Status: Definitief Versie: 27 april Nota Klimaatbeleid

Transcriptie

1 Status: Definitief Versie: 27 april 2009 Nota Klimaatbeleid

2 A. Inleiding...3 A.1 Waarom klimaatbeleid?... 3 A.2 Waar richt ons klimaatbeleid zich op?... 3 B. Met welke afspraken en ontwikkelingen rekening houden?... 5 B.1 Internationaal... 5 B.2 Landelijk... 5 B.3 Regionaal... 6 B.4 Gemeente Haren... 6 C. Onze visie op klimaatbeleid... 7 C.1 Strategie... 7 C.2 Korte termijn: een klimaatneutrale gemeentelijke organisatie in C.3 Lange termijn: een klimaatneutrale gemeente Haren in C.4 Rol gemeente... 8 D. Klimaatbeleid per thema D.1 Thema 1: gemeentelijke gebouwen en voorzieningen D.2 Thema 2: wonen D.3 Thema 3: utiliteitsgebouwen D.4 Thema 4: bedrijven D.5 Thema 5: verkeer en vervoer D.6 Thema 6: (grootschalige) duurzame energie-opwekking D.7 Algemeen E. Van visie naar actie E.1 Actieprogramma E.2 Organisatorische kader E.3 Financiële kader F. Begrippen en afkortingen F.1 Afkortingen F.2 Begrippen Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 2 / 24

3 A. Inleiding A.1 Waarom klimaatbeleid? Jarenlang is het een punt van discussie geweest, maar inmiddels zijn alle wetenschappers het er wel over eens: ons klimaat verandert. De vraag is alleen nog in welke mate. De schattingen voor de gemiddelde temperatuurstijging op aarde lopen uiteen van 1,5 ºC tot 6 ºC in deze eeuw. Deze temperatuurstijging zal grote gevolgen hebben: het weer gaat veranderen, ecosystemen worden aangetast, er komen meer periodes van langdurige droogte of juist hevige regenval, in droge gebieden zal de landbouwproductie drastisch dalen, de zeespiegel gaat stijgen en er ontstaat een tekort aan zoet (drink)water. Een van de belangrijkste oorzaken van deze klimaatverandering is de uitstoot van broeikasgassen. Deze gassen leggen als het ware een isolerende deken om de aarde, waardoor de aarde haar warmte moeilijker kwijt kan. Deze ontwikkeling is al in gang gezet, en het proces van de klimaatverandering kan niet meer (geheel) gestopt worden. Maar de mate waarin de temperatuur op aarde zal stijgen en de ernst van de problemen die daaruit zullen voortvloeien, hangt af van de snelheid en de omvang van onze oplossingen. Daarom zijn in 1997 in Kyoto internationale afspraken gemaakt over reductie van broeikasgassen. Daarom wordt wereldwijd ingezet op duurzame energie. Daarom heeft ons kabinet zichzelf hoge doelen gesteld met betrekking tot energiebesparing en beperking van de uitstoot van broeikasgassen. Om deze doelen te bereiken verwacht de regering dat ook elke gemeente haar bijdrage levert. Deze beleidsnota geeft de politieke wil van Haren aan. De gemeente Haren wil haar steentje bijdragen in de vorm van een ambitieus maar realistisch klimaatbeleid. Voor het schrijven van deze nota is dankbaar gebruik gemaakt van de kennis en de expertise van onze collega s in Zuidhorn. Wij zijn deze collega s daarvoor zeer erkentelijk. Waarom gemééntelijk klimaatbeleid? Gemeenten worden vanwege hun wettelijke bevoegdheid en hun positie in de samenleving beschouwd als zeer belangrijke intermediair voor het bereiken van de landelijke doelstellingen. Als gemeente hebben wij invloed op onder andere de ruimtelijke inrichting van woon- en werkgebieden (de energie-infrastructuur, verkeersinfrastructuur) en op de woningbouw (energieverbruik huishoudens). Daarnaast is de gemeente belast met de uitvoering van milieuvergunningverlening aan bedrijven en toezicht op de naleving daarvan. De gemeente heeft zelf ook veel gebouwen en voorzieningen in eigendom en behoort het goede voorbeeld te geven. A.2 Waar richt ons klimaatbeleid zich op? Om richting te geven aan de uitvoering is het belangrijk dat de gemeenteraad heldere kaders vaststelt. Onderdeel van deze kaders zijn de inhoudelijke doelstellingen, de weg naar het doel en de financiële middelen om het doel te bereiken. Het college zorgt voor de uitvoering van het beleid binnen deze kaders. Bij de inhoudelijke doelstellingen van het klimaatbeleid spelen twee aspecten een rol: Ten eerste zijn dat alle maatregelen om de veranderingen in het klimaat zo veel mogelijk te beperken, bijvoorbeeld beperking van de broeikasgas-uitstoot. De Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 3 / 24

4 klimaatverandering valt niet terug te draaien. Daarom is het daarnaast noodzakelijk om onze leefomgeving aan te passen aan de effecten van de klimaatverandering. Hieraan is in het Waterplan aandacht besteed. In deze beleidsnota richten we ons er met name op om de veranderingen in het klimaat zoveel mogelijk te beperken. De inhoudelijke doelstellingen zijn uitgewerkt in hoofdstuk C en D. De financiële en organisatorische kaders zijn uitgewerkt in hoofdstuk E. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 4 / 24

