Vraag en aanbod intramurale ouderenzorg Hattem

Transcriptie

1 Vraag en aanbod intramurale ouderenzorg Hattem Status definitief Datum

2 Inhoudsopgave 2

3 1. Inleiding Op 22 juni 2016 heeft Driezorg bij de gemeente Hattem aangegeven dat zij afziet van de nieuwbouw c.q. renovatie van het woonzorgcentrum De Hof van Blom. Driezorg geeft aan dat zij vanwege het niet rondkrijgen van de financiering een analyse heeft gemaakt van de zorgvraag in relatie tot het zorgaanbod. Op basis van deze analyse constateerde zij dat collega-zorgaanbieder Hanzeheerd niet alleen lichte zorg maar ook zware zorg levert en dat het aantal indicaties afgegeven door het Centrum Indicatie Zorg (CIZ) afneemt. Deze constateringen leidden bij Driezorg tot de conclusie dat als de bouwplannen zouden worden doorgezet er een overcapaciteit in Hattem zou ontstaan ( bouwen voor leegstand ). Ook had Driezorg geen toezegging ontvangen voor de vergoeding van zorgplaatsen door het zorgkantoor, waardoor zij de financiering niet rond kreeg. Het besluit van Driezorg heeft tot veel onrust en discussie geleid in de Hattemse samenleving. In reactie op de ontwikkelingen rond de Hof van Blom is door de gemeenteraad op 11 juli 2016 een motie aangenomen (zie bijlage 2). In de motie wordt het College opgedragen: - alles in het werk te stellen de huidige locatie te behouden voor het realiseren van een zorg/woon functie afgestemd op de te inventariseren toekomstige zorgbehoefte; - daartoe in gesprek te gaan met het Zorgkantoor en lokale en regionale aanbieders om de vraag naar zware zorg met behandeling duidelijk te krijgen; - de bestemming van de huidige locatie Hof van Blom niet te wijzigen of anders daartoe een voorstel aan de raad voor te leggen; - met de Vrienden van de Hof van Blom, huisartsen, Triada en overige partners te komen tot uitvoering van het bestaande beleid en de visie van de gemeente Hattem, te weten het realiseren van twee woonzorgzones. In de lijn van deze motie en vanuit het belang aan voldoende kwalitatieve goede zorg in Hattem, hebben de portefeuillehouders een groot aantal bilaterale gesprekken gevoerd met partijen, die direct of indirect betrokken zijn bij de Hof van Blom en/of zorg in Hattem. Een belangrijk thema in deze gesprekken was de ontwikkeling van de zorgvraag voor zware zorg in Hattem en de noodzaak om inzicht in de ontwikkeling hiervan te krijgen. Doel en opbouw van inventarisatie Deze inventarisatie tracht een antwoord te geven op de volgende vragen: 1. Wat is precies zware zorg (o.a. afbakening van definitie, verschijningsvormen, ontwikkeling de afgelopen jaren, proces en actoren) (hoofdstuk 2)? 2. Wat zijn de factoren die van invloed zijn op zorgvraag en aanbod, op welke manier is dit voor Hattem in beeld gebracht en welke onzekerheden kunnen we hierbij onderkennen (hoofdstuk 3)? 3. Wat is de huidige vraag en aanbod van intramurale ouderenzorg in Hattem en wat is de verwachte ontwikkeling hiervan in de toekomst (hoofdstuk 4)? 4. Welke inzichten levert de (cijfermatige) vergelijking van vraag en aanbod van intramurale ouderenzorg op (hoofdstuk 5)? Deze rapportage geeft een kwantitatieve benadering van de zorgvraag en aanbod. Er wordt hier niet ingegaan op toekomstige scenario s die mogelijk invulling geven aan de bevindingen van dit rapport. Door de kwantitatieve benadering is de kwaliteit van zorg buiten beschouwing gelaten. 3

