Effecten van de klimaatverandering op de laagwaterproblematiek van de Maas
|
|
- Edith Koster
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Effecten van de klimaatverandering op de laagwaterproblematiek van de Maas Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica
2 Historische trend in temperatuur Jaarlijkse gemiddelde temperatuur mondiaal:
3 Historische trend in temperatuur Jaarlijkse gemiddelde temperatuur te Ukkel: Bron: MIRA o.b.v. KMI
4 Historische trend in neerslagextremen Extreme hoge dagneerslag: Anomalie in hoge extremen; bewegend venster 15 jaar Willems, P. (2013), Multidecadal oscillatory behaviour of rainfall extremes in Europe, Climatic Change, 120(4),
5 Historische trend in debietextremen Maandgemiddelde rivierafvoeren in winter te Monsin sinds 1925: Anomaly [%] Anomalie in hoge extremen; bewegend venster 15 jaar Precipitation, Uccle River flow, Meuse at Monsin 1990s 1910s-1920s 1950s-1960s Willems, P. (2013), Multidecadal oscillatory behaviour of rainfall extremes in Europe, Climatic Change, 120(4),
6 Toekomstige klimaattrend??
7 Klimaatmodellen (nieuwste generatie, conform 5 de klimaatrapport IPCC) Mondiale klimaatmodellen >200 simulaties (CMIP5) Regionale klimaatmodellen 10tallen simulaties (EURO-CORDEX) Lokale klimaatmodellen België enkele (ALARO, CCLM) Statistische neerschaling KLIMAAT- SCENARIO S Lokale impactmodellen
8 Broeikasgasscenario s Bron: MIRA, 2015 na Peters et al., 2013
9 Verwachte invloed klimaatverandering Maandgemiddelde temperatuur Sterke toename in temperatuur (vooral in zomer) Huidig klimaat
10 Verwachte invloed klimaatverandering Maandgemiddelde neerslag Winter: weinig neerslagverandering Zomer: sterke neerslagdaling Huidig klimaat
11 Verwachte invloed klimaatverandering Aantal buien per maand Zomer: sterke daling in aantal dagen met regen Huidig klimaat
12 Klimaatverandering Meer tijdsvariatie Toename broeikasgassen in de atmosfeer Temperatuurstijging Toename verzadigingsconcentratie waterdamp
13 Verwachte invloed klimaatverandering Extreme neerslagintensiteiten zomerbuien Voorbeeld voor 20-jarige bui: % Toename in extreme neerslagintensiteiten (vooral voor zomeronweders)
14 Verwachte invloed klimaatverandering Verdroging! Huidig klimaat tot 2100, zomerperiode, Ukkel: afname neerslagvolumes: 0 tot -60% aantal natte dagen: 0 tot -50% toename temperatuur en verdamping: +2 tot 9 C Daling laagwater Voortschrijdend neerslagtekort op jaarbasis: Tot jaarlijks zomertekort van 200 mm (ter vergelijking: 1976 = 285 mm tekort )
15 Verwachte invloed klimaatverandering Verdroging! Daling laagwater Voortschrijdend neerslagtekort op jaarbasis:
16 Verwachte invloed klimaatverandering Verdroging! Impact op laagwaterafvoer Maas? Daling laagwater Maandgemiddeld debiet Maas te Monsin, 2100: Gemiddeld tot 25% daling in zomerafvoer (JJA) tot 50% in najaar o.b.v. KNMI 06 scenario s Bron: Klijn et al. (2011) 10% tot 40% daling in 7-dagen laagwaterafvoer Bron: AMICE (2013)
17 Verwachte invloed klimaatverandering Verdroging! Impact op laagwaterextremen? Laagste zomerdebieten waterlopen in Vlaamse binnenland, 2100: DROOG scenario Daling laagwater MIDDEN scenario tot 70% daling in 1-dag laagwaterafvoer o.b.v. CCI-HYDR scenario s NAT scenario
18 Verwachte invloed klimaatverandering Verdroging! Daling laagwater Impact op laagwaterextremen? Laagste zomerdebiet Maas te Borgharen, 2100: 1 1 / debiet [m 3 /s] 1/Debiet (m3/s) Klimaatscenario s Huidig klimaat tot 70% daling in 1-dag laagwaterafvoer o.b.v. CCI-HYDR scenario s Huidige condities Laag scenario Gemiddeld scenario Hoog scenario Terugkeerperiode (jaar) Terugkeerperiode [jaar]
19 Verwachte invloed klimaatverandering Verdroging! Impact op laagwaterextremen? Laagste zomerdebieten Grote Nete: DROOG scenario MIDDEN scenario Laagste zomerdebieten Grote Nete, 2100: -30% -> -60% -20% -> -40% Vansteenkiste, Th., Tavakoli, M., Ntegeka, V., De Smedt, F., Batelaan, O., Pereira, F., Willems, P. Intercomparison of hydrological models in climate scenario impact projections, Journal of Hydrology, 2014
