Verantwoordingsverslag

Transcriptie

1 Schouwburg De Meerse, Hoofddorp Schouwburg bezoek en social media gebruik van jongvolwassenen Verantwoordingsverslag Inleverdatum: Naam student: Acalya Cingoz Studenten nummer: Communicatie, Hogeschool InHolland Afstudeerbegeleider: Luuk Pleijsier Opdrachtgever: Joke Hermes, Lectoraat Media, cultuur en burgerschap Hogeschool InHolland, Diemen

2 Voorwoord Voor u ligt het verantwoordingsverslag dat samen met het beroepsproduct mijn eindscriptie vormt van de opleiding Communicatie aan Hogeschool Inholland Diemen. Het verantwoordingsverslag is geschreven naar aanleiding van een onderzoek dat ik heb uitgevoerd bij schouwburg De Meerse in opdracht van het lectoraat Media, Cultuur & Burgerschap. Ik heb het onderzoek met groot enthousiasme uitgevoerd. Het sluit namelijk aan op mijn interesse voor kunst en theater. In februari 2012 ben ik officieel gestart met het onderzoek. Die start verliep moeizaam omdat pas in mei bekend was voor welke organisatie ik het onderzoek kon uitvoeren. Al met al kijk ik terug op een tijd waarin ik veel motivatie nodig had om met plezier aan mijn onderzoek te kunnen blijven werken. Dit is gelukt, mede doordat het onderwerp theater en kunst mijn interesse heeft. Mijn dank gaat uit naar mijn afstudeerbegeleider Luuk Pleijsier die mij, met veel geduld en plezier heeft begeleid. Ook maak ik graag van de gelegenheid gebruik om Joep van Dijk (directeur schouwburg De Meerse) en Katja Bernninkmeijer (programmering, publiciteit & marketing) te bedanken. Tot slot: veel leesplezier! Acalya Cingoz 28 september

3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 Inleiding Aanleiding Probleemstelling Leeswijzer Context analyse Trends en ontwikkelingen Tremds Issiues Ontwikkelingen 9 2. Schouwburg De Meerse Geschiedenis De Meerse Organisatie-analyse Misie Visie Communicatiebelied Theoretisch kader Inleiding Social media Facebook Hyves Twitter Youtube Social media gebruik jongvolwassenen Opleidingsniveau en schouwburgbezoeken jongvolwassenen AIDA Model SWOT- Analyse Hoofddorp en Haarlemmermeer Verantwoording onderzoeksmethode Kwalitatief onderzoek Literatuurstudie Deskresearch Fieldresearch De interviews Selectie respondenten Voorbereiding interviews Uitvoeringinterviews Resultaten verwerken Topiclist Validiteit Betrouwbaarheid 34 3

4 5. Resultaten praktijkonderzoek Resultaten interviews Uitwerking theoriemodellen SWOT- analyse AIDA Model Conclusies Deelvraag Deelvraag Deelvraag Deelvraag Deelvraag Eindconclusie Aanbevelingen Social media Website Facebook Twitter Benaderingswijze Boodschap SMART doelstellingen AIDA model Literatuurlijst Boeken Vakbladen /artikelen Internet websites / online artikelen 53 4

5 Samenvatting In opdracht van het lectoraat is onderzoek gedaan naar podiumkunsten en theaterbezoekers binnen de doelgroep jongvolwassenen. Het onderzoek wordt gehouden voor schouwburg De Meerse in Hoofddorp. Het doel is om ervoor te zorgen dat er meer jongvolwassenen schouwburg De Meerse bezoeken. Het bereik van jongvolwassenen moet vergroot worden om de doelstellingen te halen. Social media speelt hierbij een grote rol. Social media staat daarom centraal tijdens dit onderzoek. Naast het verantwoordingsverslag wordt een beroepsproduct geleverd. Dit beroepsproduct heeft de vorm van een adviesrapport. In dit adviesrapport wordt beschreven welke boodschap via social media het beste ingezet kan worden door De Meerse. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de wijze waarop gedaan kan worden. Om de centrale vraag te formuleren is allereerst de onderzoeksdoelgroep vastgesteld. Na overleg met het lectoraat en de schouwburg kan de onderzoeksdoelgroep als volgt omschreven worden: Jongvolwassenen tussen de 25 en de 30 jaar woonachtig in Hoofddorp Hoogopgeleid (HBO / Universiteit) Welke boodschap en via welke social media kan De Meerse de doelgroep bewegen tot een schouwburg bezoek? En hoe komt de juiste boodschap aan bij de doelgroep? Hierbij is het van belang dat de schouwburg weet wie hun doelgroep is en waar de interesses liggen van het doelgroep. Middels dit onderzoek wordt getracht antwoord te geven op de bovenstaande vragen. Daarom zal middels kwalitatief onderzoek dat bestaat uit een wetenschappelijke literatuurstudie en verschillende diepte interviews een antwoord worden gezocht op de centrale onderzoeksvraag: Welke boodschap kan schouwburg De Meerse overbrengen via social media om hoogopgeleide jongvolwassenen, tussen de jaar woonachtig in Hoofddorp, te bewegen tot een schouwburg bezoek. Conclusies aangaande de onderzoeksvraag worden in dit verantwoordingsverslag gegeven. Het advies dat daaruit voortvloeit zal worden gegeven in het beroepsproduct. 5