4 2. Afbakening Zware zorg De ontwikkelingen rondom de Hof van Blom hebben tot verschillende discussies geleid over de vraag wat precies zware zorg is en door wie dit wordt geleverd. We beginnen daarom met een nadere afbakening van het begrip zware zorg. 2.1 Wat is zware zorg? De basis voor de definitie van zware zorg ligt in de Wet langdurige zorg (in het vervolg Wlz). Deze wet regelt de zware, intensieve zorg voor kwetsbare ouderen, mensen met een handicap en mensen met een psychische aandoening. In artikel van de Wlz (zie bijlage voor wettekst) wordt bepaald dat iemand die vanwege een somatische of psychogeriatische aandoening of beperking, of verstandelijke, lichamelijke of zintuigelijke handicap een blijvende behoefte heeft aan permanent toezicht en/of 24 uur per dag zorg in de nabijheid in aanmerking komt voor zorg op basis van de Wlz. De zorg kan dan bestaan uit de volgende onderdelen (Rijksoverheid, 2016): - verblijf in een zorginstelling; - persoonlijke verzorging en verpleging (bijv. hulp bij het aankleden en wassen); - medische zorg (bijv. behandeling van aandoening of beperking of bezoek aan huisarts, tandarts, fysiotherapeut of psycholoog); - dagbesteding; - vervoer naar de plek van behandeling (bijv. vervoer naar het ziekenhuis); - hulpmiddelen (bijv. medicijnen of rolstoel). Wet Langdurig ouderzorg - Verpleging en Verzorging (V en V) Binnen de Wlz wordt de zorg in verdeeld in verschillende sectoren. Deze sectoren zijn gebaseerd op de verschillende doelgroepen van de Wlz. De langdurige ouderenzorg waar wij, gezien de ontwikkelingen rondom de Hof van Blom, in deze inventarisatie op richten is geregeld in de sector Verpleging en Verzorging (V en V). Een aantal voorbeelden van andere sectoren binnen de Wlz is: Verstandelijk gehandicapt (VG), Lichamelijk Gehandicapt (LG) en Zintuigelijk gehandicapt-visueel (ZGvis). Deze sectoren worden hier verder buiten beschouwing gelaten. In het vervolg als wij over intramurale zorg spreken bedoelen wij intramurale ouderenzorg. Zorgprofielen Niet iedereen heeft dezelfde soort en hoeveelheid zorg nodig. Er wordt daarom binnen de sector Verpleging en Verzorging gewerkt met zorgprofielen (tot 2016 werden dit zorgzwaarte pakketten (ZZP s) genoemd). Sector Verpleging en verzorging (Rijksoverheid, 2015) Nummer zorgprofiel Naam zorgprofiel (tot 2016 zzp) 4 VV VV Beschut wonen met intensieve begeleiding en uitgebreide verzorging 5 VV VV Beschermd wonen met intensieve dementiezorg 6 VV VV Beschermd wonen met intensieve verzorging en verpleging 7 VV VV Beschermd wonen met zeer intensieve zorg, vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk op begeleiding 8 VV VV Beschermd wonen met zeer intensieve zorg, vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk op verzorging/verpleging 9b VV VV Herstelgerichte behandeling met verpleging en verzorging 10 VV VV Beschermd verblijf met intensieve palliatief-terminale zorg 4

