Wij laten zien: we zijn niet onzichtbaar

Transcriptie

1 Wij laten zien: we zijn niet onzichtbaar Tekst Eva Prins Fotografie Liesbeth Dinnissen Ze organiseren opvoedlessen, lessen Arabisch, activiteiten voor meiden en themabijeenkomsten over bijvoorbeeld opvoeding en gezondheid. Op die manier informeren, activeren en emanciperen ze honderden Marokkaanse vrouwen. Vrijwillig, zonder een cent subsidie, naast hun betaalde banen en hun gezin. Een reportage over de bevlogen Marokkaanse wijkmoeders van vrouwenorganisatie Al Amal in de Utrechtse wijk Kanaleneiland. Vrijdag is Al Amal-dag in buurthuis Galecop. Deze middag zijn drie lokalen gevuld met Marokkaanse vrouwen. In twee lokalen is Arabische les en in het derde lokaal zijn zo n tien vrouwen bijeen voor de cursus opvoeden tussen twee culturen. In wat op andere dagen het jeugdhonk is, passen drie vrouwen ondertussen op de kinderen van de cursisten. De oppasmoeders doen dit werk vrijwillig, maar ze weten: op andere momenten zijn de rollen weer omgedraaid. Dan gaan zij naar een cursus of bijeenkomst en passen andere vrouwen weer op hún kinderen.

2 Met en voor elkaar Zie hier de kracht van de Marokkaanse vrouwenorganisatie Al Amal: de vrouwen regelen vrijwel alles zelf, met en voor elkaar. Als vrouwen moet je elkaar helpen en steunen. Zo ben ik ook opgevoed, zegt Marzouka El Morrabit (38). Zij is docente nt-2 en maatschappijoriëntatie op het ROC Utrecht en initiatiefneemster en drijvende kracht achter Al Amal. Vrijwel elke vrijdag is ze in buurthuis Galecop te vinden. Ze geeft Arabische les, tolkt indien nodig en springt bij als er bijvoorbeeld te weinig oppasmoeders zijn. Emancipatie begint bij participatie. Dat is het uitgangspunt van Al Amal, zegt ze. Ik wil de vrouwen activeren, laten zien dat ze het kunnen en willen. Aan henzelf én aan de buitenwereld. Onzichtbare, onderdrukte huisvrouwen. Ze kennen het stereotype beeld over Marokkaanse moeders, vooral over degenen die net als zij lange rokken en een hoofddoek dragen. Wij willen dat negatieve beeld bijstellen, zegt voorzitter Fatouch Chanaat. De 29-jarige moeder van een 2-jarig dochtertje werkt als coördinator van een voorschool en als gezinsbegeleider bij de thuiszorgcentrale. Een druk bestaan. Toch maakt ze graag tijd voor Al Amal. Ik wil iets betekenen voor andere vrouwen en voor de maatschappij. Marzouka: In Marokko zeggen we: De vrouw is een school. Als je in vrouwen investeert, investeer je in de maatschappij.

3 Pleintjes De basis van Al Amal werd vijf jaar geleden gelegd, tijdens de Arabische lessen die Marzouka gaf op een basisschool in de wijk. Al snel was de vraag vele malen groter dan het aanbod en kwam er ook vraag naar meer activiteiten. Er was hier in de wijk helemaal niets voor Marokkaanse vrouwen, zegt Marzouka. En dat terwijl in Kanaleneiland 40% van de ruim bewoners van Marokkaanse komaf is. De naoorlogse flatwijk staat bekend als een achterstandsbuurt. In de meest recente gemeentelijke wijkmonitor gaven de inwoners de wijk een 5,4, het laagste cijfer van Utrecht. Jeugdoverlast is irritatie nummer 1. Maar tegelijkertijd telt Kanaleneiland ook het hoogste percentage inwoners (29%) dat zich actief inzet voor de leefbaarheid en veiligheid in de buurt. Marzouka is daar één van. Samen met een vijftal actieve Marokkaanse vrouwen richtte ze in 2000 Al Amal ( Hoop ) op. In het begin was het heel moeilijk, vertelt ze. We vergaderden in parken en op pleintjes, want we hadden nog geen ruimte. Die ruimte hebben ze inmiddels wel. Vrijdags en in het weekend mogen ze gratis gebruik maken van buurthuis Galecop, dat dan vrijwel leeg staat. Maar de mogelijkheden zijn beperkt. Bovendien moet de organisatie, die inmiddels gedragen wordt door een harde kern van vier bestuursleden, zes actieve leden en acht ondersteunende vrijwilligers, het nog altijd zonder subsidie doen. Gelukkig hebben ze zelf veel kennis en contacten in huis. Zo werkt bestuurslid Fatima Zohra El Bakkhali bijvoorbeeld als voorlichtster eigen taal bij de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GG&GD). Samen met Marzouka heeft ze de cursus Opvoeden tussen twee culturen opgezet als voorbereiding op Opvoeden zo, een cursus van de GG&GD. Dankzij haar contacten stromen nu bijna alle Al Amal-cursisten door naar die cursus.