6 1. Inleiding Dit onderzoek is in de afgelopen 8 maanden uitgevoerd bij schouwburg De Meerse in Hoofddorp in opdracht van het Lectoraat Media, Cultuur & Burgerschap. Het onderwerp van dit onderzoek is het social media gebruik van jongvolwassenen en de relatie met het aantrekkelijk maken van theaterbezoek voor deze doelgroep. In dit verslag wordt verder toegelicht wat social media zijn en hoe jongvolwassenen deze gebruiken. Ook wordt ingegaan op de mate waarin jongvolwassen interesse hebben in theaterbezoeken. Schouwburg De Meerse is een modern cultuurcentrum dat gevestigd is in Hoofddorp. Voor De Meerse is het nog complex om de doelgroep jongvolwassenen te bereiken. Daarom wil de directie van de schouwburg onderzoeken hoe dit bereik met behulp van social media verbeterd kan worden Aanleiding De culturelesector heeft het momenteel zwaar. De overheid bezuinigt nog altijd op dit gebied (125 miljoen euro) waardoor schouwburgen en theaters minder budget hebben om te investeren in locatie, artiesten, programmering en marketing 1. Schouwburg De Meerse ontvangt subsidie van de overheid en om die reden spelen de bezuinigingen vanuit de overheid ook voor hen een grote rol. De Meerse is een schouwburg die zich graag openstelt voor verschillende doelgroepen. Het publiek dat het podium het meest bezoekt, bestaat echter voornamelijk uit volwassenen boven de veertig jaar. De Meerse wil hier verandering in brengen en meer jongvolwassen bezoekers trekken. De marketing manager (tevens programmeur) van de schouwburg is zelfstandig verantwoordelijk voor de marketing en communicatie richting deze doelgroep. In de praktijk ligt de nadruk meer op het programmeren van theaterstukken en shows waardoor aandacht en focus op de communicatie naar jongvolwassenen als doelgroep ontbreekt. Het gebruik van social media is voor De Meerse nog vrij nieuw en complex. De medewerkers beschikken over onvoldoende deskundigheid. Er wordt wel gebruikgemaakt van social media, maar de organisatie heeft weinig expertise over dit onderwerp in eigen huis. De Meerse wil zich hierin ontwikkelen om zo te leren de juiste middelen in te zetten en de gewenste doelgroepen te bereiken. Op basis van de geschetste aanleiding zijn een centrale probleemstelling en deelvragen geformuleerd. 1 datum:

7 1.2. Probleemstelling Welke boodschap kan schouwburg De Meerse overbrengen via welke social media om hoogopgeleide jongvolwassenen, tussen de jaar woonachtig in Hoofddorp, te bewegen tot een schouwburgbezoek? 1. Welke social media worden het meest gebruikt door jongvolwassenen tussen de jaar? 2. Hoe zet schouwburg De Meerse social media op dit moment in om jongvolwassenen naar de schouwburg te trekken? 3. Wat zijn redenen of obstakels voor jongvolwassenen om een schouwburg (niet) te bezoeken? 4. Sluit de huidige boodschap die De Meerse via social media verspreidt aan bij de interesses van de doelgroep jongvolwassenen? 5. Sluit het programma-aanbod van De Meerse aan op de interesses van de doelgroep jongvolwassenen? 1.3. Leeswijzer In hoofdstuk 1 wordt de inleiding, met de probleemstelling en de centrale vraag en de leidraad van het onderzoek beschreven. Om een duidelijk beeld van de schouwburg te schetsen, wordt De Meerse volledig in kaart gebracht in Hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 staat het theoretisch kader beschreven. Hierin worden social social media toegelicht en wordt de markt omschreven. Tevens worden de gebruikte modellen, SWOT analyse en AIDA model in het theoretisch kader toegelicht. Er worden verschillende methoden gebruikt in het onderzoek om de probleemstelling te beantwoorden. Hoofdstuk 4 gaat dieper in op deze methoden. In hoofdstuk 5 wordt er ingegaan op de onderzoeksresultaten die uit het onderzoek voort komen. Deze resultaten zijn de uitkomst van het onderzoek. Met de SWOT analyse wordt hoofdstuk 5 afgesloten. In hoofdstuk 6 worden de resultaten geanalyseerd en wordt antwoord gegeven op de deelvragen van het onderzoek, dit is dan ook de conclusie. Aan de hand van de onderzoeksresultaten en conclusies uit het onderzoek is het adviesplan ontwikkeld, deze wordt apart van dit rapport aangeleverd. In het beroepsproduct staat het adviesplan geformuleerd. Dit in de vorm van een strategisch AIDA model. Naar aanleiding van dit model, wordt in het adviesplan (beroepsproduct) aangegeven hoe dit het beste kan worden uitgevoerd. In het laatste hoofdstuk, de literatuurlijst, worden alle gebruikte bronnen vermeld. 7

8 1.4. Context analyse In dit hoofdstuk wordt aangegeven hoe het onderzoek samenhangt met algemene trends, issues en ontwikkelingen binnen de maatschappij Trends en ontwikkelingen Het is bekend dat de grote massa social media steeds meer accepteert. Bedrijven zetten social media managers in om social media op de juiste manier in te zetten en te verwerken in traditionele campagnes. Deze trend zet zich voort in Tegenwoordig loopt bijna iedereen met smartphones en tablet PC s rond. Deze multifunctionele telefoons maken het gebruik van social media en de bijbehorende functies steeds makkelijker en toegankelijker Trends Het wordt beschouwd als eigentijds om veel gebruik te maken van social media. Alle moderne bedrijven en instanties zijn volop bezig met Twitter, Linkedin, Facebook etcetera. Dit is het nieuwe communicatiemiddel waarmee bedrijven zich kunnen profileren als modern en dynamisch. Voorwaarde hiervoor is wel dat er effectief en strategisch mee wordt omgegaan 3. Met de nieuwste installatie-update van Apple ios5 stapten veel mobiele gebruikers over naar dit nieuwe besturingssysteem. Omdat de Twitter-integratie is vernieuwd en gesprekken opslaat in het cloud systeem wordt Twitter steeds meer gewaardeerd en gebruikt als dagelijkse communicatietool. 4 De cijfers op Comscore over het gebruik van social media in Nederland maken zichtbaar dat er grote verschillen zijn. Elke maand komt Comscore met nieuwe cijfers en feiten. 5 Voor dit onderzoek zijn cijfers over de maand mei 2012 gebruikt. Comscore laat zien dat het aantal Facebookgebruikers aanzienlijk meer is gegroeid dan Hyvesgebruikers. Hyves is wat dat betreft veel meer gedaald, het heeft nog maar drie miljoen gebruikers waarvan een klein miljoen Nederlanders dagelijks gebruik maakt van dit medium. Twitter bestaat minder lang en is minder lang actief in Nederland. Schouwburg De Meerse maakt momenteel weinig gebruik van social media om mensen te bereiken die dagelijks mobiel zijn. Zo is De Meerse nog niet bezig om regelmatig de nieuwste gebeurtenissen en ontwikkelingen te posten. 2 datum: datum: htmldatum: datum:

