thema met uiteenlopende deelfacetten (zie voorgestelde forumthema s). Weinig informanten adviseren daarom een groots platformoverleg. Dit leidt ertoe dat mensen ad hoc aanwezig zijn en snel afhaken. Probeer vertrekkend vanuit Brusselse kleurrijke context het thema horizontaal te kaderen en inclusief te incorporeren in bestaande en goed werkende formules (bv. in de jaarlijkse Gezondheidsmeeting, of in brochures standaard mensen afbeelden van verschillende etnische origine). In geval van categoriale acties rond cultuursensitieve zorg is het aangewezen een specifiek deelthema te kiezen en daar concreet rond werken. Belangrijke thema s hierbij zijn de interculturalisering van woonzorgcentra, de inzet van tolken en intercultureel bemiddelaars, een folder rond zorgopleidingen voor mensen met een migratieachtergrond, en knelpunten rond diploma-erkenning. Huis voor Gezondheid zou als netwerkorganisatie goed kunnen participeren in bestaande fora. Probeer tot slot etnisch-culturele minderheden zelf te laten participeren in overlegstructuren. 2 Met een overlegplatform wordt bedoeld: een specifieke werkgroep van actoren die samenwerken en informatie uitwisselen betreffende cultuursensitieve thema s Pagina 18 van 21

19 9 HOE BINNEN INTERNE WERKING HUIS VOOR GEZONDHEID EN I.S.M. PARTNERS INZETTEN OP CULTUURSENSITIEVE ZORG? Het thema cultuursensitieve zorg kan inclusief aangehaald worden in bestaande algemene initiatieven. Dit zijn o.a. de volgende acties: - Gezondheidsmeeting, - Werking Toegang: Ik ben ziek-fiches en vorming, bereiken sleutelfiguren - Diabetes-infopunten: acties naar patiënten met een migratieachtergrond - Jaarlijks terugkerende symposia - Informatiesessies rond een cultuursensitief thema binnen reguliere navormingen voor beroepsgroepen die Huis voor Gezondheid ondersteunt - Werking Regiohuis in Anderlecht - Rolmodellen etnisch-culturele minderheden in jaarverslagen - Rolmodellen in H-team en V-team - Actoren Social-Profit Inschakelingssector participeren in BOPZ-platform. - Beeldmateriaal etnisch-culturele minderheden gebruiken in de Vlaamse sensibilisatiecampagne voor de zorgsector ik ga er voor Categoriale initiatieven waar Huis voor Gezondheid momenteel op inzet of wil gaan inzetten in de nabije toekomst zijn de volgende projecten en acties: - Project 1elijns psychologen i.s.m. CGG Steunpunt Cultuursensitieve Zorg - Participatie Huis voor Gezondheid in Ovallo-overleg - Samenwerking Huis voor Gezondheid en PowerCare project BWR/VOEM - Folder Communicatiehulpmiddelen voor 1elijns zorgverleners in Brussel voor 1 e lijn i.s.m. Brussel Onthaal, en Foyer - Nodenonderzoek interculturele bemiddeling via internet 1 e lijn i.s.m. Foyer - Cultuursensitief overzicht op website: adressen interculturele bemiddeling, adressen cultuursensitieve actoren en relevante subsidiekanalen - Folder zorgopleidingen met taalvereisten voor zij-instromers - Detectie knelpunten diplomaerkenning en erkenning van ervaring. Hiertoe wordt o.a. samengewerkt met Vluchtelingenwerk Vlaanderen - Sessies rond Cultuursensieve Zorg zouden kunnen worden georganiseerd met ondersteuning van Huis voor Gezondheid - Faciliteren van Nederlandstalig stage-aanbod voor zij-instromers met migratieachtergrond (in overleg met CVO Brussel e.a.) - Faciliterende rol vooropleiding verpleegkunde Pagina 19 van 21