5 In 2013 is al gestart met extramuralisering van de ZZP 1 en 2. In 2014 is dit vervolgd met ZZP 3. Deze nieuwe regels gelden voor de nieuwe instroom in de Wlz. De personen met ZZP 1-3 die al op basis van de AWBZ een indicatie hebben gekregen voor verblijf behouden hun recht om te verblijven in een intramurale instelling. Leveringsvormen: intramuraal of thuis Op basis van een Wlz-indicatie heeft iemand recht op passende zorg in een instelling. De Wlz maakt het ook mogelijk om de zorg thuis te kunnen ontvangen. Dit kan alleen als de zorg verantwoord en doelmatig kan worden geleverd. Dit houdt in dat de zorg nagenoeg vergelijkbaar is als ware het zorg in een intramurale instelling. Het zorgkantoor beoordeelt het verantwoord leveren van zorg op basis van een toetsingskader en de beoordeling van doelmatigheid wordt gedaan op basis van een rekenmodule. In de gesprekken met het zorgkantoor hebben zij aangegeven dat zij meer sturen op het leveren van zorg thuis. Er worden 4 leveringsvormen onderscheiden (Zilveren Kruis - Achmea, 2015 p. 8): - Zorg zwaarte pakket (ZZP): de zorg wordt intramuraal geleverd; - Volledig pakket thuis (VPT): één zorgaanbieder levert alle zorg thuis; - Modulair pakket thuis (MPT): verschillende zorgaanbieders leveren zorg thuis; - Persoons gebonden budget (PGB): de cliënt koopt zelf zijn zorg in bij één of meerdere zorgaanbieders. Bij VPT, MPT en PGB wordt de zorg thuis geleverd en vormt daarmee een alternatief voor intramurale zorg. De zorgonderdelen die per leveringsvorm worden als volgt samengevat (Zilveren Kruis - Achmea, 2015 p. 8): ZZP VPT MPT PGB Verblijf Ja Nee Nee Nee Algemene medische zorg Ja/Nee* Nee Nee Nee Specifieke behandeling Ja/Nee* Ja Ja Nee Maaltijdvoorziening Ja Ja Nee Nee Huishoudelijke hulp Ja Ja Ja Ja Welzijnsactiviteiten Ja Ja Nee Nee Outillagemiddelen Ja Ja Ja Nee Logeren** Nee Ja Ja Ja Aantal zorgaanbieders 1 1 Meerdere Meerdere Combinatie leveringsvorm mogelijk Nee Nee PGB MPT * De indicatie voor WLZ is altijd met behandeling. De instelling die WLZ zorg biedt is verantwoordelijk voor het aanbieden van passende behandeling. Instellingen kunnen verschillende manieren kiezen om deze behandeling te organiseren: 1. de zorg kan geleverd worden inclusief de multi-disciplinaire behandeling door specialist ouderengeneeskunde en paramedici, waarvoor deze zorginstellingen dan ook bekostigd worden; 2. de zorg kan geleverd worden exclusief deze behandelcomponent vanuit de zorginstelling en dan wordt behandeling georganiseerd via Zorgverzekeringswet (ZVW), de huisarts en via de particuliere zorgverzekering van de cliënten. ** 'Kortdurend verblijf' is logeren in een zorginstelling. Dit kan maximaal drie dagen per week. Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) Specifiek wordt hier nog aandacht besteed aan de Wet Bopz. De Bopz, waarbij de zorg achter gesloten deuren mogelijk, zegt niets over het feit of er wel of niet sprake is van Wlz-zorg. Binnen deze wet worden 2 situaties onderscheiden die relatie hebben met de Wlz. Bij opname zonder instemming, zonder verzet (artikel 60-procedure) onderzoekt het Centrum indicatiestelling zorg (CIZ) of een cliënt gebaat is bij een opname in een zorginstelling. Het gaat om cliënten die zelf niet meer kunnen aangeven of ze het eens zijn met een opname. In dit geval is er sprake van Wlz zorg en Wlz-indicatie, maar deze zorg hoeft niet per definitie geleverd te worden in een BOPZ-gecertificeerde instelling. De tweede variant binnen de Bopz 5

6 betreft de gedwongen opname. Dit is aan de orde wanneer er zonder zorg of behandeling een onacceptabel gevaar voor de cliënt zelf of voor de mensen in zijn omgeving bestaat. Deze vorm van dwang is alleen toegestaan als de patiënt is opgenomen met een inbewaringstelling of een rechtelijke machtiging. Deze patiënt wordt vervolgens opgenomen in een Bopzgecertificieerde instelling. 2.2 Wlz-zorg: aanvraag en inkoop De vraag en aanbod worden mede bepaald door de manier waarop Wlz-zorg wordt aangevraagd en ingekocht. Daarom hieronder een korte toelichting op beide elementen. Aanvraag Wlz-zorg Op het moment dat er langdurige intensieve zorg nodig is, kan er een aanvraag door de cliënt of zijn/haar vertegenwoordiger ingediend worden bij het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). Deze aanvraag kan ook gedaan worden door de huisarts of andere gemachtigde gedaan worden. Het CIZ kijkt vervolgens of voldaan wordt aan de voorwaarden. Indien nodig gaan zij het gesprek aan met de aanvrager. Het CIZ neemt vervolgens een besluit over de indicatie. De aanvrager en het zorgkantoor worden hier over geïnformeerd. Het zorgkantoor ondersteunt de cliënt vervolgens bij de manier waarop de cliënt de steun wil ontvangen (intramuraal of thuis) en bij welke zorgaanbieder dit kan plaatsvinden. De keuze van de cliënt staat hierbij centraal (Zilveren Kruis - Achmea, 2015 p. 9). Inkoop Wlz-zorg Het zorgkantoor is verantwoordelijk voor de inkoop van de Wlz-zorg. In Hattem is dat het zorgkantoor voor de regio Zwolle (Zilveren Kruis). In zijn inkoopdocument voor 2016 geeft het zorgkantoor aan dat het zorgkantoor de wensen van de cliënt nadrukkelijk als uitgangspunt nemen bij de inrichting van de inkoopprocedure. Het zorgkantoor spant zich in om voldoende zorg in te kopen die veilig, verantwoord, effectief en doelmatig is, waarbij de verschillende leveringsvormen in voldoende mate aanwezig zijn en rekening wordt gehouden met waar de cliënt de zorg wil ontvangen. Om cliëntgerichtheid daadwerkelijk waar te maken en vorm te geven, moeten het inkoopbeleid en de uitvoering van de zorginkoop stimuleren dat er een optimale match plaatsvindt tussen vraag en aanbod. Hierbij dient ook de keuzevrijheid van de cliënt rond zijn/haar zorgaanbieder van voorkeur en locatie van zorgverlening geborgd te worden (Zilveren Kruis - Achmea, 2015 p. 9). Overige inhoudelijke uitgangspunten die door het zorgkantoor worden gehanteerd zijn: kwaliteit van leven, zichtbaar zorgkantoor, in dialoog komen tot maatwerk, geen onnodige administratieve lasten en doelmatigheid (Zilveren Kruis - Achmea, 2015 p. 9). De zorgaanbieders worden op basis van een inkoopkader uitgenodigd om een inschrijving te doen. Als de zorgaanbieder voldoet aan het gestelde programma van eisen, wordt op basis van een ontwikkelplan besloten of er één of tweejarige inkoopcontracten worden afgesloten met de zorgaanbieder. De zorgkantoren willen de bekostiging van de zorg waar mogelijk volgend maken op de keuze van de cliënt (zowel voor leveringsvorm als voor aanbieder) en zetten daarom niet het volledige volume van zorg vast. Het zorgkantoor probeert hierdoor zo veel mogelijk ruimte te creëren voor de keuze van de cliënt. Dit levert meer onzekerheid en risico s op voor de zorgaanbieders, omdat de zorg pas wordt vergoed nadat de cliënt voor de zorgaanbieder heeft gekozen. Voor 2017 wordt deze flexibiliteit nog verder doorgevoerd en hebben de zorgaanbieders op voorhand geen garanties meer. Intramurale ouderenzorg in Hattem is voor 2016 ingekocht bij Hanzeheerd en Zorgverlening Het Baken. 6