9 Issues Als de bezoekersgegevens van De Meerse worden geobserveerd, dan valt in eerste instantie op dat er veel ouderen bezoekers aanwezig zijn tijdens voorstellingen. Ook de personen in het databestand zijn gemiddeld ouder dan veertig jaar. De programmering is bestemd voor een gemengde doelgroep, zowel voor jong als voor oud. Dit blijkt uit een analyse van de bezoekers van De Meerse. Het filteren van ruis kan gezien worden als een issue binnen social media. Ruis filteren is het uitsluiten van informatie en reclame die niet relevant zijn. Consumenten en/of internetgebruikers leren steeds beter hoe ze gericht kunnen zoeken. Google+, helpt internetgebruikers gerichter te zoeken en informatie te personaliseren zodat zij veel minder ruis (ongeschikte informatie) krijgen. Zo wordt het voor bedrijven en marketingreclames veel lastiger om een breed publiek te bereiken. Organisaties moeten hierdoor creatiever zijn en steeds andere manieren en tactieken bedenken om bereikbaar en relevant te blijven om zo hun boodschap over te brengen aan de doelgroep 6. De Meerse houdt nog geen rekening met eventuele ruis. Advertenties en posts via social media worden momenteel gepubliceerd zonder ervan bewust te zijn dat er mogelijk ruis tussen zender en ontvanger kan ontstaan Ontwikkelingen Het aantal social media gebruikers groeit nog steeds. De grote veranderingen en ontwikkelingen die social media hebben ondergaan, hebben ook het gedrag van de consument en gebruiker beïnvloed. Het onderzoek van Comscore laat de ontwikkelingen zien van het gebruik van social media in Nederland. Zij onderzoeken maandelijks het gebruik van de Nederlandse internetgebruiker van vijftien jaar en ouder. 7 De manier waarop consumenten communiceren, is ingrijpend veranderd sinds de opkomst van smartphones, tablets, ereaders etcetera. Informatie die je wilt opzoeken, is nu binnen handbereik waar en wanneer je maar wilt. Hierdoor wordt het noodzakelijk dat ook organisaties 24 uur per dag online kunnen zijn om zo in de behoeften van de consument te voorzien. 8 Met de opkomst van social media sluit De Meerse aan op de ontwikkelingen rondom nieuwe communicatiemiddelen. De schouwburg heeft een Facbookaccount en een Twitterpagina. In de praktijk wordt hier echter weinig mee gedaan. De activiteiten blijven steken op enkele tweets per week of zelfs één tweet per twee weken. De schouwburg wil zich echter als een vooruitstrevende organisatie profileren en zich daarom op dit punt verder ontwikkelen. 6 datum: datum: datum:

10 2. Schouwburg De Meerse Schouwburg De Meerse is het podium waarop dit onderzoek is gericht. In dit hoofdstuk wordt de schouwburg onder de loep genomen en wordt diverse informatie gegeven die relevant is voor dit onderzoek Geschiedenis van De Meerse De Meerse bevindt zich in het centrum van Hoofddorp aan het Raadhuisplein. Het theater stond hier al begin jaren negentig. Door veel enthousiaste theaterbezoekers breidde het theater zich uit met een nieuw cultuurgebouw. Tussen september 2008 en eind 2010 heeft de verbouwing en uitbreiding met een nieuwe zaal plaatsgevonden. In het nieuwe schouwburggebouw zijn een openbare bibliotheek, Poppodium de Duycker en Pier K. gevestigd. Het gebouw is ontworpen door architect Hans Goverde van architectenbureau Kraaijvanger Urbis uit Rotterdam. Op het Raadhuisplein in Hoofddorp is een waar cultuurplein gevormd met het cultuurgebouw voor theater, muziek en exposities, een bioscoop en cafés Organisatie-analyse In de organisatie-analyse wordt onder andere de historie beschreven van schouwburg De Meerse. Ook de missie, visie, producten en diensten, stakeholders en de bedrijfscultuur komen in dit hoofdstuk aan bod. Daarnaast wordt de organisatievorm en het communicatiebeleid toegelicht. De Meerse is in feite één organisatie met twee locaties, drie zalen en vier expositieruimtes. De schouwburg heeft één klein karakteristiek zaaltje bij het Oude Raadhuis in Hoofddorp. Met de uitbreiding is in het cultuurgebouw naast de kleine zaal (275 stoelen) ook een grote zaal bij gebouwd (520 stoelen). Het derde podium is een vlakke vloerzaal waarbij het publiek op het podium zit. Deze intieme setting maakt de optimale theaterervaring compleet. De toeschouwers maken in dit geval onderdeel uit van de show. 10 Het Oude Raadhuis: (Hoofdweg 675, Hoofddorp) Kleine zaal 100 stoelen Beeldentuin, café, terras Twee expositieruimte Het Cultuur gebouw: (Raadhuisplein 3, Hoofddorp) Kleine zaal 275 stoelen Grote zaal 520 stoelen Expositieruimte Theaterrestaurant 9 Programma boek Schouwburg De Meerse, datum:

11 Missie 1. De Meerse biedt zijn publiek het beste in schoonheid, emotie en verbeelding. 2. De Meerse biedt voor de kunstwereld een gastvrij podium voor talent en kwaliteit Visie De Meerse biedt kunstenaars de ruimte voor experiment en expertise om zo de artiesten te helpen met behulp van feedback. Dit biedt doorgroeimogelijkheden voor niet-professionals en een kans om ervaring op te doen voor de toekomst. De drie zalen vormen het uitgangspunt om deze vissie te verwezenlijken. 1. De Meerse is in deze visie vooral bedoeld om professionele kunsten te tonen aan de consument 2. De Meerse is samen met het cultuurgebouw een springplank en leerschool voor amateurs en talent in opleiding; een centrum voor educatie. 3. Het oude Raadhuis is een broedplaats voor creativiteit en talentontwikkeling Producten en diensten Schouwburg De Meerse biedt voor iedereen een gezellig avondje uit. De schouwburg biedt vooral diensten aan. De theatervoorstellingen variëren dagelijks van toneel, klassieke muziek en jazz tot cabaret en dans. De theaterprogramma s zijn onder te verdelen naar thema: - klassieke muziek - jazz en wereld muziek - musical en show - klassieke dans - moderne dans - grootschalig toneel - (kleinschalig) toneel - kleinkunst - jeugdtheater - overig. Hieronder vallen bijvoorbeeld literatuuravonden Communicatiebeleid Communicatiebeleid geeft aan hoe communicatie een bijdrage kan leveren aan het realiseren van het ondernemingsbeleid. Dit gebeurt zowel door middel van eigen activiteiten als door (de ondersteuning van) activiteiten van andere disciplines binnen de organisatie. Communicatiebeleid, -visie en -strategie worden voor langere termijn vastgesteld. Voor de korte termijn worden jaarplannen opgesteld waarin telkens voor één jaar specifiek de activiteiten staan beschreven en wat daarvoor nodig is in termen van middelen en mensen Hayo Nieuwenhuis, afstudeer scriptie, cultureel ondernemen marketing strategie van schouwburg De Meerse, datum: Hayo Nieuwenhuis, afstudeer scriptie, cultureel ondernemen marketing strategie van schouwburg De Meerse, datum: Drs. Waardenburg M. (2003).Zicht op communicatie. Alphen aan den Rijn: Kluwer p

