Masterclass 'Praktisch Mededingingsrecht (Staatssteun)

Transcriptie

1 Masterclass 'Praktisch Mededingingsrecht (Staatssteun) 7 juni 2016 Edwin Schotanus advocaat

2 Introductie Toezichthouders Europese Commissie ACM

3 Introductie Toepasselijke wet- en regelgeving Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie Artikel 107 VwEU Artikel 108 VwEU Mededingingswet hoofdstuk 4A: financiële transparantie binnen bepaalde ondernemingen Hoofdstuk 4B: overheden en overheidsbedrijven Wet markt en overheid

4 Introductie Begrip ondernemingen: Zonder onderneming(en) geen toepasselijkheid Mw en VwEU Zijnde entiteiten die economische activiteiten ontplooit iedere activiteit die bestaat uit een op de markt leveren van goederen en diensten Uitoefening van overheidsprerogatief Bloemenmarkt Amsterdam Bekostigd onderwijs Sociale zekerheid

5 Steunmaatregel: vereisten Begunstiging Van bepaalde ondernemingen (selectiviteit) Met staatsmiddelen bekostigd Beïnvloeding van de mededinging Beïnvloeding van het interstatelijk handelsverkeer

6 Vereiste I: begunstiging Niet-marktconform voordeel Verlichten van een last die normaliter op het budget van een onderneming rust. Markt Economy Invester Principle (MEIP) Geen rekening houden met publieke belangen Geen sprake van begunstiging: Voldoen aan zogenaamde Altmark -criteria Onder gelijke voorwaarden en gelijktijdig met private entiteiten pari passu Openbare aanbestedingsprocedure Benchmarking of andere waarderingsmethoden Indirecte begunstiging

7 Vereiste II: selectiviteit Steunmaatregel vs steunregeling Vormen van selectiviteit: De jure selectiviteit volgend uit de wet De facto selectiviteit volgend uit praktische invulling Discretionaire bevoegdheid Regionale selectiviteit Aandachtspunt in fiscale wetgeving Wet modernisering Vpb-plicht overheidsondernemingen

8 Vereiste III: met staatsmiddelen bekostigd Maatregel van Rijk, provincie of gemeente Maatregel van zelfstandige bestuursorganen Maatregel van overheidsondernemingen Uitsluitend wanneer aan overheid kan worden toegerekend Commerzbank / Havenbedrijf Rotterdam Verschillende vormen Subsidies Garanties Mislopen van inkomsten Toezegging France Telecom

9 Vereisten IV en V: beïnvloeding mededinging en interstatelijk handelsverkeer Relatief lage drempel Onderscheid tussen benadering door Europese rechter: strikte interpretatie Oostenrijkse tandartsen Europese Commissie: pragmatische interpretatie Zwembad Dorsten Nederlandse jachthavens Ierse ziekenhuizen Factsheet Europa decentraal Puur lokaal, wat mag er allemaal?

10 Uitzonderingen (i) Verdragsrechtelijke uitzonderingen Artikel 107 lid 2 VwEU Artikel 107 lid 3 VwEU basis van diverse groepsvrijstellingen en richtsnoeren Artikel 106 lid 2 VwEU Basis voor DAEB-pakket Artikel 93 VwEU Vervoer Artikel 42 VwEU Landbouw

11 Uitzonderingen (ii) Algemene groepsvrijstelling (Vo 651/2014): enkele voorbeelden KMO-steun en steun om KMO s toegang tot financiering te geven Steun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie Opleidingssteun Steun ten behoeve van kwetsbare werknemers Steun voor milieubescherming Steun voor breedbandinfrastructuur Steun voor cultuur en instandhouding cultureel erfgoed Steun voor sportinfrastructuur en multifunctionele recreatieve infrastructuur Steun voor lokale infrastructuurvoorzieningen

12 Uitzonderingen (iii) De minimis steun Maximaal EUR over periode van 3 jaar Anticumulatie Verklaring onderneming DAEB-pakket Altmark: geen steun De minimis DAEB verordening Maximaal EUR over periode van 3 jaar DAEB-besluit DAEB-kaderregeling

13 Procedurele aspecten Artikel 108 lid 3 VwEU Stand-still verplichting Onrechtmatige steun Procedure Melding of klacht of ambtshalve onderzoek Wel of geen nader onderzoek (binnen 2 maanden) Indien wel, openen formele onderzoeksprocedure (voorwaardelijk) positief of negatief besluit (binnen 18 maanden) Negatief besluit: Niet ten uitvoer leggen Indien reeds uitgevoerd: terugvorderen

14 Procedurele aspecten Nationale aspecten Rechter mag alleen beoordelen en vaststellen dat aan voorwaarden artikel 107 lid 1 VwEU is voldaan Zo ja, alle dienstige maatregelen nemen Nietigheid Opschorting Terugvordering Overleg van Europese Commissie

15 Onderzoek & Ontwikkeling & Innovatie

16 Onderzoek & Ontwikkeling & Innovatie (i) Activiteiten van onderwijsinstellingen niet economisch van aard: Onderwijs gericht op meer en beter gekwalificeerde burgers Onafhankelijk O&O gericht op meer kennis en een beter inzicht Betere verspreiding van onderzoeksresultaten op een nietexclusieve en non-discriminatoire basis Wel economisch wanneer inkomsten niet volledig in de primaire onderwijstaken geïnvesteerd worden. overheidsfinanciering: geen staatssteun Economische activiteiten Volledig gefinancierd onderwijs door deelnemers (volledig) gefinancierd contractonderzoek

17 Onderzoek & Ontwikkeling & Innovatie (ii) Staatssteun: Overheidsfinanciering voor economische activiteiten, tenzij AGVV van toepassing Indirecte bevoordeling van ondernemingen Contractonderzoek of onderzoeksdiensten Samenwerking met ondernemingen Overheidsopdrachten voor onderzoeks- en ontwikkelingsdiensten

18 Onderzoek & Ontwikkeling & Innovatie (iii) Algemene groepsvrijstelling Deel 4: steun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie Onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten (artikel 25) Fundamenteel onderzoek Industrieel onderzoek Experimentele ontwikkeling Haalbaarheidsstudies Investeringssteun voor onderzoeksinfrastructuur (artikel 26) Steun voor innovatieclusters (artikel 27) Innovatiesteun voor KMO s (artikel 28) Steun voor proces- en organisatie-innovatie (artikel 29) Steun voor O&O in de visserij- en agricultuursector (artikel 30)

19 Onderzoek & Ontwikkeling & Innovatie (iv) Indirecte bevoordeling ondernemingen Contractonderzoek Tegenprestatie: markttarief vs integrale kostprijs Samenwerking Kosten volledig voor rekening onderneming Geen belemmering verspreiding knowhow dan wel IErechten eigendom onderwijsinstelling Evenwichtige toekenning IE-rechten Tegenprestatie: marktconforme royaltyvergoeding Openbare aanbestedingsprocedure Taxatie At arm s length-voorwaarden English clause

20 Concurrerende overheid

21 21

22 Wet markt en overheid Formele aspecten Reikwijdte en uitzonderingen Handhaving Materiële aspecten de gedragsregels Doorberekening integrale kosten Bevoordelingsverbod Gegevensverstrekking Functievermenging 22

23 23 Achtergrond totstandkoming

24 Formele aspecten: reikwijdte Economische activiteiten Bestuursorganen, zoals het Rijk en de gemeente Overheidsbedrijven: Uitsluitende of gezamenlijke zeggenschap door één of meer bestuursorga(a)n(en) meerderheid stemrechten bevoegdheid tot benoeming meerderheid van bestuurders of toezichthouders dochtermaatschappij van een overheidsbedrijf 24

25 Formele aspecten: uitzonderingen Uitgezonderde sectoren Openbaar onderwijs/onderzoek TNO, KB, KNAW en NWO Notitie Helderheid Publieke omroep Mediawet Richtlijn neven- en verenigingsactiviteiten 25

26 Formele aspecten: overige uitzonderingen Inbesteding (artikel 25h lid 2 Mededingingswet) Steunmaatregelen in de zin van artikel 107 lid 1 VwEU (artikel 25h lid 4 Mededingingswet) Economische activiteiten in het algemeen belang (artikel 25h lid 5 Mededingingswet) Procedureregels voor vaststellen algemeen belang Artikel 25h lid 6 Mededingingswet jo Aanwijzingen voor de Rijksdienst (Stcrt 2012, 11736) 26

27 Formele aspecten: handhaving Autoriteit Consument & Markt Procedure Wij zitten met schaarse middelen. Wij gaan ons richten op de echte pijn. Onderzoek Rapport Sanctie bestaande uit verklaring dat wet is overtreden of een last onder dwangsom [ ] we willen dat een overheid haar gedrag verandert. 27

28 Materiële aspecten: de gedragsregels Doorberekening integrale kosten (artikel 25i Mededingingswet) Bevoordelingsverbod (artikel 25 j Mededingingswet) Gegevensgebruik (artikel 25k Mededingingswet) Functiescheiding (artikel 25l Mededingingswet) 28

29 Materiële aspecten: integrale kostprijs Besluit markt en overheid Aansluiting bij bestaande praktijk kostprijsberekening Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten VNG-handreiking kostentoerekening leges en tarieven en modellen van kostenonderbouwingen Uitzonderingen voor: Uitoefening van een uitsluitend of bijzonder recht Gegevensverstrekking Sociale werkplaatsen 29

30 Materiële aspecten: integrale kostprijs Verplichtingen tot in rekening brengen van de integrale kosten Geen verplichting om marktconforme tarieven in rekening te brengen een winstopslag in rekening te brengen gescheiden boekhouding aan te houden Vraag: welke prijs dient in rekening te worden gebracht wanneer integrale kostprijs marktprijs? 30

31 Materiële aspecten: bevoordeling Bevoordeling van een overheidsbedrijf waarbij het bestuursorgaan betrokken is Bevoordeling hoeft niet direct op geld waardeerbaar te zijn Gebruik van merk van de gemeente waardoor verwarring omtrent herkomst kan ontstaan Uitzondering voor: Uitoefening van een uitsluitend of bijzonder recht Steunmaatregelen ex artikel 107 lid 1 VwEU Sociale werkplaatsen 31

32 Materiële aspecten: gegevensverstrekking Gebruik van met publiekrechtelijke bevoegdheden verkregen informatie uitsluitend voor economische activiteiten aanwenden indien deze ook op transparante en nondiscriminatoire voorwaarden aan derden beschikbaar kunnen worden gesteld Verhouding met de Wet openbaarheid van bestuur 32

33 Materiële aspecten: functievermenging Functionele scheiding tussen personen betrokken bij toepassing publiekrechtelijke bevoegdheden en personen betrokken bij economische activiteiten 33

34 Contact Edwin Schotanus Advocaat mededingingsrecht T M E edwin.schotanus@kienhuishoving.nl Pantheon 25 Postbus AC Enschede T +31(0) F +31(0)

35 HARTELIJK DANK VOOR UW AANDACHT EN GRAAG TOT ZIENS! 35