5 B. Met welke afspraken en ontwikkelingen rekening houden? B.1 Internationaal B.1.1 Kyoto-protocol In 1997 zijn in het Kyoto-protocol internationale doelstellingen geformuleerd voor het terugdringen van broeikasgassen. Bijna alle geïndustrialiseerde landen, met uitzondering van de Verenigde Staten en Australië, hebben dit verdrag ondertekend. De reductiepercentages verschillen van land tot land, afhankelijk van de economische kracht en de huidige uitstoot. De Europese Unie moet in % terugdringen ten opzichte van De EU heeft vervolgens de emissiereducties voor de afzonderlijke lidstaten bepaald. Deze percentages lopen sterk uiteen: Luxemburg moet zijn uitstoot met 28% verminderen, terwijl Portugal zijn uitstoot met 27% mag laten stijgen. Nederland moet een emissiebeperking van 6% realiseren. In het Kyoto-protocol is vastgelegd dat de deelnemende landen een deel van hun reductie om mogen zetten in maatregelen in het buitenland, omdat sommige milieugunstige maatregelen daar goedkoper te realiseren zijn dan in eigen land. Ook kunnen landen emissierechten kopen van andere landen, om zo reductietekorten (en dus overtreding van het verdrag) te voorkomen. Ook de aanleg van bossen in eigen land kan men laten meetellen als reductie. B.2 Landelijk B.2.1 Klimaatdoelstellingen van het kabinet De klimaatdoelstellingen van de Nederlandse rijksoverheid gaan veel verder dan de eisen vanuit het Kyoto-protocol. Het kabinet heeft de ambitie dat Nederland in 2020 een van de duurzaamste en efficiëntste energievoorzieningen in Europa heeft. Deze ambitie is vastgelegd in het coalitieakkoord van februari Men wil in % minder CO 2 uitstoten dan in De energiebesparing moet groeien naar 2% per jaar en het gebruik van duurzame energie moet in 2020 opgelopen zijn naar 20% van het totaal. Hiervoor moet de capaciteit voor windenergie op land verdubbelen van 1500 Megawatt nu naar 3000 Megawatt, zo mogelijk aan het einde van deze kabinetsperiode. Bovendien zal de rijksoverheid in 2012 klimaatneutraal zijn. Dat gebeurt met name door energiebesparing en inkoop van duurzame energie. B.2.2 Klimaatakkoord Gemeenten en Rijk De bovengenoemde ambities van het kabinet hebben geleid tot een klimaatakkoord tussen het rijk en de gemeenten. Dit akkoord is op 12 november 2007 ondertekend. In dit akkoord onderschrijven de gemeenten de ambities van het kabinet op klimaatgebied: reductie van broeikasgassen in 2020, energiebesparing van 2% per jaar en 20% duurzame energie in Het akkoord bevat concrete afspraken en maatregelen op de volgende terreinen: duurzame overheid, duurzame energieproductie, schone en zuinige mobiliteit, energiezuinige gebouwde omgeving, duurzame (agrarische) bedrijven en klimaatbestendige leefomgeving. B.2.3 Onderzoek mogelijkheden CO2-neutrale gemeenten Er is nog weinig bekend over de mogelijkheden voor CO 2 -neutraliteit voor gemeenten. Kun je een gemeente CO 2 -neutraal maken? En wat is daar dan voor nodig? De gemeenten Heerhugowaard, Apeldoorn en Tilburg zijn onlangs, samen met SenterNovem en adviesbureau CEA, een onderzoek gestart naar de mogelijkheden om hun steden CO 2 -neutraal te maken. Het onderzoek moet onder andere bepalen wat gemeenten onder CO 2 -neutraal verstaan, in welke sectoren de meeste Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 5 / 24

6 CO 2 -winst te behalen is, welke maatregelen noodzakelijk zijn en hoe de gemeente CO 2 -neutraliteit kan organiseren. Eén ding is al wel duidelijk: een lokale overheid kan niet in haar eentje een CO 2 -neutrale stad realiseren. Initiatieven en bijdragen van burgers, bedrijven, organisaties en andere overheden zijn daarbij van essentieel belang. B.3 Regionaal B.3.1 Energieakkoord tussen Rijk en Noord-Nederland Op 8 oktober 2007 hebben ministers Cramer en Van der Hoeven een Energieakkoord ondertekend met de Energy Valley-provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Noord-Holland. De bedoeling van dit Energieakkoord is dat het Energy Valley-gebied een grote bijdrage levert aan de klimaat- en energiedoelstellingen van het kabinet voor In het Energieakkoord is vastgelegd dat in tot 50 Petajoule duurzame energie en 4,5 Megaton CO 2 - emissiereductie gerealiseerd moet zijn door onder andere energiebesparing, duurzame energie en biobrandstoffen. Andere bestuursorganen, bijvoorbeeld gemeenten, kunnen tot dit akkoord toetreden door een schriftelijke verklaring. B.4 Gemeente Haren B.4.1 Verklaring van Texel Gemeenten zijn voor het kabinet een belangrijke partner met betrekking tot de ambities voor CO 2 -reductie, duurzame energie, energiebesparing en inspelen op klimaatverandering. Op de VNG-klimaatconferentie in april 2007 is afgesproken dat gemeenten een hoge prioriteit geven aan klimaatbeleid. Daarnaast moeten ze een voorbeeldfunctie vervullen voor burgers en bedrijven. In de Verklaring van Texel zijn daarnaast diverse concrete maatregelen opgenomen voor de gemeenten. B.4.2 Van energiebeleid naar klimaatbeleid Het energiebeleid van de gemeente Haren was tot enkele jaren geleden met name gericht op energiebesparing bij bedrijven, gemeentelijke objecten, woningen en verkeer. Klimaatbeleid is een verbreding van het traditionele energiebeleid. Hierbij hoort naast energiebesparing ook broeikasgas-reductie door het stimuleren en toepassen van duurzame energie, duurzaam bouwen, duurzaam produceren en duurzame mobiliteit. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 6 / 24

7 C. Onze visie op klimaatbeleid C.1 Strategie De basis van ons energie- en klimaatbeleid is de Trias Energetica: Eerst voorkomen dat je energie moet gebruiken: vraagvermindering. Wat je dan nog nodig hebt zoveel mogelijk duurzaam opwekken of inkopen: duurzame energie. De fossiele energie die dan nog nodig is zo efficiënt mogelijk inzetten: efficiënte omzetting. Voor het bepalen van onze strategie laten wij ons leiden door het energieprofiel van de gemeente. De gemeente Haren kan gekarakteriseerd worden als woongemeente. Veel inwoners zijn buiten de gemeente werkzaam. In verband met de woonfunctie is er een redelijk voorzieningenniveau aanwezig in de vorm van winkels, scholen en gezondheidsinstellingen. De aanwezige agrarische en industriële sectoren zijn beperkt. De werkgelegenheid is het grootst in het onderwijs, dienstverlening en de handel en horeca. Uit een eerste analyse van de bijdrage van de doelgroepen en de invloed van de gemeente kan onderstaande tabel worden gemaakt. Invloed gemeente/ bijdrage broeikasgassen Grote invloed gemeente Gemiddelde invloed gemeente Kleine invloed gemeente Grote bijdrage aan broeikasgassen Bestaande woningen Personenvervoer Gemiddelde bijdrage aan broeikasgassen Nieuwe woningen Nieuwe bedrijfsterreinen Non profit sector (zoals onderwijs, gezondheidszorg, cultuur Handel en horeca Bedrijven Agrarische sector Kleine bijdrage aan broeikasgassen Gemeentelijke gebouwen Gemeentelijk wagenpark Openbare verlichting Rioolgemalen Bestaande Kantoren Nieuwbouw kantoren Openbaar vervoer Uit de tabel blijkt dat een belangrijk deel van de inspanningen die nodig zijn, bij andere partijen dan de gemeente ligt. De uitvoering van energiebeleid is daarmee te kenmerken als een gezamenlijke taakstelling. Weinig energieverbruikende sectoren waar de gemeente veel invloed op heeft, zoals de gemeentelijke gebouwen, openbare verlichting en het wagenpark, kunnen dienen als voorbeeldproject. C.2 Korte termijn: een klimaatneutrale gemeentelijke organisatie in 2015 Het Kyoto-protocol dat loopt tot 2012 schrijft aan Nederland een CO 2 - reductie van 6% voor ten opzichte van het niveau van Daarnaast moet in % van het totale energieverbruik in Nederland duurzaam opgewekt worden. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 7 / 24

