Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: P.I. School Hondsberg Soort voorziening: Speciaal onderwijs Datum bezoek: 02 oktober 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: drs. J. Schuitert M&O-groep, s-hertogenbosch Oktober 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen voor wat betreft het onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding In het kader van passend onderwijs worden nieuwe samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs gevormd. Die samenwerkingsverbanden krijgen als taak om de lichtere en zwaardere ondersteuning binnen het samenwerkingsverband op een zodanige wijze te organiseren dat er sprake is van een dekkend netwerk. De samenwerkingsverbanden brengen daarvoor de ondersteuningsprofielen van de reguliere scholen in beeld. Echter ook de onderwijs ondersteuningsarrangementen (ooa s) die door speciale voorzieningen worden aangeboden spelen een belangrijke rol in het dekkende netwerk. Het gaat daarbij om het (voortgezet) speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs. Vanuit het samenwerkingsverband gezien zijn de genoemde scholen leveranciers van onderwijs ondersteuningsarrangementen. Om te beoordelen of het samenwerkingsverband een dekkend netwerk heeft, moet zij weten welke ooa s binnen het gebied beschikbaar zijn en welke ontbreken. Als duidelijk is welke ooa s ontbreken staat het samenwerkingsverband voor een beleidskeuze: Leerlingen naar een voorziening buiten het samenwerkingsverband sturen dat wel zo n ooa beschikbaar heeft (nadeel: reisafstand en afrekenen via grensverkeer). Gekoppeld aan een reguliere school of een bestaande speciale school een nieuw ooa inrichten (voordeel: thuisnabij; nadeel: kwaliteitsvraagstuk). De opbrengsten van de audits in de reguliere scholen en de speciale voorzieningen bieden de basis voor beleidsbeslissingen van de samenwerkingsverbanden. Uw school 1 is een speciale voorziening en als zodanig aanbieder van ooa s voor een smallere of bredere doelgroep. Om uw school als aanbieder van ooa s te karakteriseren maken we onderscheid tussen een zogenaamde doelgroepenschool en een integratieve school. De doelgroepenschool richt zich op een specifieke doelgroep zoals leerlingen met een lichamelijk beperking, een verstandelijke beperking, langdurig zieken etc.. Veel speciale scholen zullen doelgroepenschool zijn en er in de toekomst regelmatig ook voor kiezen om doelgroepenschool te blijven. Onder passend onderwijs blijft deze keuze mogelijk. Er zullen echter ook speciale scholen zijn die meer vraaggestuurd willen gaan werken. Zij worden wat we noemen een integratieve school. Deze school is vraaggestuurd. De voorzieningen op de 5 velden worden ook vraaggericht ingezet. Er zijn meerdere specialismen binnen deze school beschikbaar en de school is in staat om haar voorzieningen als het ware om de reguliere voorzieningen heen te brengen. De audit bij speciale voorzieningen is gericht op het geven van een beschrijving van het huidige arrangement en een indicatie van mogelijkheden voor verbreding of verdieping van dat arrangement. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijszorg. 2

4 Net als bij het regulier onderwijs laat het arrangement zich beschrijven op de 5 velden en is het onderwijsconcept als onderlegger voor deze velden van groot belang. Het gaat om de volgende vijf velden: 1. De hoeveelheid aandacht/handen in de groep 2. Speciale onderwijsmaterialen 3. De ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezig houden Bij het onderwijsconcept gaat het om de wijze waarop het onderwijs is ingericht voor het omgaan met diversiteit. Informatie over de vijf velden en het onderwijsconcept is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek: het gesprek is gevoerd met mw. Elly Moonen (directeur), dhr. Jack Tilburgs (adjunct directeur); half gestructureerde observaties in de groepen C2 (zml), A1 (autiklas) en D3 (leerklas), met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een gedeelte van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Kenmerkend voor P.I. School Hondsberg te Oisterwijk is de sterke verbinding met observatiecentrum De Hondsberg. Hier kunnen kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar terecht met een verstandelijke beperking (of met een vermoeden daarvan) en kinderen en jongeren met mogelijke gedrags- of psychiatrische problematiek. De Hondsberg biedt observatie en kortdurende behandeling vanuit de kliniek, het Dagcentrum Vroegtijdige Interventie. Van daaruit kunnen kinderen in een pleeg- observatiegezin worden geplaatst. In het geval van opname bezoeken deze kinderen de school die op hetzelfde terrein is gelegen. De school spreekt dan van interne leerlingen. De SOafdeling van de school heeft voor deze kinderen 66 residentiële cluster 4 plaatsen. Daarnaast bezoeken 16 externe cluster 4 leerlingen de SO-afdeling. Er zijn ook 6 ZML cluster 3 leerlingen, waardoor het totale leerlingenaantal voor de SO-afdeling 88 is (teldatum ). De Hondsberg heeft een landelijke functie en ook de externe leerlingen komen uit een brede regio, zoals uit Tilburg, Eindhoven, s-hertogenbosch en Helmond. Hierdoor is de school lastig te plaatsen in de structuur van samenwerkingsverbanden volgens Passend Onderwijs. Een ander belangrijk kenmerk van P.I. School Hondsberg is de zeer hoge doorstroom van leerlingen, omdat de opnametijd voor de interne leerlingen maximaal 9 maanden bedraagt. Dit betekent in de praktijk dat er voortdurend leerlingen in- en uitstromen, met gevolgen voor de groepssamenstelling en groepsdynamiek. In het kader van bezuinigingen wordt er zelfs over gesproken om de opnametijd terug te brengen tot maximaal 6 maanden. De externe leerlingen verblijven doorgaans langer op de school. Er zijn 9 groepen. De groepsgrootte ligt gemiddeld op leerlingen. Er zijn twee autiklassen met 10 leerlingen en twee Onderwijs Met Zorg groepen met 8 leerlingen. Elke groep heeft de beschikking over een leerkracht en meestal een klassenassistent en/of stagiaire. In de komende jaren zullen door bezuinigingen de voorzieningen op P.I. School Hondsberg teruggelopen. Dit geldt vooral op het terrein van menskracht zoals management en onderwijs ondersteunend personeel waaronder logopedie. De noodzakelijke gespecialiseerde expertise kan de school nog wel betrekken bij het observatiecentrum De Hondsberg. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Verschillen tussen leerlingen kunnen er in velerlei opzicht zijn. In het kader van de audit zoomen wij in op de volgende verschillen: Verschillen m.b.t. het niveau van leren en de spreiding daarin; Verschillen m.b.t. onderwijsbehoeften op gedrag; Verschillen m.b.t leerstijlen; Verschillen door aanwezige beperkingen en/of stoornissen; Verschillen m.b.t. secundaire kenmerken als culturele en sociaaleconomische achtergronden bij leerlingen en ouders. 4

