Les Futailles. Bespreking : AOC Médoc. Spreker : Bert Lippens

Transcriptie

1 Bespreking : AOC Médoc Spreker : Bert Lippens Code : Datum : 06/05/ Introductie Wanneer men naar de Médoc in Bordeaux refereert doelt men dikwijls op het geheel van de negen appellations op de linkeroever van de Gironde-rivier die de Bordeaux-regio doorkruist. Pseudo-kenners van deze regio halen hun neus op voor deze veralgemening en hebben het liever over de meer precieze gemeentelijke herkomstbenamingen of maken het onderscheid tussen Haut-Médoc en Médoc. Maar de wijnbroeders van Les Futailles weten voortaan beter. Afgezien van enkele zones waar enkel appellation Médoc geproduceerd wordt kunnen immers àlle wijnen van het Médoc schiereiland aanspraak maken op de appellation Médoc. Omwille van het lager prestige van dit label gebeurt dit echter weinig. In deze bespreking gaan we specifiek in op deze AOC. Het merendeel van de gemeentelijke appellaties én de AOC Haut Medoc kwamen eerder al aan bod. 2. Ligging We bespreken hier enkel het gebied ten Noord- Westen van de Haut-Médoc, in het noorden van het Bordeaux schiereiland. Dit is met name de regio waarin de meeste wijn van de AOC Médoc geproduceerd wordt. Net ten noorden van St Estèphe houdt de Haut-Médoc op en begint de Médoc. Vroeger noemde men dit gebied de Bas- Médoc. Dit omwille van het feit dat het verder stroomafwaarts ligt. De Médoc is in het westen begrensd door de bossen van Les Landes en in het oosten door de Gironde. De zuidgrens van Médoc ligt zo n 50 km van Bordeaux. AOC Médoc Pagina 1

2 3. Klimaat Deze streek (en geheel Bordeaux) heeft eigenlijk een zeer vochtig klimaat. De gemiddelde jaarlijkse neerslag ligt rond de 1000 mm. Dit heeft natuurlijk te maken met de aanwezigheid van de enorme watermassa s in de onmiddellijke nabijheid. (Atlantische Oceaan en de Gironde) Daarnaast geniet deze regio van zeer zachte winters en warme zomers. De kwaliteit van een seizoen wordt gemaakt (of gekraakt) door de verdeling van regen en warmte over het groei- en oogstseizoen. In de lente kan warm en vochtig weer gevolgen hebben voor de bloei van de druivenstokken. Regen in de zomer, vooral in combinatie met warmte, kan dan weer rotting in de jonge trossen veroorzaken. In september en oktober kan regen de groei dusdanig stimuleren dat de druiven wel vol, maar smaaklozer worden. Hoe ideaal het Médoc-klimaat ook lijkt (en meestal ook is), het vak van de wijnbouwer is niet zonder stress. Zo blijkt. In het algemeen vreest men eerder de regen dan droogte, en kou meer dan hitte. Wanneer door late lentevorst de ontluikende knoppen bevriezen is de oogst verloren. Alleen zomerse hagelbuien (zoals ook in 2013!) kunnen evenveel schade aanrichten. Ook in Médoc wordt graag verwezen naar de eigenheid van verschillende micro-klimaten. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat het klimaat op de percelen vlak langs de rivier gunstiger is dan één of twee kilometer meer naar het westen. Meteo France doet zeer gedetailleerde opmetingen, verspreid over de hele Gironde-regio. Dit bevestigt kleine maar belangrijke verschillen. Het Noorden van Médoc is het vochtigst, met gemiddeld 20 % meer neerslag dan in Bordeaux-stad. 4. Bodem In de Médoc-wijngaarden zit vrijwel overal heel wat kalksteen in de bodem. Maar in tegenstelling tot in Bourgogne of Champagne bijvoorbeeld is de onderliggende kalksteenlaag niet dé bepalende factor. In Médoc hangt er meer af van de plaatselijke variaties in landschap en bodem en zijn die in tegenstelling tot de diepe ondergrond nog niet zolang geleden tot stand gekomen. Gletsjers uit de Pyreneeën en het Centraal Massief voedden vele jaren geleden de rivieren Garonne en Dordogne met een grote hoeveelheid smeltwater en steengruis. De rivieren verspreidden dit grind over Aquitanië. En dit grind vormt in Médoc de beste bodem voor wijngaarden. AOC Médoc Pagina 2