7 3. Onderzoek naar intramurale ouderenzorg: factoren, opzet en onzekerheden In dit hoofdstuk wordt een schets gegeven van de factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van vraag en aanbod van intramurale ouderenzorg en de manier waarop deze in beeld is gebracht. 3.1 Welke factoren zijn van invloed op vraag en aanbod intramurale ouderenzorg? Onderstaand schema geeft een overzicht van de belangrijkste factoren die van invloed zijn op vraag en aanbod van intramurale ouderenzorg en de ontwikkeling hiervan. In bovenstaand model gaan wij bij de vraag naar intramurale ouderenzorg uit van het aantal afgegeven indicaties en voor het aanbod van intramurale zorg het aantal intramurale zorgplekken (zie voor concretisering paragraaf 3.3). De factoren die hierop van invloed zijn, zijn de volgende: 1. Demografische en epidemiologische ontwikkelingen De ontwikkelingen in aantallen en leeftijd van de Hattemer bevolking heeft een rechtstreekse invloed op de zorgvraag. Op basis van epidemiologische uitgangspunten wordt dit vertaald naar een concrete zorgvraag. 2. Reikwijdte Wet Langdurige zorg Sinds de 2013 is door het Rijk ingezet op de extramuralisering, waardoor de ZZP 1-3 niet meer geïndiceerd werden. De reikwijdte van de huidige Wlz is daarom beperkter dan onder de AWBZ. Dit houdt trouwens niet in dat aan deze groep geen zorg meer verleend hoeft te worden, maar dat deze niet meer onder de Wlz vallen. Mocht de extramuralisering van hogere ZZP s zich doorzetten dan heeft dit rechtstreeks invloed op de vraag naar intramurale ouderenzorg in Hattem. Op dit moment zijn bij ons geen plannen bekend dat deze ontwikkeling zich zal doorzetten. In deze inventarisatie wordt dan ook uitgegaan van de het huidige kader zoals dat in de Wet langdurige zorg is opgenomen (ZZP 4-10). 3. Innovatie aanbod Volledig Pakket Thuis (VPT) De toename aan innovatie (bijv. domotica) en kwaliteit in het VPT leidt naar verwachting tot meer vraag bij cliënten naar VPT, waardoor er beter aangesloten wordt op het principe van langer thuis te wonen. Het zorgkantoor stuurt actief op VPT. De vraag naar intramurale zorg zal hierdoor afnemen. 4. Keuzevrijheid van de cliënt De zorg volgt zoveel mogelijk de cliënt. De keuze van de cliënt wordt mede bepaad door het aantal vrijwilligers en mantelzorgers in de omgeving van de cliënt, het aanbod en 7