8 We vragen ons af of deze doelstellingen ver genoeg gaan. Ze zijn namelijk lang niet voldoende om de klimaatverandering tegen te gaan. We willen in 2015 als gemeentelijke organisatie klimaatneutraal zijn. Dit houdt in dat we binnen onze organisatie per saldo geen broeikasgassen meer produceren, danwel de broeikasgas uitstoot beperken en de resterende uitstoot compenseren. We zullen dit in de eerste plaats doen door energiebesparing en door gebruik van alternatieve energiebronnen, zoals zon, wind, biomassa en aardwarmte. De energie die we toch nog nodig hebben zal als duurzame energie ingekocht worden. Daar waar geen sprake kan zijn van gebruik van duurzame energie, bijvoorbeeld bij een deel van ons voertuigenpark, zullen we onze CO 2 -uitstoot compenseren, bijvoorbeeld door aanplant van bomen of investeringen in duurzame energie. C.3 Lange termijn: een klimaatneutrale gemeente Haren in 2030 Onze ervaringen met het klimaatneutraal worden van onze organisatie willen we gebruiken om uiterlijk in 2030 een klimaatneutrale gemeente te zijn. Dit houdt in dat we binnen het grondgebied van de gemeente Haren per saldo geen broeikasgassen meer produceren, danwel de broeikasgas uitstoot beperken en de resterende uitstoot compenseren. We realiseren ons dat er op dit moment nog onvoldoende kennis is op het gebied van een volledig klimaatneutrale gemeente, en dat we dus nog niet volledig kunnen overzien wat deze doelstelling van ons vergt. We zullen daarom in de komende jaren sterk inzetten op het vergroten van onze kennis, en voorbeeldprojecten op de voet volgen. We verwachten aan het einde van de looptijd van dit beleidsplan meer duidelijkheid te hebben, en in een volgende klimaatnota een concreet traject voor de periode te kunnen schetsen. C.4 Rol gemeente De rol van de gemeente bij de uitvoering van het energiebeleid is verschillend. De gemeente is bijvoorbeeld consument als het gaat om de eigen energiebehoefte. Daarnaast kan de gemeente een rol spelen in het stimuleren van de productie van duurzame energie bij bedrijven en particulieren via voorlichting of een subsidie. In een bouwproject is de gemeente bevoegd gezag, maar soms ook co-producent, waarbij op het gebied van energie verschillende taken horen. De gemeente Haren gaat gebruik maken van de volgende instrumenten: Investeren Bij gemeentelijke gebouwen en voorzieningen zal extra geïnvesteerd worden in energiezuinige technieken en duurzame energiebronnen. Financiële stimulansen Gemeenten hebben de mogelijkheid tot het geven van positieve financiële prikkels om het gedrag van huishoudens en bedrijven te beïnvloeden. Het verstrekken van subsidies of het verstrekken van zachte leningen op het treffen van energiebesparende maatregelen is hierbij het belangrijkste. Communicatieve instrumenten Een belangrijk ondersteunend instrument bij het stimuleren van energiebesparing en duurzame energie is voorlichting en communicatie. Met behulp van voorlichting en communicatie zullen burgers en bedrijven verleid worden te investeren in energiezuinigheid. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 8 / 24

9 Regulerende instrumenten Op grond van verschillende wetten moeten gemeenten aandacht besteden aan energiebesparing bij nieuwbouw. Op grond van de Wet milieubeheer zal bij vergunningverlening aan bedrijven aandacht aan het energieverbruik worden gegeven. Bouwaanvragen voor woningen zullen getoetst worden aan de Energieprestatiecoëfficiënt (EPC). Ook in bestemmingsplannen zal aandacht besteedt worden aan het beperken van de energievraag en de toepassing van duurzame energie. De aanpak per thema wordt toegelicht in het volgende hoofdstuk. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 9 / 24

10 D. Klimaatbeleid per thema Bij de uitwerking van het klimaatbeleid gaan we uit van de thema s uit de Prestatiekaart Gemeenlijk Klimaatbeleid. Deze Prestatiekaart is een onderdeel van de nieuwe Stimulering van Lokale Klimaatinitiatieven (SLOK). Gemeenten en provincies kunnen uit deze menukaart thema s en prestatievelden kiezen waarbinnen zij klimaatactiviteiten willen ontwikkelen. De thema s op de Prestatiekaart zijn: gemeentelijke gebouwen en voorzieningen, woningen, utiliteitsgebouwen, bedrijven, verkeer en vervoer en grootschalige duurzame energie opties. De speerpunten voor de gemeente Haren liggen op de volgende gebieden: Eigen Organisatie Maatregelen die betrekking hebben op onze eigen organisatie kunnen we relatief eenvoudig nemen, vandaar dat hier het zwaartepunt op ligt. De projecten hebben betrekking op onze bestaande gebouwen, op nog te bouwen gemeentelijke gebouwen, op ons wagenpark en op openbare verlichting. De door de raad aangenomen moties klimaatneutraal, van grootlicht naar dimlicht en duurzaam inkopen vallen onder dit thema. Woningen Enerzijds willen we een project opzetten voor het stimuleren van duurzame maatregelen in de bestaande woningvoorraad en anderzijds willen we verscherpte eisen gaan stellen aan de nog te bouwen woningen in de gemeente. Utiliteitgebouwen Scholen De raad heeft een motie aangenomen om op elke basisschool een zonnepaneel te plaatsen. Dit heeft niet zozeer een energiebesparend karakter, aangezien je met een zonnepaneel niet zoveel kunt bereiken, maar wel een educatief karakter. Dit project bestaat uit een uitvoeringsplan en het ontwikkelen van een lespakket. Ook willen we een plan maken om de energiezuinigheid en het binnenklimaat te verbeteren van de scholen. In samenwerking met de GGD en een externe adviseur willen we hiervoor een plan opstellen. Grootschalige duurzame energie opties Bij nieuwbouwplannen willen we onderzoeken of het mogelijk is om energie uit hernieuwbare bronnen of fossiele toepassingen met een hoge energie efficiency op te wekken. Het plan is om eerst een of twee pilot projecten te starten voordat we dit voor elk nieuwbouwplan gaan doen. De Prestatiekaart Gemeenlijk Klimaatbeleid onderscheidt per thema drie ambitieniveaus: actief, voorlopend en innovatief. Ieder ambitieniveau dus ook het actieve niveau is hoger dan de wettelijke verplichting. Het actieve niveau omvat de maatregelen die iedere gemeente eigenlijk zou moeten nemen. Het voorlopende niveau bevat maatregelen voor gemeenten die iets extra s willen doen. Voor gemeenten die zich op een bepaald terrein willen onderscheiden is er het innovatieve niveau. Wij hanteren voor ieder thema minimaal het actieve niveau, en hebben voor een aantal thema s een hoger ambitieniveau gekozen. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 10 / 24

11 D.1 Thema 1: gemeentelijke gebouwen en voorzieningen actief voorlopend innovatief Mede door de publieke functie van deze gebouwen biedt dit thema bij uitstek de mogelijkheid om als gemeente een voorbeeldfunctie te vervullen. Daar komt bij dat dit thema zich het meest binnen de invloedsfeer van de gemeente bevindt, waardoor de maatregelen relatief gemakkelijk te realiseren zijn zonder afhankelijkheid van derden. Daarom wordt voor dit thema gekozen voor voorlopend danwel innovatief niveau. Onder gemeentelijke gebouwen wordt verstaan alle gebouwen in eigendom en/of beheer bij de gemeente. Denk hierbij aan het gemeentehuis en werkplaatsen, kinderopvang, dorpshuizen en sportaccommodaties. In de gemeente Haren gaat het om circa 70 gebouwen waarvan circa 40 in eigen beheer. Het gaat hierbij met name om oudere gebouwen. Bestaande gemeentelijke gebouwen Voor alle bestaande gemeentelijke gebouwen streven we naar een voorlopend niveau d.w.z. een energiebesparing van 3% per jaar. De benodigde energie wordt waar mogelijk voor 70% ter plekke duurzaam opgewekt bijvoorbeeld door middel van zonnepanelen of horizontale windmolens of duurzaam ingekocht. De bestaande gebouwen zullen in kaart moeten worden gebracht en voorzien van een energielabel. Daarna zal een uitvoeringsplan worden opgesteld op basis van de bevindingen uit de energiedoorlichting. Nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen Voor nieuwbouw streven we naar een innovatief niveau. Dit betekent het minimaliseren van de energievraag en duurzaam opwekken en/of inkopen van de resterende energievraag. Er zullen indien mogelijk maatregelen worden getroffen om het energieverbruik nog verder terug te dringen. Er wordt actief gezocht naar mogelijkheden voor duurzame energieopwekking in of rondom het gebouw, bijvoorbeeld in de vorm van zonne-energie, windenergie of aardwarmte. De resterende energie wordt duurzaam ingekocht. Gezamenlijk betekenen deze drie acties dat er sprake zal zijn van energieneutrale gebouwen. In de komende vier jaar is nieuwbouw gepland voor o.b.s. De Wissel en het gemeentehuis. Bouwplan De Wissel betreft een zogenaamde bredeschool met naast een school ook een peuterspeelzaal, zorginstelling, sportfaciliteiten, buitenschoolse opvang en kantoorruimte voor schoolondersteunende deskundigen. Geplande nieuwbouw is in Energiebesparing en duurzaam opwekken van energie zal worden meegenomen met de nieuwbouwplannen. De plannen die er nu zijn voor het nieuw te bouwen gemeentehuis gaan uit van het toepassen van warmte en koude opslag, betonkernactivering en warmteterugwinning. In de huidige DO-fase ligt er een plan met een EPC van 0,79. Openbare verlichting en overige installaties Een substantieel deel van het gemeentelijke energieverbruik komt voor rekening van de openbare verlichting. Er is in 2008 reeds een energiescan uitgevoerd door Enexis. Er zijn drie opties aangegeven om energie te besparen. De voorkeur ligt bij optie twee die bestaat uit het vervangen van bestaande armaturen, het dimmen van bestaande armaturen en het vervangen van lampen door energiezuinige lampen. Dit kan naar verwachting een besparing opleveren van ongeveer 15% op het Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 11 / 24

12 verbruik per jaar, de terugverdientijd is 12,5 jaar van deze optie. Een uitvoeringsplan zal hiervoor nog worden opgesteld. De afgelopen jaren zijn echter in een snel tempo nieuwe producten en technieken op de markt gekomen waarmee het energieverbruik van de openbare verlichtingsinstallatie nog verder teruggebracht kan worden. Dit betreft met name de verdere technologische ontwikkeling van LED-verlichting, dynamische (dimbare) verlichting, elektronische voorschakelapparatuur en spanningstabilisatie. We zullen deze ontwikkelingen blijven volgen en in de toekomst daar waar (financieel) mogelijk deze vernieuwingen doelmatig toepassen binnen onze verlichtingsinstallatie. Gemeentelijk wagenpark, dienstreizen, woonwerkverkeer De afgelopen twee jaar is ervoor gekozen om geen bedrijfsauto s te vervangen. De ontwikkelingen worden op de voet gevolgd en bij de aanschaf van nieuwe auto s zal worden gelet op het energieverbruik. Daarnaast zijn twee energieverslindende vuilnisauto s verkocht. Ten aanzien van ons wagenpark kan het volgende worden ondernomen: eerst besparen (bijvoorbeeld zuinigere voertuigen aanschaffen), dan zo milieuvriendelijk mogelijke brandstoffen toepassen (bijvoorbeeld hybride, elektrisch, aardgas, biobrandstof of lpg), en tenslotte het restant compenseren. Ook willen we ons wagenpark laten doornemen op milieurendement. De eerste twee aspecten besparing en milieuvriendelijke brandstoffen komen met name aan de orde bij aanschaf van nieuwe voertuigen. De milieuvriendelijkheid wordt meegewogen bij de keuze voor de nieuwe voertuigen. Voor ons bestaande voertuigenpark (pick-ups, bestelbussen en vrachtauto s van de buitendienst) is het mogelijk om de CO 2 - uitstoot compenseren. Hiervoor zijn diverse mogelijkheden zoals het planten van klimaatbosjes. Klimaatcompensatie Voor meer informatie over klimaatcompensatie: Duurzaam inkopen Duurzaam inkopen is het toepassen van milieucriteria en sociale criteria in alle fasen van het inkoopproces, zodat dit uiteindelijk leidt tot de daadwerkelijke levering van duurzame producten, diensten en werken. De gemeente kan daar invloed op uitoefenen en zodoende bijdragen aan een verduurzaming van de productie. Het gaat om kantoormeubelen, papier, catering, dienstauto s, gebouwen, aanleg en onderhoud van wegen, openbare verlichting, elektriciteit, pc s, schoonmaak, tropisch hout, groenvoorziening, enz. Dit sluit aan op de door de gemeenteraad aangenomen motie duurzaam inkopen. D.2 Thema 2: wonen actief voorlopend innovatief We onderscheiden binnen dit thema twee soorten bebouwing: bestaande bouw en nieuwbouw. Daarnaast kijken we ook heel nadrukkelijk naar het gedrag van de bewoners. Om de energetische kwaliteit van nieuwbouwwoningen en een substantiële besparing van het energieverbruik te realiseren is in 1995 een Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) ingevoerd. In 1995 was de EPC vastgesteld op 1,4 en in stappen aangescherpt tot 0,8 nu. Naarmate dit getal lager is, is de woning energiezuiniger. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 12 / 24

13 Uitvoering op actief niveau betekent minimaal toezicht op het wettelijk minimum (Bouwbesluit) van EPC 0,8 bij nieuwbouw van woningen. Voor bestaande woningen zijn er geen wettelijke uitvoeringsverplichtingen voor de gemeente. Het thema wonen willen wij uitvoeren op voorlopend niveau, dat wil zeggen het daadwerkelijk verbeteren van de energetische kwaliteit van de woningvoorraad, uitgedrukt in het Energielabel, met gemiddeld 2% per jaar. Bestaande woningen In de gemeente Haren staan 8388 woningen. De verhoudingen eigen woningen huur woningen is circa 70/30%. Vooral bij oudere bebouwing valt vaak nog een forse energiebesparing te realiseren. Dit willen wij stimuleren door middel van het opzetten en vormgeven van een revolverend fonds voor bouwactiviteiten en het aanpakken van bestaande woningvoorraad van de woningcorporaties. Aangevuld met een voorlichtings- en publiciteitscampagne. Bij een revolverend fonds stelt de gemeente geld beschikbaar, zodat het voor de eigenaar van de woning gemakkelijk en financieel aantrekkelijk wordt gemaakt te investeren in de energiekwaliteit van zijn woning. Het is een vorm van zachte leningen om maatschappelijk gewenste projecten te stimuleren die anders moeizaam van de grond komen. Van de woningen is circa 15% in handen van woningbouwcorporatie Woonborg. Door afspraken te maken met deze corporatie kan een grote stap gezet worden. Na overleg met Woonborg kan worden bekeken welke mogelijkheden er zijn om de bestaande voorraad huurwoningen energiezuiniger te maken. Wij voeren op dit moment al gesprekken met Woonborg en de andere gemeentes waarin Woonborg huizen bezit over de te nemen energiebesparende maatregelen. Nieuwbouwwoningen Nieuwbouw van woningen draagt onmiddellijk bij aan de stijging van de uitstoot van broeikasgassen binnen de gemeente. In de periode zijn er circa 500 nieuwe woningen gebouwd in de gemeente (bron CBS). De Harense opgave tot het jaar 2020 in het kader van de Regiovisie is circa 1040 woningen. Voor de nieuwbouwwoningen wordt gestreefd naar een verscherpte energieprestatiecoëfficiënt (EPC). Het wettelijk maximum (Bouwbesluit) is momenteel 0,8. In het kader van het energieakkoord tussen Rijk en Noord- Nederland gaat waarschijnlijk een EPC eis van 0,5 gelden. Wij willen bij woningbouwprojecten met meer dan 200 woningen extra inzet plegen om energie te besparen. De mogelijke opties zijn dan groter. Dit kan met behulp van het instrument Energie Prestatie op Locatie (EPL). Zie hiervoor het kader. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 13 / 24 EPL EPL staat voor Energie Prestatie op Locatie. EPL is een maat voor brandstofbesparing voor een hele nieuwbouwlocatie, inclusief de energievoorziening die voor deze locatie is aangelegd. EPL kent een schaal van 0 tot 10. De hoogte van de EPL-score wordt bepaald door drie factoren: het verbruik op gebouwniveau, de keuze van de energiedrager (gas, elektriciteit of warmte) en de wijze van productie van de energiedrager (efficiëntie van de energievoorziening). Een EPL-score van 10 geeft aan dat in een wijk netto geen fossiele brandstoffen worden gebruikt. Dit kan bereikt worden door een efficiënte energievoorziening, een hoge mate van isolatie van de gebouwen en/of het gebruik van veel duurzame energie. Vanaf het jaar 2000 moet tenminste een EPL van 6 worden gerealiseerd. Uitbreidingsgebieden worden op een zodanige manier ingericht dat optimaal gebruik gemaakt wordt van zonlicht. Dit kan met behulp van een zongerichte verkaveling. Bij eigen gemeentelijke projecten zullen we sturen op duurzaamheid. Bij projecten van externe partijen (project ontwikkelaars) zullen we de duurzaamheid zoveel mogelijk stimuleren.

14 Duurzaam wonen Om het energieverbruik van huishoudens terug te dringen moeten we niet alleen duurzaam bouwen, maar ook duurzaam wonen. Naast de technische staat van de woning is immers ook het gedrag van de bewoner bepalend voor het energieverbruik van zijn huishouden. Gebruikt hij duurzame energie? Schaft hij energiezuinige apparatuur aan met een A-label? Gebruikt hij spaarlampen? Het veranderen van dergelijk gedrag is niet eenvoudig en vergt een intensieve voorlichtingscampagne. Hiervoor zal een uitvoeringsprogramma worden opgesteld. D.3 Thema 3: utiliteitsgebouwen actief voorlopend innovatief Voor utiliteitsgebouwen hanteren we het actieve niveau. Bestaande utiliteitsgebouwen We streven naar het verbeteren van de energetische kwaliteit van utiliteitsgebouwen, uitgedrukt in het Energielabel, met gemiddeld 2% per jaar. Dit gaan we met name doen door het plaatsen van zonnepanelen op scholen en middels het project Frisse Scholen. Daarnaast kan in de toekomst worden gekeken naar mogelijkheden voor de aanleg van collectieve installaties (bijvoorbeeld WKK). De gemeenteraad heeft een motie aangenomen om op elke basisschool een zonnepaneel te plaatsen. Dit heeft niet zozeer een energiebesparend karakter, aangezien er met een zonnepaneel niet zoveel energiebesparing te bereiken is, maar wel een educatief karakter. Dit project voorziet in het maken van een uitvoeringsplan en een lespakket. Met het project Frisse Scholen wordt gestreefd naar een substantiële verbetering van het binnenmilieu en verbetering van de energetische kwaliteit van de 11 bestaande basisscholen. Nieuwbouw van utiliteitsgebouwen Voor nieuwbouw van utiliteitsgebouwen gaan we een met 10% verscherpte EPC hanteren. D.4 Thema 4: bedrijven actief voorlopend innovatief Binnen de gemeente Haren hebben we geen sterk vervuilende industrie of bedrijvigheid waarmee een zeer grote energieconsumptie gemoeid is. Het thema bedrijven heeft daarom in verhouding tot de overige thema s niet onze hoogste prioriteit. Wel gaan we de inspanningsverplichtingen uit de Wet milieubeheer uitvoeren. Daarom hanteren we voor dit thema het actieve niveau. Bij vergunningverlening in het kader van de Wet milieubeheer gaan wij aandacht schenken aan de beste beschikbare technieken (BBT). Om invulling te kunnen geven aan dit BBT-principe dient te worden nagegaan welke technische en financiële eisen redelijkerwijs aan bedrijven te stellen zijn. Dit vergt per vergunning wat meer tijd voor onderzoek. Voor nieuwe bedrijven kan dit in de Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 14 / 24

15 oprichtingvergunning. Voor bestaande bedrijven zal eens in de 10 jaar een revisievergunning worden opgesteld. Het toekomstige bedrijventerrein Nesciopark kan een voorbeeldfunctie gaan krijgen m.b.t. samenwerking van bedrijven op bedrijventerreinen. Met als mogelijk bijkomend voordeel lagere exploitatielasten voor de afzonderlijke bedrijven. Ondanks dat dit een externe activiteit is willen we kijken of de gemeente zijn invloed kan uitoefenen om hier duurzaamheidsmaatregelen te nemen. Om te komen tot een klimaatneutrale gemeente op de langere termijn kan de gemeente samen met de bedrijven het volgende doen: het aanbieden van een duurzaamheids-/energiescan; een Plan van Aanpak energiebesparing vaststellen met de bedrijven, zowel individueel als collectief; onderzoek verrichten naar de mogelijkheden van collectieve inkoop en opwekking van duurzame energie; onderzoek verrichten naar nuttige reststromen (inzet als energiebron of als grondstof voor andere partij; Het aanbieden van een Milieubarometer, in combinatie met een informatiebijeenkomst en positieve stimuleringsacties (bijvoorbeeld het belonen van de grootste bespaarder e.d.). D.5 Thema 5: verkeer en vervoer actief voorlopend innovatief Vervoer is nog steeds een belangrijke factor bij de uitstoot van broeikasgassen, en tevens een belangrijke verbruiker van fossiele brandstoffen. Bij dit thema richten wij ons in eerste instantie op het eigen gemeentelijk wagenpark, dienstreizen en woon-werkverkeer. Bij thema 1 is reeds aangegeven welke maatregelen we willen treffen ten aanzien van ons eigen wagenpark. De gemeente neemt deel aan het bestuurlijke samenwerkingsverband regio Groningen Assen. Diverse projecten ter verbetering van het openbaar vervoer en fietsverkeer vloeien hieruit voort. De gemeente zal hieraan medewerking geven. Zie voor een nader toelichting thema bereikbaarheid/kolibri. D.6 Thema 6: (grootschalige) duurzame energie-opwekking actief voorlopend innovatief Grootschalige en/of collectieve duurzame energie-opties Als ambitie formuleren wij dat 5% van het benodigde energiegebruik in de gemeente binnen de gemeentegrenzen wordt opgewekt en geleverd. Dit kan via grootschalig en/of collectieve opties zoals wind, biomassa, warmte-koude opslag en zonne-energie. Deze ambitie komt neer op een voorlopend niveau volgens de prestatiekaart lokaal klimaatbeleid. In het verleden heeft de Kema al eens een duurzame energiescan uitgevoerd. In deze studie is een theoretisch en een praktisch potentieel voor DE-opwekking bepaald. In de studie bleek bijvoorbeeld dat vooral windenergie theoretisch kansrijk was. Praktisch gezien wordt dit echter sterk beperkt doordat de provincie Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 15 / 24

16 grootschalige windenergieopwekking wil concentreren in parken in Eemsmond, Delfzijl, Menterwolde en Veendam. Voor het beleid van de komende jaren zet de gemeente in op een mix van warmte-koude opslag, zonne-energie en biomassa. Met de aanleg van de biomassa centrale bij de Mikkelhorst is al een eerste voorbeeld project gerealiseerd. Bij alle ruimtelijke plannen kan gekeken worden naar de mogelijkheden voor opwekking van duurzame energie. Er is reeds inzicht in het potentieel aan duurzame energie opties binnen de gemeente Haren. Deze inzichten kunnen worden opgenomen op de kansenkaart Duurzame Energie Haren. Bij alle nieuwbouwprojecten kunnen in een vroegtijdig stadium de initiatiefnemer en overige betrokkenen geïnformeerd worden over de kansenkaart. Centraal in het Harense beleid staat de grootschalige toepassing van warmte-koude opslag (WKO). Voor Haren Noord wordt onderzoek gedaan naar een centraal systeem van opslag en distributie. Er wordt gekeken naar herbenutting van bestaande waterwinputten in samenwerking met het waterbedrijf Groningen. Verder worden grootschalige WKO opties onderzocht voor bedrijvenpark Nesciolaan en de woningbouwprojecten van Spoor tot Steeg en Scharlakenhof. Pilotproject Duurzame Energie-infrastructuur regio Groningen-Assen De Stuurgroep Regiovisie Groningen Assen heeft het initiatief genomen tot een pilotproject Duurzame Energie-infrastructuur. Het doel van deze samenwerking is een duurzame energie-infrastructuur waarbij maximaal wordt ingezet op de potentie van lokale bronnen en op onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Realisatie van lokale pilots vormt hierbij het uitgangspunt. Doelstelling van dit project is het koppelen van vraag en aanbod. Nieuwe uitleglocaties, herstructureringslocaties en nieuwe bedrijventerreinen creëren een nieuwe energievraag, waarin liefst duurzaam en met lokale bronnen invulling wordt gegeven. Voor Haren wordt naast bovenomschreven WKO-opties onderzoek gedaan naar biomassa stromen uit gemeentelijk groenbeheer en uit natuurterreinen. Onderzocht wordt wat de omvang en gebruiksmogelijkheden van deze stromen zijn. In een vervolgtraject worden vraag en aanbod gekoppeld en wordt de economische haalbaarheid van centrale verwerking onderzocht. Kleinschalige opwekking van duurzame energie We gaan opwekking van duurzame energie door particuliere woningeigenaren en bedrijven stimuleren door het ontwikkelen van een revolverend fonds. Dat kan gaan om zonnepanelen, maar ook om bijvoorbeeld kleinschalige windturbines (zie hiervoor ook thema 2. Woningbouw). Daarnaast kunnen de mogelijkheden onderzocht worden voor gezamenlijke inkoop van zonnepanelen en windturbines, waarmee een inkoopvoordeel behaald kan worden. Door combinatie van inkoopvoordeel en subsidie moet kleinschalige opwekking van duurzame energie financieel aantrekkelijk worden voor burgers en bedrijven. D.7 Algemeen Vereniging Klimaatverbond Nederland De Vereniging Klimaatverbond Nederland is een vereniging door en voor gemeenten, provincies en waterschappen. Deze vereniging heeft als doel het klimaat- en milieubeleid op een hoger niveau te brengen. Dat doet men door elkaar te informeren en zo nodig te assisteren, samen problemen aan te pakken en gezamenlijk op te treden. De Vereniging Klimaatverbond Nederland telt momenteel circa 125 leden, met name gemeenten. Door ons bij deze vereniging aan te sluiten willen wij laten zien dat we actief willen werken aan een beter klimaat. Bovendien kunnen we door informatie-uitwisseling ons eigen kennisniveau ten aanzien van klimaatbeleid op een hoger niveau brengen. De contributie bedraagt 180,- per jaar. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 16 / 24

17 Stimuleringsregeling lokale klimaatinitiatieven In 2008 is een nieuwe landelijke subsidieregeling van kracht geworden: de Stimuleringsregeling van Lokale Klimaatinitiatieven, opvolger van de BANSregeling. Het doel van deze regeling is gemeenten en provincies te stimuleren om structurele maatregelen te treffen gericht op reductie van broeikasgassen. In totaal is 35 miljoen beschikbaar voor deze nieuwe regeling. De maximale subsidie bedraagt 50% van de uitvoeringskosten. De maximale subsidie per gemeente of provincie zal berekend worden op basis van het aantal inwoners en de oppervlakte. Voor de gemeente Haren gaat het om een bedrag van maximaal ,-- Om in aanmerking te komen voor subsidie moet een Plan van Aanpak opgesteld worden. De maximale looptijd is vier jaar. De thema s zoals gehanteerd in de Prestatiekaart Gemeentelijk Klimaatbeleid zijn richtinggevend voor het opstellen en uitvoeren van het Plan van Aanpak. Wanneer voor een bepaald thema gekozen wordt voor een voorlopend of innovatief niveau, levert dit resp. 2 of 3 punten op (het basisniveau levert 1 punt op). Een aanvraag komt pas voor subsidie in aanmerking als het totale maatregelenpakket minimaal 8 punten oplevert. Haren gaat voor het pluspakket en de daarbij bijbehorende maximale subsidie van ,--. Hiervoor zijn minimaal 12 punten nodig. De subsidie aanvraag is inmiddels ingediend. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 17 / 24

18 E. Van visie naar actie E.1 Actieprogramma Deze nota bevat onze visie op het klimaatbeleid voor de gemeente Haren. Maar een visie alleen levert geen broeikasgas-reductie op, we zullen ook actie moeten ondernemen. Het uitspreken van ambities op de lange termijn is vaak ook niet zo moeilijk. Lastiger is de uitvoering ter hand nemen want dan gaat het ineens over de te nemen stappen, over geld en over de inzet van mensen. Alle doelstellingen zullen omgezet moeten worden naar concrete acties. Veel mogelijke acties staan al vermeld in deze nota. Omdat Haren een ambitieuze doelstelling heeft en de uitvoering integraal wil oppakken dient één en ander goed georganiseerd te worden. Daarnaast zijn er door de raad diverse moties aangenomen die om uitvoering vragen. Voor de woningbouwopgave gaat het college actief middelen zoeken om de duurzaamheid van nieuwbouw op een hoger niveau te tillen. Ook de aangekondigde projecten in het kader van de Stimuleringsregeling van Lokale Klimaatinitiatieven vragen om uitvoering. Prioriteiten In het collegeakkoord staat aangegeven dat in deze raadsperiode tenminste 5 projecten opgestart en zo mogelijk afgerond worden. In de onderstaande tabel zijn de acties met een hoge prioriteit met groen gemarkeerd. De resultaten in deze raadsperiode bestaan uit: een concreet duurzaamheidsprogramma voor de nieuwbouw van het gemeentehuis; energielabels voor alle gemeentelijke gebouwen; het uitvoeringsprogramma voor verduurzaming van de openbare verlichting in werking stellen; zonnepanelen voor educatieve doelen plaatsen op alle basisscholen in Haren; uitvoering van het project frisse scholen; uitgangspunten formuleren voor verduurzaming van het gemeentelijk wagenpark; afspraken met ontwikkelaars over grootschalige WKO toepassing in twee projecten; formuleren van uitgangspunten voor een klimaatneutrale organisatie. Overzicht acties Thema Onderdeel Actie Start Leidende afdeling Nieuwbouw gemeentehuis 2008 BORG Gemeentelijke gebouwen en voorziening Bestaande gebouwen Openbare verlichting Energiebesparende technieken en duurzame energieopwekking toepassen Energielabels alle gemeentelijke gebouwen + maatwerk adviezen Opstellen uitvoeringsprogramma op basis van de energiedoorlichting Opstellen en uitvoering van het programma 2009 BORG 2010 BORG 2009 BORG Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 18 / 24

19 Wonen Bedrijven Verkeer en vervoer Duurzame energieopwekking Klimaat-neutrale organisatie Bestaande woningen Nieuwe woningen Bewoners-gedrag Bestaande scholen Nieuwe scholen Nieuwe utiliteitsgebouwen Vergunningverlening Handhaving Stimuleren gemeentelijk wagenpark, dienstreizen en woon-werkverkeer Beperken autoverkeer, stimuleren openbaar vervoer en fietsverkeer Grootschalige opwekking Kleinschalige opwekking Coördinatie, monitoring acties en doelstelling Stimuleren energiebesparende technieken en duurzame energieopwekking Opzetten stimuleringsfonds Afspraken maken met woningbouwcorporatie Toezicht en handhaving EPN norm bij bouwvergunningen Stimuleren toepassing scherpere EPN Bij grootschalige woningbouwprojecten extra inzet op meer energiebesparing dan het wettelijk minimum. Gedrag beïnvloeden met voorlichtingscampagnes, programma hiervoor opstellen 2010 RMZ 2010 RMZ 2008 RMZ 2010 V&H 2010 RMZ - V&H 2009 RMZ 2011 RMZ V&H Zonnepanelen toepassen 2009 BORG Uitvoering project frisse 2009 BORG scholen Energiebesparende 2010 BORG technieken en duurzame energieopwekking toepassen Stimuleren toepassing scherpere EPN Aandacht aan energiebesparing bij oprichting en uitbreiding van bedrijven Handhaving milieuvoorschriften op het onderdeel energie Stimuleren samenwerking tussen bedrijven Bij aanschaf of vervanging letten op het energiegebruik Milieuvriendelijke brandstoffen gebruiken Medewerking geven aan projecten binnen samenwerkingsverband regio Groningen-Assen 2010 RMZ 2010 V&H 2010 V&H 2010 V&H 2009 BORG 2009 BORG Ntb RMZ, V&H, BORG Uitvoering pilot-projecten 2009 RMZ Stimuleren particulieren en bedrijven Coördinatie en monitoring van de uitvoering Utiliteitsgebouwen 2010 RMZ, V&H BORG 2015 Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 19 / 24

