Spelregels verkoop BBL-grond voor realisering natuur Discussienotitie, versie 12 december 2011

Transcriptie

1 Spelregels verkoop BBL-grond voor realisering natuur Discussienotitie, versie 12 december Aanleiding In de Statencommissie Groen en Water d.d. 31 augustus jl. is gevraagd om een discussienotitie te agenderen over spelregels voor verkoop van BBL-grond ten behoeve van realisering van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Met deze notitie wordt daaraan tegemoet gekomen. Dergelijke spelregels voor verkoop ontbreken in Zuid-Holland op dit moment. Deze verkoop heeft betrekking op gronden die thans in bezit zijn van Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL) en liggen binnen de (toekomstige) herijkte EHS, Doordat de herijking van de EHS nog niet is vastgesteld, zijn ligging en omvang van dit BBL-bezit niet exact te bepalen. Wat voor de provincie Zuid-Hoiland mede aanleiding geeft voor het opstellen van spelregels voor verkoop Is de goedkeuring van de Europese Commissie op de nieuwe Subsidieregeling Grondaankopen EHS (zie begrippenlijst). Essentie van deze goedkeuring is dat de "begunstigde", dit is degene die voor subsidie in aanmerking kan komen, ruimer wordt geformuleerd. Effect hiervan is, dat niet alleen terreinbeherende organisaties in aanmerking kunnen komen voor een aankoopsubsidie (situatie tot nu toe), maar voortaan eenieder. Daarbij wordt benadrukt dat: De subsidieregeling Grondaankopen EHS strikt genomen gaat over subsidie, terwijl deze discussienotitie gaat op verkoop. Het uitwerken van spelregels voor verkoop is een provinciale keuze (en dus niet een verplichting die 1 op 1 volgt uit voornoemde Europese goedkeuring). Er wel een relatie is tussen verkoop en subsidie, omdat op basis van de verkoop van grond bepaald wordt wie (namelijk de eigenaar) voor subsidie ln aanmerking kan komen; Deze subsidieregeling nog niet van kracht is, omdat hiervoor een provinciaal besluit nodig is. 2. Doel Richting bepalen voor verdere uitwerking van spelregels voor verkoop BBL-grond. 3. Voorstel voor behandeling Met de behandeling van deze discussienotitie in de commissievergadering van 18 januari 2012 wordt richting bepaald en worden aandachtspunten meegegeven voor verdere uitwerking. Voor behoud van voldoende samenhang en consistentie wordt voorgesteld om de uitwerking van deze spelregels onderdeel te maken van het bredere uitvoehngsprogramma ln het kader van de herijking ILG en EHS. De planning is om voorstellen voor dit programma medio juni 2012 aan de commissie aan te bieden. 4. Afbakening Deze discussienotitie heeft uitsluitend betrekking op BBL-grond binnen de herijkte EHS (dus geen RodS). Voor overige BBL-grond geldt een ander verkoopregime. De notitie richt zich primair op verkoop, maar het is mogelijk om deze spelregels (in enigszins aangepast vorm) ook toe te passen op het langjarig in erfpacht uitgeven van grond. De spelregels hebben ln elk geval geen betrekking op kortdurende afspraken over grondgebruik, zoals pacht en verhuur. Voor dergelijke tijdelijke afspraken wordt deze selectieprocedure te zwaar bevonden. De bestaande subsidieregelingen voor natuur worden als een gegeven beschouwd. Daarover wordt wel het een en ander toegelicht, maar vindt geen discussie plaats. Deze notitie gaat ook niet over particulier natuurbeheer, omdat daaronder wordt verstaan dat de grond in particulier eigendom was, is en blijft. Nadat BBL-grond Is aangekocht kan overigens wel gebruik worden gemaakt van de subsidieregelingen die ook bij particulier natuurbeheer aan de orde zijn (SKNL, SNL, zie onder).