6 De leerlingen die P.I. School Hondsberg bezoeken komen doorgaans op hun top van onvermogen binnen. Kenmerken daarvan zijn bijvoorbeeld een beschadigd (zelf)vertrouwen, faalangst en een laag zelfbeeld dat leerlingen heel verschillend kunnen uiten. Dit beïnvloedt het leren ook. De opbrengstcijfers van het onderwijs zijn moeilijk te genereren omdat de leerlingen zo kort op school zijn. Het leerniveau van de doelgroep is laag, namelijk IQ >35 tot IQ < Om een indruk te geven van de spreiding van de leerniveaus geven we hier de uitstroom van de VSO-afdeling weer: van VMBO-LWOO tot Praktijkonderwijs en (arbeidsgerichte) dagbesteding. Hiermee is de leerlingenpopulatie op het gebied van leren heterogeen te noemen. De speciale behoeften rond gedrag is één van de componenten voor plaatsing, maar ook komen psychische stoornissen, angststoornissen, eetproblemen, automutilatie, hechtingsproblematiek en stoornissen in het autisme spectrum voor. Over het algemeen komen de leerlingen binnen met de centrale vraag: Wat is er aan de hand, onder welke voorwaarden kan het kind zich goed ontwikkelen en kunnen we daar al een begin mee maken?. Daarmee ligt er dus een observatie taak, een diagnostische taak en wordt de exploratieve behandeling gestart. De benadering van de leerkrachten is gericht op begrenzing van gedrag, op het stimuleren tot activiteit en op het inzicht verschaffen in sociale interacties. Het schoolteam brengt structuur aan in dagschema en opdrachten. Men gebruikt daarvoor onder andere de TEACCH methode (TEACCH = Treatment and Education of Autistic and related Communication handicapped Children). Ook de leerlingen zonder een stoornis in het autisme spectrum hebben baat bij deze wijze van structurering. De leerstijlen van de leerlingen zijn heel divers. Soms hebben ze een bepaalde leerstrategie aangenomen en de leerkrachten moeten daarop aansluiten. Het schoolteam onderkent over het algemeen snel de leer- en werkstijl van de leerlingen en speelt daarop in. Dit geschiedt niet op basis van een onderliggend theoretisch model. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is relatief heterogeen met ongeveer 10% allochtonen. De sociaal economische status van de gezinnen is vaak van een lager sociaal niveau. Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? P.I. School Hondsberg werkt met verschillende groepen, zoals zml-groepen, autiklassen en zogenaamde leerklassen. Op basis van het dossier van de school van herkomst wordt het kerndocument opgesteld. De CvB (commissie voor de Begeleiding) interpreteert dit document op bepaalt in welke groep de leerling wordt geplaatst voor een proefperiode van 4 weken. De criteria voor de groepsindeling zijn globaal gezien de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van de leerling. Gedurende deze 4 weken observeert de groepsleerkracht de leerling en vult vervolgens een observatielijst in voor de CvB. Men bepaalt dan het ontwikkelingsperspectief, de sociaal-emotionele ontwikkeling en het verwachte leerrendement. In nauwe samenwerking wordt dit kerndocument afgestemd op het zorgplan van observatiecentrum De Hondsberg (onderzoek, behandeling, functioneren in de woongroep). Het schoolteam heeft enige tijd nodig om de leerling weer op de rails te krijgen. Men steekt vaak in op een lager didactisch leerniveau om succeservaringen op te bouwen. 5

7 Overigens heeft de schoolleiding de opvatting dat door goed onderwijs het gedrag ook positief kan worden beïnvloed en dat is een trendbreuk met de huiskamersfeer in het verleden. Recent is men gestart met groepsdoorbrekende niveaugroepen voor rekenen en taal. De bedoeling is dat middels het directe instructiemodel de instructie voor elke leerling op zijn niveau is. De verwerking geschiedt met ondersteuning van de klassenassistenten. Soms werken VSO-leerlingen met jongere SO leerlingen (maatjes werken). De ondersteuning geschiedt op drie niveaus: het basisarrangement, het verdiepte arrangement en het intensieve arrangement (HGW). Diverse leerlijnen, zoals de CED-leerlijnen zijn leidend en deze worden gekoppeld aan de uitstroomprofielen. Hierdoor is het aanbod onafhankelijk van een bepaalde standaard lesmethode en dat sluit het beste aan bij de scholen van herkomst die allemaal met andere methoden werken. De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep; met groepsaandacht in homogene subgroepen; met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak; En dus niet of nauwelijks: met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep. De ervaring heeft geleerd dat leerlingen er niet goed op reageren als ze uit de groep worden gehaald voor extra ondersteuning. Het schoolteam werkt met een systeem voor interne en externe time-out. Er is achtervang geregeld voor de leerkrachten. Men gebruikt daarbij PAD (Programma Alternatieve Denkstrategieën) en Leefstijl om het pedagogisch klimaat te beïnvloeden. Groepsvorming is overigens lastig te realiseren gezien de grote doorstroom van leerlingen. Er is een protocol voor medische handelingen, zoals het toedienen van medicatie. De leerkrachten moeten daarvoor zijn opgeleid en ouders moeten toestemming geven. Bij de aanname van leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: Volgorde 1. De speciale behoefte van de leerling. van 2. De limitering van aantallen leerlingen met LGF per groep. afweging 3. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. 4. De vraag van de ouders. In de volgende tabel staat een weergave van het onderwijsconcept op P.I. School Hondsberg. Per regel is een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. 6

8 In het algemeen wordt het onderwijs op P.I. School Hondsberg als volgt gekenmerkt: Onderwijsconcept Overdragen van kennis Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie samen met leerlingen Toelichting: Over het algemeen is er in de SO-afdeling sprake van kennisoverdracht, als leerlingen ouder zijn (VSO) is er meer ruimte voor zelf ontdekken. De school daagt de leerlingen uit om het geleerde toe te passen in de praktijk, zoals bijvoorbeeld het gebruik van de gevoelsthermometer. Het individueel leren en het werken in (homogene) subgroepen is het meest herkenbaar. De leerkracht stuurt voornamelijk het leren, werkt met gestructureerde opdrachten en beoordeelt de vorderingen. Leerlingen worden wel sterk betrokken bij het proces (emotionele ontwikkeling). De beginsituatie bepaalt de leerweg (kerndocument) en zo worden ook de prestaties per leerling gewaardeerd. Cito wordt gebruikt als referentie en niveaubepaling. De groei van de leerling wordt gevolgd door de vaardigheidsscores. De evaluatie van het onderwijs is gebaseerd op de leervorderingen van de individuele leerlingen. Groepsoverzichten zijn niet te maken gezien de grote doorstroom. In de school is een leerlingenraad die invloed heeft op schoolse zaken. Een voorbeeld: een klok op het speelplein, zodat leerlingen kunnen zien hoelang ze nog kunnen spelen. Periodiek is er een tevredenheidsonderzoek. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning: Zoals gezegd is observatie, onderzoek en diagnose kenmerkend voor De Hondsberg. Het team van observatiecentrum De Hondsberg voert de regie over de interne leerlingen in samenwerking met de groepsleerkracht van de school. Verschillende disciplines kunnen betrokken zijn, zoals speltherapie, spelbegeleiding, logopedie, PMT (psychomotorische therapie), SI (sensorische integratie), orthopedagoog, kindpsychiater en arts. In het zorgplan wordt het onderzoek en behandeling beschreven. Dit plan wordt afgestemd met het kerndocument van de school. De CvB en de orthopedagoog van de P.I. School Hondsberg voert de regie over de externe leerlingen in samenwerking met de polikliniek van De Hondsberg. 7

9 Na ongeveer drie à vier maanden liggen de onderzoeksgegevens op tafel en wordt er een start gemaakt met de exploratieve behandeling. Hierbij wordt er getoetst of het kind daadwerkelijk kan renderen van de aangereikte handvatten. De opnameperiode wordt afgesloten met een eindverslag voor de school van herkomst, dan wel voor de nieuwe school. Zowel observatiecentrum De Hondsberg als de P.I. School Hondsberg maken een eigen eindverslag met gerichte en uitgeprobeerde handelingsadviezen. Uit onderzoek blijkt overigens dat in 80% van de gevallen er sprake is van een duurzame voortzetting van de gegeven handelingsadviezen. De groepsleerkrachten registreren de vorderingen van de leerlingen naar aanleiding van het kerndocument. De gespecialiseerde LC-leerkracht ondersteunt en begeleidt de groepsleerkrachten op de werkvloer ten aanzien van klassenmanagement, inrichting leerlijnen, lesrooster, methodegebruik en didactische programma s. De taken van de interne begeleiding: De taken van de intern begeleider onderscheidt zich sterk van de taken die IB-ers doorgaans op scholen hebben. De intern begeleider op P.I. School Hondsberg is de functionaris die de gehele procesgang van het dossier van de leerling begeleidt van aanmelding tot en met de uitstroom. Gedurende de opnametijd onderhoudt zij de contacten met het observatiecentrum De Hondsberg. Zij onderhoudt voor de uitstroom en plaatsing ook de contacten met de ontvangende school, in afstemming en overleg met SMW en de ouders. Vaak betreft de plaatsing na uitstroom een andere school dan de school van herkomst. De intern begeleider verzorgt daarbij ook de overdracht. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling: De school gebruikt LVS-2000 van DataCare en dat levert de nodige technische problemen op. Men overweegt nu een overstap naar ParnasSys of de webbased versie van Datacare. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen: In de onderwijsvergaderingen komen onderwijsinhoudelijke thema s aan de orde, zoals lesmethoden, toetsen, de overgang van HP naar OPP, het vormgeven van HGW met de drie niveaus van onderwijsarrangementen, te weten basisarrangement, verdiept arrangement, intensief arrangement en dergelijke. Daarnaast zijn er clustervergaderingen voor collegiale consultatie, clusterplanontwikkeling, verbetertrajecten en didactische programma s. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid: Ouders worden betrokken bij de samenstelling van het kerndocument en alle evaluaties. Door de vaak grote afstand (letterlijk en figuurlijk) is de betrokkenheid soms lastig te realiseren. 8

