De opvang minderjarige vreemdelingen: België veroordeeld!

Transcriptie

1 De opvang minderjarige vreemdelingen: België veroordeeld! Het Comité voor Sociale Rechten (ECSR) van de Raad van Europa oordeelde dat aanzienlijke en aanhoudende tekortkomingen in de opvang van minderjarige vreemdelingen in België een schending van hun recht op bijzondere bescherming tegen fysieke en morele gevaren, van hun recht op bescherming van de gezondheid en hun recht op sociale, wettelijke en economische bescherming, zoals beschreven in het Europees Sociaal Handvest (ESH) inhoudt. Défense des enfants Belgique, Service droit des jeunes en het Platform Kinderen op de vlucht verwachten dat de Belgische Staat de beslissing van het Europees Comité voor Sociale Rechten uitvoert en een structurele oplossing ontwikkelt voor de opvang. NGO Defence for Children-België (DCI-België), de AMO Service droit des jeunes -Brussel (SDJ) en het Platform Kinderen op de vlucht zijn verheugd met de beslissing van het Europees Comité voor Sociale Rechten van 23 oktober , dat de schending van een aantal rechten, beschermd door het Europees Sociaal Handvest, vaststelde. De beslissing is het gevolg van een collectieve klacht ingediend door DCI tegen België op 27 juni 2011, waarbij de weigering tot opvang door België van niet-begeleide en begeleide minderjarige vreemdelingen zonder wettig verblijf aan de kaak wordt gesteld. 1 Dit verslag dateert van 23 oktober 2012 en is pas publiek geworden op 21 maart 2013, conform met de procedures van het CSR. Deze termijn is bedoeld om België in staat te stellen zich aan het verslag te conformeren en de aangeklaagde situatie te verbeteren. Het compleet verslag is ter beschikking op de website van DCI-België: of op de website van het Comité voor Sociale Rechten: (n 69/2011) 1

2 OPVANG MINDERJARIGE VREEMDELINGEN IN BELGIË Sinds een aantal jaren verhindert de verzadiging van het opvangnetwerk in België dat de begeleide en niet-begeleide minderjarige vreemdelingen toegang tot de opvang krijgen. Opvang omvat niet alleen het verschaffen van onderdak, maar ook maaltijden, onderwijs voor de kinderen, kleding, medische, sociale en psychologische begeleiding, en tevens toegang tot rechtsbijstand en dagelijkse vergoeding (per diem). Toen de klacht werd ingediend, verbleven er ongeveer duizend opvanggerechtigden, al dan niet asielzoekers (in gezinssituatie of alleenstaand), families met kinderen zonder wettig verblijf of nietbegeleide minderjarige vreemdelingen, in hotels in afwachting van het vrijkomen van plaatsen in de opvangcentra, en dit zonder enige begeleiding. Duizend anderen werden gewoon op straat aan hun lot overgelaten, omdat Fedasil, het Federaal Agentschap voor opvang van asielzoekers, eenvoudigweg geen opvangalternatief voorhanden had. Twee à driehonderd kinderen nietbegeleide minderjarige vreemdelingen maakten deel uit van deze groep, terwijl deze toch prioriteit horen te genieten inzake huisvesting in een opvangstructuur. Bovendien is het recht op maatschappelijke bijstand (in de vorm van onderdak in een opvangcentrum) een noodzakelijke voorwaarde voor de uitoefening van andere rechten beschermd door het Sociaal Handvest met name het recht op bescherming van de gezondheid. DCI-België, SDJ en het Platform Kinderen op de vlucht hebben op deze situatie gereageerd. In samenwerking met SDJ en het Platform Kinderen op de vlucht heeft DCI-België, dat een consultatief statuut heeft bij de Raad van Europa en dus opgenomen is in de lijst van organisaties die en collectieve klacht kunnen indienen bij het Europees Comité voor Sociale Rechten 2, de beslissing genomen om op 27 juni 2011 een klacht in te dienen bij dit Comité. Wij kloegen de weigering tot opvang van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen zonder wettig verblijf of asielzoekers en van begeleide minderjarige vreemdelingen zonder wettig verblijf aan. De beslissing van het Comité voor Sociale Rechten DCI-België krijgt gelijk. Het Comité heeft erkend dat de significante en aanhoudende tekortkomingen inzake opvang van deze kinderen een schending vormen van het recht op bijzondere bescherming tegen de gevaren voor lichaam en geest 3, van het recht op bescherming van de gezondheid 4 en van het recht op sociale, wettelijke en economische bescherming 5, die door het Herziene Europees Sociaal Handvest (ESH) worden gewaarborgd. 2 België ratificeerde het Europees Sociaal Handvest en de collectieve klachtenprocedure. 3 Europees Sociaal Handvest, Art Europees Sociaal Handvest, Art en 3 5 Europees Sociaal Handvest, Art. 17 2