20 Klimaat-neutrale gemeente Onderzoek Planning Onderzoeken hoe gemeente Haren klimaatneutraal kan worden Uitvoeringsplan klimaatneutrale gemeente ontwikkelen 2009 BORG 2012 BORG Ondertussen gaat het college natuurlijk wel gewoon uitvoering geven aan energieprojecten waarover al eerder besluitvorming is geweest. E.2 Organisatorische kader Om de doelstellingen te halen en de projecten en maatregelen succesvol uit te kunnen voeren, moet aan organisatorische randvoorwaarden voldaan zijn. Het klimaatbeleid omvat diverse beleidsterreinen die momenteel ook vallen binnen de verantwoordelijk van verschillende wethouders en afdelingen. Coördinatie en aansturing van de uitvoering is dan aan de orde. Bestuurlijke taakverdeling Bestuurlijk gezien is iedere vakwethouder verantwoordelijk voor de realisering van klimaatdoelen die samenhangen met het eigen beleidsterrein. De wethouder milieu is daarnaast verantwoordelijk voor het toezicht op de uitvoering van het klimaatbeleid en de coördinatie. Interne organisatie Bij de uitvoering van het klimaatbeleid zijn een aantal afdelingen betrokken en is inzet van iedere afdeling nodig. Hoofdzakelijk zijn dit: Beheer Openbare Ruimte en Gebouwen (BORG) Vergunningverlening & Handhaving (V&H) Ruimtelijke en Maatschappelijke Zaken (RMZ) Van groot belang is dat er gemeentebreed voldoende sturing kan worden gegeven aan de uitvoering van de voorgenomen acties. De weg naar een klimaatneutrale gemeente vergt een voortdurend krachtige aansturing. Daarom is op de afdeling BORG een duurzaamheidscoördinator aangesteld, die als aanspreekpunt en aanjager fungeert op het gebied van duurzaamheid. De ureninzet hiervoor wordt gedekt uit het budget voor duurzame ontwikkelingen (zie ook E.3 Financiële kader). E.3 Financiële kader Energiebesparing levert op den duur geld op, maar eerst zal er extra geïnvesteerd moeten worden. Energiezuinige technieken en duurzame energiebronnen zijn vaak duurder qua aanschaf dan conventionele technieken. Om afzonderlijke projecten van de grond te krijgen zullen er voorbereidingskosten gemaakt worden. Deze voorbereidingskosten per project zijn o.a. onderzoekskosten, voorbereiding besluitvorming, maken van programma van eisen, haalbaarheidsstudies e.d. Om het klimaatbeleid een impuls te geven is jaarlijks een bedrag beschikbaar. In de gemeentelijke begroting is voor de komende 5 jaar (periode ) ,- per jaar gereserveerd voor duurzame ontwikkeling. Ook zal de duurzaamheidcoördinator hieruit betaald worden. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 20 / 24

21 Verder heeft de gemeente Haren een Stimuleringsfonds Duurzaam bouwen. Hierin zit nog een bedrag van ,-. Mocht de SLOK-subsidieaanvraag toegekend worden zal er daarnaast nog een extra bedrag beschikbaar komen van ,-. Thema 1: Gemeentelijke gebouwen en voorzieningen Bij nieuwbouw en aanschaf van machines e.d. zal in de financiële onderbouwing van de investering inzicht worden gegeven in de eventuele meerkosten van energiezuinige technieken en de toepassing van duurzame energiebronnen. Tevens zal inzicht gegeven worden in de kosten tijdens de beheers- en gebruiksfase. Op basis hiervan zal de terugverdientijd berekend worden. Per investering zal besluitvorming plaatsvinden over de opbrengsten en kosten. Voor het nieuwe gemeentehuis is al een programma van eisen vastgesteld door de gemeenteraad in september Hierin is het inhoudelijk en financieel kader vastgelegd en dat blijft het uitgangspunt. Bij bestaande gemeentelijke gebouwen zullen de energiekosten bijgehouden worden. Door middel van een energielabel zal de energieprestatie per gebouw inzichtelijk worden gemaakt. De kosten van onderzoek naar energiezuinige technieken en de toepassing van duurzame energiebronnen worden betaald uit de algemene post Duurzame ontwikkeling. Daarna zal een uitvoeringsplan worden opgesteld op basis van de bevindingen uit de energiedoorlichting. Over de meerkosten die daaruit voortvloeien zal aparte besluitvorming plaatsvinden. Thema 2: Woningen Bij nieuwbouw van woningen is het minimumniveau aan energiebesparing wettelijk vastgelegd in het Bouwbesluit. De kosten hiervan zijn voor de ontwikkelaar en koper van de woning. De toepassing van verdergaande energiebesparingstechnieken is afhankelijk van de bereidheid van de ontwikkelaar en de potentiële kopers om deze meerkosten te dragen. De gemeente zal hierin een stimulerende rol spelen in de vorm van advisering en voorlichting. De kosten hiervan zullen betaald worden uit de algemene post Duurzame ontwikkeling. Bestaande woningen Voor het stimuleren van verbeteringen aan de bestaande woningvoorraad zal een fonds worden opgezet. De gemeente zal dus daadwerkelijk financieel bijdragen om eigenaren te stimuleren bestaande gebouwen te isoleren en energiezuinige technieken toe te passen voor verwarming. Over de hoogte van het fonds en de wijze van inzet zal een voorstel ontwikkeld worden. De voorbereidingskosten hiervoor zullen betaald worden uit de algemene post Duurzame ontwikkeling. Thema 3: Utiliteitsbouw De aanpak voor nieuwbouw is vergelijkbaar met de nieuwbouw van woningen. Bij bestaande scholen gaan wij extra investering in energiezuinige technieken en de toepassing van duurzame energiebronnen (zonnepanelen). In de motie Zonnepanelen van de raad (25 juni 2007) staat aangegeven dat de kosten betaald worden uit de opbrengst van de DUBO kavel in Oosterhaar of uit het stimuleringsfonds duurzaam bouwen. Bij besluitvorming over de aanschaf van de zonnepanelen zal het definitieve dekkingsvoorstel worden gegeven. De voorbereidingskosten zullen betaald worden uit de algemene post Duurzame ontwikkeling. Thema 4: Bedrijven De activiteiten richten zich met name op vergunningverlening, handhaving, stimulering en voorlichting. Door bij deze activiteiten meer aandacht te besteden aan energiebesparing zullen de productkosten stijgen. De meerkosten zullen betaald worden uit de algemene post Duurzame ontwikkeling. Thema 5. Verkeer en vervoer Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 21 / 24

22 Bij investeringen in vervoermiddelen zal in de financiële onderbouwing inzicht worden gegeven in de meerkosten. Tevens zal inzicht gegeven worden in de beheers- en gebruikskosten. Op basis hiervan zal de terugverdientijd berekend worden. De voorbereidingskosten zullen betaald worden uit de algemene post Duurzame ontwikkeling. Thema 6: Grootschalige duurzame energieopties De kosten voor het bij elkaar brengen van partijen, het inspireren en stimuleren tot toepassing duurzame opties in ruimtelijke plannen door derden zullen betaald worden uit de algemene post Duurzame ontwikkeling. Nota Klimaatbeleid gemeente Haren Pagina 22 / 24