12 Het beleid van de schouwburg is erop gericht persoonlijk contact met bezoekers te realiseren, aldus de assistente van de directeur. Hieronder staan de communicatiemiddelen beschreven waar De Meerse gebruik van maakt om de doelgroep te bereiken. Traditionele media: - (abri) posters - flyers - programmagids - krant Nieuwe media - website - Facebook - Twitter - Hyves Dit onderzoek is gefocust op social media. Daarom wordt hieronder verder toegelicht hoe De Meerse op dit moment de genoemde middelen inzite die vallen onder nieuwe media. Website De website van De Meerse is vernieuwd sinds mei Op de website staat informatie over de schouwburg zelf, de historie en de programmeringen van de komende maanden. Zo blijven websitebezoekers op de hoogte van het programma en aanbod 14. Naast tekstuele informatie zijn er ook video- en geluidsfragmenten te vinden. Facebook De Meerse maakt gebruik van Facebook. De programmeringen worden gepost en er is een aantal foto s van de zaal. Het adres en het telefoonnummer worden ook vermeld. 150 personen hebben de facebookpagina geliked. Zodra De Meerse informatie post, krijgen de 150 deelnemers dit te zien op hun eigen feed. Twitter De Meerse twee verschillende Twitteraccounts. De meest recente wordt gebruikt om voorstellingen en informatie over deze voorstellingen te posten. Tweets worden onregelmatig verstuurd. De Meerse heeft 184 volgers en volgt zelf 114 personen. In totaal zijn 146 Tweets geplaatst. 15 De tweede twitter account is wat minder betrokken, er zijn 128 volgers en schouwburg de volgt zelf maar vijftien andere twitteraars. Er zijn maar twee tweets geplaatst vorig jaar. Verder zie je dat er geen gebruik gemaakt wordt van dit twitter account Datum; datum: datum:

13 Hyves De Meerse heeft twee verschillende Hyvesaccounts. Beide pagina s worden beheerd door drie verschillende personen. De Hyvesaccount met de meeste vrienden en die het meest recent is, is opgericht op 25 mei De Meerse telt 71 leden via dit medium. Er staan geen foto s gepubliceerd en ook geen blogs, polls of andere berichten. Wel hebben sommige leden een reactie geplaatst op de voorstelling. Dit account is niet volgens de huisstijl van De Meerse. 17 Tweede Hyvesaccount van De Meerse telt 37 vrienden. Dit account is opgericht in Ook hier worden geen foto s, krabbels, blogs of meldingen gepost. Er is geen huisstijl toegepast. 18 Derde account is als eerste opgericht en staat samen met de andere twee accounts nog steeds online. Ook Hyvesaccount heeft geen foto s of ander informatie over de schouwburg zelf. 19 Voor een nieuwe strategische aanpak wordt in het beroepsproduct met behulp van de AIDA model een nieuwe strategie weergeven datum: datum: datum:

14 3. Theoretisch kader 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt het theoretisch kader beschreven. Hier wordt stapsgewijs uitgelegd wat er wordt onderzocht en welke modellen en theorieën worden gebruikt. In paragraaf 4.1. wordt dieper ingegaan op het begrip social media. Er worden korte beschrijvingen en definities van social media gegeven. In paragraaf 4.2. wordt meer specifiek ingegaan op social media gebruik onder jongvolwassenen. Dit maakt het mogelijk om antwoord op de eerste deelvraag te geven. In paragraaf 4.3. wordt beschreven welke factoren van invloed zijn op het schouwburgbezoek van jongvolwassenen. Hier wordt ook verantwoord waarom hoogopgeleide jongvolwassenen het onderwerp van onderzoek vormen Social media Er zijn veel definities van social media in omloop. In deze paragraaf worden twee definities van social media toegelicht. De eerste definitie van social media wordt uiteindelijk gebruikt in dit onderzoek. De eerste definitie is ontleend aan het Engelstalig boek The social media bible Tactics, Tools, and Strategies for business Success. Hierin wordt uiteengezet hoe effectief gebruik kan worden gemaakt van alle technologieën die mensen met elkaar verbinden en hoe men het beste relaties bouwt en onderhoudt. In dit boek wordt gesteld dat social media slechts een nieuwe tool of nieuwe technologie is die ons in staat stelt om ons efficiënter te verbinden met andere klanten en via netwerken relaties op te bouwen. Social media doen wat de telefoon, direct mailing, print advertenties, radio, tv en billboards tot nu toe voor ons gedaan hebben. Wel wordt gesteld dat social media veel effectiever zijn. 20 De tweede definitie komt van het Engelstalig e-boek: What is social media? Hierin wordt social media gedefinieerd als een soort groep van nieuwe vormen van online media. Deze delen (bijna) allemaal dezelfde kenmerken: participatie, openheid, gesprek/conversatie, gemeenschappelijkheid, verbondenheid. 21 Er zijn verschillende social media netwerken. De social media die worden betrokken in dit onderzoek zijn Facebook, Hyves, Twitter en Youtube. Tijdens het vooronderzoek is het gebleken dat deze social media netwerken het meest gebruikt worden door de doelgroep Facebook Facebook telt twee miljoen actieve gebruikers in Nederland. Deze gebruikers zijn gemiddeld tussen de 18 en 35 jaar met gelijke verdeling tussen mannen en vrouwen. De helft van deze gebruikers logt maandelijks in. Door de komst van de smartphone wordt steeds vaker gebruik gemaakt van Facebook. 20 Safko, L. (2012). The social media bible Tactics, Tools, and Strategies for business Success. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc., Hoboken datum:

15 Facebook is te vergelijken met Hyves. Het verschil tussen deze twee platforms is dat Facebook internationaal en hierdoor groter is. De contacten kunnen in groepscategorieën verdeeld worden: zakelijk, hobby en privé 22. Facebookgebruikers kunnen sites, pagina s, merken, bedrijven, foto s en video s liken (Boogert, 2010). Om het bereik voor De Meerse te vergroten, biedt Facebook zeker mogelijkheden. Zoals hiervoor al werd vermeld, is het bereik groot omdat jongvolwassenen tussen de jaar veel gebruik maken van Facebook. Dit is de leeftijdsgroep waarop De Meerse haar social media beleid wil focussen Hyves Nederland telt ruim tien miljoen Hyvesleden. Tweederde van deze leden logt maandelijks in. Het bereik is 55%. Hyves valt te omschrijven als een algemeen platform en wordt gebruikt als digitaal netwerk voor vrienden en bekenden. Er worden blogs, krabbels, foto s en video s gedeeld. Het is een platform voor sociale contacten met een informele sfeer. De gemiddelde bezoeker en gebruiker van Hyves is 27 jaar en hoogopgeleid. Tweederde van de Hyvesbezoekers, tussen de jaar, bezoekt geregeld de site. De bezoekers van Hyves vallen in de doelgroep waarop De Meerse en daarmee dit onderzoek zich richt: jongvolwassenen tussen de 25 en 30 jaar oud. 23 Momenteel heeft De Meerse twee Hyvespagina s die niet actief worden gebruikt. Het is interessant voor De Meerse om hier wel gebruik van te gaan maken aangezien de doelgroep jongvolwassenen nog regelmatig gebruik maakt van Hyves Twitter Twitter is een openbaar berichtensysteem (communicatiekanaal). Twitter wordt ook wel microblogging genoemd omdat de omvang van de berichten die verzonden kunnen worden, beperkt is. Ze bevatten maar 140 tekens waardoor het lijkt op sms en. De verzonden berichten worden gelezen door de volgers. Mensen die zich hebben geabonneerd op het betreffende account. Omgekeerd kunnen leden van Twitter zelf ook personen of organisaties volgen die zij interessant vinden. De meeste twitteraars zijn individuen en bedrijven. Veel gedeelde boodschappen via dit medium bevatten bijvoorbeeld informatie over wat iemand momenteel aan het doen is en met wie. Ook wordt via Twitter gediscussieerd en worden vragen gesteld. Organisaties en bedrijven gebruiken Twitter in een andere vorm. Ze willen weten wat gezegd wordt over hun producten, diensten en branche. Dit kan gezocht worden met behulp van een zoekmachine. Daarnaast gebruiken bedrijven Twitter om hun producten en diensten te promoten Boogert, E. (2010). Scoren met social media. Boom Lemma p Boogert, E. (2010). Scoren met social media. Boom Lemma p Boogert, E. (2010). Scoren met social media. Boom Lemma p.33 15

16 De Meerse heeft verschillende mogelijkheden om via Twitter de programmeringen of artiesten onder de aandacht te brengen bij geïnteresseerden. Later in dit hoofdstuk wordt getoond dat Twitter steeds meer groeit in Nederland. Dit is een reden voor de schouwburg om van Twitter gebruik te maken. Het is belangrijk dat De Meerse hierin meer routine ontwikkelt om zo contact te krijgen met volgers en theaterbezoekers YouTube YouTube is een online videodienst waar gebruikers en websitebezoekers korte filmpjes bekijken en delen. Dit zijn vaak zelfgemaakte video s die iedereen kan en mag uploaden. YouTube kan overal bekeken worden: via pc, laptop, mobiel, online spelrecorders of digitale televisie in de huiskamer. YouTube kan veelzijdig gebruikt worden. Bijvoorbeeld voor klantcontact, merkopbouw en als zoekmachine. Organisaties en bedrijven gebruiken YouTube onder andere voor het bieden van entertainment, voor voorlichting en als klantenservice. De video s die worden geüpload, kunnen ook aan een specifiek geselecteerde groep getoond worden. Het bereik van YouTube is erg groot. Het is een internationale videodienst die erg populair is in Nederland 25. De Meerse maakt nog geen gebruik van YouTube. Om het bereik te vergroten, is het handig om Youtube wel te gebruiken. De voordelen hiervan zijn dat men met een audiovisueel beeld meer kan laten zien en meer indruk kan achterlaten bij de doelgroep. Nadeel kan zijn dat onbekend blijft of de gewenste doelgroep daadwerkelijk bereikt wordt via dit medium. De Meerse kan altijd kosteloos en vrijblijvend video s plaatsen op Youtube. De schouwburg kan een eigen account aanmaken en bijvoorbeeld het aanbod van het seizoen tonen in korte video-opnames. Multiscope heeft berekend dat YouTube op nummer drie van meest bezochte website in Nederland staat. Het medium is volgens hen persoonlijk en kan veel bezoekers naar de bedrijfswebsite genereren. Het is alleen lastig om te zeggen in welke leeftijdscategorie YouTube bezoekers vallen. Veel mensen bekijken namelijk filmpjes zonder zich aan te melden 26. Social media in het algemeen In het vakblad Corporatie NL is een lijst samengesteld over de voor- en nadelen van social media. De voordelen van social media die voor De Meerse gelden zijn: - Het ontmoeten van interessante contacten. - Mensen die nog niet bekend zijn met De Meerse in aanraking laten komen met de schouwburg - Mensen die wel bekend zijn met De Meerse op de hoogte houden. - De contacten aanhalen met diegenen die De Meerse uit het oog is verloren en andersom. Bron van kennis: Informatiebron voor diegene die meer te weten wil komen over de schouwburg. 25 Boogert, E. (2010). Scoren met social media. Boom Lemma p datum:

17 Zoekmachine: Social media dus ook Youtube worden ook gebruikt als zoekmachine. Het is gratis. Het aanmaken van een account en online actief zijn met social netwerken is kosteloos. Nadelen - De netwerken zijn open. Dit betekent dat het medium toegankelijk is voor iedereen en dus ook voor negatieve personen. - Het vermijden van bepaalde personen zal nooit helemaal lukken. - Er zijn mensen die mogelijk een andere kijk hebben op de schouwburg. Stroom van berichten: Het is goed om van te voren te weten met welke boodschap de schouwburg naar buiten wil treden en met welke juist niet. Het is niet de bedoeling dat er een tsunami aan informatie ontstaat. Tijd en aandacht. Als eenmaal een account is aangemaakt, is het de verantwoordelijkheid van de oprichter om contacten, discussies, nieuws en informatie te onderhouden. 27 De bovenstaande voor- en nadelen zijn belangrijk voor De Meerse om af te wegen. Het zijn punten om over na te denken voordat bijvoorbeeld een YouTube account wordt aangemaakt. Deze video s zouden op de website zelf getoond kunnen worden. Zoals hierboven ook al beschreven werd, is Youtube de op twee na meest bezochte website van Nederland. Dit betekent een groot bereik waar de doelgroep jongvolwassenen ook onderdeel van uit kan maken 3.3. Social media gebruik jongvolwassenen Wat zijn de meest gebruikte social media onder jongvolwassenen tussen de jaar? De blauwe lijn die te zien is in tabel 01, laat zien dat Facebook momenteel het meest gebruikte sociale medium is in Nederland (mei 2012). Met meer dan negen miljoen actieve Facebookaccounts kan dit sociale medium het meest populair genoemd worden onder de Nederlandse bevolking. Het gebruik van Hyves zakt behoorlijk ten opzichte van de voorgaande maanden. Hyves telde in juni ,5 miljoen bezoekers. In één jaar tijd heeft Hyves daarna 2,8 miljoen bezoekers verloren. Twitter maakte juist een inhaalslag met 3,7 miljoen leden in juni 2011 naar 4,4 miljoen in mei Deze cijfers zijn ook terug te vinden in tabel 02 op de volgende pagina. Linkedin wordt niet opgenomen in dit onderzoek. Linkedin is een medium waarbij netwerken met collega s voorop staat. Het medium is gefocust op bedrijfscontacten en het vinden van banen. 29 Dit medium is daardoor niet relevant om de juiste doelgroep mee te bereiken en naar de schouwburg te trekken datum: datum: 14: Hulsebosch, J & Wagenaar, S (2010). En nu online..sociale media voor professionals, organisaties en facilitatoren. Springer Media: Houten 17

18 Tabel: 01 In tabel 02 worden cijfers weergeven van het onderzoeksbureau ComScore. Deze cijfers zijn van mei 2012 en worden vergeleken met de cijfers van juni Social networks in the Netherlands jun-11 mei-12 Total Internet : Total Audience Social Networking FACEBOOK.COM Hyves TWITTER.COM LINKEDIN.COM Tabel: datum: 14: datum:

19 Tabel 03 geeft weer welke leeftijdsgroepen gebruikmaken van welke sociale media. Tabel: 03 Zoals zichtbaar is in tabel 03, zijn er verschillende leeftijdsgroepen te onderscheiden die gebruikmaken van Facebook. De meeste Facebookgebruikers zijn jongvolwassenen tussen de jaar, gevolgd door jongeren tussen de jaar. De eerste leeftijdscategorie valt binnen de onderzoeksdoelgroep van dit rapport. 32 Op de volgende bladzijde staat tabel 04 afgebeeld. In deze tabel staan de leeftijdscategorieën en onderwijsniveaus aangegeven datum:

20 Tabel 04 geeft weer wat de leeftijdscategorieën zijn van social media gebruikers in het algemeen. De meeste gebruikers vallen onder de leeftijdscategorie jongeren tussen de jaar. 33 Tabel: 04 Tabel 04 geeft weer dat de meeste social media gebruikers jongeren zijn tussen de jaar. Dit is bijna 90%. Zij scoren hier het hoogst mee. Als gekeken wordt naar de leeftijdscategorie jaar, dan is dit boven de 50%. (De senioren scoren 30%). Met bijna 60% kan geconcludeerd worden dat hoogopgeleiden vaker gebruikmaken van social media dan laagopgeleiden. Voor De Meerse is dit een goed teken. De doelgroep die de schouwburg willen bereiken bestaat namelijk uit hoopopgeleiden tussen de jaar. Dit betekent ook dat het bereik van social media gunstig is aangezien er veel hoogopgeleiden tussen gebruikmaken van social media. In tabel 05 is zichtbaar wat redenen zijn om social media te gebruiken. Dit is gebaseerd op een onderzoek onder Rotterdamse jongeren tussen de jaar. Uit de resultaten blijkt dat het onderhouden van contacten de grootste reden voor het gebruik van social media is. Hyves en Facebook scoren het hoogst voor het onderhouden van contacten met 86%, Twitter volgt met 51%. Een tweede reden voor het gebruik social media is het opdoen van nieuwe contacten. Facebook scoort hier iets hoger mee, gevolgd door Hyves en vervolgens Twitter wm.htm datum:

21 34 Tabel: 05 De Meerse heeft momenteel de meest belangrijke social media ingezet. Het heeft een Hyves- en Facebookaccout en is aanwezig op Twitter. Eerder is al aangegeven dat deze media nog niet regelmatig gebruikt worden. Tabel 05 toont dus aan dat social media gebruikt worden voor contacten te onderhouden en foto s / video s te delen. Hier kan de schouwburg op inspelen. De tabel biedt ook relevante informatie voor het verdere onderzoek en de te houden interviews met bezoekers van De Meerse. In deze interviews kan getoetst worden of de genoemde redenen om social media te gebruiken overeenkomen met die van bezoekers van De Meerse. Ook kan vergeleken worden welke social media zij het belangrijkste vinden. 34 Bosman, E & Dekker, C. (2011). Onderzoek scriptie Social Media gebruik onder jongeren in Rotterdam. Markteffect. Datum:

22 3.4. Opleidingsniveau en schouwburgbezoeken jongvolwassenen Het schouwburgbezoek loopt terug ten opzichte van de voorgaande jaren (tabel 06). Dit probleem doet zich ook voor bij De Meerse. De gemiddelde schouwburgbezoeker gaat één tot drie keer per jaar naar een voorstelling. Slechts een klein deel gaat vaker dan drie keer per jaar. Het is volgens het CBS dan ook van belang om de culturele belangstelling te stimuleren 35 Onder de Nederlandse bevolking zijn verschillen in het cultuurbereik. Hoogopgeleiden zijn meer geïnteresseerd in cultuur dan laagopgeleiden. Jongeren zouden bij sommige disciplines dreigen af te haken 36. Tabel 06 Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau is gebleken dat jongeren tussen de jaar vooral cabaretvoorstellingen bezoeken. Tabel 06 geeft meer inzicht in de verschillende culturele evenementen die de Nederlandse bevolking bezoekt. Toneel heeft het meeste bereik met 27%. Ballet heeft het minste bereik en staat met 5% onderaan de lijst. Popmuziek en optreden op feest zijn met rode lijnen doorgestreept omdat deze activiteiten niet bij De Meerse plaatsvinden Sociaal cultureel planbureau, onderzoek naar cultuurbewonderaars en beoefenaars. Den Haag:

23 Tabel 07 toont aan dat in % van de hoogopgeleiden toneelvoorstellingen bezocht. In het jaar 2007 liep dit af naar 37%. Er is wel een lichte stijging van 2% zichtbaar onder jongvolwassenen tussen de jaar. In tabel 07 zijn de geel gemarkeerde groepen relevant voor dit onderzoek. Dit zijn de leeftijdscategorie en het opleidingsniveau van personen die toneelvoorstellingen bezoeken. Uit het onderzoek blijkt onder meer dat in 2007, 27% van de jongvolwassenen tussen jaar toneelvoorstellingen vaak bezoekt. De groep die de meeste voorstellingen bezoekt zijn kinderen tussen de 6-11jaar, 41% van deze groep bezocht in 2007 een voorstelling. Wat betreft opleidingsniveau blijken verschillen het grootst te zijn. Mensen met een HBO en WO opleidingsniveau bezoeken het theater het meest 37. Tabel: 07 Dit is in het voordeel van De Meerse gezien hun doelstelling meer jongvolwassenen naar de schouwburg te trekken. 37 Sociaal cultureel planbureau, onderzoek naar cultuurbewonderaars en beoefenaars. Den Haag: Datum:

24 Hoe is het schouwburg bezoek op dit moment? Het aantal theater- en concertzaalbezoekers is gedaald ten opzichte van de voorgaande jaren. (Volkskrant, ). Dit blijkt ook uit de cijfers van de Vereniging van Schouwburg en Concertgebouwdirecties (VSCD). Het bezoek nam in 2009 met 7% af. De btw-verhoging is de boosdoener hiervan 38. In april 2012 maakt minister De Jager bekend dat de btw-verhoging wordt teruggedraaid op alle podiumkunsten. De btw is hierdoor per 1 juli 2012 weer verlaagd van 19% naar 6% 39. In het jaar 2010 waren er ruim minder bezoekers dan het jaar daarvoor. Op sommige plaatsen in 2010 is het publiek juist toegenomen. Dit is vooral het geval bij populaire en goedkope voorstellingen en concerten. Wat betreft klassieke muziek, opera, populaire muziek en musical neemt het aantal bezoekers juist af 40. Volgens de directeur van de VSCD zullen de grote zalen het overleven, maar krijgen de kleinere het erg zwaar 41. Wat is de reden dat jongvolwassenen de schouwburg bezoeken? Het is al eerder bewezen dat hoogopgeleiden meer interesse hebben in schouwburgbezoek dan laagopgeleiden 42. Niet alleen opleidingsniveau is een bepalende factor voor schouwburgbezoek. Het heeft ook te maken met de achtergrond van mensen. Zo is het bijvoorbeeld van belang of kinderen van hun ouders belangstelling meekrijgen voor kunst, cultuur en schouwburg- of theaterbezoek. Als dit het geval is, neemt de kans dat personen op latere leeftijd schouwburgen of theaters blijven bezoeken aanzienlijk toe 43. De culturele achtergrond van personen kan met literatuurkennis en traditie te maken hebben. Daarnaast spelen opvoeding, beschaving, stijl, geschiedenis en kennis een rol. Wat is de reden waarom jongvolwassenen al dan niet de schouwburg bezoeken? Volgens de directeur van de VSCD komt de daling in bezoekersaantallen door de economische crisis. Hierdoor gaan mensen minder vaak naar het theater en kiezen zij liever voor goedkopere alternatieven, zoals film 44. Uit onderzoek van Letty Ranshuysen blijkt dat het theater geen goed imago heeft bij jongeren en jongvolwassenen. De meesten zijn slecht geïnformeerd en weten niet welke voorstellingen er zijn. Sommige jongeren geven aan dat er (te) weinig te beleven is. Hun voorkeur gaat uit naar 38 Volkskrant bericht van datum: podium datum: Volkskrant bericht van datum: Volkskrant bericht van datum: Sociaal cultureel planbureau, onderzoek naar cultuurbewonderaars en beoefenaars. Den Haag: Sociaal cultureel planbureau, onderzoek naar cultuurbewonderaars en beoefenaars. Den Haag: Volkskrant bericht van datum:

25 uitgaansgelegenheden waar ze er zeker van kunnen zijn dat het gezellig is 45. Er zit ook een keerzijde aan dit verhaal. Zodra er iets is geprogrammeerd wat jongvolwassenen zeker interessant vinden, is de drempel laag en gaan ze naar de voorstelling. Jongeren lijken zich echter niet of nauwelijks aangesproken te voelen door het podiumkunstenaanbod. De obstakels die jongvolwassenen noemen om naar de schouwburg te gaan zijn onder andere de toegangsprijs, tijd, bereikbaarheid en beschikbare informatie. Deze factoren spelen alleen een rol wanneer jongeren interesse hebben om naar het theater te gaan. Voor jongvolwassenen die niet geïnteresseerd zijn, spelen deze obstakels geen rol 46. Het probleem met toegangsprijzen is dat deze soms te hoog zijn voor de doelgroep jongvolwassenen. Bij sommige podia geven wordt geen studentenkorting gegeven om dit te compenseren. Dit beschouwen jongvolwassenen als een nadelige situatie 47. Bereikbaarheid is een ander ervaren obstakel voor veel jongvolwassenen. Ze bezoeken het liefst podia die dichtbij of makkelijk te bereiken zijn met de fiets of het openbaarvervoer. Jongvolwassenen vinden het ook belangrijk dat er informatie beschikbaar is over voorstellingen. Wanneer er te weinig informatie voor handen is gaat de interesse al snel verloren. Dit alles blijkt uit het onderzoek in de cultuursector 48. Waarom is er gekozen voor hoogopgeleid? Volgens het CBS blijkt dat hoogopgeleiden gemiddeld bijna twee keer zo veel verdienen als laagopgeleiden. 49 Deze extra inkomsten werken drempelverlagend om geld uit te geven aan een avondje uit. Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau is ook gebleken dat hoogopgeleiden vaker podiumkunsten bezoeken dan laagopgeleiden. Ze staan er meer voor open en zijn meer betrokken bij cultuur 50. Dit onderzoek richt zich specifiek op hoogopgeleiden. Dit is voor De Meerse dus een aantrekkelijke doelgroep omdat zij meer geïnteresseerd zijn in podiumkunsten dan laagopgeleiden AIDA model Binnen dit onderzoek wordt gebruikgemaakt van het AIDA model. Dit is een communicatiemodel dat veelvuldig gebruikt wordt voor marketingdoeleinden. De boodschap die De Meerse via social media verspreidt onder jongvolwassenen staat centraal in dit onderzoek. Het AIDA model wordt gebruikt om de huidige boodschap te analyseren en om de hoofdvraag adequaat te kunnen beantwoorden. 45 Onderzoek in de cultuursector, Letty Ranshuysen. Rotterdam: Maart datum: Rotterdam: Maart 2004, Onderzoek in de cultuursector, Letty Ranshuysen 47 Sociaal cultureel planbureau, onderzoek naar cultuurbewonderaars en beoefenaars. Den Haag: Sociaal cultureel planbureau, onderzoek naar cultuurbewonderaars en beoefenaars. Den Haag: datum:

26 Dit model kan voor De Meerse gebruikt worden om reclame-uitingen te organiseren. Het AIDA model kent vier stappen; Attention, Interest, Desire, en Action. De eerste stap kan ook Awareness (bewustwording) worden genoemd. De vier stappen behoren chronologisch gevolgd te worden om resultaat te kunnen behalen 51. Ten eerste moet de aandacht (attention) van de consument getrokken worden via social media. De tweede stap is om de interesse van de consument te wekken. Dit kan gedaan worden door de positieve aspecten van de programmering te presenteren. Ten derde ontwikkelt de consument een voorkeur (desire) voor het toneelstuk/ artiest/programma. De laatste stap; actie (action) is waar De Meerse uiteindelijk naar streeft. In deze fase komen jongvolwassenen in actie en kopen zij daadwerkelijk een kaartje voor de schouwburg. Hiervoor is het van belang dat er aankoopprikkels worden gegeven. Hiervoor is het handig om verkoopacties te hebben. Ook moet de verkrijgbaarheid van de aangeboden AIDA model producten en diensten goed zijn 52. Cognitief Attention Affectief Interest Tabel: 08 Desire Conatief Action In het AIDA model komen de woorden Cognitief, Affectief en Conatief voor. Dit zijn verschillende stadia tijdens een aankoopproces. Cognitief gaat samen met Attention. Dit is gericht op het mentale aspect ofwel het werven van kennis. Affectief gaat samen met interest en desire. Dit aspect is emotioneel en richt zich op gevoel/houding ten opzichte van het product/ programmering en aanbod. Conatief is verbonden met de laatste stap: gedrag of actie van de consument SWOT-Analyse Naast het AIDA model wordt een SWOT-analyse gemaakt om een bijdrage te leveren aan de beantwoording van de probleemstelling. Met een SWOT-analyse worden sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen in kaart gebracht. Voor dit onderzoek wordt geen algemene SWOT ingezet maar wordt deze specifiek toegespitst op het gebruik van social media door de schouwburg en op de doelgroep jongvolwassenen. Zowel interne als externe informatie is nodig om te kunnen analyseren hoe De Meerse ervoor staat. Bijvoorbeeld hoe De Meerse gebruikmaakt van social media en welke informatie de schouwburg geeft aan jongvolwassenen (intern). In de SWOT-analyse wordt ook opgenomen wat concurrenten posten via social media (extern). 51 Borchert,T & Vink, L (2010)Marketing: modellen en berekeningen Amsterdam: Pearson Education Benelux BV p Borchert,T & Vink, L (2010)Marketing: modellen en berekeningen Amsterdam: Pearson Education Benelux BV p Borchert,T & Vink, L (2010)Marketing: modellen en berekeningen Amsterdam: Pearson Education Benelux BV p

27 De SWOT-analyse wordt één keer aan het einde van het onderzoek gemaakt. Hiermee wordt in kaart gebracht wat de mogelijkheden zijn, waarin de organisatie kan groeien en wat de bedreiging en zijn op basis waarvan eventuele maatregelen genomen kunnen worden. Deze analyse levert een zinvolle bijdrage aan het onderzoek door te achterhalen of de boodschap die De Meerse overbrengt aan jongvolwassenen aanspoort tot schouwburgbezoek. Het opstellen van een SWOT-analyse start met de gewenste eindsituatie of doelstellingen 54. Vervolgens worden de concurrenten vergeleken met De Meerse in het kader van de externe analyse. Ook worden de resultaten van de kwalitatieve interviews geanalyseerd en verwerkt in de SWOTanalyse. De sterke en de zwakke kant van de SWOT heeft betrekking op de schouwburg. De sterke en zwakke punten zijn onder andere het verzenden van informatie (intern). De kansen en bedreigingen zijn invloeden van buitenaf waar de organisatie geen directie invloed op heeft (extern) datum: datum: Borchert,T & Vink, L (2010)Marketing: modellen en berekeningen Amsterdam: Pearson Education Benelux BV p

28 3.7. Hoofddorp Feiten en Cijfers Hoofddorp; Hoe ziet de doelgroep jongvolwassenen eruit? (Gemeente Haarlemmermeer) De Meerse richt zich niet alleen op bezoekers uit Hoofddorp. De Meerse verwacht dat ook omwonenden de schouwburg en het theater bezoeken. Dit onderzoek richt zich echter specifiek op Hoofddorp omdat daarmee de doelgroep voor dit onderzoek is gesegmenteerd en afgebakend. Hoofddorp is een stad gelegen in Noord-Holland in de gemeente Haarlemmermeer. In totaal telt deze stad inwoners. De gemeente Haarlemmermeer telt in totaal inwoners (inclusief. Hoofddorp). Voor dit onderzoek is onderzocht hoeveel van deze inwoners vallen binnen de doelgroep: hoogopgeleid en jongvolwassen. In onderstaande tabel is te zien dat van de inwoners van de gemeente Haarlemmermeer tussen de 25 en 35 jaar oud zijn. 25,4 % hiervan is bovendien hoogopgeleid. Slechts 2,9 % van de hoogopgeleiden jongvolwassenen is werkloos. Deze cijfers en statistieken komen van het CBS Totale bevolking Haarlemmermeer 58 Bevolking Haarlemmermeer: hoogopgeleide jongvolwassenen tussen 25 en 35 jaar =0,4,l&HDR=T&STB=G1,G2,G3&VW=T datum: =0,4,l&HDR=T&STB=G1,G2,G3&VW=T datum: D4=0,4,l&HDR=T&STB=G1,G2,G3&VW=T datum: