Ruimteschip Aarde. Lesmateriaal, groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ruimteschip Aarde. Lesmateriaal, groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO"

Transcriptie

1 Ruimteschip Aarde Lesmateriaal, groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok VX Amsterdam boekingsbureau@e-nemo.nl Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

2 Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod waarmee u uw bezoek aan NEMO kunt verdiepen. Al het aanbod sluit aan op de kerndoelen uit het curriculum van het primair onderwijs. Lesmateriaal Ruimteschip Aarde Voor u ligt het lesmateriaal Ruimteschip Aarde van Science Center NEMO. Dit lesmateriaal is geschikt voor groep 5, 6 en 7. Tijdens het doorlopen van de activiteiten kijken de leerlingen door de ogen van een astronaut in een ruimteschip naar de aarde. Doelgroep Groep 5, 6 en 7 Lesdoelen Kerndoelen Inhoud Leerlingmateriaal De leerlingen: herkennen verschillende landschapskleuren en -patronen op satellietbeelden; ontdekken wat ervoor nodig is om in de ruimte te kunnen leven; leren wat de atmosfeer is en welke rol deze speelt voor het leven op aarde. Kerndoel 42,leergebied Natuur en Techniek Kerndoelen 49 en 50, leergebied Ruimte Het lesmateriaal bestaat uit 3 modules: Een inleidende les in de klas waarbij de leerlingen de aarde van bovenaf bekijken en kennismaken met verschillende landschapselementen. Een bezoek aan de voorstelling Ruimteschip Aarde in NEMO. De leerlingen maken onder begeleiding van een NEMO gids een ruimtecruise. Een verdiepende les in de klas, waarbij de leerlingen terugblikken op de voorstelling en onderzoeken welke rol de atmosfeer speelt bij het (over)leven op aarde. De drie modules sluiten inhoudelijk op elkaar aan en vormen een logische lessenreeks. U kunt er ook voor kiezen om alleen de werkbladen bij de tentoonstelling en/of de workshop in NEMO te doen. Document Werkbladen in de klas Ruimteschip Aarde Leerkrachtenhandleiding In deze leerkrachtenhandleiding zijn per module instructies opgenomen die u helpen bij de voorbereiding en uitvoering. Ook wordt de opbouw van het lesmateriaal kort uitgelegd. Op de laatste pagina s vindt u aanvullende informatie met onder andere praktische informatie bij het bezoek aan NEMO. Wij wensen u en uw leerlingen veel plezier met het materiaal. Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

3 Inhoud Werken met het NEMO lesmateriaal - Het materiaal in één oogopslag 4 In NEMO In de klas Bezoek aan de voorstelling Ruimteschip Aarde 6 Een bezoek aan de voorstelling Ruimteschip Aarde in NEMO. De leerlingen maken een ruimtecruise onder begeleiding van een NEMO gids. Ze ontdekken de verschillen tussen leven in een ruimtestation en leven op de aarde. U kunt deze workshop gratis boeken voorafgaand aan uw bezoek aan NEMO. Inleidende les Kijken naar de aarde 8 Een inleidende les op school, waarbij de leerlingen (satelliet)beelden van de aarde bekijken. Verdiepende les De atmosfeer 11 Een verdiepende les op school, waarbij de leerlingen onderzoeken welke rol de atmosfeer speelt bij het leven op aarde. Meer informatie - Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO 18 Meer informatie - Plattegrond NEMO 20 Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

4 Werken met het NEMO lesmateriaal Het materiaal in één oogopslag In de leerkrachtenhandleiding wordt waar nodig verwezen naar de leerlingwerkbladen. Dit lesmateriaal bestaat uit twee documenten: een leerkrachtenhandleiding en werkbladen voor leerlingen. Leerkrachtenhandleiding In de klas Inleidende les Onderzoek aan magneten Lesbeschrijving Uw leerlingen maken in deze les kennis met onderzoek doen en volgen net als wetenschappers verschillende stappen om hun ideeën te testen. In onderstaande opdracht worden deze stappen doorlopen aan de hand van een onderzoek met magneten. Op het werkblad worden de stappen met pictogrammen aangegeven. Opdracht 1 Verkennen Op verkenning In opdracht 1 doen de leerlingen de eerste stap uit de onderzoekscyclus: verkennen. De leerlingen komen er in deze stap achter dat een magneet alleen metalen voorwerpen aantrekt en geen voorwerpen die gemaakt zijn van een ander materiaal. In de rest van het onderzoek gaan ze kijken naar magneten en metalen. In deze stap wordt de voorkennis van de leerlingen geactiveerd en komt u erachter wat de leerlingen al weten. Hier kunt u op inspelen. Introduceer het onderwerp magneten door een brainstorm. De centrale vragen: Welke magneten ken je? De leerlingen kennen vaak wel de koelkastmagneet, magneten voor op het bord en magneten in bordspelletjes voor onderweg. Waar worden ze voor gebruikt? Wat doet een magneet? De leerlingen weten meestal wel dat een magneet voorwerpen aan kan trekken. Trekt een magneet alle materialen aan? Dit kunt u op twee manieren aanpakken. Bij beide manieren vullen de leerlingen opdracht 1 op het werkblad Magneten in. De volgende materialen zijn nodig: kurk, kunststof dopje van een pen, potlood, stukje stof, haar elastiekje, spijker, paperclip. 1 Laat het de leerlingen zelf uitproberen. De leerlingen werken in groepjes. Geef elk groepje een magneet en de voorwerpen. 2 Doe dit klassikaal. Conclusie: Een magneet trekt metalen voorwerpen aan, en geen voorwerpen van een ander materiaal. In de klas > werkblad magneten > opdracht 1 Deze pictogrammen geven aan bij welke stap van onderderzoekscyclus de leerling is. Werkblad Magneten Opdracht 2 Onderzoeksvraag Wat ga je onderzoeken? In deze stap bepaalt u samen met de leerlingen de onderzoeksvraag. Meestal begint een onderzoek met een vraag om de wereld om ons heen beter te begrijpen. Soms alleen om meer kennis te hebben of te begrijpen hoe iets werkt, soms om een probleem op te lossen. Onderzoeksvragen mogen niet te breed zijn en hebben bij voorkeur een gesloten vorm. De onderzoeksvraag: Trekt een magneet alle metalen voorwerpen aan? De leerlingen schrijven de vraag op het werkblad bij opdracht 2. In de klas > werkblad magneten > opdracht 2 Hypothese Wat denk jij? In deze stap bepaalt u samen met de leerlingen wat jullie denken dat het antwoord op de onderzoeksvraag is. Het is niet goed of fout, het is wat je denkt. Onderzoeken Groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding versie Opdracht 1 Verkennen Welke voorwerpen trekt een magneet aan? Aangetrokken door de magneet Voorwerp Wel Niet kurk plastic dopje van een pen potlood stukje stof haar elastiekje spijker paperclip Trekt een magneet alle voorwerpen aan? Opdracht 2 Wat ga je onderzoeken? Wat denk jij? Ga verder op de volgende pagina Onderzoeken Groep 5-6 Leerlingen In de klas versie Leerlingmateriaal werkbladen in de klas Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

5 In NEMO Ruimteschip Aarde Voorstelling Ruimteschip Aarde bezoeken 6 Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

6 In NEMO Voorstelling Ruimteschip Aarde bezoeken De leerlingen bezoeken de voorstelling Ruimteschip Aarde in NEMO. Ze ontdekken de verschillen tussen leven in het ruimtestation en op de aarde. Deze verschillen bekijken ze aan de hand van vier belangrijke voorwaarden voor leven: water, zuurstof, voedsel en energie. Ze ontdekken dat we op aarde voldoende van deze voorzieningen hebben en dat we er in het ruimteschip heel veel moeite voor moeten doen. Belangrijkste informatie op een rijtje Locatie Tijdsduur Lesdoelen Voorbereiding Materialen Organisatie van de les De voorstelling In NEMO 25 minuten De leerlingen: ervaren dat natuurlijke processen ervoor zorgen dat de aarde leefbaar is; ervaren dat mensen in de ruimte niet zomaar kunnen leven en dat het heel moeilijk is om een leefbare omgeving buiten de aarde te maken. Geen Geen Deze activiteit vindt in NEMO plaats. De leerlingen maken een kleine ruimtereis in NEMO s ruimteschip. Tijdens deze reis vertelt een gids over onze blauwe planeet, de aarde. In het ruimteschip staat een reusachtige interactieve globe waarop de gids laat zien hoe de aarde werkt en waarom we er zuinig op moeten zijn. Als dan het venster openschuift, ervaren de leerlingen wat astronauten zien als ze om de aarde heen cirkelen. Aan de hand van deze globe en de indrukwekkende beelden leren ze wat de aarde uniek maakt. De workshop is gratis! U dient een workshop in NEMO vooraf te boeken. Voor contactgegevens, zie het hoofdstuk Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO. Bezoek ook de tentoonstelling Zoeken naar Leven. Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

7 In de klas Ruimteschip Aarde Inleidende les Kijken naar de aarde 8 Verdiepende les De atmosfeer 11 Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

8 In de klas Inleidende les Kijken naar de aarde Deze inleidende les vindt plaats op school en wordt door uzelf verzorgd. De leerlingen worden enthousiast gemaakt voor het bezoek aan NEMO. Eerst kijken ze met behulp van Google Maps naar een aantal landschapselementen in Nederland. Wat is er allemaal te zien als je van grote hoogte naar Nederland kijkt? Daarna bekijken ze een aantal (satelliet)beelden van de wereld. Belangrijkste informatie op een rijtje Locatie Tijdsduur Lesdoelen Voorbereiding Materialen In de klas 60 minuten De leerlingen: worden enthousiast voor het bezoek aan NEMO; kunnen verschillende landschapskleuren en -patronen op satellietbeelden herkennen. Lees de les goed door. Maak groepjes van vier leerlingen voor het onderdeel Beelden van bovenaf. Kopieer voor alle leerlingen uit Werkbladen in de klas - Ruimteschip Aarde de werkbladen Nederland van boven en Beelden van bovenaf. Print per viertal het knipblad Beelden van bovenaf uit, bij voorkeur in kleur. Alle werkbladen zijn gratis te downloaden van Werkblad Nederland van boven per leerling of per tweetal: een computer met internet Werkblad Beelden van bovenaf per groepje: knipbladen Beelden van bovenaf 2 scharen lijm stevig papier in A2 formaat Organisatie van de les De les begint met een klassikale opdracht waarbij op het bord een bovenaanzicht van de klas wordt gemaakt. Daarna vullen de leerlingen het werkblad Nederland van boven zelfstandig in. Ze hebben hiervoor een computer met internettoegang nodig. Vervolgens gaan ze in groepjes van vier aan de slag met het werkblad Beelden van bovenaf, waarbij ze een poster maken van satellietbeelden. Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

9 In de klas Inleidende les Kijken naar de aarde Lesbeschrijving Inleiding 25 minuten Nederland van boven Vertel de leerlingen dat ze in NEMO op ruimtecruise gaan. In NEMO ervaren ze wat astronauten in een ruimteschip van de aarde zien. In deze les bereiden ze zich hierop voor. Vraag de leerlingen: Hoe ziet de wereld er van bovenaf uit? Is dat anders dan vanaf de grond? Neem het klaslokaal als voorbeeld en teken samen met de leerlingen een plattegrond van de klas op het bord. Zie je de muren als je van boven kijkt? Waarom wel/niet? U kunt hetzelfde doen voor het schoolplein; hoe ziet dat er van boven uit? Opdrachten 30 minuten Werkblad Nederland van boven Vervolgens maken de leerlingen de opdrachten van het Werkblad Nederland van boven met behulp van Google Maps op een computer. Google maps is een enorme verzameling van aan elkaar geplakte satellietbeelden maps.google.nl/. Bespreek na afloop de antwoorden die gevonden zijn. Kom samen tot de conclusie dat water meestal blauw is. Gras, weiland en bos zijn groen. Bebouwing is rood, grijs en/of bruin. Je kunt de steden goed zien, maar de kleur is niet duidelijk. De vakjes buiten de steden zijn meestal weilanden of akkers. Nederland bestaat voor 62 procent uit weilanden en akkers, voor 13 procent uit bebouwing, 13 procent bos en 11 procent watergebieden (bron: Eurostat, 2010). Vertel de leerlingen dat de afbeeldingen op Google Maps afkomstig zijn van satellieten. Satellietbeelden worden gemaakt met speciale apparatuur aan boord van een satelliet. Ze nemen geen foto, maar meten de straling die van de aarde afkomt. Daarmee kunnen ze beelden maken die eruitzien als foto s. Ze laten zien wat jij zou zien als je vanaf de ruimte naar de aarde kijkt. Bekijk tijdens de inleiding het introductiefilmpje met André Kuipers: Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

10 In de klas Inleidende les Kijken naar de aarde Satellieten kunnen ook afbeeldingen maken van dingen die je niet met het blote oog kunt zien. Bijvoorbeeld waar er bepaalde stoffen in de lucht zitten, of hoe warm het is op verschillende plekken. Op die satellietbeelden kun je het landschap soms wel en soms niet herkennen. Werkblad Beelden van Bovenaf Op satellietbeelden kun je van alles ontdekken over de aarde. Wat kun je allemaal zien? Hoe zou de Noordpool eruit zien? En de Sahara? Kan je een storm of een bosbrand ook zien op een satellietbeeld? Hoe zouden die eruit zien? Geef de leerlingen het werkblad Beelden van Bovenaf en de knipbladen Beelden van Bovenaf. De leerlingen knippen de satellietbeelden en teksten uit en zoeken uit welk beeld bij welke tekst hoort. Dit plakken ze op een poster. Er zijn acht beelden en acht teksten. Afsluiting 5 minuten Bespreek na afloop de resultaten. Wat is de leerlingen opgevallen? Zijn de beelden altijd duidelijk? Wat konden ze herkennen en wat niet? Welke waren makkelijk en welke moeilijk? Afbeelding A B C D E F G H Tekst Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

11 In de klas Verdiepende les De atmosfeer In deze verdiepende les blikt u terug op de voorstelling in NEMO en gaan de leerlingen nog eens na wat mensen nodig hebben om te (over)leven. Daarna onderzoeken de leerlingen welke rol de atmosfeer speelt bij deze processen en ontdekken ze hoe onmisbaar de atmosfeer is. Belangrijkste informatie op een rijtje Locatie Tijdsduur Lesdoelen Voorbereiding Materialen In de klas 60 minuten De leerlingen: maken kennis met de atmosfeer als onderdeel van de aarde; onderzoeken het verschil tussen de atmosfeer van de aarde en de luchtledige ruimte; leren dat in de atmosfeer drie belangrijke stoffen voorkomen die belangrijk zijn voor het leven: zuurstof, waterdamp en koolstofdioxide. En dat we daarom de atmosfeer nodig hebben voor het leven op aarde. Kopieer per tweetal het Werkblad Luchtdruk en atmosfeer. Kook water voor in de waterkoker. Verzamel de benodigde materialen. Demonstratieproef Waterkringloop: waterkoker met water theeglas zout stukje huishoudfolie Werkblad Luchtdruk en atmosfeer, per tweetal: injectiespuit 10 ml spekje of marshmallow schaar glas warm water uit de kraan Organisatie van de les Eerst wordt de voorstelling klassikaal nabesproken door op het bord een tabel met de voorwaarden voor leven in te vullen. Dan wordt de rol van de atmosfeer uitgelegd. Daarna maken de leerlingen zelfstandig in tweetallen het werkblad Luchtdruk en atmosfeer. U sluit de les af met een demonstratieproef over de waterkringloop. Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

12 In de klas Verdiepende les De atmosfeer Lesbeschrijving Inleiding 10 minuten Bespreken bezoek aan NEMO Vraag de leerlingen of ze nog weten waarover de voorstelling over ging. Laat ze eerst vrij na denken. Neem daarna onderstaande tabel over op het bord: Water Voedsel Zuurstof Energie Aarde Ruimte Water, voedsel, zuurstof en energie zijn de voorwaarden voor leven die tijdens de voorstelling aan de orde zijn geweest. Vul de tabel samen met de leerlingen in. Wat weten ze nog over water? En over voedsel, zuurstof en energie? Ze zullen niet alles hebben onthouden en het volstaat om trefwoorden op te schrijven. Het gaat om het terughalen van de inhoud van de voorstelling. Gebruik steekwoorden uit de uitgebreide tabel voor u eigen tabel. Hieronder staat een voorbeeldtabel met ingevulde antwoorden. Water Voedsel Zuurstof Energie Aarde Water is te vinden in oceanen, wolken, meren en rivieren en als ijs en sneeuw. Zeewater kan de mens niet drinken. Aan land zijn er zoetwatermeren en rivieren. Daaruit kan de mens wel drinkwater maken. Mensen gebruiken planten en dieren als voedsel, omdat dieren weer andere dieren of planten eten, komt bijna al ons voedsel indirect van planten. De mens heeft veel landbouwgrond nodig om voedsel te verbouwen. Zit in de atmosfeer. Planten, bomen en algen maken zuurstof uit koolstofdioxide en zonlicht. Algen groeien in het water. Mensen ademen zuurstof in en koolstofdioxide uit. Alle energie komt uiteindelijk van de zon. Zonder zonlicht kunnen planten niet groeien. De zon zorgt ervoor dat water uit de zee verdampt en op land als neerslag terecht komt. Ruimte In de ruimte is geen water, dat moet dus worden meegenomen. Al het water wordt aan boord schoongemaakt en hergebruikt. Zelfs het zweet en de urine van de astronauten. Nemen de astronauten mee vanaf de aarde. Het is nog niet mogelijk om voedsel te kweken in de ruimte. Eten en drinken is moeilijk in de ruimte, omdat er geen zwaartekracht is. In de ruimte is geen zuurstof, want daar is het vacuüm. Het is nog niet mogelijk om genoeg zuurstof uit planten te halen in de ruimte. Je hebt heel veel planten nodig om genoeg zuurstof te maken. Planten kunnen moeilijk groeien zonder zwaartekracht. In de ruimte wordt zuurstof uit het meegenomen water gemaakt met behulp van elektriciteit. De koolstofdioxide die de astronauten uitademen wordt met een apparaat weer omgezet in zuurstof. Komt ook van de zon. Maar er zijn zonnepanelen nodig om de energie van de zon om te zetten in elektriciteit. Zuurstof maken kost energie Water schoonmaken kost energie. Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

13 In de klas Verdiepende les De atmosfeer Opdrachten 30 minuten De atmosfeer In de voorstelling zijn nog twee andere eigenschappen van de aarde genoemd die belangrijk zijn voor het leven op aarde. Kunnen de leerlingen die opnoemen? Het zijn: de zwaartekracht en de atmosfeer. De leerlingen doen twee experimenten om te kijken wat het verschil is tussen een omgeving met en een omgeving zonder atmosfeer. Wat is het verschil tussen de ruimte en de aarde? De aarde heeft een atmosfeer met luchtdruk. De zwaartekracht zorgt ervoor dat de gassen bij de aarde blijven. In de ruimte is geen atmosfeer. Er is daar niets dat de gassen bij elkaar houdt. Werkblad Luchtdruk en atmosfeer De leerlingen voeren de experimenten op het Werkblad Luchtdruk en atmosfeer zelfstandig uit. Ze doen twee experimenten met een injectiespuit. Door de spuitmond af te sluiten en de spuit uit te trekken, wordt de luchtdruk in de spuit lager. De luchtmoleculen krijgen meer ruimte om te bewegen. Dit is te vergelijken met het vacuüm in de ruimte. In het eerste experiment kijken de leerlingen wat er met een spekje in vacuüm gebeurt. Ze stoppen het spekje in de spuit en trekken de spuit uit. In het spekje zit lucht. Als de lucht om het spekje wordt weggehaald, kan lucht in het spekje opeens meer ruimte innemen. Het spekje zelf is heel flexibel en rekt daardoor uit. Het spekje zwelt op. Bij het tweede experiment, met water, gebeurt iets anders. Water kan voorkomen als ijs, als vloeistof en als waterdamp. Bij normale luchtdruk is water, op kamertemperatuur, een vloeistof. De moleculen zitten dicht op elkaar en hebben weinig ruimte om te bewegen. Als de lucht eromheen wordt weggehaald, krijgen de watermoleculen meer ruimte. Doordat er meer ruimte is kan water makkelijker verdampen. Water gaat dan al bij een lagere temperatuur koken. Op zeeniveau kookt water bij 100 graden Celsius. In de bergen, waar de luchtdruk lager is, kookt water bij een lagere temperatuur. Verdieping 10 minuten Demonstratieproef De atmosfeer bestaat uit gassen. Een gas is net als een vaste stof en een vloeistof ook een stof. Alleen zie je het niet en kun je het bijna niet vastpakken. Sommige gassen kun je wel ruiken. Vraag aan de leerlingen: Kunnen jullie een gas noemen? Weten jullie welke gassen er in de atmosfeer zitten? Weten jullie welke gassen er nodig zijn om te leven? (Zuurstof, koolstofdioxide en waterdamp. Er zit ook stikstof en andere gassen in de lucht, maar die zijn minder belangrijk voor het leven.) Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

14 In de klas Verdiepende les De atmosfeer Door de volgende proef laat u zien hoe water zich verplaatst door de atmosfeer. Doe een theelepel zout in een theeglas. Vul het glas met kokendheet water. Roer het zout door het water. Het water stelt de zee voor. Vraag de leerlingen wat ze zien. Je ziet damp opstijgen. Dek het theeglas af met een stukje huishoudfolie. Vraag de leerlingen wat ze zien. De waterdamp condenseert op de folie. Het wordt weer vloeibaar. Laat een leerling de druppeltjes proeven. Is de condens zout? Zout kan niet verdampen. Het zout blijft dus achter in de zee. Het verdampte water kan via de atmosfeer weer op het land terecht komen. Hoog in de lucht koelt de waterdamp af en condenseert de waterdamp in vloeibaar water. Er ontstaan kleine druppeltjes. Wij zien die druppeltjes als wolken. Als de druppels groter worden, dan kan er regen uit komen. Planten hebben (regen)water nodig om te groeien. De atmosfeer is dus nodig om het water vanuit de zee aan land te brengen. Hieronder staat een tekening van de waterkringloop. Afsluiting 10 minuten Bespreek de experimenten aan de hand van de volgende vragen: Wat weten jullie nu van de atmosfeer? Waarom is de atmosfeer belangrijk? Hoe zou de aarde zijn zonder atmosfeer? Kunnen er dan planten groeien? Kunnen we dan ademen? Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

15 In de klas Verdiepende les De atmosfeer Vul de atmosfeer als vijfde belangrijke voorwaarde voor leven aan in de tabel op het bord. Dit wordt een nieuwe rij. Zie het uitgebreide voorbeeld hieronder. Deze termen gaan diep op de stof in, pas dit indien nodig aan. Atmosfeer Aarde Bestaat uit gassen die rond de aarde blijven door de zwaartekracht. Zonder zwaartekracht zouden ze wegvliegen naar de ruimte. Dieren en planten hebben gassen uit de atmosfeer nodig. Planten ademen koolstofdioxide in en zuurstof uit. Dieren, dus ook mensen, doen precies het omgekeerde. De atmosfeer vervoert waterdamp waardoor water dat uit de zee verdampt uiteindelijk op land terecht kan komen. De energie van de zon is nodig voor het verdampen van water. De energie van de zon speelt ook een rol bij het ontstaan van drukverschil en daardoor wind. De atmosfeer drukt heel hard op alles. Ruimte In de ruimte is geen atmosfeer. Gassen worden niet bij elkaar gehouden door zwaartekracht. Je kunt er niet ademen. Zonder atmosfeer is er ook geen luchtdruk. Het is vacuüm in de ruimte. Astronauten moeten in de ruimte een pak dragen dat ze beschermt tegen vacuüm. Tot slot formuleert u met de leerlingen een eindconclusie over alle lessen. Stel alle leerlingen afzonderlijk de volgende vraag: Waarom vind jij de aarde zo bijzonder? Verzamel alle antwoorden en bespreek ze. De antwoorden kunnen heel divers zijn. Ze zijn niet goed of fout, het gaat immers om wat de leerlingen vinden. Ook de Nederlandse astronaut André Kuipers heeft een antwoord op deze vraag. Hij heeft de wereld in het echt van boven gezien. Hij was enorm onder de indruk. Hieronder staat wat André Kuipers tijdens zijn missie in 2012 heeft gezegd over de aarde: Als astronaut in het ISS ben ik een bevoorrecht persoon. Ik heb een unieke blik op de wereld. Ik zie de planeet van 400 kilometer hoogte en ga rond de aarde in 1,5 uur. [ ] Dit is mijn tweede vlucht. Tijdens mijn eerste vlucht was ik heel erg onder de indruk van onze planeet. Vanwege zijn schoonheid, maar ook omdat hij zo kwetsbaar is. Ik was vooral onder de indruk van de atmosfeer. Hij is zo dun. Al het leven vindt plaats in tien kilometer lucht en tien kilometer oceaan. En dat is het. Alles ziet er vanaf de grond zo groot uit. Daar kunnen we de bomen niet tellen. Maar vanaf de ruimte zijn ze klein. Voordat je het weet ben je er alweer voorbij. Deze dingen motiveren mij om iets te doen voor onze planeet, voor de biodiversiteit, voor de ecosystemen. Want vanuit de ruimte zie je bosbranden, luchtvervuiling en erosie. Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

16 Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

17 Meer informatie N Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO 18 Plattegrond van NEMO 20 Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

18 Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO Speciaal schooltarief Leerlingen primair onderwijs 5,50 Begeleiders gratis Reserveren kan via het boekingsformulier. U kunt ons natuurlijk ook bellen. Gratis begeleiders mee NEMO vindt het heel belangrijk dat er voldoende begeleiders meegaan met de leerlingen. Begeleiders mogen daarom gratis naar binnen. We hanteren de stelregel: minimaal één begeleider op tien leerlingen, maar liever één begeleider op zes leerlingen en bij sommige opdrachten of leeftijdsgroepen één op vier. Scholen worden verzocht vooraf te boeken, alleen dan betaalt u ons schooltarief. Een schoolbezoek duurt ongeveer 2-3 uur. Begeleide workshops zijn gratis, mits deze vooraf gereserveerd zijn. Tickets voor schoolbezoek op de dag zelf kunt u afrekenen bij de kassa met pin of contant. Rugzakken, tassen en jassen worden opgehangen in de garderobe. Hier zijn ook kluisjes aanwezig voor waardevolle bezittingen. Voor scholen zijn enkele garderobekisten beschikbaar. Deze zijn geschikt voor jassen / tassen. Gebruik is gratis, u betaalt alleen een borg van 10,00. Vraag ernaar bij de kassa. Iedere dag vindt twee keer een voorstelling Kettingreactie (duur: 15 minuten) plaats, onder voorbehoud om uur en uur. Openingstijden NEMO is van dinsdag t/m zondag geopend van uur. Voor afwijkende openingstijden zie onze website; Eten en drinken Eten en drinken kan op verdieping 2 en verdieping 5. Eigen meegebrachte consumpties kunnen genuttigd worden in de daarvoor geschikte ruimtes of op ons dak. Het is ook mogelijk om vooraf kant-en-klare lunchpakketjes te bestellen bij het boekingsbureau. Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

19 Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO Bereikbaarheid Openbaar vervoer NEMO is het eenvoudigst te bereiken per openbaar vervoer en ligt op nog geen kwartier lopen van Amsterdam CS. Of neem vanaf het station bus 22 en 48 en stap uit bij Halte Kadijksplein. Vanaf hier is het nog een paar minuten lopen. Parkeren NEMO heeft geen eigen parkeerplaatsen. Er zijn verschillende parkeergarages in de buurt. Zie Boekingsbureau Science Center NEMO Oosterdok VX Amsterdam boekingsbureau@ e-nemo.nl Touringcar Touringcars kunnen parkeren op de speciale parkeerplaats voor bussen: P2 aan de Prins Hendrikkade richting Centraal Station. Wilt u de touringcar eerst de leerlingen laten afzetten, dat kan op de westkade naast NEMO, maar niet bij reguliere bushaltes of ergens anders langs de Prins Hendrikkade. Amsterdamse scholen Amsterdamse Basisscholen kunnen gebruik maken van de cultuurbus. Voor meer informatie kunt u terecht op Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

20 Plattegrond van NEMO De voorstelling Ruimteschip Aarde vindt plaats op verdieping 1. Theater Verdieping 1 Kaart controle a Fenomena Kettingreact 1 Theater Verdieping 1 Glazen Balzaal bereikbaar via verdieping 1 Café Renzo Piano Centrale Hal Entree BG Kluisjes Science Shop Kassa Theater Verdieping 1 naar Glazen Balzaal Science Live Workshopruimtes Ruimte douche Codenaam: DNA Kaart controle Fenomena Kettingreactie Fenomena Da Vinci Zaal verdieping 1 NEMO Theater Vermakelijke Wetenschap Lumière Filmzaal Columbus Foyer (beperkt open) Waterrijk Zoeken naar leven Waterklok Waterwiel Techno Lab Krachtpatsers Ballenfabriek Water kracht verdieping 2 You, Me, Electricity Teen Facts Wonder Lab verdieping 3 Teen Facts Smart Technology Innovatiezaal Reis door de Geest verdieping 4 Fototentoonstelling Café Dakterras Dakpanorama Fototentoonstelling naar de kade verdieping 5 Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

21 Colofon Science Center NEMO Het is toegestaan om zonder winstoogmerk het materiaal of delen van het materiaal te kopiëren en te distribueren, zolang vermelding van de herkomst van het materiaal goed is aangegeven. Auteurs en redactie Science Learning Center, Science Center NEMO Design management Starkx, Groningen Ontwerp en Grafische vormgeving Bloemvis, Groningen Vormgeving en realisatie Sander Visser, Ligaturen grafisch ontwerp Fotografie Daan van Eijndhoven Foto klas voorzijde Met dank aan Platform Bèta Techniek Illustraties Henk Stolker Science Center NEMO Oosterdok VX Amsterdam boekingsbureau@e-nemo.nl Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding versie

Maak > test > verbeter

Maak > test > verbeter Maak > test > verbeter Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Ruimteschip Aarde. Lesmateriaal, groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Ruimteschip Aarde. Lesmateriaal, groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Ruimteschip Aarde Lesmateriaal, groep 5-7 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Algemene informatie. In NEMO. Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.

Algemene informatie. In NEMO. Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo. Algemene informatie In NEMO 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl Algemene informatie versie 11-2014 1 Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO Speciaal schooltarief Leerlingen primair

Nadere informatie

Maak > test > verbeter

Maak > test > verbeter Maak > test > verbeter Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Krachtpatsers. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Krachtpatsers. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Krachtpatsers Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Reis door de Geest. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Reis door de Geest. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Reis door de Geest Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Maak > test > verbeter Groep 5-6

Maak > test > verbeter Groep 5-6 Maak > test > verbeter Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Fenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 5-6 Leerlingen In NEMO versie

Fenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 5-6 Leerlingen In NEMO versie Fenomena Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Fenomena Groep 5-6 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Wetenschap overal om ons heen Je leest

Nadere informatie

Spiegels. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Spiegels Groep 3-4 Leerlingen In NEMO versie

Spiegels. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Spiegels Groep 3-4 Leerlingen In NEMO versie Spiegels Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Spiegels Groep 3-4 Leerlingen In NEMO versie -04 Spiegels Hallo, ik ben Plork en ik woon op de

Nadere informatie

Zeker weten?! Lesmateriaal, 1-2 havo/vwo Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Zeker weten?! Lesmateriaal, 1-2 havo/vwo Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Zeker weten?! Lesmateriaal, 1-2 havo/vwo Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Wereld van Wiskunde. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Wereld van Wiskunde. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Wereld van Wiskunde Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Krachtpatsers. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Krachtpatsers. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Krachtpatsers Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Ruimteschip Aarde. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Ruimteschip Aarde. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Ruimteschip Aarde Jouw werkbladen In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerlingen In de klas versie 10-2013 1 Ruimteschip Aarde

Nadere informatie

You, Me, Electricity

You, Me, Electricity You, Me, Electricity Jouw werkbladen In NEMO Naam: School: Klas: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! You, Me, Electricity Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 You, Me, Electricity Hallooooo!!!!

Nadere informatie

Energie. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw havo/vwo. Dit lesmateriaal is bedoeld voor gebruik bij het bezoek aan NEMO

Energie. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw havo/vwo. Dit lesmateriaal is bedoeld voor gebruik bij het bezoek aan NEMO Energie Lesmateriaal, onderbouw havo/vwo Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is bedoeld voor gebruik bij het bezoek aan NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In de klas versie 10-2013 1 Zoeken naar leven

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Zoeken naar leven Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Kettingreacties. Lesmateriaal, 1-3 VMBO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Kettingreacties. Lesmateriaal, 1-3 VMBO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Kettingreacties Lesmateriaal, 1-3 VMBO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Fenomena. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Fenomena. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Fenomena Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Energie. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Energie Onderbouw havo/vwo Leerlingen In NEMO versie 12-2013 1

Energie. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Energie Onderbouw havo/vwo Leerlingen In NEMO versie 12-2013 1 Energie Jouw werkbladen In NEMO Naam: School: Klas: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Energie Onderbouw havo/vwo Leerlingen In NEMO versie 12-2013 1 Energie Energie is overal. Denk aan de zon, aan beweging

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Zoeken naar leven Wat

Nadere informatie

You, Me, Electricity. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw VO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

You, Me, Electricity. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw VO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO You, Me, Electricity Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Teen Facts. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Teen Facts. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Teen Facts Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

You, Me, Electricity

You, Me, Electricity You, Me, Electricity Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! You, Me, Electricity Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 You, Me, Electricity

Nadere informatie

Onderzoeken. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Onderzoeken. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Onderzoeken Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Fenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 5-6 Leerlingen In NEMO versie

Fenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 5-6 Leerlingen In NEMO versie Fenomena Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Fenomena Groep 5-6 Leerlingen In NEMO versie 11-2014 1 Wetenschap overal om ons heen Je leest

Nadere informatie

Energie. Docentenhandleiding. Lesmateriaal onderbouw havo/vwo. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Energie. Docentenhandleiding. Lesmateriaal onderbouw havo/vwo. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Energie Docentenhandleiding Lesmateriaal onderbouw havo/vwo Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod

Nadere informatie

Reis door de Geest. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 7-8. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Reis door de Geest. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 7-8. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Reis door de Geest Leerkrachtenhandleiding Lesmateriaal groep 7-8 Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod

Nadere informatie

Krachtpatsers. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Krachtpatsers. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Krachtpatsers Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Spiegels. Lesmateriaal, groep 3-4 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Spiegels. Lesmateriaal, groep 3-4 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Spiegels Lesmateriaal, groep 3-4 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Krachtpatsers. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Krachtpatsers. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Krachtpatsers Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Spiegels. Lesmateriaal, groep 3-4 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Spiegels. Lesmateriaal, groep 3-4 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Spiegels Lesmateriaal, groep 3-4 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Wonderlijke Wetenschap

Wonderlijke Wetenschap Wonderlijke Wetenschap Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Wonderlijke Wetenschap Groep 5-6 Leerlingen In NEMO versie 09-01-2015 1 Wetenschap

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-09-2015 1 Zoeken naar leven

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 11-2014 1 Zoeken naar leven Wat

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, 4-5 VWO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, 4-5 VWO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Zoeken naar leven Lesmateriaal, 4-5 VWO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Wonderlijke Wetenschap

Wonderlijke Wetenschap Wonderlijke Wetenschap Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Reis door de geest. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Reis door de geest. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Reis door de geest Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Reis door de Geest Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Reis door de Geest

Nadere informatie

Kettingreacties. Lesmateriaal, 1-3 VMBO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Kettingreacties. Lesmateriaal, 1-3 VMBO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Kettingreacties Lesmateriaal, 1-3 VMBO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Reis door de Geest. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Reis door de Geest. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Reis door de Geest Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Spiegels en zeepbellen

Spiegels en zeepbellen Spiegels en zeepbellen Lesmateriaal, groep 3-4 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl

Nadere informatie

Krachtpatsers. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Krachtpatsers. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Krachtpatsers Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Zoeken naar leven Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In de klas versie 04-2014 1 Zoeken naar leven

Nadere informatie

Krachtpatsers. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Krachtpatsers Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie

Krachtpatsers. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Krachtpatsers Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie Krachtpatsers Jouw werkbladen In NEMO Naam: School: Klas: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Krachtpatsers Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Krachtpatsers Waarom stort een brug niet in? Hoe

Nadere informatie

Kettingreacties. Docentenhandleiding. Lesmateriaal 1-3 VMBO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Kettingreacties. Docentenhandleiding. Lesmateriaal 1-3 VMBO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Kettingreacties Docentenhandleiding Lesmateriaal 1-3 VMBO Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 7-8. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Zoeken naar leven. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 7-8. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Zoeken naar leven Leerkrachtenhandleiding Lesmateriaal groep 7-8 Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod,

Nadere informatie

Teen Facts. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Teen Facts. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Teen Facts Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Fenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1

Fenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1 Fenomena Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1 Fenomena Welkom bij Fenomena! Deze hele

Nadere informatie

Wereld van Wiskunde. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Wereld van Wiskunde. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Wereld van Wiskunde Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Teen Facts. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Teen Facts. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Teen Facts Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Teen Facts. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw VO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Teen Facts. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw VO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Teen Facts Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Zeker weten?! Docentenhandleiding. Lesmateriaal 1-2 havo/vwo. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Zeker weten?! Docentenhandleiding. Lesmateriaal 1-2 havo/vwo. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Docentenhandleiding Lesmateriaal 1-2 havo/vwo Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod,

Nadere informatie

Onderzoeken. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Onderzoeken. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Onderzoeken Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Zoeken naar leven Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Kettingreacties. Lesmateriaal, 2-3 VMBO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Kettingreacties. Lesmateriaal, 2-3 VMBO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Kettingreacties Lesmateriaal, 2-3 VMBO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Proefjes. Jouw werkbladen in de klas. In de klas. versie A. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Proefjes. Jouw werkbladen in de klas. In de klas. versie A. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Proefjes Jouw werkbladen in de klas In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! versie A Onderzoek in de klas Groep 7-8 Leerlingen In de klas versie 04-2014 1 Onderzoek

Nadere informatie

Proefjes. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Proefjes. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Proefjes Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Spiegels en zeepbellen

Spiegels en zeepbellen Spiegels en zeepbellen Lesmateriaal, groep 3-4 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl

Nadere informatie

Teen Facts. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek de wetenschap achter de puberteit. Mijn naam: Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1

Teen Facts. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek de wetenschap achter de puberteit. Mijn naam: Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Teen Facts Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek de wetenschap achter de puberteit Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Teen Facts De puberteit, misschien

Nadere informatie

Teen Facts. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw VO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Teen Facts. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw VO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Teen Facts Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Wereld van Vormen. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 5-6. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Wereld van Vormen. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 5-6. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Wereld van Vormen Leerkrachtenhandleiding Lesmateriaal groep 5-6 Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod

Nadere informatie

Werkbladen In NEMO. Fenomena. Naam. groep 7-8 School. Klas

Werkbladen In NEMO. Fenomena. Naam. groep 7-8 School. Klas Werkbladen In NEMO Fenomena Naam groep 7-8 School Klas Fenomena Welkom bij Fenomena! Deze hele eerste verdieping staat in het teken van wetenschap. De werkbladen zijn opgedeeld in twee delen: Deel A, Wetenschap

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Zoeken naar leven Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Fenomena. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Fenomena. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Fenomena Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Spiegels. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 3-4. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Spiegels. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 3-4. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Spiegels Leerkrachtenhandleiding Lesmateriaal groep 3-4 Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod waarmee

Nadere informatie

Krachtpatsers. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Krachtpatsers Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie

Krachtpatsers. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Krachtpatsers Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie Krachtpatsers Jouw werkbladen In NEMO Naam: School: Klas: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Krachtpatsers Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie -04 Krachtpatsers Waarom stort een brug niet in? Hoe blijft

Nadere informatie

Onderzoeken. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Onderzoeken. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Onderzoeken Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, 4-5 VWO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, 4-5 VWO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Zoeken naar leven Lesmateriaal, 4-5 VWO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Energie. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Klas: Energie Onderbouw havo/vwo Leerlingen In de klas versie 04-2014 1

Energie. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Klas: Energie Onderbouw havo/vwo Leerlingen In de klas versie 04-2014 1 Energie Jouw werkbladen In de klas Naam: Klas: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Energie Onderbouw havo/vwo Leerlingen In de klas versie 04-2014 1 Energie op aarde Energie, fossiele brandstoffen, groene

Nadere informatie

Teen Facts. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Teen Facts. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Teen Facts Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Reis door de Geest. Jouw werkbladen. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! In NEMO. Mijn naam: Reis door de Geest Groep 7-8 Leerlingen In NEMO

Reis door de Geest. Jouw werkbladen. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! In NEMO. Mijn naam: Reis door de Geest Groep 7-8 Leerlingen In NEMO Reis door de Geest Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Reis door de Geest Groep 7-8 Leerlingen In NEMO 01-09-2015 1 Reis door de Geest Hoe

Nadere informatie

Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 7-8. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 7-8. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Teen Facts Leerkrachtenhandleiding Lesmateriaal groep 7-8 Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod, waarmee

Nadere informatie

Krachtpatsers. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Krachtpatsers Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie

Krachtpatsers. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Krachtpatsers Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie Krachtpatsers Jouw werkbladen In NEMO Naam: School: Klas: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Krachtpatsers Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie 01-09-2015 1 Krachtpatsers Waarom stort een brug niet in?

