Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Transcriptie

1 Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang Besluit van 17 december 2004, houdende regels betreffende asbest en asbesthoudende producten (Productenbesluit asbest) Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Op de voordracht van de Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Onze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 6 juli 2004, nr. MJZ , Centrale Directie Juridische Zaken, Afdeling Wetgeving, gedaan in overeenstemming met Onze Minister van Economische Zaken; Gelet op artikel 5 van richtlijn nr. 83/477/EEG van de Raad van 19 september 1983 betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico s van blootstelling aan asbest op het werk (PbEG L 263), artikel 3 van richtlijn nr. 83/478/EEG van de Raad van 19 september 1983 (PbEG L 263), houdende vijfde wijziging (asbest) van richtlijn nr. 76/769/EEG van de Raad betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der lidstaten inzake de beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten, artikel 7, eerste gedachtestreepje, van richtlijn nr. 87/217/EEG van de Raad van 19 maart 1987 inzake voorkoming en vermindering van verontreiniging van het milieu door asbest (PbEG L 85), artikel 2, vijfde lid, tweede volzin, en zesde lid, eerste volzin, van richtlijn nr. 98/12/EG van de Commissie van 27 januari 1998 (PbEG L 81) tot aanpassing aan de technische vooruitgang van richtlijn nr. 71/320/EEG van de Raad inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten betreffende de reminrichtingen van bepaalde categorieën motorvoertuigen en aanhangwagens daarvan, richtlijn nr. 1999/77/EG van de Commissie van 26 juli 1999 (PbEG L 207) tot zesde aanpassing aan de technische vooruitgang van bijlage I bij richtlijn nr. 76/769/EEG, artikel 3, tweede lid, tweede volzin, van richtlijn nr. 2002/78/EG van de Commissie van 1 oktober 2002 (PbEG L 267) tot aanpassing aan de technische vooruitgang van richtlijn nr. 71/320/EEG, artikel 1, vijfde lid, van richtlijn nr. 2003/18/EG van het Europese Parlement en de Raad van 27 maart 2003 (PbEU L 97) tot wijziging van richtlijn 83/477/EEG van de Raad betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico s van blootstelling van asbest op het werk, de artikelen 24 en 39, derde lid, van de Wet milieugevaarlijke stoffen, de artikelen 16 en 33, tweede lid, van de Arbeidsomstandighedenwet 1998 en de artikelen 4, 8, 12, 13, 14 en 32b van de Warenwet; De Raad van State gehoord (advies van 6 september 2004, nr. W /V); Staatsblad

2 Gezien het nader rapport van de Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Onze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 15 december 2004, nr. MJZ , Directie Juridische Zaken, Afdeling Wetgeving, uitgebracht in overeenstemming met Onze Minister van Economische Zaken; Hebben goedgevonden en verstaan: 1. Begripsbepalingen en werkingssfeer Artikel 1 In dit besluit en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder: a. Onze Minister: Onze Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer; b. asbest: de volgende vezelachtige silicaten: actinoliet (CAS-nummer ), amosiet (CAS-nummer ), anthofylliet (CAS-nummer ), chrysotiel (CAS-nummer ), crocidoliet (CAS-nummer ) en tremoliet (CAS-nummer ). Artikel 2 Dit besluit is niet van toepassing op: a. asbest of een asbesthoudend product dat wordt verwijderd in een inrichting als bedoeld in artikel 1.1, vierde lid, van de Wet milieubeheer; b. een product waaraan geen asbest opzettelijk is toegevoegd en waarvan de concentratie serpentijnasbest, vermeerderd met tien maal de concentratie amfiboolasbest, bepaald overeenkomstig een bij regeling van Onze Minister vast te stellen methode, niet hoger is dan honderd milligram per kilogram droge stof; c. handelingen waaromtrent regels zijn gesteld bij of krachtens het Asbest-verwijderingsbesluit; d. het geheel of gedeeltelijk slopen van bouwwerken, constructies, apparaten, installaties en transportmiddelen waarin asbest of een asbesthoudend product is verwerkt, voorzover daaromtrent regels zijn gesteld bij of krachtens het Arbeidsomstandighedenbesluit; e. het verplaatsen van verontreinigde grond binnen een geval van ernstige verontreiniging als bedoeld in artikel 1 van de Wet bodembescherming, tenzij aan die grond asbest opzettelijk is toegevoegd. Artikel 3 1 Dit besluit is voorts niet van toepassing: a. tijdens, direct voor en direct na oefeningen als bedoeld in artikel 1.5, onder d, van het Arbeidsomstandighedenbesluit; b. ten aanzien van militaire vaartuigen, militaire luchtvaartuigen, bemande wapensystemen en eenheden met gereedstelling: 1. voorzover afwijking van dit besluit naar het oordeel van Onze Minister van Defensie noodzakelijk is in verband met de bouw, constructie, inrichting of uitrusting van deze vaartuigen en wapensystemen; 2. indien oorlogsschepen varen en indien militaire luchtvaartuigen en bemande wapensystemen als zodanig in gebruik zijn; 3. voorzover de operationele taakuitvoering van deze vaartuigen en wapensystemen of van de eenheden met gereedstelling naar het oordeel van Onze Minister van Defensie door de toepassing van dit besluit wordt belemmerd. Staatsblad

3 2. Onder militaire vaartuigen, militaire luchtvaartuigen, bemande wapensystemen en eenheden met gereedstelling wordt verstaan hetgeen daaronder wordt verstaan in artikel 1.5 van het Arbeidsomstandighedenbesluit. 2. Regels met betrekking tot handelingen met asbest en asbesthoudende producten Artikel 4 Het is verboden asbest of asbesthoudende producten te vervaardigen, in Nederland in te voeren, voorhanden te hebben, aan een ander ter beschikking te stellen, toe te passen of te bewerken. Artikel 5 Het verbod, bedoeld in artikel 4, is niet van toepassing voorzover dit betrekking heeft op: a. het voorhanden hebben of aan een ander ter beschikking stellen van een product dat rechtmatig op de markt is gebracht of waarin asbest of een asbesthoudend product rechtmatig is toegepast en dat voor de datum van inwerkingtreding van dit besluit reeds geïnstalleerd of in bedrijf was, tenzij bij wettelijk voorschrift anders is bepaald; b. het uitvoeren van laboratoriumonderzoek of het nemen van materiaalmonsters, teneinde de samenstelling van het asbest en het asbestgehalte van asbesthoudende producten vast te stellen; c. het maken van aanboringen of het uitvoeren van reparatie- of onderhoudswerkzaamheden; d. het reinigen van kledingstukken en werktuigen die zijn gebruikt bij werkzaamheden waarbij asbest aanwezig was of is vrijgekomen; e. het afgraven, opslaan, tijdens het vervoer voorhanden hebben of aan een ander ter beschikking stellen van afvalstoffen indien daaraan geen asbest opzettelijk is toegevoegd, tenzij bij wettelijk voorschrift anders is bepaald; f. het reinigen van afvalstoffen waaraan geen asbest opzettelijk is toegevoegd en waarvan na reiniging de concentratie serpetijnasbest, vermeerderd met tien maal de concentratie amfiboolasbest, bepaald overeenkomstig een krachtens artikel 2, onder b, vastgestelde methode, niet hoger is dan de in dat onderdeel aangegeven hoeveelheid per kilogram droge stof, tenzij bij wettelijk voorschrift anders is bepaald; g. handelingen die betrekking hebben op het opruimen van asbest of een asbesthoudend product dat ten gevolge van een incident is vrijgekomen. Artikel 6 1. Handelingen als bedoeld in artikel 5 met asbest of asbesthoudende producten worden op een zodanige wijze verricht dat gevaren voor mens en milieu die door zodanige handelingen kunnen ontstaan, worden voorkomen. 2. Bij regeling van Onze Minister kunnen met het oog op het voorkomen van gevaren voor mens of milieu met asbest regels worden gegeven die ten minste bij het verrichten van zodanige handelingen in acht worden genomen. Staatsblad

4 3. Regels met betrekking tot de aanduiding van asbesthoudende producten Artikel 7 1. Asbesthoudende producten die in handelsvoorraden voorhanden zijn, aan een ander ter beschikking worden gesteld of worden toegepast, zijn voorzien van aanduidingen overeenkomstig de bijlage bij dit besluit. 2. Het eerste lid is niet van toepassing op bouwwerken, constructies, installaties en transportmiddelen. 4. Bijzondere regels op grond van de Arbeidsomstandighedenwet 1998 Artikel 8 Ter uitvoering van artikel 16, tiende lid, van de Arbeidsomstandighedenwet 1998 zijn de werkgever, de werknemer en de zelfstandig werkende verplicht tot naleving van artikel 4. Artikel 9 De handeling of het nalaten in strijd met het ter uitvoering van artikel 16, elfde lid, van de Arbeidsomstandighedenwet 1998 in artikel 4 bepaalde is een strafbaar feit. 5. Wijziging regelgeving Artikel 10 A Het Arbeidsomstandighedenbesluit wordt als volgt gewijzigd: In artikel 4.37a wordt «met inachtneming van artikel 4.37b» vervangen door: met inachtneming van de artikelen 4.37b en 4.37c. B C Artikel 4.37b wordt als volgt gewijzigd: 1. Het derde lid vervalt. 2. Het vierde lid wordt vernummerd tot derde lid. Na artikel 4.37b wordt een artikel met opschrift ingevoegd, luidende: Artikel 4.37c. Toepasselijkheid 1. Deze afdeling is van toepassing op handelingen met betrekking tot asbest of asbesthoudende producten dan wel crocidoliet of crocidoliethoudende producten indien de concentratie asbest of crocidoliet hoger is dan honderd milligram per kilogram droge stof als bedoeld in artikel 2, onderdeel b, van het Productenbesluit asbest. 2. De paragrafen 3, 4 en 7 van deze afdeling zijn van toepassing op handelingen: a. als bedoeld in artikel 5 van het Productenbesluit asbest; Staatsblad

5 b. met asbest of een asbesthoudend product dat wordt verwijderd in een inrichting als bedoeld in artikel 1.1, vierde lid, van de Wet milieubeheer. 3. Indien bij de handelingen, bedoeld in het tweede lid, crocidoliet of crocidoliethoudende producten zijn betrokken, is paragraaf 6 van deze afdeling van toepassing. 4. Op het geheel of gedeeltelijk slopen van bouwwerken, met uitzondering van grondwerken, constructies, apparaten, installaties en transportmiddelen waarin asbest of asbesthoudende producten dan wel crocidoliet of crocidoliethoudende producten is respectievelijk zijn verwerkt en bij het verwijderen van voornoemde stoffen of producten hieruit zijn de paragrafen 5 en 7 van deze afdeling van toepassing. Voorzover bij categorieën van werkzaamheden als bedoeld in de vorige volzin het blootstellingsniveau het actieniveau, bedoeld in artikel 4.44, niet overschrijdt, kunnen bij ministeriële regeling die categorieën worden aangewezen als werkzaamheden waarop een of meer bepalingen van paragraaf 5 niet van toepassing zijn, indien wordt voldaan aan de bij die regeling gestelde voorschriften. D E Paragraaf 2 van afdeling 5 van hoofdstuk 4 vervalt. Artikel 4.45, tweede lid, wordt als volgt gewijzigd: 1. In onderdeel a wordt «bewerken of het verwerken» vervangen door: toepassen of het bewerken. 2. In onderdeel c wordt «bewerken of verwerken» vervangen door: toepassen of bewerken. F Na artikel 4.45 wordt een artikel met opschrift ingevoegd, luidende: Artikel 4.45a. Bijzondere bepalingen asbesthoudende grond 1. Indien de handelingen, bedoeld in artikel 5, onderdelen e en f, van het Productenbesluit asbest betrekking hebben op asbesthoudende grond, worden deze werkzaamheden begeleid door een persoon die in het bezit is van een certificaat van vakbekwaamheid arbeidshygiëne of veiligheidskunde als bedoeld in artikel 2.7, tweede lid. 2. Indien de handelingen, bedoeld in het eerste lid, in de buitenlucht plaatsvinden, wordt na het beëindigen van deze handelingen een visuele inspectie uitgevoerd op de aanwezigheid van asbest teneinde vast te stellen dat de concentratie asbest niet hoger is dan honderd milligram per kilogram droge stof als bedoeld in artikel 2, onderdeel b, van het Productenbesluit asbest. 3. Indien de handelingen, bedoeld in het eerste lid, niet in de buitenlucht plaatsvinden, is artikel 4.55, eerste lid, onder d, van toepassing. 4. Bij ministeriële regeling kunnen nadere regels worden gesteld met betrekking tot de visuele inspectie, bedoeld in het tweede lid. G Artikel 4.49, eerste lid, wordt als volgt gewijzigd: Staatsblad

6 1. In onderdeel a wordt «gebruikt, bewerkt of verwerkt» vervangen door: toegepast of bewerkt. 2. Aan het slot van onderdeel b wordt de puntkomma vervangen door een punt. H 3. Onderdeel c vervalt. Artikel 4.56 wordt als volgt gewijzigd: 1. Het eerste lid komt te luiden: 1. De paragrafen 3, met uitzondering van artikel 4.44, en 7 van deze afdeling zijn van toepassing op handelingen: a. als bedoeld in artikel 5 van het Productenbesluit asbest, waarbij crocidoliet en crocidoliethoudende producten zijn betrokken; b. met crocidoliet of een crocidoliethoudend product dat wordt verwijderd in een inrichting als bedoeld in artikel 1.1, vierde lid, van de Wet milieubeheer, met dien verstande dat voor de toepassing van de artikelen 4.46 en 4.47 de in het tweede lid genoemde grenswaarde geldt. I J 4. Het vierde lid komt te luiden: 4. Artikel 4.45a is van overeenkomstige toepassing. Artikel 4.103, derde lid, vervalt. In artikel 7.2, eerste lid, wordt «7.4, eerste lid» vervangen door: 7.4, eerste en tweede lid. K In artikel 9.3, tweede lid, onder c, vervalt in de opsomming «4.38, 4.39, eerste en tweede lid, 4.41, eerste en tweede lid,». L M Artikel 9.5, onderdeel c, wordt als volgt gewijzigd: 1. In numerieke volgorde wordt ingevoegd: 4.45a, eerste lid,. 2. In de opsomming vervalt «4.38, 4.39, 4.41,». In artikel 9.9a, eerste lid, onder c, vervalt in de opsomming «4.38, 4.39, 4.41,». N In artikel 9.9b, eerste lid, onder d, wordt in numerieke volgorde ingevoegd: 4.45a, eerste lid,. O Artikel 9.9c, eerste lid, wordt als volgt gewijzigd: Staatsblad

7 1. In onderdeel d wordt in numerieke volgorde ingevoegd: 4.45a, tweede lid,. 2. In onderdeel d wordt «4.55, tweede lid» vervangen door: 4.55, eerste lid, onderdeel d, en tweede lid. P Q De artikelen 9.11 tot en met 9.13 vervallen. In artikel 9.19, onderdeel d, vervalt de zinsnede «de artikelen 4.38, 4.39, 4.40, vierde lid, 4.42, vierde lid,». R In artikel 9.22, derde lid, onder c, vervalt in de opsomming «4.38 tot en met 4.42,». Artikel 11 Het Asbest-verwijderingsbesluit wordt als volgt gewijzigd: 1. In artikel 1, onderdeel e, wordt «de onderzoeksmethode, bedoeld in artikel 4, tweede lid, van het Warenwetbesluit asbest» vervangen door: een bij ministeriële regeling vastgestelde methode. 2. In de artikelen 4, onderdeel h, onder a, en 7, vierde lid, onderdeel a, wordt «Etiketteringsbesluit asbestbevattende artikelen (Warenwet)» vervangen door: Productenbesluit asbest. Artikel 12 De bijlage bij het Warenwetbesluit bestuurlijke boeten wordt als volgt gewijzigd: 1. In de inhoudsopgave vervallen «C-15» en «Warenwetbesluit asbest». 2. Onderdeel C-15 vervalt. 6. Overgangs- en slotbepalingen Artikel De krachtens artikel 9.11 van het Arbeidsomstandighedenbesluit, zoals dat artikel luidde op de dag voor de inwerkingtreding van dit besluit, verleende ontheffingen blijven, met inbegrip van de aan die ontheffingen verbonden voorschriften of beperkingen, van kracht tot en met het tijdstip waarvoor die ontheffingen zijn verleend. 2. Ten aanzien van de ontheffingen, bedoeld in het eerste lid, is artikel 4 niet van toepassing. Artikel 14 Het Warenwetbesluit asbest wordt ingetrokken. Staatsblad

8 Artikel 15 Het Besluit asbestvrije frictiematerialen Wet milieugevaarlijke stoffen wordt ingetrokken. Artikel 16 Dit besluit treedt in werking op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip. Het advies van de Raad van State is openbaar gemaakt door terinzagelegging bij het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Tevens zal het advies met de daarbij ter inzage gelegde stukken worden opgenomen in het bijvoegsel bij de Staatscourant van 8 februari 2005, nr. 27. Artikel 17 Dit besluit wordt aangehaald als: Productenbesluit asbest. Lasten en bevelen dat dit besluit met de daarbij behorende nota van toelichting in het Staatsblad zal worden geplaatst. s-gravenhage, 17 december 2004 Beatrix De Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, P. L. B. A. van Geel De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, H. A. L. van Hoof De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, J. F. Hoogervorst Uitgegeven de elfde januari 2005 De Minister van Justitie, J. P. H. Donner STB9150 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2005 Staatsblad

9 Bijlage behorend bij artikel 7 De aanduiding van asbesthoudende producten geschiedt als volgt. 1. Asbesthoudende producten zijn voorzien van een figuur zoals hierna omschreven: a. de aan het hieronder staande model gelijkvormige figuur is ten minste 5 cm hoog (H) en 2,5 cm breed; b. de figuur bestaat uit twee delen: het bovendeel (h1 = 40% H) bevat een witte letter «a» tegen een zwarte achtergrond; het benedendeel (h2 = 60% H) bevat de in de figuur weergegeven standaardtekst in witte of zwarte letters tegen een rode achtergrond; de tekst moet goed leesbaar zijn; c. indien het product crocidoliet bevat, wordt de aanduiding «bevat asbest» van de standaardtekst vervangen door de volgende aanduiding: «bevat crocidoliet/blauwe asbest»; d. indien voor het aanbrengen van de figuur gebruik wordt gemaakt van een rechtstreekse opdruk op het product, is één, met de achtergrond contrasterende, kleur voldoende. 2. Asbesthoudende producten die bij het gebruik kunnen worden toegepast of bewerkt, worden in ieder geval voorzien van de volgende veiligheidsaanbevelingen: «werk zo mogelijk in de open lucht of in een goed geventileerde ruimte»; Staatsblad

10 «bij voorkeur handwerktuigen of werktuigen met lage snelheden gebruiken, die zo nodig zijn voorzien van een geschikte stofvanger. Wanneer werktuigen met hoge snelheden worden gebruikt, worden deze voorzien van een stofvanger»; «zo mogelijk vóór het zagen of boren bevochtigen»; «afval bevochtigen, in een vat doen dat goed wordt gesloten en veilig verwijderen». 3. De in de punten 1 en 2 bedoelde figuur onderscheidenlijk veiligheidsaanbevelingen worden goed leesbaar en onuitwisbaar aangebracht: a. wat betreft asbesthoudende producten die in een verpakking worden afgeleverd: 1. op een stevig op de verpakking aangebracht etiket, 2. op een stevig aan de verpakking bevestigd label, of 3. rechtstreeks op de verpakking; b. wat betreft asbesthoudende producten die onverpakt worden afgeleverd: 1. op een stevig op het product aangebracht etiket, 2. op een stevig aan het product bevestigd label, of 3. rechtstreeks op het product. Wanneer de onder b genoemde procédés redelijkerwijs niet kunnen worden toegepast, bijvoorbeeld wegens de beperkte afmetingen van het product, de ongeschikte aard ervan of bepaalde technische moeilijkheden, gaat het product vergezeld van een geschrift waarin de figuur en de veiligheidsaanbevelingen zijn opgenomen. Eventuele nadere informatie inzake veiligheid die op de verpakking of het product wordt aangebracht, mag de in de punten 1 en 2 bedoelde figuur onderscheidenlijk veiligheidsaanbevelingen niet verzwakken of daarmee in strijd zijn. 4. Indien een product bestaat uit verschillende delen waarin asbest voorkomt, worden de in de 1 en 2 bedoelde figuur en veiligheidsaanbevelingen op elk van die delen aangebracht. 5. De in deze bijlage bedoelde aanduidingen worden gesteld in de Nederlandse taal. Staatsblad

11 NOTA VAN TOELICHTING Hoofdstuk 1. Inleiding Asbest is een verzamelbegrip voor een zestal vezelachtige silicaten met bijzondere eigenschappen zoals thermische stabiliteit, grote chemische resistentie, isolerend karakter en grote treksterkte, waardoor asbest van oudsher vele toepassingen kent. Tussen omstreeks 1940 en 1993 is tachtig procent van alle asbest in Nederland toegepast in de bouw. Zo is asbest toegepast in producten als asbestcement, onderlagen van vloerbedekking, kitten, betonlijmen, verven en dakbedekkingsbitumen. Het is bovendien veel gebruikt voor brandisolatie en ter bescherming tegen hitte, met name in de vorm van asbestspuitlagen. Daarnaast is asbest veelvuldig toegepast in apparaten, transportmiddelen, constructies en installaties. Hierbij kan worden gedacht aan broodroosters, schepen, personenauto s, vrachtwagens, treinstellen, wegen en liftinstallaties. Voorts wordt asbest regelmatig aangetroffen in de bodem en in afgegraven grond, opgeslagen puin en (oud) puingranulaat. Het gebruik van asbest brengt grote risico s met zich, in het bijzonder voor mens en milieu. De gevaren van asbest worden sinds 1970 steeds meer onderkend, vooral als gevolg van een betere kennis door onderzoek naar de effecten van asbest. Het is onomstreden dat asbest een kankerverwekkende stof is. Blootstelling aan asbest kan asbestose, longkanker en mesothelioom (buik- of longvlieskanker) veroorzaken. Naar schatting overlijden in Nederland jaarlijks ongeveer achthonderd mensen als gevolg van doorgaans beroepsmatige blootstelling aan asbest in het verleden 1. Het milieubeleid ten aanzien van asbest is neergelegd in het kabinetsstandpunt «Asbest in het milieu» 2. Hoofdstuk 2. Achtergrond en doel van het besluit De regelgeving voor het produceren, op de markt brengen, invoeren, in voorraad houden, verkopen, toepassen en hergebruiken van asbesthoudende producten was tot op heden vastgelegd in verschillende besluiten. Het gaat hierbij om het Warenwetbesluit asbest, het Arbeidsomstandighedenbesluit, de Arbeidsomstandighedenregeling, het Besluit asbestvrije frictiematerialen Wet milieugevaarlijke stoffen en de Regeling Bouwbesluit Schatting van asbestgerelateerde ziekten in de periode door beroepsmatige blootstelling in het verleden, maart 1997, ISBN Kamerstukken II 1990/91, , nr Kamerstukken II 1996/97, , nr. 57, blz Kamerstukken II 2003/04, , nr Kamerstukken II 2002/03, , XVnr Kamerstukken II 2002/03, , nr. 19. Uit het oogpunt van duidelijkheid en eenvoud van regelgeving is het gewenst deze regelgeving zoveel mogelijk te integreren. Het onderhavige besluit voorziet hierin en sluit daarmee aan bij de conclusies die zijn getrokken in het rapport van de Werkgroep productwetgeving, die in MDW-kader de kwaliteit van de wetgeving met betrekking tot producten heeft onderzocht. In dit rapport is onder meer geconcludeerd dat samenvoeging van alle asbestbesluiten die producteisen bevatten wenselijk is 3. Met het onderhavige besluit wordt eveneens tegemoet gekomen aan de uitgangspunten van de Minister en de Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer met betrekking tot de herijking van de regelgeving 4. Het onderhavige besluit is daarnaast opgenomen in het Actieplan vereenvoudiging SZW-regelgeving van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 5 tot vereenvoudiging en deregulering van regelgeving en is in lijn met het in het hoofdlijnenakkoord 6 overeengekomen kabinetsstreven tot vermindering van de regeldruk. Staatsblad

12 Daarnaast voorziet dit besluit in de omzetting van enkele (onderdelen van) Europese richtlijnen. Het gaat om de volgende richtlijnen of onderdelen van richtlijnen: a. artikel 5 van richtlijn nr. 83/477/EEG van de Raad van 19 september 1983 betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico s van blootstelling aan asbest op het werk (PbEG L 263) (hierna genoemd: richtlijn nr. 83/477/EEG). Dit artikel bevat het verbod om asbest te verspuiten. Deze bepaling was reeds omgezet in artikel 4.38 van het Arbeidsomstandighedenbesluit. Aangezien deze laatste bepaling is vervallen, is de richtlijnbepaling thans omgezet in artikel 4 van het onderhavige besluit; b. artikel 3 van richtlijn nr. 83/478/EEG van de Raad van 19 september 1983 (PbEG L 263), houdende vijfde wijziging (asbest) van richtlijn nr. 76/769/EEG van de Raad betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der lidstaten inzake de beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten (hierna genoemd: richtlijn nr. 83/478/ EEG). Artikel 3 van deze richtlijn bevat etiketteringsvoorschriften voor asbesthoudende producten. Deze bepaling was reeds omgezet in artikel 6 in verbinding met bijlage II van het Warenwetbesluit asbest, welk besluit ingevolge het onderhavige besluit wordt ingetrokken; c. artikel 7, eerste gedachtestreepje, van richtlijn nr. 87/217/EEG van de Raad van 19 maart 1987 inzake voorkoming en vermindering van verontreiniging van het milieu door asbest (PbEG L 85) (hierna genoemd: richtlijn nr. 87/217/EEG). Dit artikel bevat een bepaling voor het voorkomen van milieuverontreiniging als gevolg van het werken met asbesthoudende producten (artikel 7, eerste gedachtestreepje). Deze bepaling was voorheen geïmplementeerd in het Besluit asbestvrije frictiematerialen Wet milieugevaarlijke stoffen. Tevens is deze bepaling geïmplementeerd in het Asbest-verwijderingsbesluit en het Asbestbesluit milieubeheer; d. artikel 2, vijfde lid, tweede volzin, en zesde lid, eerste volzin, van richtlijn nr. 98/12/EG van de Commissie van 27 januari 1998 (PbEG L 81) tot aanpassing aan de technische vooruitgang van richtlijn nr. 71/320/EEG van de Raad inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten betreffende de reminrichtingen van bepaalde categorieën motorvoertuigen en aanhangwagens daarvan (hierna genoemd: richtlijn nr. 98/12/EG). Deze richtlijn bevat eisen met betrekking tot frictiematerialen en verbiedt de aanwezigheid van asbest daarin. De hiervoor genoemde onderdelen van richtlijn nr. 98/12/EG waren reeds omgezet in artikel 3 van het Besluit asbestvrije frictiematerialen Wet milieugevaarlijke stoffen, welk besluit ingevolge het onderhavige besluit wordt ingetrokken; e. richtlijn nr. 1999/77/EG van de Commissie van 26 juli 1999 (PbEG L 207) tot zesde aanpassing aan de technische vooruitgang van bijlage I bij richtlijn nr. 76/769/EEG van de Raad betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der lidstaten inzake de beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten (hierna genoemd: richtlijn 1999/77/EG). Deze richtlijn bevat een verbod voor het op de markt brengen en het gebruik van asbesthoudende producten; f. artikel 3, tweede lid, tweede volzin, van richtlijn nr. 2002/78/EG van de Commissie van 1 oktober 2002 (PbEG L 267) tot aanpassing aan de technische vooruitgang van richtlijn nr. 71/320/EEG (hierna genoemd: richtlijn nr. 2002/78/EG). Deze richtlijn bevat een aanscherping van de in richtlijn nr. 98/12/EG opgenomen eisen met betrekking tot de aanwezigheid van asbest in frictiematerialen. Het in deze richtlijn opgenomen verbod was reeds omgezet in artikel 3 van het Besluit asbestvrije frictiematerialen Wet milieugevaarlijke stoffen; Staatsblad

13 g. artikel 1, vijfde lid, van richtlijn nr. 2003/18/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 maart 2003 (PbEU L 97) tot wijziging van richtlijn 83/477/EEG van de Raad betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico s van blootstelling aan asbest op het werk (hierna genoemd: richtlijn nr. 2003/18/EG). Het betreffende onderdeel bevat een verbod op activiteiten waarbij werknemers worden blootgesteld aan asbestvezels bij de winning van asbest, bij de vervaardiging van asbestproducten, dan wel de vervaardiging en de verwerking van producten die doelbewust toegevoegd asbest bevatten. Het behandelen en storten van producten die afkomstig zijn van sloop en asbestverwijdering zijn in dat onderdeel echter uitgezonderd van dat verbod. De hiervoor genoemde onderdelen van richtlijnen die reeds eerder zijn geïmplementeerd, worden als gevolg van de integratie van de diverse besluiten thans omgezet in het onderhavige besluit. Dit besluit voorziet er voorts in dat de zogenoemde restconcentratienorm, die sinds 1 maart 2003 in de praktijk wordt gehanteerd, bij de toepassing en het hergebruik van producten, waaronder puingranulaat en grond, thans wordt geformaliseerd. Dit beleidsvoornemen werd als onderdeel van het interim-bodembeleid aan de Tweede Kamer gemeld en vervolgens definitief vastgesteld. Met de invoering van deze restconcentratienorm worden onder voorwaarden handelingen met asbesthoudende grond mogelijk gemaakt. Ter bescherming van werknemers is in dit besluit een arbeidsbeschermend beheersregime vastgesteld. Voorts wordt ook het (her)gebruik van producten met een asbestgehalte lager dan deze norm mogelijk gemaakt, waarbij de gevaren voor mens en milieu niet toenemen. Deze versoepeling van de regelgeving zal bovendien een positief effect hebben op het streven in het milieubeleid naar zoveel mogelijk hergebruik van secundaire bouwstoffen en vermindering van afval. Ter omzetting van richtlijn nr. 1999/77/EG voorziet het onderhavige besluit er voorts in dat: a. de in het Arbeidsomstandighedenbesluit en het Besluit asbestvrije frictiematerialen Wet milieugevaarlijke stoffen opgenomen uitzonderingen op het verbod om asbestbevattende rem- en frictiematerialen in voertuigen toe te passen, vervallen; b. de in het Arbeidsomstandighedenbesluit opgenomen verboden om asbest te bewerken, verwerken en in voorraad te houden, tevens van toepassing zijn verklaard op particulieren. Ad b. Richtlijn nr. 76/769/EEG van de Raad betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der lidstaten inzake de beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten (PbEG L 262) heeft betrekking op alle burgers. Als gevolg van richtlijn nr. 83/478/EEG voorzag richtlijn nr. 76/769/EEG in een verbod op het op de markt brengen en het gebruik van crocidoliet (blauw asbest) en van producten die crocidolietvezels bevatten alsmede in bepalingen betreffende de etikettering van asbesthoudende producten. Als gevolg van de inwerkingtreding van richtlijn nr. 1999/77/EG voorziet richtlijn nr. 76/769/EEG thans in een verbod voor het op de markt brengen en het gebruik van alle categorieën van asbest alsmede van asbesthoudende producten. Een dergelijk verbod gold in Nederland reeds op grond van het Arbeidsomstandighedenbesluit doch uiteraard slechts ten aanzien van werknemers en werkgevers. In het onderhavige besluit wordt dit in het Arbeidsomstandighedenbesluit opgenomen verbod geïntegreerd en ter omzetting van richtlijn nr. 1999/77/EG uitgebreid tot particulieren. Staatsblad

14 Hoofdstuk 3. Reikwijdte en inhoud van het besluit 3.1 Algemeen Het onderhavige besluit verbiedt het vervaardigen, in Nederland invoeren, voorhanden hebben, aan een ander ter beschikking stellen, toepassen en bewerken van asbest en asbesthoudende producten (artikel 4). In artikel 5 van dit besluit zijn de uitzonderingen op die verboden opgenomen. De uitzonderingen hebben onder meer betrekking op het voorhanden hebben of aan een ander ter beschikking stellen van producten die rechtmatig op de markt zijn gebracht of waarin asbest of asbesthoudende producten rechtmatig is respectievelijk zijn toegepast en die voor de datum van inwerkingtreding van dit besluit al geïnstalleerd of in bedrijf waren, het uitvoeren van laboratoriumonderzoek of het nemen van materiaalmonsters, het uitvoeren van reparatie- of onderhoudswerkzaamheden, het reinigen van kledingstukken en werktuigen die zijn gebruikt bij werkzaamheden waarbij asbest aanwezig is of vrijkomt, het reinigen van afvalstoffen en het opruimen van asbest of een asbesthoudend product na een incident. Toegestane handelingen met asbest of asbesthoudende producten als bedoeld in artikel 5 vinden zodanig plaats dat gevaren voor mens en milieu ten gevolge van asbest worden voorkomen (artikel 6). Producten die ingevolge artikel 5 van dit besluit nog in handels-voorraden voorhanden mogen zijn, aan een ander ter beschikking mogen worden gesteld of mogen worden toegepast, dienen ingevolge artikel 7 van het onderhavige besluit, te zijn voorzien van aanduidingen overeenkomstig de bijlage bij dit besluit. Dit besluit omvat de verboden en de uitzonderingen van die verboden, die waren opgenomen in het Besluit asbestvrije frictiematerialen Wet milieugevaarlijke stoffen en het Warenwetbesluit asbest. Beide besluiten worden bij het onderhavige besluit ingetrokken. Voorts omvat dit besluit de voorheen in het Arbeidsomstandighedenbesluit opgenomen verboden en een deel van de uitzonderingen daarop ten aanzien van het verspuiten, bewerken, verwerken en in voorraad houden van asbest of asbesthoudende producten en van crocidoliet en crocidoliethoudende producten. Het vorenstaande betekent onder meer dat asbesthoudende frictiematerialen niet meer vervaardigd, verhandeld of toegepast mogen worden. De asbestverboden en de uitzonderingen hierop in paragraaf 2 van afdeling 5 van hoofdstuk 4 van het Arbeidsomstandighedenbesluit zijn thans verwerkt in de artikelen 4 en 5 van het onderhavige besluit. In artikel 4.55 van het Arbeidsomstandighedenbesluit is bepaald dat er bij sloopwerkzaamheden een werkplan moet worden opgesteld waarin ook maatregelen zijn opgenomen om de blootstelling aan asbest te beheersen. 3.2 Reikwijdte Het onderhavige besluit is gebaseerd op de Wet milieugevaarlijke stoffen, de Arbeidsomstandighedenwet 1998 en de Warenwet. Daarmee ziet het op de bescherming van mens en milieu en de bescherming van de mens in de arbeidssituatie. Anders dan in de regelgeving die door het onderhavige besluit wordt vervangen, geldt het verbod om asbest en asbesthoudende producten te vervaardigen, in Nederland in te voeren, voorhanden te hebben, aan een Staatsblad

15 ander ter beschikking te stellen, toe te passen of te bewerken (artikel 4) ook voor particulieren. Het onderhavige besluit heeft niet tot doel regels te stellen aan asbesthoudend afval of handelingen daarmee voorzover het gaat om het verbranden (vernietigen) of het storten van afval. Asbest of een asbesthoudende product dat wordt verwijderd is in artikel 2, onderdeel a, expliciet uitgesloten van de werking van het onderhavige besluit. Onder verwijderen wordt verstaan hetgeen hieronder in de Wet milieubeheer wordt verstaan. Het gaat derhalve om het storten en verbranden van afvalstoffen, met inbegrip van de daaraan voorafgaande handelingen als inzameling en tussenopslag, waaruit het voornemen blijkt om tot stort of verbranding over te gaan. Dit neemt niet weg dat op deze handelingen het Arbeidsomstandighedenbesluit van toepassing is. Dit betekent dat wanneer deze handelingen plaatsvinden hierbij de arbeidsbeschermende voorschriften in het Arbeidsomstandighedenbesluit in acht moeten worden genomen. Nuttige toepassing van afvalstoffen valt niet onder verwijderen en is derhalve niet uitgezonderd van de werking van het onderhavige besluit. De in artikel 2, onder a, van dit besluit opgenomen uitzondering geldt daarom niet voor afvalstoffen die bestemd zijn om te worden hergebruikt. Deze worden voor de werking van dit besluit gezien als materialen of grondstoffen waarvan producten worden vervaardigd. De in artikel 5, onderdeel a, van dit besluit opgenomen uitzonderingen voor reeds geïnstalleerde of anderszins in gebruik zijnde producten gelden uitsluitend voorzover deze destijds rechtmatig op de markt zijn gebracht of het asbest of een asbesthoudend product daarin rechtmatig is toegepast. Hierbij is met name van belang dat met ingang van 1 juli 1993 op grond van het indertijd geldende Asbestbesluit Arbeidsomstandighedenwet een verbod op het beroepsmatig bewerken, verwerken en in voorraad houden van asbest en asbesthoudende producten in werking trad. De handelingen zoals genoemd in artikel 5, onder b, c, en f waren ook al toegestaan op grond van het Arbeidsomstandighedenbesluit, zij het dat wanneer deze handelingen plaatsvinden hierbij de arbeidsbeschermende voorschriften in het Arbeidsomstandighedenbesluit in acht moeten worden genomen. 3.3 De restconcentratienorm Puingranulaat dat wordt geproduceerd uit bouw- en sloopafval bevat bijna altijd enig asbest. Hergebruik van dergelijk puin vindt in grote hoeveelheden (ca. 12 miljoen ton per jaar) plaats, voornamelijk als wegfundering. Dit hergebruik was formeel echter in strijd met de arbeidsomstandighedenregelgeving. Ook asbesthoudende grond die vrijkomt bij grondwerkzaamheden mocht ingevolge die regelgeving uitsluitend worden gestort, terwijl het ook hier om zeer grote hoeveelheden gaat. De aanwezigheid van asbest in puingranulaat kan niet altijd worden vermeden, ook niet indien de regelgeving met betrekking tot het verwijderen van asbest uit gebouwen, constructies en dergelijke strikt in acht wordt genomen. De oorzaak hiervan is gelegen in het feit dat een beperkt aantal asbesthoudende toepassingen niet altijd op alle plaatsen in een te repareren, te renoveren of te slopen gebouw, constructie, installatie e.d visueel kan worden waargenomen bij een asbestinventarisatieonderzoek. Het als zodanig aanwezige asbest blijft onopgemerkt en wordt niet selectief verwijderd, waardoor het met andere afvalstromen wordt vermengd. Staatsblad

16 Inmiddels heeft onderzoek plaatsgevonden naar zowel de risicoaspecten als de maatschappelijke consequenties van hergebruik van asbesthoudend puingranulaat en asbesthoudende grond 1. Daarbij is tevens de problematiek bezien van de circa 0,5 miljard ton puingranulaat die is geproduceerd en toegepast in de periode voordat de regelgeving selectieve verwijdering en afvoer van asbest voorschreef, en die waarschijnlijk grotendeels is verontreinigd met asbest. Uit het hiervoor genoemde onderzoek is gebleken dat een asbestgehalte tot 100 milligram asbest per kilogram droge stof niet leidt tot aantoonbare blootstellingsconcentraties in de lucht bij handelingen met puin, waaronder het breken van puin tot puingranulaat, en met puingranulaat. Ook handelingen met grond waarin dit asbestgehalte aanwezig was, leverden geen meetbare blootstelling van de betrokken werknemers aan asbest op. De wettelijk vastgestelde waarden voor de asbestconcentratie in de lucht als neergelegd in het Arbeidsomstandighedenbesluit, worden hierbij niet overschreden. Dit geldt zowel voor grenswaarden en actieniveaus als voor de waarde van de eindmeting na asbestsanering als bedoeld in artikel 4.55 van het Arbeidsomstandighedenbesluit. Een restconcentratienorm op het niveau van 100 milligram asbest per kilogram droge stof zou dus uit het oogpunt van gezondheidsbescherming niet bezwaarlijk zijn. Indien asbest in hechtgebonden vorm voorkomt in grond, puin of puingranulaat treedt er nagenoeg geen emissie van asbestvezels naar de lucht op en is er dientengevolge niet tot nauwelijks sprake van een waarneembare vezelconcentratie in de lucht, ongeacht de asbestconcentratie van het hechtgebonden asbest. Voor niet-hechtgebonden asbest geldt dat onder de minst gunstige omstandigheden, dat wil zeggen in de situatie dat activiteiten worden verricht in een afgesloten ruimte met droge grond waarin amfiboolasbest aanwezig is, een vezelconcentratie in de lucht wordt gemeten rond het verwaarloosbaar risico (VR)-niveau bij een gehalte van 5 milligram asbest per kilogram droge stof. In de praktijk worden echter bij gehaltes tot 500 milligram asbest per kilogram droge stof geen asbestvezels in de lucht gemeten, omdat de vochtigheidsgraad en de bodemactiviteit eveneens van belang zijn bij het vrijkomen van asbestvezels. Het VR-niveau wordt gehanteerd in verband met de bescherming van de volksgezondheid. Het betreft de gemiddelde asbestvezelconcentratie, berekend over een jaar, in de binnenlucht, waarbij de risico s op ongewenste gezondheidseffecten verwaarloosbaar kunnen worden geacht. De asbestsoorten die onder de reikwijdte van dit besluit vallen behoren mineralogisch tot de groep amfiboolasbest of serpentijnasbest. Crocidoliet (blauw asbest) en amosiet (bruin asbest) zijn voorbeelden van amfiboolasbest. Chrysotiel (wit asbest) behoort tot de groep van serpentijnasbest. 1 RIVM Rapport «Beoordeling van de risico s van bodemverontreiniging met asbest». Op basis van de resultaten van het bovenstaande onderzoek is de toegestane restconcentratie voor asbest in grond, puin en puingranulaat in artikel 2, onderdeel b, en artikel 5, onderdeel f, van het onderhavige besluit vastgesteld op 100 milligram asbest per kilogram droge stof. Dit is een gewogen norm, waarbij de concentratie serpentijnasbest wordt vermeerderd met tien maal de hoeveelheid amfiboolasbest. Het gehalte amfiboolasbest weegt tien maal zwaarder dan het gehalte serpentijnasbest vanwege de kankerverwekkendere eigenschappen van deze asbestsoort. In de in hiervoor genoemde onderdelen van dit besluit wordt naast de eis dat de restconcentratienorm niet mag worden overschreden, tevens de eis gesteld dat het asbest niet opzettelijk mag zijn toegevoegd. Deze laatste voorwaarde vloeit rechtstreeks voort uit de richtlijnen nr. 1999/77/EG en nr. 2003/18/EG en is met name gericht op het tegengaan Staatsblad

17 van vermenging van grond, puin of puingranulaat met een hoog asbestgehalte met schone grond, puin of puingranulaat. Er wordt voor de restconcentratienorm geen onderscheid gemaakt tussen hechtgebonden en niet-hechtgebonden asbest. Bij het bewerken van asbesthoudend puin en asbesthoudende grond, alsmede bij het rijden hierop, kan hechtgebonden asbest worden verpulverd tot niet-hechtgebonden asbest. Een onderscheidend criterium ten aanzien van de mate van gebondenheid heeft daarom weinig betekenis. Voorts kan het onderscheid tussen hechtgebonden asbest en niet-hechtgebonden asbest door een laboratorium niet altijd eenvoudig worden gemaakt. Het werken met asbesthoudende grond, puin en puingranulaat kan tot een grote kans op blootstelling aan asbest leiden. Dit geldt met name voor het breken van puin of het verzetten van grond waarin voornamelijk niet-hechtgebonden asbest aanwezig is, dat makkelijk kan opstuiven. Het betreffen risicovolle activiteiten met een relatief hoog risico op het vrijkomen van asbestvezels. De bovengenoemde onderzoeken naar het vrijkomen van asbest hebben zich met name op deze blootstellingssituaties gericht. De restconcentratienorm is vervolgens afgeleid van de resultaten van deze onderzoeken. Om reden hiervan kan worden gesteld dat de risico s die optreden bij handelingen met de overige asbesthoudende producten niet groter zullen zijn dan de risico s die optreden bij de genoemde handelingen met asbesthoudend puin of asbesthoudende grond. Derhalve is de in artikel 2, onderdeel b, van het onderhavige besluit opgenomen uitzondering op het toepassingsbereik van dit besluit eveneens van toepassing verklaard op de overige producten. Het betreffen voornamelijk producten ten behoeve van een tweede gebruikscyclus. Voorzover de arbeidsomstandighedenregelgeving beroepsmatige handelingen met asbest toestond, was deze voornamelijk gericht op bescherming van werknemers bij het verwijderen van asbest uit gebouwen, constructies, apparaten, installaties en transportmiddelen. Het werken in asbesthoudende bodem, het uitvoeren van handelingen met asbesthoudende grond, en het ontdoen van bouw- en sloopafval, puingranulaat en grond van asbestverontreinigingen met het oog op hergebruik, was hier niet onder begrepen. Deze handelingen met afvalstoffen worden ingevolge artikel 5, onderdelen e en f, van het onderhavige besluit mogelijk gemaakt. Voorzover het asbestgehalte in afvalstoffen de restconcentratienorm overstijgt, gelden ingevolge de artikelen 4.37c en 4.56 van het Arbeidsomstandighedenbesluit bij handelingen met deze stoffen arbeidsbeschermende beheersregimes ter bescherming van de betrokken werknemers. De te gebruiken methoden voor het bepalen van het asbestgehalte in afvalstoffen en producten worden in een ingevolge dit besluit vast te stellen ministeriële regeling voorgeschreven. 3.4 Producten Asbesthoudende producten kunnen als zelfstandige eenheid op de markt zijn gebracht of zijn toegepast in een ander product, bijvoorbeeld in een bouwwerk, constructie of installatie. In het laatste geval kunnen zij ook zelfstandig als onderdeel verhandeld zijn alvorens te zijn toegepast, waarbij gedacht kan worden aan pakkingen ten behoeve van procesinstallaties en frictiematerialen in transportmiddelen. Het gebruik van reeds toegepaste asbesthoudende producten die rechtmatig op de markt zijn gebracht en die voor de datum van inwerkingtreding van dit besluit Staatsblad

18 reeds geïnstalleerd of in bedrijf waren, blijft ingevolge het onderhavige besluit toegestaan (artikel 5, onderdeel a). Richtlijn nr. 1999/77/EG bevat een verplichting tot etikettering van asbesthoudende producten waarvan het in de handel brengen en het gebruik bij wijze van uitzondering nog worden toegestaan. De etiketteringsvoorschriften met betrekking tot asbesthoudende producten zijn vastgelegd in richtlijn nr. 83/478/EEG. Hoofdstuk 4. Europeesrechtelijke aspecten Het onderhavige besluit dient onder meer ter implementatie van richtlijn nr. 1999/77/EG alsmede van artikel 1, vijfde lid, van richtlijn nr. 2003/18/EG. De overige onderdelen van richtlijnen die worden omgezet in het onderhavige besluit, zijn reeds eerder in regelgeving omgezet. In het onderhavige hoofdstuk wordt daarom uitsluitend aandacht besteed aan de Europeesrechtelijke aspecten van richtlijn nr. 1999/77/EG en artikel 1, vijfde lid, van richtlijn nr. 2003/18/EG. Deze richtlijnen sluiten nauw op elkaar aan waardoor een totaalverbod geldt voor het op de markt brengen en het gebruik van producten waarin asbest opzettelijk is toegevoegd. Bestaand gebruik mag worden voortgezet totdat het betreffende product verwijderd wordt of aan vervanging toe is. In richtlijn nr. 2003/18/EG is een verbod opgenomen met betrekking tot activiteiten van werknemers die hen bloot kunnen stellen aan asbestvezels bij de winning van asbest, de vervaardiging en de verwerking van asbestproducten en de vervaardiging en de verwerking van producten die doelbewust toegevoegde asbest bevatten. Uitzonderingen op het verbod zijn activiteiten die door werknemers verricht worden in verband met het behandelen en storten van producten die afkomstig zijn van sloop en asbestverwijdering. De hiervoor bedoelde richtlijnen zien alleen op producten waarin het asbest opzettelijk is toegevoegd. Op grond van artikel 4 in verbinding met artikel 2, onder b, van het onderhavige besluit is het echter ook verboden producten op de markt te brengen en te gebruiken waarin asbest niet opzettelijk is toegevoegd maar waarin de concentratie serpentijnasbest, vermeerderd met tien maal de concentratie amfiboolasbest, boven de 100 milligram per kilogram droge stof (de restcontratienorm) is. Dergelijke nationale maatregelen zijn toegestaan indien ze verenigbaar zijn met het EG-Verdrag. Richtlijn nr. 1999/77/EG, die is gebaseerd op artikel 100 (thans artikel 95) van het EG-verdrag, heeft slechts betrekking op asbest en producten waarin asbest opzettelijk is toegevoegd. De regels in dit besluit die betrekking hebben op producten waarin asbest niet-opzettelijk is toegevoegd, worden in het licht van de hiervoor genoemde richtlijn aangemerkt als nationale maatregelen met betrekking tot niet-geharmoniseerde regelgeving. Richtlijn nr. 2003/18/EG is gebaseerd op artikel 137 van het EG-Verdrag en bevat derhalve minimumvoorschriften. Bij de implementatie kan rekening worden gehouden met het bestaande beschermingsniveau. Op grond van het Arbeidsomstandighedenbesluit gold reeds een asbestverbod waarbij geen onderscheid werd gemaakt naar producten waaraan al dan niet doelbewust asbest is toegevoegd. Overigens wordt erop gewezen dat het asbestverbod met een aantal uitzonderingen in het Arbeidsomstandighedenbesluit een invulling betrof van de vervangingsplicht van kankerverwekkende stoffen. Asbest valt ook onder de werkingssfeer van richtlijn nr. 90/394/EEG. In artikel 4, eerste lid, van deze richtlijn is als minimumvoorschrift bepaald dat een kankerverwekkende stof moet Staatsblad

19 worden vervangen door een niet of minder gevaarlijke stof wanneer dit technisch uitvoerbaar is. In het Arbeidsomstandighedenbesluit is deze vervangingsplicht voor de kankerverwekkende stof asbest ingevuld met een verbod op het gebruik van asbest of asbesthoudende producten door werknemers, waarop een beperkt aantal uitzonderingen gelden, ongeacht of aan deze producten al dan niet doelbewust asbest is toegevoegd. In zoverre, waar het gaat om werknemersbescherming, is er sprake van een maatregel die voortvloeit uit de richtlijn carcinogene agentia. Deze nationale maatregel is een maatregel van gelijke werking als bedoeld in artikel 28 EG-Verdrag. Deze maatregel is echter gerechtvaardigd ingevolge artikel 30 van het EG-verdrag en de jurisprudentie van het Hof van Justitie over de «rule of reason». Bij afwezigheid van een Europese regeling acht het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen een nationale maatregel met het verbod van artikel 28 EG-verdrag verenigbaar, ondanks een mogelijk handelsbelemmerend effect van die maatregel, indien daarmee belangen worden beschermd die voorrang behoren te krijgen op de eisen van het vrije goederenverkeer. Voorwaarden daarvoor zijn dat de te beschermen belangen van voldoende gewicht zijn, dat de regeling geen onderscheid maakt tussen nationale en ingevoerde producten, en dat de regeling voor de behartiging van de betrokkenen belangen noodzakelijk is en niet onevenredig belastend (HvJ EG 20 februari 1979, 120/78, Cassis de Dijon, Jur. 1979, p. 649). In het Deense-flessenarrest (HvJEG 20 september 1988, 302/86, Jur.1988, p. 4607) heeft het Hof gesteld dat het milieubelang van voldoende gewicht kan zijn om voorrang te krijgen op het vrije verkeer van goederen. Getoetst aan deze criteria, kan worden vastgesteld dat dit besluit zowel geen verboden maatregel van gelijke werking als een kwantitatieve invoerbeperking inhoudt, omdat: de maatregel van toepassing is op alle asbesthoudende producten waarin het asbest niet opzettelijk is toegevoegd en de concentratie serpentijnasbest, vermeerderd met tien maal de concentratie amfiboolasbest, hoger is dan 100 milligram per kilogram droge stof (gewogen norm), zonder onderscheid naar het land van herkomst; de maatregel het belang van de bescherming van mens en milieu dient; de maatregel noodzakelijk is in het licht van deze doelstelling; niet valt in te zien hoe deze doelstelling op een minder handelsbelemmerende wijze bereikt kan worden. Met dit besluit is een duidelijk milieubelang gediend: vermindering van de emissie van asbest naar bodem, water en lucht ter vermindering van de risico s verbonden aan asbest. Zoals in hoofdstuk 1 van deze nota van toelichting is aangegeven, kan blootstelling aan asbest asbestose, longkanker en mesothelioom veroorzaken. Voor deze risico s is het niet relevant of het asbest al dan niet opzettelijk aan producten is toegevoegd. Weliswaar zal het aandeel in het totale aanbod van asbesthoudende producten waarin het asbest niet opzettelijk is toegevoegd geringer zijn dan dat van producten waarin het wel opzettelijk is toegevoegd, doch uit het oogpunt van bescherming van mens en milieu is het noodzakelijk het gebruik en op de markt brengen van alle asbestbevattende producten aan banden te leggen. Om het risico op blootstelling aan asbest zoveel mogelijk te beperken, is ervoor gekozen het gebruik en op de markt brengen van asbestbevattende producten te verbieden. De productregel, zoals vervat in dit besluit, is niet discriminerend, noch voor het vrije verkeer van producten noch voor de bedrijven die deze producten produceren, importeren of verhandelen. Buitenlandse Staatsblad