8 omvang van tijdelijk verblijf (o.a. zorghotels, revalidatie etc.) en de financiële situatie van de cliënt. 5. In- en uitstroom intramurale zorg De in- en uitstroom van intramurale zorg wordt beïnvloed door ontwikkelingen in de kwaliteit en kwantiteit van het voorzieningenniveau in en buiten Hattem. Ook andere overwegingen (bijv. dichtbij familie) kunnen ten grondslag liggen de keuze van Hattemers om er bewust voor te kiezen om wel of niet in Hattem zorg te willen ontvangen of van niet- Hattemers die in Hattem zorg te willen ontvangen. 6. Visie zorgkantoor op inkoop zorg De visie van het zorgkantoor en mogelijke wijzigingen hierin hebben directe invloed op het aanbod intramurale zorg (bijv. keuzevrijheid van cliënten in aanbod en aanbieder). 7. Visie zorgaanbieders op zorg en ontwikkelingen van de zorg In de gesprekken met zorgaanbieders bleek nadrukkelijk het verschil in visie van de verschillende zorgaanbieders op zorg, maar ook op de ontwikkeling van de zorg. Aanbieders maken verschillende keuzes over de manier waarop de zorg binnen de Wlz geleverd kan of moet worden. Ook maken zorgaanbieders verschillende keuzes over zorg binnen een gesloten kader (op basis van Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen). De manier waarop zorgaanbieders uitvoering geven aan hun visie is van invloed op de manier waarop het aanbod in Hattem wordt ingevuld. Ook zijn er verschillen in beelden over hoe de toekomstige vraag kan worden ingevuld en welke minimale schaal er nodig is om te komen tot rendabele exploitatie. Uit de gesprekken met Hanzeheerd blijkt bijvoorbeeld dat zij op dit moment bewust stuurt om ZZP-4 in de vorm van VPT te kunnen leveren met als doel een verschuiving te realiseren van ZZP-4 van intramuraal naar zorgwoningen. Hanzeheerd geeft aan dat dat alleen kan als de zorg op een verantwoorde en doelmatige manier vanuit de instelling geleverd kan worden. De verwachting is wel dat door deze ontwikkeling de vraag naar intramurale zal komen te dalen. Dit past ook in de visie van het zorgkantoor dat stuurt op een hoger percentage VPT als onderdeel van het totale zorgaanbod. 3.2 Wat is er al eerder onderzocht? De afgelopen jaren zijn er diverse onderzoeken naar de behoefte aan intramurale zorg uitgevoerd (op zowel landelijk, regionaal als lokaal niveau), te weten: - Gemeentelijke woonvisie Hattem 2015 met factsheet Woningmarkt Hattem Wonen met Zorg (Gemeente Hattem, 2015) (lokaal): In de woonvisie zijn de gemeentelijke uitgangspunten met betrekking tot de intramurale zorg vastgesteld. De Factsheet stelt dat voor zware zorg er in 2014 circa 120 zorgeenheden in Hattem zijn (in de Bongerd en in de Hof van Blom). De verwachting is dat dat aantal voldoet tot 2020 en dat er in het decennium daarna ongeveer 20 extra nodig zijn. - Fortuna 2014 (Driezorg, 2014)(regio Zwolle Hattem): Bij de ontwikkeling van de woonvisie heeft Driezorg cijfers ter beschikking gesteld. In dit onderzoek wordt voor Hattem geconstateerd dat de vraag de komende jaren (tot 2030) stijgt en het aanbod zal overstijgen (inclusief het aanbod van de Hof van Blom). - Marktanalyse 2015 Hanzeheerd (Hanzeheerd, 2015) (lokaal): In de aanbiedingsbrief van bovengenoemde marktanalyse geeft Hanzeheerd aan dat de intramurale capaciteit tot 2020/2025 volstaat en dat bij de invulling van deze capaciteit ook de woningen op de locaties Hof van Blom en De Bongerd een rol kunnen spelen. Uit de conclusies blijkt verder dat in de periode het risico bestaat dat er gedeeltelijke leegstand in de intramurale voorziening kan ontstaan (vraag plaatsen ZZP 5+ versus 116 plekken inclusief de Hof van Blom). Het gaat volgens hen vooral om de (bouwkundige) kwaliteit / functionaliteit van het huidig aanbod. Ook deze analyse gaat uit van intramurale zorg op de locatie Hof van Blom (Hanzeheerd, 2015). 8