10 Welke resultaten behaalt de school met haar aanpak? Om hiervan een indruk te krijgen, zijn in- en uitstroomcijfers opgevraagd. Aantal en herkomst van leerlingen die tussen en nieuw zijn ingeschreven: Instroom SO Vanuit huis 1 Kinderdagcentrum 4 Regulier onderwijs met AB Regulier onderwijs zonder AB 3 Verhuizing Speciaal basisonderwijs 17 SO cluster 1 SO cluster 2 2 SO cluster 3 14 SO cluster 4 8 Niveau bij instroom: Afdeling Gemiddeld IQ Spreiding IQ Cito niveau op dl. Of CITO-eindscore 2 Spreiding Cito op dl. Of CITO-eindscore SO 35 85/ Aantal en uitstroom van leerlingen die tussen en zijn uitgeschreven: Uitstroom SO Terugplaatsingen bao Speciaal basisonderwijs 9 Praktijkonderwijs VMBO met LWOO VMBO bl VMBO kl VMBO gl VMBO tl HAVO-VWO-Gym SO ander cluster 32 VSO cl. 1 VSO cl. 2 VSO cl. 3 VSO cl. 4 Dagcentrum 1 Geen onderwijs 4 2 Bedoeld wordt de eindscore van CITO in groep 8. 9

11 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van onderwijs ondersteuningsvoorzieningen. Speciale scholen (ook het sbo en opdc s) kunnen op deze velden uitgebreidere arrangementen bieden. Vergeleken met het reguliere onderwijs biedt het (voortgezet) speciaal onderwijs in zijn algemeenheid: 1. Meer aandacht per individuele leerling; 2. Meer (tijd om) aangepast onderwijsmateriaal (te maken); 3. Een aangepaste fysieke ruimte; 4. Specifieke expertise; 5. Zorg van andere instanties, verweven in het onderwijs. Voor alle typen speciaal onderwijs gelden de kenmerken 1, 2 en 4. In sommige typen speciaal onderwijs zien we bovendien de kenmerken 3 en/of 5. Een verschil tussen sbo en (v)so op de vijf velden is, dat het speciaal onderwijs een intensiever en meer verdiept aanbod heeft: nog meer tijd per leerling, meer specifieke op een bepaald type leerling toegesneden materialen, verder aangepaste fysieke ruimten, diepte-expertise op bepaalde terreinen en vaker geïntegreerde samenwerking met externe partners. Tussen de typen speciaal onderwijs kunnen er flinke verschillen zijn. Een groot verschil zal er zijn m.b.t. het veld expertise. Zowel de teamexpertise als de individuele expertise zal vaak toegesneden zijn op de beperkingen of stoornissen waarvoor de school altijd bedoeld was. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ), die beschikbaar is bij het lesgeven in de klas. Functionaris(sen) Te gebruiken afkortingen voor functionarissen: (Lkr. = leerkracht, Vlkr. = vakleerkracht, KA = klassenassistente, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger, LIO = leerkracht in opleiding, ST = stagiaire, TA = technisch assistent) Groep/Afdeling/School Functionaris(sen) Aantal uren per week 3 Gehele school SO + VSO Lkr (23) 651 Vlkr (1) 21 KA (15) 279,75 Leraarondersteuner (3) 59,5 RT (1) 15,75 LIO (1) 10,5 ST (21) 304,5 3 Het gaat hier om het aantal effectieve uren met leerlingen (lestijd). 10

12 Leerkracht leerling ratio over de hele school gerekend (gemiddelde groepsgrootte): SO: leerlingen Opmerking: Er zijn 2 autiklassen met elk 10 leerlingen in de SO-afdeling. Daarnaast zijn er 2 Onderwijs Met Zorg groepen met elk 8 leerlingen. Aanbod aan revalidatie en therapie onder schooltijd Vanuit observatiecentrum De Hondsberg: Logopedie, SI, Spelbegeleiding, Speltherapie, PMT, SOVA Ondersteuning door eigen medewerkers van de school in direct contact met de leerling(en) buiten de klas: IB, op deze manier : Belast met in- en uitstroom van leerlingen incl overdracht, en incidenteel SVIB Logopedist, op deze manier : vanuit eigen praktijk werkend in school Gedragswetenschappers, op deze manier 1FTE, observeren, adviseren en kerndocumenten maken Vakleerkrachten, op deze manier : lichamelijke opvoeding Klassenassistenten, op deze manier : ondersteuning van de leraar in het SO Lerarenondersteuner, op deze manier : ter ondersteuning in de praktijk VSO Gebruik van handen van: Vrijwilligers, op deze manier :ondersteuning bibliotheek/orthotheek, leeshulp en leerbegeleiding Medeleerlingen, op deze manier : VSO-leerlingen leesmaatjes in SO, interne oefenstage in de school Externen bekostigd uit PGB of anderszins, op deze manier: Cello in de klas Handen op schoolniveau beschikbaar voor ondersteuning van professionals en ouders Schoolarts, op deze manier : periodiek onderzoek Maatschappelijk werk, op deze manier : 2 dagen per week. Begeleiden van ouders, ondersteuning/coaching van leraren in het gesprek met ouders en het opzetten van een netwerk rondom de leerling Veld 2: de onderwijsmaterialen P.I. School Hondsberg heeft het volgende beschikbaar: Het gaat hier alleen om heel specifieke op leerlingen met speciale onderwijsbehoeften toegesneden materialen (materialen die niet op nagenoeg iedere school aanwezig zijn)! Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale didactische kenmerken remediërende methodes, nl. Maatwerk / Zuidvallei gericht op zelfredzaamheid, nl. Promotie met een lager tempo, veel herhalen, nl. Taaltrapeze / Estafette 11

13 Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken Onderwijsmaterialen ondersteunend bij: methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. SCOLL / PAD begrenzing van het gedrag, nl. Weerbaarheidstraining medewerkers het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. Beloningssysteem begrip voor sociale interactie (met de volwassenen en de leeftijdsgenoten in de eigen omgeving), nl. PAD en een hulpmap voor autisten Aanpassingsvermogen aan kindspecifieke fysieke belemmeringen (in aanvulling op de didactische materialen) Aanwezige materialen (zoals zitballen, sissel -kussens voor hyperactieve kinderen, fysiotherapeutische materialen voor revaliderende kinderen, basis verpleegmaterialen voor langdurig zieke kinderen, MRT-materialen 4 aangepast schrijfmateriaal, aangepast meubilair) - Prikkelreducering door hoofdtelefoon - Aangepast meubilair voor leerlingen van Mytylschool - Wiebelkussens - Verzwaringsvesten - Pennengrip pennen Opmerking: De school heeft een zeer uitgebreide en goed ingerichte orthotheek. Alle materialen zijn met barcodes geordend op vakgebied, leerlijn en niveau. Veld 3: de ruimtelijke omgeving In de school zijn de volgende ruimtes beschikbaar / is voldaan aan de volgende ruimtelijke eisen: Voor speciale bewegingsbehoeften Rolstoeltoegankelijk Invalidentoilet Time-out ruimte: aanwezig Extra grootte van de lokalen, gangen en speel/gymruimten Een speelplein met extra kwaliteit Opmerkingen: meerdere speelvelden Voor verzorging en therapie Ruimte speltherapie: aanwezig Rustruimte Voor speciale leerbehoeften Handenarbeidlokaal/atelier Speel-/gymlokaal Keuken (voor leerlingen) Dierenverblijf Zwembad 4 MRT=motorische remedial teaching 12

14 VSO: ruimtes voor arbeidsvoorbereiding en training Grootkeuken Ruimte zorg en welzijn Technieklokaal. Welke technieklokalen: hout en algemene techniek Ruimte detailhandel. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. P.I. School Hondsberg heeft teamexpertise op het gebied van: Kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijsondersteuning (handelingsgericht werken, werken met leerlijnen, onderwijsconcepten gebaseerd op onderwijsbehoeften van leerlingen zoals coöperatief leren) Competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijsondersteuning voor hun kind Een teamaanpak op gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk) Toelichting: De kennis over onderwijsondersteuning is groeiend en in ontwikkeling. Er is een teamaanpak op gedrag door middel van het kleurenschema, weerbaarheidstraining, PAD en Leefstijl. Nog niet (volledig) aanwezige kennis is: Kennis over onderwijsondersteuningsvoorzieningen rond de school en in de regio. Toelichting: De blik is door de landelijke functie niet echt gericht op de regio. Binnen het Koraal-netwerk zijn alle voorzieningen aanwezig. Alle leerkrachten zijn verplicht een interne opleiding van negen modulen te volgen, verzorgd door Fontys/Saltho. Dit betreft een op maat gemaakte geaccrediteerde OSOopleiding. Specifieke teamexpertise is aanwezig op het gebied van stoornissen in het autisme spectrum, een professionele basishouding ten aanzien van gedragsproblemen, goede observatiekwaliteiten en het op maat maken van de leerstof uit de lesmethoden voor de leerling. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. Buitenschools is er veel expertise verkrijgbaar via observatiecentrum De Hondsberg, Kompaan, Prisma en Cello. 13

15 De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee nee Visuele beperkingen nee nee Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen ja ja Verstandelijke beperkingen (Koraal-groep) nee ja Motorische beperkingen (via Mytylschool Tilburg) nee nee Beperkingen door chronische ziektes ja ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ja ja ADHD en ADD ja ja Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen ja ja Gedragsproblemen ja nee Dyslexie nee nee Onderwijsachterstanden andere culturen Toelichting: Binnen de CvB en bij de gedragswetenschapper is er veel expertise aanwezig met betrekking tot veel orthobeelden. De CvB bestaat uit de adjunct directeur, SMW, IB en de orthopedagoog. Op afroep zijn de schoolarts, logopedist en behandelcoördinator van De Hondsberg beschikbaar. Veld 5: de samenwerking met andere instanties nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Psychiatrische instelling Gemeente: ketenzorg Observatiekliniek De Hondsberg Toelichting: Professionals van instellingen die in de school werken: - Groepsbegeleiders De Hondsberg - Medewerkers Cello - Logopediste Verbinding met ZAT en/of CJG: Op afroep aansluiten bij ZAT 14

16 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen voor wat betreft het onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlingengestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 5. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling, voor wat betreft zijn of haar prestaties, zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Binnen de speciale voorzieningen kunnen de beide uitersten voorkomen. Het accent zal er echter op de individuele leerlijnen liggen. Voor de voorziening is het een uitdaging om een goed pedagogisch klimaat te creëren en tegelijkertijd voor alle leerlingen de lat voldoende hoog te leggen. Alle scholen, en dus ook speciale voorzieningen, hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van leercompetenties, leerstijlen, gedragscompetenties, gedragsstijlen, culturele achtergronden en gezinsachtergronden. Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. 5 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 15

17 Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen in groepsplannen; het werken in niveaugroepen, zelfstandig werken en coöperatief leren; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van P.I. School Hondsberg weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: de school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen; de school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden; de leerlingenpopulatie van de school steeds meer divers wordt. Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. P.I. School Hondsberg Toelichting: De school werkte in het verleden met minder standaard lesmethoden, deels omdat die niet voorhanden waren voor de doelgroep en deels omdat het onderwijs volledig individueel gericht was. 16

18 Hierdoor miste het schoolteam het overzicht en was het lastig een doorgaande lijn te realiseren. De school maakt nu meer gebruik van methoden en de CED-leerlijnen als onderlegger. Recent is men gestart met het werken in groepsdoorbrekende (homogene) niveaugroepen, samengesteld op leerniveau. Nog steeds moeten de leerkrachten veel aanpassingen doorvoeren voor de leerlingen, maar er is nu meer overzicht. In bovenstaande grafiek heeft de school dus een verschuiving doorgemaakt van rechtsonder naar meer de middenpositie. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden van uw school voor wat betreft het schoolconcept: De CvB heeft veel ervaring in het bepalen van de ondersteuningsbehoeften van leerlingen die zich op het snijvlak van cluster 3 en cluster 4 bevinden. Deze ervaring zou P.I. School Hondsberg in kunnen brengen in het SWV om de huidige afstand tussen beide clusters te verkleinen, ten gunste van meer gevarieerde clusteroverstijgende ondersteuningsarrangementen in de regio. De school kan de positie van de leerling versterken ten aanzien van het eigen leerproces. Dit zal naar verwachting een bijdrage kunnen leveren aan de door de school beoogde zelfredzaamheid. De school kan dit realiseren door: o Het invoeren van coöperatieve werkvormen en tutorleren. Hierdoor worden leerlingen meer betrokken bij het leerproces en dragen ze verantwoordelijkheid voor het goede verloop daarvan. Bovendien hebben de coöperatieve werkvormen bewezen een goede bijdrage te leveren aan de opbrengsten van de school. o Het ontwikkelen van een leerlijn planning en studievaardigheden. Leerlingen kunnen systematisch worden begeleid in het leren plannen van werktaken. Hierdoor wordt de zelfsturing vergroot en daarmee de zelfredzaamheid van de leerling. o Het inbouwen van keuzemogelijkheden. Wanneer leerlingen wordt geleerd om te kiezen met inzicht in de consequenties daarvan, wordt de leerling minder kwetsbaar en kan zichzelf beter redden. Grenzen van uw school voor wat betreft het schoolconcept: De school wordt geconfronteerd met een groot verloop van leerlingen. Dit kan tot onrust leiden in de groepen en het steeds weer bevechten van hiërarchie. Dit gegeven kan strijdig zijn met het streven naar veiligheid voor de leerlingen. De leerkrachten weten doorgaans goed met deze situatie om te gaan. Een mogelijke oplossing is wellicht de keuze voor een groeperingsvorm waarin de mate van wisseling/doorstroom als criterium mee wordt gewogen bij de groepsindeling door bijvoorbeeld kleine(re) groepen te maken waar veel wisseling is (crisis, observatie). Daarnaast kunnen grotere groepen worden samengesteld met een meer stabiele samenstelling. 17

19 Resultaten teamgesprek: Er is een teamgesprek gevoerd aan de hand van stellingen. Deze zijn bewust ambigu geformuleerd om de discussie op te roepen. Collega s hebben op persoonlijke titel hun mening gegeven en deze uitlatingen hoeven niet automatisch overeen te stemmen met het schoolbeleid. In het volgende overzicht is de weging van de argumenten op basis van consensus door de aanwezige collega s weergegeven. Rangorde Sterk argument of belangrijk Zwak argument of minder belangrijk Team P.I. School Hondsberg 11. Voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften hoeft de lat voor basisvaardigheden niet lager gelegd te worden. 2. Thuisnabijheid weegt zwaarder dan een therapeutisch aanbod voor leerlingen. 5. Alle leerlingen, dus ook leerlingen met speciale onderwijsbehoeften, hebben recht op regulier onderwijs. 1. Door als samenwerkingsverband de ondersteuning van leerlingen meer in eigen hand te nemen, voorkom je bureaucratie. 12. Leerlingen die veel aanpassingen nodig hebben, passen niet binnen een reguliere school. 7. De deskundigen uit het speciaal onderwijs moeten zich in het bijzonder bekommeren om de ouders van de leerling met speciale onderwijsbehoeften. 4. Leerlingen met speciale onderwijsbehoeften hebben baat bij een gestructureerde, (methodegestuurde) aanpak. 10. Een heterogene leeromgeving met reguliere leerlingen en leerlingen met speciale onderwijsbehoeften is voor iedereen een rijkere onderwijsomgeving. 8. De belangrijkste taak van deskundigen uit het speciaal onderwijs is om expertise over te brengen middels adviesgesprekken met leerkrachten. 9. Het is niet nodig om een gedeelte van de week op een school voor speciaal onderwijs te werken om de expertise van AB-ers op peil te houden. 3. Leraren kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet zijn opgeleid. 6. Het is een slechte zaak als het onderwijs leerlingen opdeelt in soorten (regulier,sbo en (v)so). Als de leerlingen volwassen zijn, moeten ze allemaal samen leven. Toelichting: Het schoolteam is er op gericht het maximale uit elke leerling te halen en daarom hoeft de lat niet lager te worden gelegd. De thuisnabijheid van speciale voorzieningen vindt men van belang, omdat de thuisbasis het belangrijkste is voor het kind. In de praktijk is het echter lastig om alle voorzieningen thuisnabij te organiseren. Er bestaat een recht op regulier onderwijs, maar daaraan zijn volgens het team wel grenzen te stellen, zoals het belang van de leerling en zijn medeleerlingen en de vraag of er wel wordt geboden wat het kind nodig heeft. Men hoopt dat de invoering van Passend Onderwijs leidt tot minder bureaucratie. Op zich is men van mening dat de reguliere scholen bereid moeten zijn om aanpassingen door te voeren. De vraag is echter in welke mate dat kan en wat je van de reguliere scholen redelijkerwijs kunt verwachten. Criteria zijn volgens het team in ieder geval de veiligheid en de doorgang van het leerproces. Het team bekommert zich om de ouders, maar men ziet dat niet als een bijzondere opdracht voor zichzelf. Een gestructureerde aanpak wordt gezien als belangrijk, maar deze hoeft niet methodegestuurd te zijn. 18

20 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden We karakteriseren het ondersteuningsprofiel van basisscholen als een profiel op de lijn van netwerkschool, via smalle en brede ondersteuningsschool naar inclusieve school. Deze lijn is gebaseerd op een verbreding van de mogelijkheden voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften, in het bijzonder voor leerlingen met beperkingen en stoornissen. Bij het speciaal (basis) onderwijs gebruiken we een andere karakterisering. Vooral het speciaal onderwijs (so), maar ook het speciaal basisonderwijs (sbo) krijgt na de invoering van passend onderwijs een andere rol. In de huidige situatie waarin de speciale scholen kunnen rekenen op een open einde financiering zijn zij weinig afhankelijk van de samenwerkingsverbanden. Integendeel, de samenwerkings-verbanden zullen het als een aanvulling ervaren dat zij leerlingen bij wie zij handelingsverlegenheid ervaren kunnen doorverwijzen naar het speciaal onderwijs. In de nieuwe situatie verandert dit: het samenwerkingsverband heeft een gesloten budget (incl. de middelen die straks rechtstreeks naar het speciaal onderwijs gaan op grond van ingeschreven leerlingen) en zal met dit budget passend onderwijs aan alle leerlingen moeten bieden. Vooral in situaties waarin er vereveningstekorten zullen zijn, zal het samenwerkingsverband de toestroom naar speciaal onderwijs gaan herijken. Het samenwerkingsverband zal nagaan of er leerlingen zijn aan wie tegen lagere kosten passend onderwijs geboden kan worden. De verwachting is dat daarbij regelmatig aan tussenvoorzieningen zal worden gedacht. Dit kunnen bv. hulpklassen zijn in reguliere scholen of binnen minder dure speciale voorzieningen als het sbo en het praktijkonderwijs. Gelet op de overgangsregeling tot 2019 valt niet te verwachten dat er veel leerlingen vanuit de huidige speciale scholen teruggeplaatst zullen worden naar minder dure voorzieningen. Wel kan verwacht worden dat er sprake zal zijn van een beperking van de instroom van met name de leerlingen met een minder complexe problematiek. Dit heeft 2 gevolgen voor de huidige scholen: het leerlingenaantal zal mogelijk omlaag gaan en de overgebleven leerlingen zullen een verdichte problematiek laten zien. Er is nog een belangrijke ontwikkeling: door het vervallen van de landelijke criteria voor het speciaal onderwijs voor cluster 3 en 4 komen de grenzen tussen clusters en de schoolsoorten daarbinnen te vervallen. Speciale scholen kunnen verschillende profielen aannemen door zich te verbreden of zich juist te (blijven) concentreren op een speciale doelgroep. Hoe dan ook, de positie van de speciale scholen verandert ingrijpend. In tegenstelling tot nu zullen de scholen veel meer in een dienende positie ten opzicht van het samenwerkingsverband komen. Op dezelfde voet verder gaan kan eigenlijk alleen als het samenwerkingsverband dat wenselijk acht. Dit roept de vraag op in welke mate de speciale scholen in staat zullen zijn om vraaggestuurd te werken. Op dit moment weten we nog niet wat samenwerkingsverbanden precies zullen vragen. Het zal mede afhangen van de visie en missie van het verband en de financiële urgenties die gevoeld zullen worden. Omdat in de toekomst het veld aan voorzieningen met leerlingen met speciale onderwijsbehoeften er heel anders uit kan zien spreken we in het vervolg niet over speciale scholen, maar speciale voorzieningen. Deze voorzieningen omvatten ook de tussenvoorzieningen in de reguliere scholen en de scholen die nu als goedkoper speciaal onderwijs omschreven worden (bv. het sbo en klassen in een opdc). We maken bij de karakterisering van de speciale scholen gebruik van de begrippen doelgroepenschool en integratieve voorziening. 19