2 5. Subsidiemogelijkheden na aankoop Nadat BBL-grond door de nieuwe eigenaar is gekocht op basis van de spelregels voor verkoop en bijbehorende werkwijze (zie bijlage 1) wordt in de meeste gevallen een aanvraag gedaan voor subsidie. Het aanvragen van subsidie is niet verplicht, maar de grond moet wel natuurgrond worden. De mogelijkheden worden hieronder toegelicht. Aankoopsubsidie: voor de aanschaf van de grond kan op basis van de Subsidieregeling Landelijk Gebied (SLG, artikel 42 lid 1) een subsidie worden verleend ter hoogte van de getaxeerde agrarische grondwaarde. Met het accepteren van een subsidie verbindt de subsidieontvanger zich aan strenge voorwaarden wat betreft vervreemding (o.a. is het is niet mogelijk om economische waarde uit de grond te halen). Functlewllziqinq: De subsidie functiewijziging maakt onderdeel uit van de subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap (SKNL) en Is met name van toepassing bij particulier natuurbeheer. Met deze subsidie wordt de grondwaardevermindering gecompenseerd als gevolg van een bestemmingswijziging van landbouw naar natuur. Er wordt op dit moment gerekend met een waardevermindering van 85%. Vervreemding van de grond Is mogetijk, zolang de functie natuur behouden blijft en bijbehorende voorwaarden ook overgedragen worden. Inrichtinqssubsidie: Als de grond na verkoop wordt ingericht dan kan op basis van de SKNL een subsidie wordt verkregen voor 95% van de inrichtingskosten met een maximum van circa per ha. Echter, vaak wordt grond ingericht verkocht. In dat geval neemt de Dienst Landelijk Gebied (DLG) de inrichtingskosten volledig voor haar rekening. Beheersubsidie: Met de subsidieregeling Natuur- en Landschapsbeheer wordt het beheer gesubsidieerd op basis van 6-jarige beschikkingen. Op dit moment wordt tussen de 50-84% van de beheerkosten vergoed {deze beheerkosten zijn berekend o.b.v. zogenaamde normkosten). 6. Uitgangspunten bij verkoop BBL-grond voor natuur Bij de verkoop van grond hanteert de provincie Zuid-Holland de volgende uitgangspunten: Uitgangspunt 1: Natuurdoel en natuurkwaliteit staan voorop Ongeacht de werkwijze van verkoop zijn het natuurdoel en de natuurkwaliteit een vast gegeven. Daaraan wordt niet getornd. Er is bovendien voldoende borging voor het bereiken en behouden van deze natuurkwaliteit. Het natuurbeheerplan waarop alle beheertypen op kaart zijn weergegeven, geldt daarbij als basis. Uitgangspunt 2: Hoogste rendement Inzet is om een zo hoog mogelijk rendement te halen uit de beschikbare euro's. Dit is niet per definitie hetzelfde als 'de scherpste prijs voor het beste natuurresultaat', maar kan ook betekenen 'voor hetzelfde geld meer natuurresultaat' of 'ook andere doelen bereiken'. Uitgangspunt 3: Gelijkberechtiging De provincie kiest er voor om gegadigden gelijke kansen te geven ("level playing field"). Dit betekent onder andere dat kleine particulieren (al dan niet nieuwkomers) en grote gevestigde terreinbeherende organisaties gelijkwaardig worden behandeld. Uitgangspunt 4: Openbaarheid Het voor verkoop aanbieden van grond is een openbaar proces. Gegadigden krijgen binnen redelijke termijnen de kans hebben om kennis te nemen van het voornemen tot verkoop en daar op in te schrijven.

3 Uitgangspunt 5: Transparantie Het proces van selectie en gunning verloopt van begin tot eind op transparante wijze. Dit betekent dat vooraf bekend is hoe het proces gaat lopen. De selectie is navolgbaar. Wie de selectie uitvoert maakt niet uit, de spelregels bepalen de uitkomst. Uitgangspunt 6: Verkoop op basis van werkbare eenheden Bij de verkoop van grond kan de provincie een voorkeur uitspreken voor het schaalniveau of de mate van aaneengeslotenheid waarop verkocht wordt. Bijvoorbeeld vanwege benodigde ontsluiting, te treffen inrichtingsmaatregelen of te behalen beheerefflciency. Het is overigens niet gezegd dat grotere beheereenheden per definitie leiden tot meer beheerefflciency. Dit wordt per geval bepaald en is afhankelijk van veel factoren. Verkoop vindt daarom soms perceelsgewijs plaats, soms in 'porties' van meerdere (aaneengesloten) percelen. 7. Selectiecriteria voor verkoop grond: vier opties Er zijn verschillende manieren om de grond te koop aan te bieden voor natuurrealisatie. Daarbij kan gelet worden op prijs, kwaliteit en de mate van aansluiting op bestaande subsidieregelingen. In deze notitie zijn vier opties nader uitgewerkt. Voor alle opties geldt dat een gegadigde pas in aanmerking kan komen voor aanschaf van de grond als hll/zij voldoet aan een aantal basiscriteria. Dit betekent, dat Indien gekozen wordt voor een optie die sterk gericht Is op de prijs, dan alsnog vla de basiscriteria voorwaarden worden gesteld aan de kwaliteit. Deze basiscriteria worden uitgewerkt bij het onderdeel werkwijze (bijlage 1). De opties voor selectiecriteria zijn: 1. Verkoop op basis van hoogste grondbieding 2. Verkoop op basis van scherpste bieding voor grond, inrichting en beheer 3. Verkoop op basis van kwaliteit beheerder 4. Mix van prijs en kwaliteit Optie 1: Verkoop op basis van hoogste grondbieding De grond wordt vooraf getaxeerd door DLG op basis van de agrarische grondwaarde. De grond wordt te koop aangeboden inclusief vermelding van de getaxeerde waarde. Biedingen onder deze getaxeerde waarde worden niet geaccepteerd. De hoogste bieder krijgt (mits uiteraard voldaan wordt aan de basisvoorwaarden) de mogelijkheid de grond te kopen en er natuur te realiseren. De koper heeft vervolgens de mogelijkheid (is daar niet toe verplicht) om een subsidie aan te vragen voor óf aankoop óf functiewijziging, eventueel inrichting en beheer. Let op: de aankoopsubsidie en de subsidie functiewijziging worden gebaseerd op de getaxeerde waarde en niet op de verkoopwaarde. Optie 2: Verkoop op basis van scherpste bieding voor grond, inrichting en beheer Wie kan voor het laagste tarief het gewenste natuurdoel bereiken en ln stand houden? Alleen het vastgestelde natuurdoel en de natuurkwaliteit zijn daarbij een vast gegeven. De systematiek van bestaande regelingen wordt losgelaten, daardoor ontstaan er meer kansen voor concurrentie en marktwerking. De verkoop van grond wordt via een openbare aanbesteding georganiseerd. In de aanbesteding worden alle bijkomende kosten betrokken (aankoop, Inrichting en beheer). Het beheer wordt daarbij in één keer afgekocht.

4 optie 3: Verkoop op basis van kwaliteit beheerder Deze optie gaat uit van verkoop grond op basis van kwalitatieve criteria. Doel is om de grond te gunnen aan degene die op basis van kwaliteitscriteria het hoogste scoort. De verkoopprijs ligt (in tegenstelling tot opties 1 en 2) vooraf vast op basis van een taxatie. De geïnteresseerde koper: 1) Stelt een plan op waarin wordt aangegeven op welke manier hij/zij de natuurdoelen denkt te willen bereiken en in stand te houden (denk aan inrichting, beheer); 2) Geeft in eigen persoon aan een onafhankelijke beoordelingscommissie een toelichting op dit plan en beantwoordt vragen van deze commissie. Voorgesteld wordt om een onafhankelijke beoordelingscommissie in te stellen. Deze onafhankelijke commissie maakt op basis van het plan en de toelichting een beoordeling in de vorm van een rapportcijfer. Daarbij wordt gelet op affiniteit met de natuur, kennis van natuur en natuurbeheer en de bereidheid om bij te leren en zich verder te ontwikkelen als natuurbeheerder. Degene met het hoogste rapportcijfer krijgt de mogelijkheid om de grond te kopen. Bij een gelijke hoogste score wordt er geloot onder leiding van een notaris. Optie 4: Mix van priis en kwaliteit Het is ook mogelijk om aspecten van kwaliteit en prijs met elkaar te combineren. Daarbij wordt opgemerkt dat ongeacht welke optie gekozen wordt, er altijd voldaan moet worden aan de zogenaamde basiscriteria waar ook kwalitatieve elementen in zitten. Er zijn veel varianten mogelijk voor verdere uitwerking van deze optie, bijvoorbeeld: Alleen de drie hoogste biedingen gaan door naar de volgende ronde waarin een kwalitatieve toets wordt uitgevoerd; Voor zowel kwaliteit als prijs kan een geïnteresseerde beoordelingspunten verdienen. De optelsom van beiden (volgens een bepaalde weging) bepaalt de eindscore. 8. Aanzet voor de discussie in de statencommissie Groen & Water d.d. 18 januari 2011 Voor het opstellen van deze notitie is op 30 november 2011 een consultatiebijeenkomst georganiseerd met diverse Zuid-Hollandse beheerders. Mede naar aanleiding daarvan zijn onderstaande discussiepunten tot stand gekomen. 1. Als uitgangspunt bij verkoop wordt gekozen voor gelijkberechtiging. Deze gelijkberechtiging kan op verschillende manieren worden toegepast. Welke optie heeft de voorkeur? a. Gelijkberechtiging met aandacht voor qebiedsproces: Nabilgelegen eigenaars/beheerders in het gebied krijgen eerst de kans om hun interesse kenbaar te maken. Onder deze geïnteresseerden wordt een selectie toegepast die kan leiden tot verkoop van de grond. Voordeel is dat deze optie een positieve bijdrage kan leveren aan het gebiedsproces en leefbaarheid van de locale plattelandsgemeenschap. b. Gelllkberechtlging pur sang: Bij het kenbaar maken van interesse maakt het niet uit waar een eigenaar/beheerder zijn grond heeft. De buurman heeft gelijke kansen als een geïnteresseerde ver weg, omdat afstand geen onderscheidende factor Is. Een voordeel van deze optie kan zijn dat het investeerders, vermogende partijen uit onbekende hoek kan aantrekken die zich (ongeacht hun persoonlijke belangen) inzetten voor het bereiken van de provinciale natuurdoelen.

5 2. Onderscheid maken ln grote/kleine oppervlakten. Bij verkoop van kleinere oppervlakten grond Is er naar verwachting meer winst in beheerefflciency te halen als wordt aangesloten op nabij gelegen beheerders. Bij voorkeur worden daarom kleinere oppervlakten grond verkocht door middel van een gebiedsproces waarin gebiedspartijen en locale beheerders deelnemen. Bij grotere oppervlakten is (vanuit oogpunt beheerefflciency) de urgentie om aan te sluiten bij aangrenzende beheerders wellicht minder groot. Acht de commissie dit onderscheid van belang? 3. Verkoop op basis van hoogste grondbieding (optie 1) heeft als voordeel dat het een zeer objectieve manier van grondverkoop is. Nadeel is wel dat het een prijsopdrijvend effect heeft, hetgeen moeilijk verenigbaar Is met het maatschappelijke doel van natuurbeheer. Keerzijde is dat er vanwege een prijsopdrijvend effect ook meer middelen ter beschikking kunnen komen voor natuur. Hoe kijkt de commissie hier tegenaan? 4. Met de verkoop op basis van scherpste bieding voor grond, inrichting en beheer (optie 2) heeft de provincie nog geen ervaring. Het is een nieuwe manier van werken die niet aansluit op de huidige aanpak die altijd erg subsidiegeoriënteerd is geweest. Bovendien wordt een openbare aanbesteding als een bewerkelijk traject ervaren, terwijl het vaak gaat over een relatief kleine omvang van te realiseren natuur. Voordeel van deze optie kan zijn dat het de marktwerking bevordert. Is de commissie bereid hier meer praktijkervaring mee op te doen, bijvoorbeeld in de vorm van een pilot? 5. Bij kwalitatieve criteria (optie 3) zal altijd sprake zijn van enige subiectivitelt. Kiezen voor deze optie betekent dus ook accepteren dat er enige subjectiviteit is in het selectieproces. Hierdoor is er een grotere kans op bezwaar & beroep tegen de uitkomst. Hoe kijkt de commissie hier tegenaan? 6. Om nieuwkomers ln het natuurbeheer een kans te geven Is het een optie om (als gekozen wordt voor selectie op basis van kwalitatieve criteria) niet te kijken naar aantoonbare resultaten en ervaringen uit het verieden. Kan de commissie zich hierin vinden? 7. Over de wijze waarop kwaliteit geborgd wordt bestaat verschil van mening. Als basis geldt dat er In alle gevallen sprake Is van een kwalitatieve verplichting waarin is aangegeven welk natuurdoel met welke natuurkwaliteit moet worden bereikt. Extra kwaliteitsborging kan worden bereikt door certificering (zie begrippenlijst) van beheerders verplicht te stellen en afspraken te maken over sanctionering en ontbindende voorwaarden bij het niet nakomen van gemaakte afspraken. Hoe kijkt de commissie hier tegenaan?

6 Begrippenlijst Bureau Beheer Landbouwgronden Als de Dienst Landelijk Gebied (DLG) voor een provincie of andere opdrachtgever grond venwerft, wordt die grond op naam gesteld van het Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL). BBL is een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) met een eigen rechtspersoonlijkheid. Naar bulten wordt meestal gecommuniceerd dat DLG grond heeft gekocht of verkocht. Formeel wordt de grond dus niet gekocht of verkocht door DLG, maar door BBL. Kwalitatieve verplichting Hierin wordt vastgelegd dat de particulier geen landbouwkundige activiteiten meer mag uitvoeren, tenzij deze voor het bereiken van het natuurdoel nodig zijn. Ook mag de ontwikkeling van het natuurdoel niet gestoord worden. Deze 'kwalitatieve verplichting' wordt ingeschreven in de openbare registers. Hierop is kettingbeding van toepassing (verplichting wordt overgedragen bij overdracht grond). Certificering In het subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) kunnen beheerders worden gecertificeerd. Certificering betekent dat bijvoorbeeld een natuurbeheerder een verklaring krijgt dat hij voldoet aan een aantal kwaliteitseisen. Hierbij staat vertrouwen centraal. Vertrouwen in de kwaliteit en professionaliteit van de beheerder, en in zijn motivatie en inspanning om kwalitatief goed beheer uit te voeren en transparant en open te zijn over de manier waarop hij dat doet. Certificering sluit zoveel mogelijk aan op de werkwijze en bedrijfsvoering van de natuurbeheerder en de gebiedscoördinator en geldt in principe voor onbepaalde tijd. Kwaliteitshandboek De beheerder beschrijft zijn werkwijze, werkproces en kwaliteitssysteem ln een kwaliteitshandboek. Dit handboek moet voldoen aan een programma van eisen van de provincie. De beheerder die volgens het kwaliteitshandboek gaat werken bepaalt zelf hoe hij het kwaliteitssysteem vorm geeft én wat het uitvoeren daarvan kost. Als het kwaliteitshandboek alle elementen bevat van het programma van eisen en daarmee voldoende vertrouwen geeft in de professionaliteit van de beheerder, geeft het bestuur van de stichting certificering SNL het certificaat af. De kwaliteit van het natuurbeheer wordt gewaarborgd via een periodieke audit. Bij deze audit wordt nagegaan of datgene wat in het Kwaliteitshandboek staat ook daadwerkelijk plaatsvindt. Subsidieregeling Grondaankopen EHS Deze subsidieregeling voor grondaankopen is de beoogde opvolger van artikel 42 lid 1 van de Subsidieregeling Landelijk Gebied, (veelal PNB-regeling genoemd). Belangrijkste verschillen zijn: Ten eerste werd binnen de PNB regeling uitsluitend de grondverwerving ten bate van natuur door Natuurmonumenten en de 12 Landschappen vergoed. In de nieuwe EHS aankoopregeling komt eenieder voor vergoeding in aanmerking die voldoende aannemelijk maakt het beoogde beheer op dat terrein te kunnen invullen. Ten tweede wordt in de regeling niet langer de betaalde prijs vergoed, maar de laagste van taxatiewaarde of transactieprijs.

7 Bijlage 1: Stappenplan voorverkoop BBL-grond binnen herijkte EHS Als bepaald is welke selectiecriteria worden toegepast kunnen de volgende stappen worden dooriopen. Stap 1: gronden in de etalage Als bepaald is dat BBL-percelen in aanmerking komen voor verkoop kan er een openbare inschrijving worden georganiseerd. De provincie geeft daarbij haar voorkeur aan om gronden perceelsgewijs of 'in porties' van meerdere percelen te koop aan te bieden. Eenieder heeft de mogelijkheid om binnen een vastgestelde periode van 8 weken zijn / haar interesse kenbaar te maken op basis van een daarvoor opgesteld 'interesseformulier'. Hierover wordt gecommuniceerd op de website van de provincie Zuid- Holland en in locale kranten. Tevens worden de terreinbeherende organisaties en de particulieren die bij DLG hun Interesse voor grondaankoop hebben kenbaar gemaakt, per brief op de hoogte gesteld. Het Is van belang dat tijdens de openbare inschrijving (dus vooraf) duidelijk is hoe de selectie en gunning van de grondverkoop gaat veriopen. Stap 2: toets aan de hand van basiscriteria Na de periode van openbare Inschrijving is duidelijk wie interesse hebben in de grond. Geïnteresseerden worden allereerst getoetst op basis van een aantal basiscriteria: a) Is het formulier op tijd ontvangen? b) Is het formulier correct en volledig ingevuld? c) Geïnteresseerde verklaart op de betreffende grond een kwalitatieve verplichting (zie begrippenlijst) te vestigen; d) Geïnteresseerde verklaart om de benodigde Inrichtingsmaatregelen te treffen en beheer te voeren, benodigd voor het bereiken en in stand houden van de natuurdoelen. e) Geïnteresseerde laat zich certificeren op basis van een kwaliteitshandboek (zie begrippenlijst); f) Geïnteresseerde bewijst periodiek zijn/haar certificaatwaardigheid. Als niet voldaan wordt aan ahe basiscriteria komt geïnteresseerde ook niet ln aanmerking voor aankoop van de grond. Bij slechts 1 geïnteresseerde kan worden overgegaan tot verkoop van de grond. Bij meerdere geïnteresseerden kan een nadere selectie worden gemaakt (stap 3). Stap 3: nadere selectie Hier kiezen uit een van de vier selectiecriteria: 1) hoogste grondbieding. 2) scherpste bieding voor grond, Inrichting en beheer, 3) kwaliteit beheerder of 4) mix van prijs en kwaliteit. Stap 4: Verkoop Als een geïnteresseerde koper wordt geselecteerd, kan worden overgegaan tot daadwerkelijke verkoop van de (al dan niet ingerichte) grond.