3 Schending van het recht op een bijzondere bescherming tegen de gevaren voor lichaam en geest: Artikel 7, 10 van het Handvest «Teneinde de doeltreffende uitoefening van het recht van kinderen en jeugdige personen op bescherming te waarborgen, verbinden de Partijen zich: 10. een bijzondere bescherming tegen gevaren voor lichaam en geest, waar kinderen en jeugdige personen aan zijn blootgesteld, te waarborgen, in het bijzonder tegen die gevaren welke al dan niet rechtstreeks uit hun arbeid voortvloeien.» Het Comité benadrukt dat «de constante onmacht van de opvangstructuren om een groot deel van de (al dan niet begeleide) minderjarigen zonder wettig verblijf in België op te vangen als resultaat heeft dat kinderen en jeugdige personen blootgesteld zijn aan serieuze lichamelijke en morele risico s die voorvloeien uit het gebrek aan opvangcentra en uit het leven op straat, en zelfs resulteren in mensenhandel, bedelarij of seksuele uitbuiting» 6. Het Comité betreurt het gebrek aan opvangvoorzieningen en stelt vast dat de regering niet alle nodige maatregelen heeft getroffen om bijzondere bescherming tegen gevaren voor lichaam en geest aan deze minderjarigen te garanderen. Schending van het recht op bescherming van de gezondheid: Artikel 11, 1 en 3 van het Handvest «Teneinde de doeltreffende uitoefening van het recht op bescherming van de gezondheid te waarborgen, verbinden de Partijen zich, hetzij rechtstreeks, hetzij in samenwerking met openbare of particuliere instanties, passende maatregelen te nemen onder andere met het oogmerk: 1. de oorzaken van een slechte gezondheid zoveel mogelijk weg te nemen; 2. ( ) 3. epidemische, endemische en andere ziekten, alsmede ongevallen, zoveel mogelijk te voorkomen.» Het Comité wijst erop dat wegens gebrek aan opvangvoorzieningen een zeker aantal minderjarigen op straat komt te staan, waardoor de toegang tot de gezondheidszorg problematisch wordt met als gevolg dat ze blootgesteld worden aan aanzienlijke risico s voor hun gezondheid en lichamelijke integriteit. Het Comité stelt dat het garanderen van «huisvesting en opvangcentra [ ] aan minderjarige vreemdelingen essentiële maatregelen zijn om de oorzaken van gezondheidsdeficiëntie te voorkomen (met inbegrip van epidemische, endemische en andere ziekten)». Toch houdt de Belgische Staat zich niet aan deze minieme verplichting. Schending van het recht van kinderen en jeugdige personen op sociale, wettelijke en economische bescherming: 6 Eigen vertaling (de beslissing van het Comité is in het Frans en Engels beschikbaar). Dit geldt voor alle citaten uit de beslissing. 3

4 Artikel 17 van het Handvest «Teneinde de doeltreffende uitoefening te waarborgen van het recht van kinderen en jeugdige personen op te groeien in een omgeving die de volledige ontwikkeling van hun persoonlijkheid en van hun fysieke en geestelijke capaciteiten bevordert, verbinden Partijen zich, hetzij rechtstreeks, hetzij in samenwerking met openbare of particuliere instanties, alle passende en noodzakelijke maatregelen te nemen die beogen: 1. a. te waarborgen dat kinderen en jeugdige personen, met inachtneming van de rechten en plichten van hun ouders, beschikken over de verzorging, de ondersteuning, het onderwijs en de opleiding die zij nodig hebben, in het bijzonder door te zorgen voor de oprichting of instandhouding van instellingen en diensten die voor dit doel toereikend en voldoende zijn; b. kinderen en jeugdige personen te beschermen tegen verwaarlozing, geweld of uitbuiting; c. bescherming en bijzondere ondersteuning van overheidswege te geven aan kinderen en jeugdige personen die tijdelijk of definitief de steun van hun gezin moeten ontberen; 2. basisonderwijs en voortgezet onderwijs kosteloos beschikbaar te stellen voor kinderen en jeugdige personen, alsmede regelmatig schoolbezoek te bevorderen.» Sinds 2009 wordt geen enkel onderdak in een opvangcentrum meer gegarandeerd aan begeleide minderjarige vreemdelingen zonder wettig verblijf. Bovendien kregen minstens 461 niet-begeleide minderjarige vreemdelingen geen opvang in 2011, om maar niet te spreken over de problemen dat een onaangepaste opvang in hotels met zich meebrengen (overbevolkte kamers, gebrek aan hygiëne, schadelijk voor de gezondheid, gebrek aan veiligheid, gebrek aan psychosociale begeleiding, etc.). Daarom concludeerde het Comité dat de Belgische Staat onvoldoende maatregelen heeft getroffen om de betrokken minderjarigen zorg en begeleiding te verstrekken die ze nodig hebben, en dusdanig een groot aantal kinderen en jeugdige personen blootstelden aan ernstige risico s voor hun leven en gezondheid. Een opmerkelijke beslissing in verschillende opzichten! Ten eerste, het Comité voor Sociale Rechten breidt het toepassingsveld van bepaalde rechten in het Handvest uit tot alle niet-onderdanen van de Staten die partij zijn van het Handvest. Het Comité stelt inderdaad dat, indien men zou stellen dat de Staten die partij zijn hiertoe niet verplicht zijn ten opzichte van buitenlandse minderjarigen zonder wettig verblijf, dit zou neerkomen op het niet waarborgen van de fundamentele rechten van deze kinderen en jonge adolescenten. Bovendien doet dit afbreuk aan hun recht op leven, op gezondheid, op integriteit van lichaam en geest, en op het recht op een menswaardig leven. Ten tweede, herinnert het Comité eraan dat kinderen en jonge adolescenten recht hebben op adequate bescherming en het feit niet te kunnen genieten van de opvang een schending van dit recht vormt. Ten derde, beschouwt het Comité dat de constante onvermogen van de opvangstructuren om een groot deel van de (al dan niet begeleide) minderjarigen zonder wettig verblijf in België op te vangen resulteert in de blootstelling van deze kinderen en adolescenten aan ernstige gevaren voor lichaam en geest, die voorvloeien uit het gebrek aan opvangcentra en uit het leven op straat, en kunnen 4

5 resulteren in mensenhandel, bedelarij of seksuele uitbuiting. Deze onmacht is het bewijs dat de Belgische regering niet de nodige maatregelen heeft getroffen om deze kinderen de bijzondere bescherming te waarborgen waarop ze recht hebben, alsook hun fundamentele rechten op leven, integriteit van lichaam en geest en een menswaardig leven. In die zin is België zijn positieve verplichtingen om al het mogelijke te doen voor de bescherming van deze kinderen, niet nagekomen. En nu Noodoplossingen zijn gedane zaak! De Belgische Staat moet nu een structurele oplossing voor de opvang van buitenlandse kinderen implementeren! Het Winterplan 2012 is in dat opzicht zeker geen permanente oplossing die het respect voor de rechten, beschermd door het Handvest, aan alle buitenlandse kinderen moet garanderen, maar veeleer een tijdelijke amateursoplossing om de urgentie van de situatie minder hard te laten aankomen. Op 1 maart 2013 bedroeg de bezettingsgraad van het opvangnetwerk voor asielzoekers in België 85%, volgens FEDASIL. De «winter» voorziening is afgelopen. Het is tijd dat België de maatregelen treft die het hoofd moeten bieden aan dit hardnekkig onvermogen op te vangen, en een onvoorwaardelijke kindvriendelijke opvang organiseert. De beslissing van het Europees Comité voor Sociale Rechten bekrachtigt hier een welgekende problematiek die al te vaak «vergeten» wordt door de Belgische overheid. Voor een concrete structurele oplossing inzake de opvang van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV), zijn Federaal (Fedasil) en de Gemeenschappen (Bijzondere Jeugdzorg of Services d Aide à la Jeunesse) aan zichzelf verplicht om onder meer een samenwerkingsakkoord goed te keuren dat de rechten van het hoger belang van deze kinderen respecteert, en waarin ze hun bevoegdheden inzake opvang klaar en duidelijk verdelen om eindelijk die competentiestrijd tussen beide stop te zetten. Het is onaanvaardbaar dat kinderen, wegens politiek geruzie, heen en weer worden geslingerd zonder te kunnen genieten van de bescherming waarop ze onweerlegbaar recht hebben. Het Europees Comité voor Sociale Rechten spreekt in dit verband duidelijke taal. Bovendien mag FEDASIL niet meer wachten tot na haar veroordeling door de Arbeidsrechtbank om de Opvangwet 7 toe te passen en de minderjarige kinderen een opvang te bieden waarop ze recht hebben. DCI-België, SDJ en het Platform Kinderen op de vlucht verwachten nu van de Belgische Staat dat hij de beslissing van het Europees Comité voor Sociale Rechten implementeert en een structurele oplossing inzake opvang ontwikkelt. 7 Wet van 12 januari 2007 over de opvang van asielzoekers en andere categorieën van vreemdelingen. 5