21 De doelgroepenschool richt zich op een specifieke doelgroep zoals leerlingen met een lichamelijk beperking, een verstandelijke beperking, langdurig zieken etc. Mogelijk zullen nogal wat speciale scholen er (vooralsnog) voor kiezen om doelgroepenschool te blijven. Zij zullen zich veelal kenmerken door een smal en verdiept arrangement. Smal in de zin van een kleine en af te bakenen doelgroep (meestal op grond van kindkenmerken) en verdiept in de zin van veel specialisme in het aanbod. Kenmerkend is de aanbodgerichtheid. Onder passend onderwijs kan in afstemming met het samenwerkingsverband deze keuze gemaakt worden. Doelgroepenschool Aanbodgericht Specifieke doelgroep Betrekkelijk uniforme onderwijsbehoeften Voorkeur voor leren in homogene groepen van leerlingen met de betreffende onderwijsbehoeften Benodigde expertise voor doelgroep vraagt specialistische voorziening Er zullen echter ook speciale scholen zijn die directer ten dienste van het regulier onderwijs willen en kunnen gaan werken. Zij worden wat we noemen een integratieve voorziening. Zo n voorziening is per definitie vraaggestuurd. De 5 velden worden dan ook vraaggericht ingezet. Er zijn meerdere specialismen binnen deze school beschikbaar en de school is in staat om haar voorzieningen als het ware om de reguliere voorzieningen heen te brengen. Integratieve school Vraaggestuurd Voorzieningen in aanvulling op mogelijkheden reguliere scholen Voorzieningen om de reguliere scholen heen Geen ordening op basis van medische en/of psychologische kenmerken, maar op basis van onderwijsbehoeften Voorkeur voor leren in heterogene groepen (verschillende onderwijsbehoeften) Inzet van de expertise heeft meerwaarde voor leerlingen die de behoefte niet zo specifiek hebben Op dit moment wordt het vormen van een integratieve speciale voorziening belemmerd door wet- en regelgeving (bv. de criteria voor de schoolsoorten). Bij invoering van passend onderwijs kunnen samenwerkingsverbanden (incl. speciale scholen) zelf bepalen welke arrangementen bij welke voorziening worden aangeboden. 20

22 De school in haar netwerk: De schoolleiding van P.I. School Hondsberg heeft de intentie om de aanwezige expertise (meer) in te zetten in het SWV. Men voert twee voorbeelden aan van het meer integratief vormgeven van ondersteuningsarrangementen in de regio: 1) Pilot met SBO: Drie medewerkers van de school hebben een Mastersonderzoek uitgevoerd naar de begeleidingsmogelijkheden van twee leerlingen op een SBO. De mogelijke werkwijzen komen kort neer op het volgende: observatie vanuit de P.I. School Hondsberg op locatie gevolgd door een handelingsadvies, observatie mede met de polikliniek De Hondsberg gevolgd door advies, een kort durende opvang op de P.I. School Hondsberg gevolgd door advies. Het resultaat van de pilot is dat beide SBO-leerlingen hun schoolloopbaan op het SBO konden vervolgen, zonder verwijzing naar een SO-voorziening. 2) Pilot interne leerlingen: Samen met observatiecentrum De Hondsberg heeft de school de pilot Onderwijs Met Zorg gestart. Het gaat hier om leerlingen die in de zorggroepen worden geplaatst, maar in verband met hun disfunctioneren niet naar de school kunnen. In feite zijn het thuiszitters. In de pilot werkt men met een leerbaarheidsmodel in drie fasen om deze kinderen uiteindelijk naar school te krijgen. Er zijn nu twee groepen binnen de school, elk met 8 leerlingen begeleid door een leerkracht van de school en een groepsbegeleider van de Hondsberg. Het idee van de schoolleiding is nu om deze werkwijze wellicht te verbreden richting de thuiszitters in het SWV. 21

23 4. Tot slot Over het geheel genomen is P.I. School Hondsberg te karakteriseren als een doelgroepenschool. De doelgroep is op zich beperkt: een cluster 4 school met een verbrede toelating voor cluster 3. Daarbinnen bestaat relatief veel diversiteit. Het is een zelfstandig opererende school, met ambitie zich meer te ontwikkelen richting het integratief vormgeven van ondersteuningsarrangementen in de regio. Het SWV moet vroegtijdig de school kunnen vinden voor inzet van de expertise om het doormodderen van scholen te voorkomen. Scholen hoeven problemen niet zelf en alleen op te lossen, aldus de schoolleiding. Geschetst op een continuüm tussen doelgroepenschool en integratieve school kan de positie van P.I. School Hondsberg als volgt geschetst worden: Doelgroepenschool X Integratieve school Gekenmerkt naar prototypes voor ondersteuningsprofielen in het regulier onderwijs is P.I. School Hondsberg het best te typeren als volgt: Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties P.I. School Hondsberg toont zich een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Jeroen Schuitert 22

24 Bijlage: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk 6 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er is speciale onderwijszorg door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). 3. Ruimtelijke omgeving Aan de tafel van de zorgleerlingen wordt één-op-één begeleiding gegeven. Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samen werking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 6 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lk voor leerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan. 23