Nadere informatie

Energie. Docentenhandleiding. Lesmateriaal onderbouw havo/vwo. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Energie. Docentenhandleiding. Lesmateriaal onderbouw havo/vwo. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Energie Docentenhandleiding Lesmateriaal onderbouw havo/vwo Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief

Nadere informatie

THEMA 1 MENS & AARDE. LES 3 Kijken naar de aarde. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Foto s en herkennen van satellietbeelden van de aarde

THEMA 1 MENS & AARDE. LES 3 Kijken naar de aarde. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Foto s en herkennen van satellietbeelden van de aarde Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF THEMA 1 MENS & AARDE LES 3 Kijken naar de aarde Deze les gaat over: Foto s en herkennen van satellietbeelden van de aarde Bij dit thema horen ook: Les 1 De aarde

Nadere informatie

Proefjes. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Proefjes. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Proefjes Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Het brein. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Het brein. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Het brein Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Wereld van Wiskunde. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Wereld van Wiskunde. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Wereld van Wiskunde Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl

Nadere informatie

Het brein. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Het brein Groep 7-8 Leerlingen In de klas versie 04-2014 1

Het brein. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Het brein Groep 7-8 Leerlingen In de klas versie 04-2014 1 Het brein Jouw werkbladen In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Het brein Groep 7-8 Leerlingen In de klas versie 04-2014 1 Het brein Hersenen zijn ontzettend

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Zoeken naar leven Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Technium. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 5-8. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Technium. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 5-8. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Technium Leerkrachtenhandleiding Lesmateriaal groep 5-8 Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod, waarmee

Nadere informatie

Werkbladen In NEMO. Energie. Naam. onderbouw havo/vwo School. Klas

Werkbladen In NEMO. Energie. Naam. onderbouw havo/vwo School. Klas Werkbladen In NEMO Energie Naam onderbouw havo/vwo School Klas Energie Energie is overal. Denk aan de zon, aan beweging (bijvoorbeeld de wind en waterstromingen), en aan brandstoffen. Om de energie te

Nadere informatie

Ruimteschip Aarde. Lesmateriaal, groep 5-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Ruimteschip Aarde. Lesmateriaal, groep 5-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Ruimteschip Aarde Lesmateriaal, groep 5-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Ontcijfer je wereld. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Ontcijfer je wereld. Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Ontcijfer je wereld Lesmateriaal, groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl

Nadere informatie

Onderzoeken. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Onderzoeken Groep 5-6 Leerlingen In de klas versie 10-2013 1

Onderzoeken. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Onderzoeken Groep 5-6 Leerlingen In de klas versie 10-2013 1 Onderzoeken Jouw werkbladen In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Onderzoeken Groep 5-6 Leerlingen In de klas versie 10-2013 1 Wetenschap overal om ons heen

Nadere informatie

Wonderlijke Wetenschap

Wonderlijke Wetenschap Wonderlijke Wetenschap Leerkrachtenhandleiding Lesmateriaal groep 5-6 Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief

Nadere informatie

Teen Facts. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek de wetenschap achter de puberteit. Naam: Teen Facts Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie

Teen Facts. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek de wetenschap achter de puberteit. Naam: Teen Facts Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie Teen Facts Jouw werkbladen In NEMO Naam: School: Klas: Ontdek de wetenschap achter de puberteit Teen Facts Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Teen Facts De puberteit, misschien zit je er

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Zoeken naar leven. Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Zoeken naar leven Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Werkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. groep 7-8. Klas

Werkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. groep 7-8. Klas Zoeken naar leven groep 7-8 Naam School Werkbladen In NEMO Klas Zoeken naar leven Wat is leven, wat is dood en wat is levenloos? Jij leeft, een plant leeft en een hond ook. Een steen leeft niet. Maar leeft

Nadere informatie

Teen Facts. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek de wetenschap achter de puberteit. Mijn naam: Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO

Teen Facts. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek de wetenschap achter de puberteit. Mijn naam: Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO Teen Facts Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek de wetenschap achter de puberteit Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO 01-09-2015 1 Teen Facts De puberteit, misschien

Nadere informatie

Teen Facts. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw VO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Teen Facts. Docentenhandleiding. Lesmateriaal, onderbouw VO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Teen Facts Lesmateriaal, onderbouw VO Docentenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl

Nadere informatie

Krachtpatsers. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Krachtpatsers Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 04-2014 1

Krachtpatsers. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Krachtpatsers Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 04-2014 1 Krachtpatsers Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Krachtpatsers Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 04-2014 1 Krachtpatsers Waarom stort een

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Docentenhandleiding. Lesmateriaal bovenbouw 4-5 VWO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Zoeken naar leven. Docentenhandleiding. Lesmateriaal bovenbouw 4-5 VWO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Zoeken naar leven Docentenhandleiding Lesmateriaal bovenbouw 4-5 VWO Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief

Nadere informatie

You, Me, Electricity

You, Me, Electricity You, Me, Electricity Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! You, Me, Electricity Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 04-2014 1 You, Me, Electricity

Nadere informatie

You, Me, Electricity. Jouw werkbladen. In NEMO. Naam:

You, Me, Electricity. Jouw werkbladen. In NEMO. Naam: You, Me, Electricity Jouw werkbladen In NEMO Naam: School: Klas: k Ontde e zélf ho ld re de we t! werk You, Me, Electricity Onderbouw VO Leerlingen In NEMO versie 04-2014 1 You, Me, Electricity Hallooooo!!!!

Nadere informatie

Onderzoeken. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 5-6. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO

Onderzoeken. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 5-6. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Onderzoeken Leerkrachtenhandleiding Lesmateriaal groep 5-6 Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief

Nadere informatie

Vormen van een raket Raketten

Vormen van een raket Raketten Vormen van een raket Raketten Vgroep 1-2 17 tijdsduur 65 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 44, 45 en 54 lesdoelen De leerling: herkent een aantal wiskundige vormen: een cirkel, een driehoek, een rechthoek

Nadere informatie

Werkbladen In de klas. Leven in het heelal. Naam. School. Klas 2 en 3 havo-vwo. Klas

Werkbladen In de klas. Leven in het heelal. Naam. School. Klas 2 en 3 havo-vwo. Klas Werkbladen In de klas Leven in het heelal Naam Klas 2 en 3 havo-vwo School Klas Leven in het heelal Het heelal lijkt groot en ver weg. Toch hoef je alleen maar op een heldere nacht naar boven te kijken

Nadere informatie