20 Verwachte invloed klimaatverandering Verdroging! Impact van verminderde laagwaterafvoer Maas? Daling laagwater Ook: hogere watertemperatuur en lagere waterkwaliteit (verminderde verdunning) in zomer Wuijts et al. (2012): concentraties tot factor 10 hoger aan innamepunten in NL bij zomer 1976 Invloed op: - Watervoorziening (8 innamepunten, o.a. Tailfer opw. Namen vr. Brussel: 3 m3/s, water-link Albert- & Netekanaal -> Antwerpse aggl.: 5.8 (Duffel) (Broechem) m3/s): debiet + duur (aantal dagen) van belang - Energiesector: - Elektriciteitscentrales (5 10% reductie in productie: Chooz, Tihange, 4 gas- en steenkoolcentrales in NL) - Hydro-elektriciteitscentrales (10% 70% reductie; 16 langs de Maas) - Scheepvaart: tot 1500% extra kost (gegroepeerd schutten, langere wachttijden, maatregelen om waterverliezen aan sluizen te beperken) - Landbouw: +/- 20% verandering in gewasopbrengst - Andere: Natuur, Recreatie, Visserij
21 Verwachte invloed klimaatverandering Verdroging en lagere waterbeschikbaarheid Vooral Vlaanderen is erg kwetsbaar voor drogere zomers en lagere waterbeschikbaarheid! Gemiddelde waterbeschikbaarheid is zeer beperkt in Vlaanderen en Brussel: 1480 m 3 /(persoon.jaar) Internationale normen: <2000 zeer weinig <1000 ernstig watertekort Door: Hoge bevolkingsdichtheid Slechts beperkt gedeelte van beschikbaar oppervlaktewater afkomstig van lokale neerslag Ook/dus: Sterk afhankelijk van de buurregio s (vb. Maasafvoerverdrag) Ook: Sterke verstedelijking, veel verharding: verhoogde en versnelde oppervlakteafstroming, verminderde infiltratie Sterke drainage door landbouw
22 Grote kwetsbaarheid reeds goed zichtbaar Niet duurzame diepe grondwateronttrekkingen in verleden Studie prof. K. Walravens U.Gent: Op sommige plaatsen is het diepe grondwater met meer dan 140 m gedaald t.o.v. natuurlijke situatie Sokkelsysteem In de zone van de depressietrechter moeten de gewonnen debieten teruggebracht worden tot 25 % van de vergunde debieten anno 2000, om een zeker peilherstel te realiseren en, ook op langere termijn (50 jaar), althans in het centrum van de depressietrechter, geen verdere daling van de peilen te laten optreden.
23
24 Ook: toenemende urbanisatie Kwetsbaarheid versterkt door toenemende verharding Toename in verharding in Vlaanderen en Brussel: : 4 5% verhard : 9 10% verhard Bron: PhD Lien Poelmans, KU Leuven, 2010
25 Ook: toenemende urbanisatie Kwetsbaarheid versterkt door toenemende verharding Toename in verharding in Vlaanderen en Brussel: Beperktere aanvulling grondwaterreserves:
26 Klimaatverandering & urbanisatie Vlaanderen erg kwetsbaar voor verdroging en lagere waterbeschikbaarheid
27 Hoe omgaan met grote onzekerheden toekomstige klimaatverandering in beleid? De grote onzekerheden mogen geen argument zijn om klimaatimpactstudies of klimaatadaptatie uit te stellen! voor meest droog klimaatscenario Risico = Kans * Gevolg hoog? zeer hoog Voorzichtigheidsprincipe: Houd rekening met pessimistisch klimaatscenario Neem klimaatverzekering
28 Hoe omgaan met grote onzekerheden toekomstige klimaatverandering in beleid? Nood aan flexibele en duurzame oplossingen die efficiënt zijn voor elk klimaatscenario houd rekening met mogelijke noodzaak tot toekomstige aanpassingen i.f.v. werkelijke klimaatevoluties (flexibiliteit, adaptief werken)
29 Toekomstige uitdaging voor het Maasafvoerverdrag!
30 Intelligente sturing van stuwen, bekkens op/langs waterlopen? Model Predictive Control Pompen tegen lekverliezen aan sluizencomplexen Bovendebieten / spoeling tegen zoutbezwaar kanaal Gent-Terneuzen Spaarbekkens
31 Onderzoek naar klimaatverandering (+urbanisatie) en water in België:
De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater
De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vroegere klimaatscenario
Nadere informatieDe effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater
De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vroegere klimaatscenario
Nadere informatieKU Leuven Dep. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica
KU Leuven Dep. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Waterhuishouding staat onder druk door 2 belangrijke trends: urbanisatie klimaatverandering Waterhuishouding staat onder druk door 2 belangrijke
Nadere informatieDe impact van de klimaatwijziging op de waterhuishouding in het Scheldebekken: Wat staat ons te wachten?
De impact van de klimaatwijziging op de waterhuishouding in het Scheldebekken: Wat staat ons te wachten? Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Klimaatscenario
Nadere informatieStedelijke wateroverlast & oplossingen. Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica
Stedelijke wateroverlast & oplossingen Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vlaanderen, 27 mei 6 juni 2016 Herhalingstijd neerslag Andere recordneerslag
Nadere informatieKlimaatverandering en invloed op waterhuishouding
Klimaatverandering en invloed op waterhuishouding Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dep. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Patrick.Willems@bwk.kuleuven.be Toenemende uitstoot aan broeikasgassen
Nadere informatieWATERPROEF. Impact van de klimaatverandering op Antwerpen. Naar een klimaatbestendig Antwerpen. Prof. Patrick Willems KU Leuven
WATERPROEF Naar een klimaatbestendig Antwerpen Impact van de klimaatverandering op Antwerpen Prof. Patrick Willems KU Leuven Hydrologische extremen Overstromingen: Pluviale overstromingen (extreme neerslag,
Nadere informatieKlimaatverandering? En hoe er nu al mee omgaan in het rioleringsbeheer?
Klimaatverandering? En hoe er nu al mee omgaan in het rioleringsbeheer? Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dep. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Patrick.Willems@bwk.kuleuven.be Is de klimaatverandering
Nadere informatieKlimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen
Klimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen enkele aanvullende beschouwingen prof. dr. ir. Patrick Willems K.U.Leuven Afdeling Hydraulica Toekomstig klimaat? huidig klimaat: gematigd
Nadere informatieInvloed van de klimaatverandering op hydrologische extremen in Vlaanderen
Invloed van de klimaatverandering op hydrologische extremen in Vlaanderen Patrick Willems K.U.Leuven - Afdeling Hydraulica i.s.m. Koninklijk Meteorologisch Instituut van België Lopend onderzoek CCI-HYDR
Nadere informatieKlimaatverandering en water: impact en adaptatienoden. Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS
Klimaatverandering en water: impact en adaptatienoden Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS Twee grote uitdagingen voor het huidig & toekomstig waterbeheer: Klimaatverandering & Toenemende urbanisatie Klimaatverandering
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op hydrologische extremen (hoog- en laagwater langs rivieren in het Vlaamse binnenland)
1 Invloed van klimaatverandering op hydrologische extremen (hoog- en laagwater langs rivieren in het Vlaamse binnenland) Op 26 augustus 2008 heeft Omar Boukhris een doctoraatsstudie verdedigd aan de K.U.Leuven
Nadere informatieGevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw
Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vlaanderen, 27
Nadere informatieRuimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen. & Impact op overstromingen en droogte
Ruimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen & Impact op overstromingen en droogte Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS KU Leuven - Afdeling Hydraulica Klimaateffecten & -impacten Klimaateffecten & -impacten
Nadere informatieNaar een robuust, veerkrachtig (water)systeem
Klimaatverandering & waterbeheer: Naar een robuust, veerkrachtig (water)systeem Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS Departement Burgerlijke Bouwkunde, Afdeling Hydraulica Twee grote uitdagingen voor het huidig
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op hoog- en laagwater in Vlaanderen
1 Invloed van klimaatverandering op hoog- en laagwater in Vlaanderen KU Leuven onderzocht voor het Waterbouwkundig Laboratorium van de Vlaamse Overheid en de Vlaamse Milieumaatschappij de invloed van de
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op hydrologische extremen in het Vlaamse binnenland
Invloed van klimaatverandering op hydrologische extremen in het Vlaamse binnenland Patrick Willems, Victor Ntegeka, Omar Boukhris, Thomas Vansteenkiste K.U.Leuven Afdeling Hydraulica & LSUE Emmanuel Roulin,
Nadere informatieUrbanisatie en klimaatverandering: zowel meer droogte als meer overstromingen in Vlaanderen
Urbanisatie en klimaatverandering: zowel meer droogte als meer overstromingen in Vlaanderen prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Departement Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Kasteelpark Arenberg
Nadere informatieImpact van klimaatverandering op hydrologische extremen langs Vlaamse waterlopen
Impact van klimaatverandering op hydrologische extremen langs Vlaamse waterlopen P.Willems, O.Boukhris, J.Berlamont K.U.Leuven Afdeling Hydraulica i.s.m. KMI (P.Baguis, E.Roulin, G. Demarée) & IMDC (J.Blanckaert)
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op de waterhuishouding in Vlaanderen
Invloed van klimaatverandering op de waterhuishouding in Vlaanderen Patrick Willems K.U.Leuven - Afdeling Hydraulica & Onderzoekscentrum Duurzame Aarde (LSUE) Lopend en recent onderzoek voor Federaal Wetenschapsbeleid
Nadere informatieAdaptatie aan meer hydrologische extremen in België. Prof. dr. ir. Patrick Willems Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica
Adaptatie aan meer hydrologische extremen in België Prof. dr. ir. Patrick Willems Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Climate scenarios for Belgium for impact analysis on hydrological extremes
Nadere informatieKlimaatscenario s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding
Vlaamse Klimaatconferentie: Adaptatie, 26.5.2011, Antwerpen Klimaatscenario s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding Johan Brouwers Dienst Milieurapportering - MIRA, Vlaamse Milieumaatschappij
Nadere informatieImpact van klimaatverandering op hydrologie en de gevolgen voor overstromingen en watertekorten
Impact van klimaatverandering op hydrologie en de gevolgen voor overstromingen en watertekorten Katrijn Holvoet, Thomas Vansteenkiste, Wouter Vanneuville, Patrick Willems 09-03-2010 Gent Inhoud Situering
Nadere informatieWateropvang in groenzones aan de bron versus end-ofpipe buffering afwaarts in riolen of waterlopen. Patrick Willems Afdeling Hydraulica, KU Leuven
Wateropvang in groenzones aan de bron versus end-ofpipe buffering afwaarts in riolen of waterlopen Patrick Willems Afdeling Hydraulica, KU Leuven Beheer van overstromingen: Duurzaam stedelijk waterbeheer
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op hoog- en laagwater in Vlaanderen
1 Invloed van klimaatverandering op hoog- en laagwater in Vlaanderen In samenwerking met het KMI onderzocht de K.U.Leuven voor het Waterbouwkundig Laboratorium van de Vlaamse Overheid de invloed van de
Nadere informatietijdreeksen voor de toekomst
Klimaatverandering, klimaatscenario s en tijdreeksen voor de toekomst J. Bessembinder J. Beersma, KNMI Opzet presentatie Definitie klimaat en klimaatscenario s Mondiale en regionale klimaatscenario s Relatie
Nadere informatieKlimaatverandering en riolering
Klimaatverandering en riolering Samenvatting Hoe beïnvloedt de toekomstige klimaatverandering de extreme neerslag boven de stedelijke omgeving? En hoe verhoudt deze klimaatverandering zich ten opzichte
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in Nederland verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering) en het broeikaseffect? Waargenomen klimaatverandering KNMI 06 klimaatscenario
Nadere informatieKlimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject
Nadere informatieDe KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen
De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen Geert Lenderink KNMI 26 mei 2014: presentatie KNMI14 scenario s De Basis: het 5de IPCC rapport van WG1 (2013) 1. Kennis m.b.t. globale klimaatverandering
Nadere informatieOverstromingsbeleid en de stroomgebiedsbenadering: Knelt het schoentje?
Overstromingsbeleid en de stroomgebiedsbenadering: Knelt het schoentje? Prof. dr. ir. Jean Berlamont Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven, Hydraulica Wateroverlast, oorzaken 100 neerslagintensiteit
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1
Nadere informatieklimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk
Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen
Nadere informatieSCIENCE FOR A SUSTAINABLE DEVELOPMENT (SSD)
SCIENCE FOR A SUSTAINABLE DEVELOPMENT (SSD) Climate FINAL REPORT PHASE I CLIMATE CHANGE IMPACT ON HYDROLOGICAL EXTREMES ALONG RIVERS AND URBAN DRAINAGE SYSTEMS IN BELGIUM «CCI-HYDR» SD/CP/03A Promotors
Nadere informatieHet klimaat verandert, wat nu?
Het klimaat verandert, wat nu? Lesley De Cruz, Rozemien De Troch Koninklijk Meteorologisch Instituut De Limburgse Klimaattop, 18 september 2017 De Cruz et al. (KMI) Klimaatverandering 20170918 1 / 23 1
Nadere informatieKlimaat in de 21 e eeuw
Klimaat in de 21 e eeuw Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd en voor Nederland Mogelijke
Nadere informatieNieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a.