9 - Het Nieuwe Normaal studie ouderzorg 2016 (Gupta Strategists, 2016) (landelijk): In dit onderzoek worden op landelijk niveau uitspraken gedaan over de ontwikkeling van de intramurale ouderenzorg. Volgens dit onderzoek wordt op landelijke niveau een daling van de vraag naar intramurale ouderenzorg verwacht tot 2017, waarbij de lage ZZP s 1-3 in de periode zullen dalen en de hogere ZPP s (4 tot 8) in dezelfde periode licht zullen stijgen. We hebben geprobeerd om de resultaten van deze onderzoeken schematisch met elkaar te vergelijken. Dit is niet gelukt omdat er verschillende methodieken en definities zijn gehanteerd en verschillende meetmomenten/-periodes zijn gekozen. 3.3 Hoe zijn vraag en aanbod van langdurige ouderenzorg voor Hattem in beeld gebracht? Het zorgkantoor heeft op verzoek van de gemeente Hattem een geactualiseerde foto van het intramurale zorglandschap in Hattem in 2015 ontwikkeld. Dit onderzoek vormt de basis voor de resultaten die in het volgende hoofdstuk worden gepresenteerd. Methode om de vraag naar zorg in beeld te brengen Het zorgkantoor heeft de totale vraag naar de intramurale zorg in beeld gebracht door de totale verzilverde zorgvraag ( het aantal indicaties wat ook echt gebruikt is ) en de nietverzilverde zorgvraag (wens en actiefwachtenden) (Zorgkantoor Zilveren Kruis, 2016) bij elkaar op te tellen. De cijfers worden echter op twee manieren ingeperkt. Het zorgkantoor kijkt bij de vraag alleen naar het aantal 80-plussers en niet naar het gehele leeftijdsbereik van personen die een intramurale zorgvraag hebben. Het is aannemelijk dat hierdoor de vraag naar intramurale ouderenzorg in de praktijk iets hoger zal liggen dan uit deze cijfers blijkt. De toekomstige vraag ontwikkeling is in beeld gebracht door de verhouding van het huidige aantal personen dat gebruik gemaakt van intramurale zorg te combineren met de demografische ontwikkelingen voor Hattem (PRIMOS model voor bevolkingsprognoses). De aannames die hier verder bij gehanteerd worden, zijn de volgende (Zorgkantoor Zilveren Kruis, 2016): - de snelheid van extramuralisering van ZZP 1-3 is gebaseerd op het rapport Prognose extramuralisering van ABF research, dat in opdracht van het ministerie van VWS is uitgevoerd; - de gemiddelde verblijfsduur binnen een ZZP blijft gelijk; - de indicatiestelling van het CIZ blijft ongewijzigd. Methode om het aanbod in beeld te brengen Het aanbod van plekken intramurale ouderenzorg is door het Zorgkantoor in beeld gebracht op basis van het declaratiesysteem van het Zorgkantoor (de informatie die door de zorgaanbieders bij het Zorgkantoor wordt aangeleverd om de kosten gedeclareerd te krijgen) (Zorgkantoor Zilveren Kruis, 2016). Onzekerheden onderzoeken Zoals elke voorspelling over de toekomst kennen de onderzoeken naar intramurale zorg een mate van onzekerheid. Deze onzekerheden zijn niet vertaald in de berekening van het Zorgkantoor. De volgende onzekerheden zijn hier te onderscheiden: - Reikwijdte van de Wlz (op dit moment ZZP 4-10) en de vraag of en de manier waarop dit zich in de toekomst zal ontwikkelen. - De ontwikkeling van VPT en het aandeel VPT in de Wlz-zorg. - Het ontbreken van cijfers over in- en uitstroom van afnemers van intramurale zorg in Hattem en kwalitatieve onderbouwing van de keuzes van cliënten (bijv. waarom in instelling en niet thuis, waarom in andere woonplaats). Ook is niet bekend in hoeverre de 9

10 signatuur van een instelling een rol speelt bij de keuze van de cliënt en zijn omgeving om al dan niet voor een instelling te kiezen. - De veranderingen in maatschappelijke opvattingen (bijv. over de behoefte om wel of niet langer thuis te wonen). - De gemiddelde verblijfsduur binnen de ZPP wordt gelijk gehouden. In de praktijk merken zorgaanbieders dat voor sommige ZZP s de verblijfsduur afneemt. Als de verblijfsduur afneemt zal ook de ontwikkeling van de vraag ook afnemen. - De voorspelling van de zorgvraag wordt gebaseerd op een bepaald percentage van de bevolking op een bepaald moment met een bepaalde aandoening (prevalentie). De verwachting is dat de komende jaren de prevalentie van dementie minder snel zal stijgen dan oorspronkelijk gedacht. - De ontwikkeling van de levensstijlen, de sociaal economische achtergronden en de gezondheidstoestand zijn medebepalend. Deze aspecten zijn op basis van de landelijke gemiddelden verwerkt in de modellen. 10