20 10 CONCLUSIE De toegankelijkheid van mensen met een migratieachtergrond tot de Brusselse gezondheidszorg kan verbeterd worden door in te zetten op de fysieke inrichting, de zorgverlener meer cultuursensitief te laten handelen, en de zorgvrager evenwel aan te spreken op zijn of haar verantwoordelijkheden hierbij. Tot slot dient het management stappen te zetten die bijdragen tot een betere toegankelijkheid van mensen met een migratieachtergrond tot zorginstellingen. Informanten halen aan dat qua fysieke inrichting soms nog beter ingezet kan worden op herkenbaarheid voor mensen met een migratieachtergrond en praktische communicatietools als pictogrammen, duidelijke taal op maat etc. Het is van belang dat mensen met een migratieachtergrond goed onthaalt worden, liefst door een diversiteitsrijke werkvloer. Dit leidt tot meer herkenbaarheid, betere communicatie bij binnenkomst en betere toeleiding in het algemeen. De allochtone zorgverlener zal zich bovendien soms beter kunnen verplaatsen in de noden van zorgvragers. Probeer als zorgverlener allereerst de patiënt te benaderen vertrekkend van zijn of haar individuele noden. Ga pas in een vervolgstap na of een probleem cultuursensitief gekaderd moet worden. Het zorgpersoneel dient zich goed te bekwamen in kennis, houding en vaardigheden. Daarnaast is het van belang dat er voldoende doorverwezen wordt naar andere actoren waaronder organisaties rond opvoedingsondersteuning, geestelijke gezondheidszorg, sociale diensten, etc. Wanneer een zorgvrager specifieke cultureel gekaderde noden heeft is het van belang samen te verkennen in hoeverre hieraan tegemoet gekomen kan worden. Het management van zorginstellingen doet er vanwege bovengenoemde redenen goed aan in te zetten op een cultureel diversiteitsrijk personeelsbestand. Het personeel mag daarbij goed omkaderd worden in het werken in een multiculturele context. Dit kan o.a. door het aanbieden van intervisiemomenten, training, studiedagen etc. Probeer als eerstelijnswerkers zoveel mogelijk in te zetten op het forfaitair betalingssysteem. 1elijnsorganisaties doen er tot slot goed aan samen te werken met buurtwerk, sleutelfiguren van zelforganisaties etc. Wat betreft de inrichting van het opleidingsaanbod is de aandacht voor taal en houding van groot belang. Huis van het Nederlands Brussel kan ondersteuning bieden taalproblemen. Er mag extra ingezet worden op voorbereidingstrajecten en een flexibele inrichting van opleidingen waardoor leren en werken beter samen gaan. Docenten en begeleiders zouden wat betreft de toeleiding van etnisch-culturele minderheden best zoveel mogelijk in contact mogen staan met actoren die mee kunnen helpen qua toeleiding. Wanneer cursisten persoonlijke problemen ervaren zijn dit sociale diensten. Consulenten en ondersteunende trajectbegeleiders doen er goed aan het brede landschap aan opleidingstrajecten, voorbereidingstrajecten en ondersteuningsinstrumenten onder de aandacht te brengen van. Zoek hierbij de doelgroepen op, al dan niet i.s.m. organisaties en sleutelfiguren die met etnisch-culturele minderheden in contact staan. Probeer daarbij ook zoveel mogelijk aanwezig te zijn op opleidingsbeurzen. Pagina 20 van 21

21 Het management van opleidingsinstellingen en social-profit organisaties doet er goed aan communicatie aan te passen op maat van veelal meertalige doelgroepen. Ook hier gelden HRaspecten die hierboven zijn aangehaald: ruimte bieden voor cultuursensitieve ondersteuning, werk maken van een diversiteitsrijke werkvloer, etc. Tot slot dienen scholen, Social-Profit Inschakalingsorganisaties en overheidsinstellingen optimaal samen te werken opdat die de toegankelijkheid van mensen met een migratieachtergrond tot zorgberoepen bevorderd wordt. Huis voor Gezondheid doet er in haar rol als netwerkorganisatie goed aan cultuursensitieve initiatieven te verwerken in bestaande databases zoals De Sociale Kaart en Zorgzoeker. Er is immers een groot aanbod rond cultuursensitieve zorg dat niet door iedereen gekend is. Huis voor Gezondheid zou daarnaast actoren mogen samenbrengen al dan niet met andere netwerkorganisaties. Er is meer draagvlak voor een cultuursensitief platform ten aanzien van toeleiding zorg dan bij toeleiding zorgberoepen. Veel aspecten gericht op toeleiding tot zorgberoepen zijn namelijk niet altijd cultureel te kaderen. Meerdere informanten adviseren vertrekkend vanuit Brusselse kleurrijke context het thema cultuursensitieve zorg horizontaal te kaderen en inclusief te incorporeren in bestaande en goed werkende formules zoals de jaarlijkse Gezondheidsmeeting. In geval van categoriale acties rond etnisch-culturele minderheden is het aangewezen specifieke deelthema s te kiezen en daar concreet rond werken met een selecte groep deelnemers die ieder vanuit eigen expertise input geven. Een voorbeeld met betrekking tot toeleiding tot zorg is hierbij het Ovallo-overleg. Een voorbeeld met betrekking tot de toeleiding tot zorgberoepen is de ontwikkeling van een folder rond zorgopleidingen waarbij de inhoud en schrijfstijl op maat van mensen met een migratieachtergrond wordt gebracht. Pagina 21 van 21