Nieuwe KNMI klimaatscenario s Nieuwe KNMIklimaatscenario s 2006 2006 Janette Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Klimaatverandering Waargenomen veranderingen Wat zijn klimaatscenario s? Huidige en nieuwe
Nadere informatieEvolutie van het klimaat in België
Hans Van de Vyver Koninklijk Meteorologisch Instituut 11 januari 2013 Introductie wetenschappelijke activiteiten MERINOVA-project: Meteorologische risico s als drijfveer voor milieukundige innovatie in
Nadere informatie11de Waterforum: Waterschaarste en droogte, de nieuwe realiteit
11de Waterforum: Waterschaarste en droogte, de nieuwe realiteit Analyse van de waterbeschikbaarheid in Vlaanderen, huidige toestand en uitdagingen naar de toekomst Fernando Pereira Waterbouwkundig Laboratorium
Nadere informatieKlimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland
Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering
Nadere informatieKlimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger
Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Welke extremen kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario
Nadere informatieZaal KLEINE POST 5.2. Een adaptatieplan voor de historische Brugse binnenstad
Zaal KLEINE POST 5.2. Een adaptatieplan voor de historische Brugse binnenstad Klimaatadaptatie en water Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS MIRA Klimaatrapport 2015 Over waargenomen en nog verwachte klimaatveranderingen,
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario s Mogelijke
Nadere informatieDe klimaatverandering: fabel of pure ernst?
De klimaatverandering: fabel of pure ernst? Rozemien De Troch 1,2 1 Koninklijk Meteorologisch Instituut; 2 Departement Fysica en Astronomie, UGent Praatcafé Beweging.net, 20 maart 2015, Drongen R. De Troch
Nadere informatieKlimaatscenario s, bandbreedtes en gebruik daarvan. Janette Bessembinder e.v.a.
Klimaatscenario s, bandbreedtes en gebruik daarvan Janette Bessembinder e.v.a. Opzet Waarom klimaatscenario s Bandbreedte extreme neerslag Transformatie Gebruik klimaatscenario s Klimaatscenario s Klimaatscenario
Nadere informatieKlimaatverandering in internationaal perspectief
Klimaatverandering in internationaal perspectief Gaan onze buurlanden uit van dezelfde verandering? Janette Bessembinder Stelling 1 Als de warme golfstroom tot stilstand komt, wordt het in Nederland minstens
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa
Nadere informatie9:45 Overzicht van de KNMI 06 klimaatscenario s. neerslag en potentiele verdamping. Aad van Ulden en Geert Lenderink
9:30 Inleiding ochtendvoorzitter Gerbrand Komen 9:45 Overzicht van de KNMI 06 klimaatscenario s Bart van den Hurk 10:15 Constructie van scenario s voor temperatuur, neerslag en potentiele verdamping Aad
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in
Nadere informatieSlim waterbeheer 2.0. Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS. KU Leuven, Departement Burgerlijke Bouwkunde, Afdeling Hydraulica
Slim waterbeheer 2.0 Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS KU Leuven, Departement Burgerlijke Bouwkunde, Afdeling Hydraulica Uitdagingen Klimaatverandering Urbanisatie Droogte Pluviale overstromingen Fluviale
Nadere informatieDe eerste resultaten. dr. ir. Vincent Wolfs prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven
De eerste resultaten dr. ir. Vincent Wolfs prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Nood aan innovatieve oplossingen om klimaatverandering op te vangen 3 HYDROACTIV Intelligent groendak 1 NEERSLAGAFVOER
Nadere informatieEffect van klimaatwijziging op de afvoerdebieten in hoog- en laag watersituaties en op de globale waterbeschikbaarheid. Thomas Vansteenkiste
Effect van klimaatwijziging op de afvoerdebieten in hoog- en laag watersituaties en op de globale waterbeschikbaarheid Thomas Vansteenkiste Methodologie NEERSLAG/ EVAPORATIE HYDROLOGISCH MODEL STROOM-
Nadere informatieOp weg naar de volgende generatie KNMI klimaatscenario s Albert Klein Tank et al.
Op weg naar de volgende generatie KNMI klimaatscenario s Albert Klein Tank et al. Agenda waarom klimaatscenario s voor NL? hoe komen ze tot stand? wat veroorzaakt de spreiding in de klimaatprojecties?
Nadere informatieCOMMISSION INTERNATIONALE DE L ESCAUT (CIE) COMMISSION INTERNATIONALE DE LA MEUSE (CIM)
INTERNATIONALE SCHELDECOMMISSIE (ISC) COMMISSION INTERNATIONALE DE L ESCAUT (CIE) INTERNATIONALE MAASCOMMISSIE (IMC) COMMISSION INTERNATIONALE DE LA MEUSE (CIM) 11/10/2016 Le Changement climatique en Wallonie
Nadere informatieDe hydrologische en hydraulische impactresultaten. Tijdens het congres Water en Klimaatverandering
Tijdens het congres Water en Klimaatverandering op 14 en 15 oktober 2008 in Antwerpen werden concrete resultaten gepresenteerd over de invloed van klimaatverandering op hydrologische en hydraulische extremen
Nadere informatieDe KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden
De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden Bart van den Hurk KNMI 2006 2009 2011 2014 KNMI 06 8 jaar verder IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007 IPCC, 2013 IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007
Nadere informatieBIODIVERSITEIT. RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER. ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering
BIODIVERSITEIT RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering DUURZAME ONTWIKKELING INTEGRAAL WATERBEHEER BIODIVERSITEIT Wat? Belang?
Nadere informatieKlimaatveranderingen in België. Patrick Willems
Klimaatveranderingen in België Patrick Willems op basis van Klimaatscenario s i.s.m. KMI: Federaal Wetenschapsbeleid & INBO Invloed op rivieren binnenland & kust: Waterbouwkundig Laboratorium Invloed op
Nadere informatiePLURISK project Voorspelling en beheer van pluviale overstromingen in de stedelijke omgeving'
PLURISK project Voorspelling en beheer van pluviale overstromingen in de stedelijke omgeving' coördinator: Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Patrick.Willems@bwk.kuleuven.be
Nadere informatieSAMENVATTING. Waargenomen klimaatverandering. MIRA Klimaatrapport 2015
SAMENVATTING 2 In welke mate is de klimaatverandering nu al zichtbaar in Vlaanderen en België? en Wat zijn de verwachtingen voor de toekomst?, dat zijn de belangrijkste onderzoeksvragen waarop dit MIRA
Nadere informatieKernboodschap: Waterbeheerders houden rekening met aanhoudende droogte
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 26 april 2011 Nummer 2011-03 Kernboodschap: Waterbeheerders houden rekening met aanhoudende droogte
Nadere informatieEen zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening.
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 2 mei 2011 Nummer 2011-04 Een zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening. Afgelopen
Nadere informatieIn onderstaande tabel worden de gemeten neerslagtotalen vanaf het begin van dit jaar opgelijst voor Ukkel en vergeleken met de normaal.
Laagwaterbericht Hydrologische situatie 16 juni 2017 1 Samenvatting Gezien de aanhoudende lage afvoeren op de waterwegen en beperkte neerslagprognoses voor de komende periode vindt u hier een tussentijdse
Nadere informatieEffecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016
Effecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016 Judith ter Maat, Joachim Hunink, Marjolein Mens, Edwin Snippen Kennisdag Zoetwater
Nadere informatie-Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer-
Klimaatverandering; wat komt er op ons af? -Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer- Het klimaat in Nederland gaat veranderen. Op dit moment is dat nog niet te merken. De
Nadere informatieDroogtebericht. Waterbeheerders spelen in op actuele situatie. Watermanagementcentrum Nederland. Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW)
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 9 mei 2011 Nummer 2011-05 Waterbeheerders spelen in op actuele situatie Ook in de afgelopen week is
Nadere informatieEen zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening.
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 2 mei 2011 Nummer 2011-04 Een zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening. Afgelopen
Nadere informatieWees spaarzaam met kraantjeswater
www.protos.ngo Voorstelling Protos Water: de lasten delen Water: de lusten delen: jouw watervoetafdruk? Wees spaarzaam met kraantjeswater Doe Duurzaam Academie beweging.net 28 mei 2018 Protos Protos? 1
Nadere informatieHuidige situatie en verwachtingen voor rivierafvoeren, (water)temperaturen en grondwater
Huidige situatie en verwachtingen voor rivierafvoeren, (water)temperaturen en grondwater De wateraanvoer van de Rijn is laag voor de tijd van het jaar, hij bedraagt momenteel 1165 m3/s. Naar verwachting
Nadere informatieKlimaat, -verandering en -scenario s
Klimaat, -verandering en -scenario s Janette Bessembinder et al. Opzet presentatie Wat is klimaat en klimaatverandering Waargenomen veranderingen Klimaatscenario s Klimaatdienstverlening 1 Wat is klimaat?
Nadere informatieDE UITDAGING GROEIT: OMGAAN MET EXTREME NEERSLAGEN EN KLIMAATVERANDERING
DE UITDAGING GROEIT: OMGAAN MET EXTREME NEERSLAGEN EN KLIMAATVERANDERING Hoe het komt, daarover is nog niet iedereen het eens. Maar dát het klimaat verandert, staat intussen voor zowat elke wetenschapper
Nadere informatieToestand van het watersysteem januari 2019
Toestand van het watersysteem januari 2019 Vlaanderen is milieu Documentbeschrijving Titel Toestand van het watersysteem - januari 2019 Samenstellers VMM, Afdeling Operationeel Waterbeheer Dienst Hoogwaterbeheer,
Nadere informatieKUNNEN GEMENGDE BOSSEN DE EFFECTEN VAN KLIMAATVERANDERING BETER OPVANGEN?
VAKGROEP OMGEVING ONDERZOEKSGROEP LABO BOS & NATUUR KUNNEN GEMENGDE BOSSEN DE EFFECTEN VAN KLIMAATVERANDERING BETER OPVANGEN? Kris Verheyen, Evy Ampoorter en het FORBIO Climate-netwerk OVERZICHT PRAATJE
Nadere informatieLSUE Thema Water Workshop Duurzaam water in een veranderende wereld
Thema WATER LSUE Thema Water Workshop Duurzaam water in een veranderende wereld Patrick Willems: inleiding en duurzaam waterkwantiteitsbeheer Nina Moelants: duurzame afvalwatertechnologie Jan Diels: nitraatuitspoeling
Nadere informatieAlbert Klein Tank, Geert Lenderink, Bernadet Overbeek, Janette Bessembinder, KNMI
Klimaatverandering in Nederland Aanvullingen op de KNMI 06 scenario s Albert Klein Tank, Geert Lenderink, Bernadet Overbeek, Janette Bessembinder, KNMI De KNMI klimaatscenario s voor Nederland uit 2006
Nadere informatieKlimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat
Klimaat(les)marathon Leren voor en over het klimaat DE ESSENTIE VAN KLIMAATVERANDERING CRASHCURSUS KLIMAATWETENSCHAP Prof. Dr. Wim Thiery INHOUD WAAROVER ZAL IK HET HEBBEN? - Wat is het klimaat? - Wat
Nadere informatieKlimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat
Klimaat(les)marathon Leren voor en over het klimaat WATER AAN DE LIPPEN? IMPACT VAN HET KLIMAAT OP WATERBEHEER Ann van Griensven, Hydrology and Hydraulic Engineering, VUB WATER AAN DE LIPPEN? IMPACT VAN
Nadere informatieToestand van het watersysteem november 2018
Toestand van het watersysteem november 218 Vlaanderen is milieu Documentbeschrijving Titel Toestand van het watersysteem - november 218 Samenstellers VMM, Afdeling Operationeel Waterbeheer Dienst Hoogwaterbeheer,
Nadere informatieWAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE?
WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE? 13 november 2018 waarom stedelijke klimaatadaptatie wat verandert er aan ons klimaat meer: wateroverlast hitte droogte toenemende verstedelijking, meer verharding en
Nadere informatieNadere informatie. Weersverwachting
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 16 mei 2011 Nummer 2011-06 Droogtesituatie verandert weinig, ondanks regen De wateraanvoer van de Rijn
Nadere informatieKleine Beerze. Bijeenkomst. 13 juli 2017
Kleine Beerze Bijeenkomst 13 juli 2017 Agenda 1. Uitkomsten berekeningen met nieuwe maatregelen. a) Klimaatsveranderingen b) Resultaten met mitigerende maatregelen 2. Effect drinkwaterwinning op grondwater.
Nadere informatieBodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer
Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam
Nadere informatieModellering en beleidsaanbevelingen ten aanzien van neerslag in Antwerpen
AFDELING HYDRAULICA Kasteelpark Arenberg 40 3001 Heverlee (Leuven) tel. 016 32 16 58 fax 016 32 19 89 Patrick.Willems@bwk.kuleuven.be bwk.kuleuven.be/hydr Modellering en beleidsaanbevelingen ten aanzien
Nadere informatieKNVWS Delft. Overzicht
Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar KNVWS Delft 17 oktober 2017 Peter Siegmund KNMI Overzicht Het klimaat van de afgelopen 100 jaar: temperatuur, neerslag, diversen Het broeikaseffect Klimaatmodellen
Nadere informatieIn onderstaande tabel worden de gemeten neerslagtotalen vanaf het begin van dit jaar opgelijst voor Ukkel en vergeleken met de normaal.