11 4. Resultaten vraag en aanbod intramurale ouderenzorg Hattem In dit hoofdstuk worden de resultaten beschreven van de inventarisatie van vraag naar en aanbod van intramurale ouderzorg (V en V) in Hattem. 4.1 Vraag naar intramurale ouderenzorg Hattem De huidige intramurale vraag naar ouderenzorg (2015) in Hattem bedraagt 92. Uit de demografische ontwikkelingen blijkt dat in Hattem het aantal 80-plussers de komende jaren zal toenemen. Uit de cijfers van het zorgkantoor blijkt dat deze toename ligt boven de gemiddelde toename in de zorgkantoorregio (Zorgkantoor Zilveren Kruis, 2016). Voor Hattem komt het Zorgkantoor tot de conclusie dat de intramurale zorgvraag in Hattem tot 2025 als totaal met 33% zal stijgen, waarbij somatisch (ZZP 1,2,3,6 en 8) 1 met 17% stijgt en het psychogeriatrische gedeelte naar (ZZP 4, 5 en 7) met 45% zal stijgen. Vraag naar intramurale ouderenzorg Hattem Vraag naar Intramuraal Aanbod naar intramurale ouderenzorg Hattem Het aantal Intramurale Wlz-plekken in Hattem per is als volgt: Aanbod van intramurale ouderenzorg Hattem ZZP 1-3 (overgangscliënten) 5 ZPP Aanbod Intramurale zorg (totaal) 79 Het aantal cliënten ZZP 1-3 zal de komende jaren gaan afnemen. De plekken en ZZP s zijn als volgt over de zorglocaties in Hattem verdeeld. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt in de locaties van de Hof van Blom, De Bongerd (Hanzeheerd) en De Hoenwaard (Zorgverlening Het Baken): Uitsplitsing Locatie per ZZP ( ) Type aanbod Hof van Blom Bongerd Hoenwaard Totaal Aanbod ZZP Aanbod ZZP Totaal - 63* * de maximale intramurale capaciteit van De Bongerd is 66. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat een drietal tweepersoonskamers door slechts 1 persoon bezet wordt. 1 In de berekening van het zorgkantoor wordt ook rekening gehouden met de overgangscliënten ZZP 1-3. Ondanks dat deze groep de komende jaren zal afnemen, neemt het totaal somatisch voor Hattem toe met 17%. 11

12 Uit de gegevens van de zorgaanbieders blijkt ook dat er per : - 4 personen op een wachtlijst staan en de gemiddelde duurde van de wachtlijst 6 maanden is (locatie De Bongerd); 2 - op de locatie van de Bongerd in de zorgwoningen ook nog 3 personen een VPT krijgen geleverd. Vergelijking aanbod 2013 versus aanbod 2016 Op basis de cijfers van het zorgkantoor kunnen we geen inzicht verschaffen in de ontwikkeling van het aanbod in de afgelopen jaren. In onderstaand overzicht wordt daarom op basis van de Marktanalyse 2015 van Hanzeheerd een vergelijking gemaakt tussen de situatie in 2013 en het huidig aanbod. Dit levert het volgende beeld op: Vergelijking Aanbod Intramurale zorgplekken in Hattem ZZP 1-3 ZZP 4-10 Totaal ZZP 1-3 ZZP 4-10 Totaal Hof van Blom De Bongerd De Hoenwaard Totaal Uit bovenstaand overzicht blijkt dat ten opzichte 2013 er een afname van het totaal aantal intramurale zorgplekken in Hattem is waar te nemen. Eén van de belangrijkste reden voor de afname is dan ook het wegvallen van de Hof van Blom, omdat in 2013 hier nog 39 personen intramurale zorg ontvingen. Het totaal aantal ZZP 1-3 plekken is ook afgenomen (niet alleen Hof van Blom maar ook bij de Bongerd). Bij De Bongerd wordt deze afname wel gecompenseerd door een stijging van de het aantal ZZP Uit aanvullende informatie van Zorgverlening Het Baken is gebleken dat voor de locatie Hoenwaard per personen op de wachtlijst staan (gemiddelde wachtduur 3-6 maanden) 12

13 5. Vraag versus aanbod intramurale ouderenzorg in Hattem In het vorige hoofdstuk hebben we van vraag, de ontwikkeling in de vraag en het huidige aanbod van intramurale zorg beeld in beeld gebracht. In dit hoofdstuk brengen we deze elementen samen en op basis hiervan geven wij onze bevindingen met een viertal conclusies. Als we de cijfers uit het vorige hoofdstuk samen brengen dan ontstaat het volgende beeld van de behoefte aan intramurale ouderenzorg in Hattem: Vraag en aanbod naar intramurale ouderenzorg Hattem Vraag naar intramuraal 92* 122 Aanbod intramurale zorg (totaal) 79 -** Vraag aanbod 13 -** * het aantal 80-plussers in Hattem per is 642. Dit cijfer is gebruikt om de cijfers van het zorgkantoor (per plussers) terug te rekenen naar de concrete cijfers in Hattem. ** Als het aanbod intramurale ouderenzorg de komende jaren gelijk blijft dan stijgt het verschil tussen aanbod en vraag naar 43. Dit overzicht heeft ons de volgende conclusies gegeven over vraag en aanbod aan intramurale ouderenzorg: 1. De vraag naar intramurale ouderenzorg in Hattem zal in de periode stijgen. De afname van intramurale zorg die in 2013 is ingezet (door het niet meer intramuraal te vergoeden van ZZP 1-3) is in Hattem grotendeels afgerond. Er zijn nog 5 overgangscliënten. Vanaf 2015 tot 2025 is een duidelijk stijgende trend in de zorg vraag te onderscheiden (onder gelijkblijvende aannames, zie par. 3.3). Bij de cijfers van de zorgvraag moet wel opgemerkt worden dat de daadwerkelijke vraag mogelijk iets hoger ligt, omdat alleen de 80-plussers in beeld zijn gebracht. 2. Het aanbod Intramurale zorgplekken is in de periode afgenomen. De afname van het zorgaanbod halen we dan niet direct uit bovenstaand schema, maar uit de tabel vergelijking aanbod intramuraal (zie pag. 11). Ten opzichte van 2013 is het aantal intramurale zorgplekken in Hattem met 37 afgenomen. De belangrijkste oorzaak hiervoor is het wegvallen van de Hof van Blom. Het aantal plekken in Hattem per plussers ligt onder het gemiddelde van de zorgkantoorregio. 3. De vraag naar intramurale zorg in Hattem in 2015 overstijgt het aanbod in 2015 en de behoefte zal tot 2025 verder stijgen. Als nuancering hierop moeten we wel stellen dat het niet zo hoeft te zijn dat er geen plek was voor Hattemers, maar dat er ook Hattemers bewust voor een intramurale plek buiten Hattem hebben gekozen (maar ook omgekeerd). Om dit precies te weten zou er onderzoek gedaan moeten worden. Hierbij moet ook nog opgemerkt worden dat in de situatie dat als de Hof van Blom niet gesloopt zou zijn er dan in 2015 een overcapaciteit zou zijn opgetreden. 4. Het verschil tussen vraag en aanbod aan intramurale ouderenzorg vereist een adequate invulling van het aanbod van Wlz-zorg in Hattem. De toenemende discrepantie tussen vraag en aanbod van intramurale ouderenzorg vraagt op korte termijn om maatregelen van de betrokken partijen. Dit om te voorkomen dat de Hattemer in de toekomst niet meer in Hattem terecht kan voor de juiste zorg. Dit hoeft niet perse intramuraal te zijn, maar kan ook een combinatie van thuis en intramuraal zijn, de 13

14 doorontwikkeling van het huidig aanbod of andere nog nieuw te ontwikkelen vormen van zorg, die past bij de wensen en behoefte van de Hattemers. 14

15 Bijlage 1: Relevante wetteksten Wlz 15

16 Bijlage 2: Literatuurlijst Driezorg Fortuna 2014 [Rapport] Gemeente Hattem Gemeentelijke Woonvisie Factsheet Woningmarkt Hattem - Wonen met zorg [Rapport] Gupta Strategists Het nieuwe normaal - studie ouderenzorg [Rapport] Hanzeheerd Marktanalyse 2015 [Rapport] Hanzeheerd Marktanalyse aanbiedingsbrief [Rapport] Rijksoverheid Bijlage A - bij artikel Regeling Langdurige Zorg [Rapport] Rijksoverheid Welke zorg kan ik krijgen vanuit de Wet langdurige zorg? [Online] Zilveren Kruis - Achmea Zorginkoopdocument Wlz 2016 V&V [Rapport] Zorgkantoor Zilveren Kruis Een foto van het Wlz-zorglandschap in Hattem [Rapport]