6 BIJLAGEN Ter informatie: Het Europees Sociaal Handvest en het Europees Comité voor Sociale Rechten Verschillende instrumenten dragen bij tot de bescherming van de rechten van de mens op Europees vlak, met name het bekende Europees verdrag voor de rechten van de mens die de politieke en burgerlijke rechten waarborgt, en het herziene Europees Sociaal Handvest (hierna: «het Handvest» ) dat de sociale en economische rechten waarborgt, waaronder de rechten op huisvesting, sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en tegen armoede en sociale uitsluiting. Het Handvest presenteert verschillende bijzonderheden. Als eerste bijzonderheid, haar à la carte systeem van verplichtingen waarbij lidstaten mogen kiezen welke verplichtingen ze willen opnemen (op voorwaarde dat ze een minimum aantal ervan opnemen). Als tweede bijzonderheid, komt het Handvest enkel de onderdanen van Staten die partij zijn ten goede, waarbij de onderdanen van een derde land a priori buiten haar bescherming vallen. De naleving van de verplichtingen die zijn vastgelegd in het Handvest, is onderworpen aan de controle van het Europees Comité voor Sociale rechten. Dit Comité beschikt over twee procedures om deze controle uit te oefenen: een controle gebaseerd op nationale verslagen en een collectieve klachtenprocedure. In tegenstelling tot de procedure bij het Europees Hof van de Rechten van de Mens, (bevoegd voor het behandelen van verzoeken tegen individuele schendingen van het Europese Verdrag voor de rechten van de mens en door het slachtoffer zelf ingediend na uitputting van de interne rechtsmiddelen), biedt de collectieve klachtenprocedure bij het Comité de mogelijkheid aan hiertoe gerechtigde organisaties om, zonder de interne rechtsmiddelen te moeten uitputten, klachten in te dienen, niet rond individuele schendingen van het Handvest, maar met collectieve schendingen ervan, tegen een Staat die partij is van het Handvest en die instemde met deze procedure (ratificatie van het Protocol van 1995). Defence for Children International (DEI) is een non-gouvernementele organisatie ter verdediging van de rechten van het kind die al meer dan 30 jaar operationeel is. DEI beoogt de verbetering en bescherming van de rechten van het kind op mondiaal, regionaal, nationaal en lokaal vlak. Service droit des jeunes, een dienst voor bijstand in open omgeving (AMO) van de Franse Gemeenschap, beoogt het verlenen van preventieve bijstand aan jongeren in hun leefomgeving en in hun relatie met de sociale omgeving. Zijn belangrijkste doelstelling is de jongeren en hun families een betere kennis van hun rechten bijbrengen zodat ze met kennis van zaken kunnen handelen. Platform Kinderen op de vlucht, een nationaal tweetalig platform met 38 leden, coördineert de acties van vakmensen die rechtstreeks werken met niet-begeleide minderjarige vreemdelingen en minderjarigen die met hun ouders zonder wettig verblijf in België zijn, om ze een betere bescherming en sociale inburgering te garanderen. 6