Laagwaterbericht Hydrologische situatie 26 juni 2017 1 Samenvatting Gezien de aanhoudende lage afvoeren op de waterwegen vindt u hier een tussentijdse korte update van het laagwaterbericht van het HIC.
Nadere informatieKlimaat Services. Opzet presentatie
Klimaat Services J. Bessembinder Opzet presentatie Basis voor klimaat-services Voorbeelden confectie Voorbeelden maatwerk Basis confectie en maatwerk : tijdreeksen voor de toekomst Activiteiten binnen
Nadere informatieNieuwe statistieken: extreme neerslag neemt toe en komt vaker voor
Nieuwe statistieken: extreme neerslag neemt toe en komt vaker voor Hans Hakvoort (HKV), Jules Beersma (KNMI), Theo Brandsma (KNMI), Rudolf Versteeg (HKV), Kees Peerdeman (Waterschap Brabantse Delta/STOWA)
Nadere informatieOverzicht en karakteristieken klimaatrisico s Nederland. Willem Ligtvoet
Overzicht en karakteristieken klimaatrisico s Nederland Willem Ligtvoet Kader: Nationale Adaptatiestrategie (begin 2016) Gevraagd: breed overzicht klimaateffecten en aangrijpingspunten voor beleid Aanvulling
Nadere informatie3 Aan: Geïnteresseerden Droogteberichtgeving
3 Aan: Geïnteresseerden Droogteberichtgeving Droogtebericht Droogtebericht voor waterbeheerders, Huidige situatie en verwachtingen voor rivierafvoeren, (water)temperaturen en grondwater Nadat begin mei
Nadere informatieOpmaak waterbalansmodel knooppunt Gent & Laagwaterscenario s
Opmaak waterbalansmodel knooppunt Gent & Laagwaterscenario s Stef Michielsen Waterbouwkundig Laboratorium Technisch ondersteunende diensten Departement Mobiliteit en Openbare Werken Berchemlei 115 2140
Nadere informatieLimburg Waterproof Klimaat, water en landbouw
Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Provincie Limburg Maastricht, 14 september 216 Joris Schaap, Profiel 214 heden Zelfstandig hydroloog en bodemkundige 28-214 Adviseur water in het landelijk
Nadere informatieSchaling neerslagstatistiek korte duren obv Stowa (2015) en KNMI 14
Schaling neerslagstatistiek korte duren obv Stowa (2015) en KNMI 14 Van: Jules Beersma (KNMI) (mmv Geert Lenderink en Adri Buishand) Aan: Paul Fortuin (RWS-WVL) 20161214 (definitief) Inleiding RWS-WVL
Nadere informatieNatuurverkenning 2030
Natuurverkenning 2030 Aanpak Terrestrische verkenning Scenario s Verlies en versnippering van leefgebied Vermesting Klimaatverandering Aquatische verkenning Scenario s Verontreiniging Versnippering van
Nadere informatieGevolgen van klimaatverandering voor de landbouw
Gevolgen van klimaatverandering voor de landbouw hydrologische en gewasopbrengst-berekeningen 30 september 2011 Aequator Groen & Ruimte bv Klimaatverandering Vergelijk weerjaren 2001-2010 met 2046-2055
Nadere informatieKNMI next klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver
KNMI next klimaatscenario s Bernadet Overbeek Gé Verver Inhoud 1. Totstandkoming klimaatscenario s 2. Keuzes KNMI next scenario s 3. Afstemming met gebruikers 4. Vragenronde: wensen uit beleid Klimaatscenario
Nadere informatieIs er in 2019 een verhoogd risico op droogte?
Is er in 2019 een verhoogd risico op droogte? Een analyse met de landelijke toepassing van het NHI het Landelijk Hydrologisch Model (LHM) Huite Bootsma (Deltares) Janneke Pouwels en Timo Kroon 1. Het LHM,
Nadere informatieHoe brongerichte maatregelen overstromingen vanuit rioleringen en rivieren kunnen verminderen : Case study Turnhout
Hoe brongerichte maatregelen overstromingen vanuit rioleringen en rivieren kunnen verminderen : Case study Turnhout prof. dr. ir. Patrick Willems Afdeling Hydraulica, KU Leuven Gevalstudie: Stad Turnhout
Nadere informatieStudiedag Infiltratie 15-16/06/2017
Opstellen van richtlijnen voor het meten van de infiltratiecapaciteit en het modelmatig onderbouwen voor de dimensionering van infiltratievoorzieningen Studiedag Infiltratie 15-16/06/2017 Modellering en
Nadere informatie