3 Vandaag de dag vormen deze kiezels glooiende hellingen of heuveltjes (croupes) die zich 10 tot 30 meter boven het omringende landschap verheffen. (zie foto rechts) De bodem bestaat niet uit louter keien er is namelijk ook een wisselende hoeveelheid klei aanwezig- maar na een stevige regenbui heeft de bodem in een goede wijngaard veel weg van een kiezelstrand. 5. Geschiedenis In Bordeaux wordt al zo lang wijn gemaakt en verhandeld dat het bijna een tweede natuur geworden is. Wijnliefhebbers putten troost uit de geschiedenis van Bordeaux als de wijnmarkt weer eens lijkt dol te draaien en de prijzen opnieuw de lucht in schieten, of als het ene slechte jaar op het andere volgt. De historie van Bordeaux omspant 2000 jaar en heeft heel wat (wijn-) geschiedkundigen bezig gehouden. De Romeinen verhandelden al wijn op de kaaien van Burdigala en in de middeleeuwen heeft wijn de lokale economie gedomineerd. We weten al langer dat wijn vroeger dienst deed als enige zekere en bacterie-vrije dorslesser. Wijnen hoorden in lang vervlogen tijden zo snel mogelijk gedronken te worden. Wijn was nu eenmaal niet lang houdbaar en elk jaar werden de laatste voorraden van het voorgaande jaar voor een lage prijs van de hand gedaan. In de 17 de eeuw werd echter een zeer belangrijke ontdekking gedaan. Wijn kon met de jaren beter worden. Twee vernieuwingen gaven de aanzet hiertoe. Men begon zwavel te gebruiken om vaten en gereedschappen te ontsmetten. Daarnaast begon men gebruik te maken van glazen flessen om wijn te bewaren. Dit bracht een revolutie te weeg in de wijnbereiding. Men vervolmaakte de kunst om basis-wijn te laten verouderen in eiken vaten en vervolgens te bottelen. Kort nadien ontdekte men de mogelijkheden en voordelen van het klaren van de wijn, het oversteken en het voordeel van kurk. Technisch gesproken verschilt de methode van de 17 de eeuw weinig ten opzichte van de huidige. AOC Médoc Pagina 3

4 In 1855 kreeg de Bordeaux-regio een bekroning waar ze ook vandaag nog onschatbaar veel voordeel uithaalde, althans sommige wijnboeren. Kleinere wijnboeren bleven lijden onder de concurrentie van de kolonies, de kosten voor de verdelging van de druifluis (eind 19 de eeuw) en de neergang van de handel in het interbellum. Pas in de jaren 60 keerde de welvaart echt terug. AOC Médoc Pagina 4

5 Dankzij de toepassing van klimaatbeheersing en nieuw inzicht in het biochemisch proces van het wijnmaken kon procesbeheersing de rol van giswerk in de wijnbereiding overnemen. De kwaliteit van de Medoc-productie is dan ook merkbaar gestegen en is bovendien ook constanter. De wijze waarop de wijn van wijngaard tot bij de consument kwam is in die periode ook wezenlijk veranderd. Historisch gezien had de handelaar of negociant-élevateur de macht stevig in handen. Tot de 20 ste eeuw was het deze handelaar die de ruwe jonge wijn van de slecht uitgeruste wijnboer kocht. Hij bracht de wijn naar zijn kelders aan de Quai de Chartrons, mengde de wijn, liet hem rijpen en verscheepte hem vervolgens in vaten om hem door lokale handelaars te laten bottelen. Toen de druifluis eind 20 ste eeuw toesloeg en de toevoer voor deze negociants stokte zagen deze zich, uit puur winstbejag, verplicht om ongeschikte wijn waar ook op te kopen en te verhandelen alsof het Médoc-wijn betrof. Deze grootschalige fraude leidde tot een enorme vertrouwensbreuk voor het merk Médoc. Dit was dan ook aanleiding voor een golf van verzelfstandiging van vele chateau s die voortaan ook de marketing en de distributie van hun Chateau -wijn in eigen beheer zouden verzorgen. Vandaar ook het (achterhaalde) beeld dat mise en bouteille au chateau een garantie voor kwaliteit is. In Médoc geniet men (althans een aantal chateaux) van de eeuwige roem van de 1855 classificatie. Om ook andere ondernemende en kwalitatieve wijnboeren te laten delen in de voordelen van dergelijk kwalificatie-systeem zijn ondertussen heel wat initiatieven genomen. Hierover verder meer. 6. Het systeem van de appellations De AOC is de wettelijke basis voor de productie van alle Franse kwaliteitswijnen. Het systeem heeft in de Gironde een heel eigen karakter. In Bordeaux worden de algemene AOC s gebruikt voor wijnen die uit elk willekeurig deel van de Bordeaux kunnen komen. Er zijn vier generieke benamingen : - Bordeaux - Bordeaux supérieur - Crémant de Bordeaux (voor mousserende wijnen) - Fine de Bordeaux (voor marc en eau de vie) Specifieke appellations verwijzen naar bepaalde stukken land en kunnen heel erg van elkaar verschillen. (St Emilion, Pomerol, Graves, de gemeentelijke appellaties van Médoc, ) De vuistregel is dat hoe nauwkeuriger het wijngebied is aangegeven, hoe ouder en commerciëler de appellation is. De regels voor de productie van AOC-wijnen worden (onder toenemend toezicht van Europa) voorgeschreven door nationale decreten en betreffen : - Gebied : gemeenten die recht hebben op het gebruik van de appellation - Druivensoort - Productie : zowel in de wijngaard als in de kelder. Dit heeft betrekking op de dichtheid van aanplant, snoeimethode, bemesting, etc - Hoeveelheid alcohol - Rendement : toegestane hoeveelheid wijn per hectare - Etiket AOC Médoc Pagina 5

6 Qua classificaties kennen we natuurlijk de Gironde classificatie van 1855, de classificatie van St Emilion en de classificatie van 1959 van Graves. Naast deze drie classificaties zijn er twee minder prestigieuze categorieën voor wijnen van de Médoc : de Crus Bourgeois (oorspronkelijk van 1932) en de Cru Artisans. Crus Bourgeois : Dit klassement heeft een boeiende historie. Er zijn namelijk grote belangen mee gemoeid. De deelgenoten huiveren voor een neven -klassement, duizenden andere enthousiaste (en dikwijls zeer kwalitatieve) wijnboeren willen ook een plaats op het commercieel interessante podium van de betere Médoc-wijnen. En niet onterecht. Het is echter niet gemakkelijk om objectief onderscheid te maken. De 1855-lobby liet het niet na om daar argumenten voor aan te dragen. Reeds in de 17 de eeuw is er sprake van een tekst (1740) die een selectie oplijst van Médoc-wijnen op basis van hun prijs. In 1855 wordt deze methode overigens ook gehanteerd voor de classificatie in 5 niveaus van de grote crus. (zie afbeelding pag 4) In 1858 worden crus Bourgeois voor het eerst gerepertorieerd. 345 supérieurs et 64 bons bourgeois. Het eerste klassement Crus Bourgeois wordt bepaald in 1932, onder invloed van de kamer van koophandel en de kamer van landbouw. Vijf Bordelese courtiers (handelaars) maakten een lijst op van 444 crus bourgeois. Deze lijst werd neergelegd maar werd nooit gehomologeerd door een ministerieel besluit. In 1962 wordt het syndicaat van de Crus Bourgeois opgericht. De benoemingen die dit syndicaat deed werden ook nooit gehomologeerd. Pas in 2003 volgt een ministerieel besluit dat de benaming crus bourgeois homologeert. Dit besluit wordt echter in 2007 in beroep door het hof van Bordeaux geannuleerd op basis van het argument dat men geen rechter en partij kan zijn. De vermelding Cru Bourgeois, en ook andere variantes zoals exceptionnel, supérieur, worden hiermee onwettig verklaard. Pas in 2009 wordt de herkenning en het label Cru Bourgeois definitief goedgekeurd door de overheid. Hier worden, om in te gaan tegen eerdere bezwaren van partijdigheid, eindelijk zeer objectieve criteria aan toegevoegd. Criteria waar wij wijnliefhebbers op mogen voortgaan bij het uitkiezen van onze Médoc-wijnen. Hoe werkt het precies? De klassementen van 1855 en van de Graves kwamen eerder subjectief tot stand door de oplijsting van de op dat moment duurdere (en wellicht betere) domeinen. Dit is jammer genoeg geen garantie op lange termijn. Alle voorkomende chateau s halen er jaarlijks heel wat commercieel voordeel uit, ook al zijn velen ondertussen in kwaliteit voorbijgestoken door minder gelukkige maar zorgvuldigere wijnbouwers. De opzet van het Cru Bourgeois systeem is alvast heel wat objectiever. Eerste stap : De benoeming Je moet je als chateau verkiesbaar stellen. Dit is toegestaan aan elke wijnbouwer in één van de 8 appellaties van Médoc. Het kandidaat chateau krijgt een inspectie-bezoek van het verantwoordelijk comité. Dit comité onderzoekt, a.d.h.v. een gedetailleerd lastenboek, het hele productieproces en valideert (of niet). Deze controle moet, eens men benoemd is, minstens één maal om de vijf jaar herhaald worden. Dit om na te gaan of het vereiste kwaliteitsniveau behouden blijft. AOC Médoc Pagina 6

7 Pas wanneer men benoemd is kan een wijnbouwer zijn wijn voorleggen aan het Cru Bourgeois degustatie-comité. (zie verder) Tweede etappe : Bepalen van het minimum niveau voor het betreffend wijnjaar De bepaling van minimum kwaliteitsniveau voor de betreffende millésime. Deze bepaling gebeurt jaarlijks. Verschillende panels testen volgens een redelijk complexe procedure blind alle ingestuurde stalen. Chateau s worden verzocht een staal in te sturen van de wijn die zij zelf als ondergrens beschouwen voor het betreffende seizoen. Hieruit volgt een (geheime) nota die nauwkeurig beschrijft aan welke minimale criteria in te sturen wijnen zullen moeten voldoen om in aanmerking te komen voor de finale degustatie. Derde etappe : anonieme degustatie en toekenning Een afgevaardigde verzamelt vatstalen (dus voor de botteling!). Deze vatstalen worden voorgelegd aan een jury van experten. Deze experten degusteren anoniem en alleen de vatstalen (in tegenstelling tot de meeste concours waar dit in groep gebeurt). De toekenning van de titel cru Bourgeois is gebaseerd op het rekenkundig gemiddelde van de scores van alle jury-leden. Deze gemiddelde score moet groter of gelijk zijn aan het niveau dat bepaald werd in etappe 2. Op die manier wordt JAARLIJKS bepaald of een wijn voor het betreffende millésime (ook al is het domein al meerdere jaren benoemd ) de gegeerde Cru Bourgeois titel mag dragen. Gezien er 2 jaar tijd is tussen de oogst en de botteling werd bijvoorbeeld pas in september 2011 bekend gemaakt welke wijnen van het jaar 2009 cru Bourgeois zijn. Zoals gezegd wordt dit proces jaarlijks herhaald en zijn de chateaux hierdoor intrinsiek aangemoedigd om steeds opnieuw het hoogst mogelijke niveau na te streven, zoniet kunnen ze afgestraft worden door een millésime een jaar (of meer) zonder Cru Bourgeois klassement te moeten vermarkten. Enkele cijfers : In 2011 waren 304 chateaux benoemd. Slechts 246 zijn voor millésime 2009 geslaagd. Hiervan 99 uit Médoc, 85 uit Haut Médoc, 19 St Estèphe, 16 Moulis, 13 Listrac, 9 Margaux en tenslotte 5 uit Pauillac. AOC Médoc Pagina 7

8 7. AOC Médoc reglement AOC Médoc bestaat uit +/ hectare wijngaard en beslaat +/- 34 % van de gehele Médoc regio. Er wordt jaarlijks circa HL wijn geproduceerd. Wikipedia meldt dat er 584 wijnboeren zijn. Gezien de grond meer dan in andere wijngaarden op linkeroever rijk is aan klei wordt hier meer merlot dan Cabernet Sauvignon aangeplant. Andere door INAO toegelaten druivensoorten zijn : - Petit Verdot - Malbec (lokaal ook wel Cot genoemd) - Cabernet Franc - Carmenère De helft van het areaal is beplant met Merlot en Cab Sauvignon. Voor de karakteristieken van deze druivensoorten verwijs ik graag naar de eerdere besprekingen over aanpalende AOC s. 8. Recente Topjaren Zie hieronder wat de goede of beste oogstjaren zijn in Bordeaux, maar staar je niet op blind op deze tabel. Het gaat zoals steeds om veralgemeningen. (Rode getallen staan voor jaargangen die gerust nog even mogen liggen. ) Ik heb voor deze bespreking goed nieuws en slecht nieuws. Het goede nieuws is dat er 5 wijnen tussen zitten van échte topjaren. Het slechte nieuws is dat we de plicht roept- er véél te vroeg aan beginnen. Nog even een notitie over de jaargang Bijna de helft van de wijnkopers in de Liv-ex Bordeaux 2013 beurs vindt de primeurs van de 2013 oogst de slechtste sinds Zomerse hagelbuien vernielden een groot deel van de oogst, aanhoudende regens zorgden voor schimmels en regen voor- en tijdens de oogst zorgde voor overdadige maar waterachtige druiven. Kortom, een jaargang om links te laten liggen. Médoc* Graves rouge Saint-Emilion Sauternes Graves blanc Pessac-Léognan Pomerol Barsac Pessac-Léognan AOC Médoc Pagina 8

9 9. Gedegusteerde wijnen Les Futailles Wijn 1 Wijn 2 Winkel: Delhaize Prijs: 9.99 Chateau Laujac 2010 Chateau Bessan Ségur Cru Bourgeois 2011 Winkel: Aldi Prijs: 7,99 AOC Médoc Pagina 9

10 Wijn 3 Wijn 4 Winkel: Delhaize Prijs: 7,99 Chateau Haut Bana 2010 Barons de Rotschild Lafite Réserve Spéciale 2009 Winkel: Drankenarsenaal Zandhoven Prijs: 14,80 Wijn 5 Wijn 6 Winkel: Cora Prijs: 8.45 Château Labadie Cru Bourgeois 2010 Winkel: Delhaize Prijs: 7,09 Chateau Begadan 2010 AOC Médoc Pagina 10