4 Niet onzichtbaar Inmiddels weten andere organisaties en instanties Al Amal ook steeds beter te vinden, zegt Fatouch. Naar buiten treden, ziet ze dan ook als belangrijke missie. Trots toont ze de kersverse website en folder die voor dat doel zijn gemaakt. Ik wil laten zien: wij zijn niet onzichtbaar. Op een zonnige zondagmiddag herhaalt ze die woorden tegen burgemeester Annie Brouwer en ze kan het gelijk bewijzen ook: ruim veertig Marokkaanse vrouwen, van 12 tot 72 jaar, zijn voor deze gelegenheid naar het buurthuis gekomen. Terwijl enkele vrouwen thee schenken en zoete baksels ronddelen, ontstaat een felle discussie over participatie, (on)gelijke kansen en negatieve beeldvorming. De vrouwen willen meedoen, zoveel is duidelijk. Maar er zijn ook reële obstakels: de taal, de concentratie Marokkanen in de wijk, tradities & cultuur en niet in het minst: de negatieve beeldvorming over moslima s en hoofddoeken. Geef ons de kans en de tijd, zegt Fatouch. De Nederlandse vrouwenemancipatie heeft er ook veertig jaar over gedaan en die is nog niet voltooid.

5 Vertrouwen In vijf jaar tijd heeft Al Amal al veel bereikt, zegt ze. Van die eerste twaalf cursisten is de achterban inmiddels uitgegroeid tot zo n driehonderd vrouwen, van jonge hoogopgeleide meiden tot ongeschoolde huisvrouwen en van oudkomers van de eerste generatie tot kersverse huwelijksmigrantes. De Arabische les werkt daarbij als een magneet. De vraag daarnaar is groot en de drempel ervoor laag. Zo halen ze vrouwen binnen en vervolgens doen persoonlijke contacten en mond-tot-mondreclame de rest. Onder al die vrouwen zijn er veel voor wie de gemeente en andere instanties vaak tevergeefs moeite doen om hen te bereiken, zegt Fatouch. Dat zijn de geïsoleerde vrouwen die hun huis nauwelijks uit durven of mogen. Maar naar activiteiten van Al Amal komen ze wel. Waarom? Vertrouwen zegt Marzouka. Dat is het allerbelangrijkste. Bij Al Amal is het veilig én bekend. Wij zijn zelf een afspiegeling van de vrouwen voor wie we het doen. We hebben dezelfde achtergrond en bagage. En tegelijkertijd, weet ze, zijn ze ook een rolmodel, een voorbeeld. In hoe ze soms hun vrijheid hebben bevochten, in hoe ze die lastige taal machtig zijn geworden, in hoe ze met behoud van hun religie, hun hoofddoek, hun cultuur een plek hebben veroverd binnen de Nederlandse samenleving en in hoe ze hun betaalde werk en hun gezin combineren met vrijwilligerswerk. En zo emanciperen ze elkaar. Via de veiligheid, vertrouwdheid en voorbeelden van Al Amal, worden de vrouwen ook op andere plekken actiever en initiatiefrijker. Je ziet de beweging, zegt Fatouch. Bijna alle vrouwen volgen nu bijvoorbeeld ook Nederlandse les en veel vrouwen zijn actief geworden in de wijk of op de school van hun kinderen. Ook merkt ze dat taboeonderwerpen als seksuele voorlichting en huiselijk geweld makkelijker bespreekbaar worden. Wij hebben voor hen deuren geopend, naar elkaar en naar de maatschappij.

6 Drumsticks en couscous Een goed voorbeeld daarvan is de themadag over loverboys, een gevoelig onderwerp. Weken hebben de vrouwen van Al Amal naar deze zaterdag toe geleefd en gewerkt. Zenuwachtig zitten ze voor aanvang achter de inschrijfbalie van het ROC Utrecht. Zouden er wel vrouwen komen? Ze komen. Massaal. Van meiden met losse haren en piercings tot vrouwen met stevig omgeknoopte hoofddoeken. De aula puilt uit. De themabijeenkomst begint met een toneelstukje, zelf geschreven en uitgevoerd door de vrouwen van Al Amal, die de hele dag in touw zullen blijven: voor én achter de schermen. Terwijl het programma in de aula verder gaat met bijdragen van deskundigen, vangen een tiental vrijwilligsters de vele kinderen op. Een paar andere vrouwen maakt ondertussen in één van de collegezalen de lunch klaar. Uit grote pannen worden drumsticks, nasiballen, loempia s en couscoussalade over de plastic bordjes verdeeld. Dit is erger dan een bruiloft, lacht één van de vrouwen. De hele lunch, voor ruim 300 mensen, is het werk van vier vrouwen. Die hebben de boodschappen gedaan (en bekostigd!) en er anderhalve dag voor in de keuken gestaan. In de aula is Marzouka ondertussen aan het tolken. Het programma is drietalig: Berbers, Arabisch en Nederlands en zij beheerst het alle drie. Fatouch kijkt toe, trots en tevreden. Hier doe je het toch voor.