(versie 13) op het etiket? opleiding en. Hoe moet ik Hoe lang zijn Hoe vermijd

Transcriptie

1 DG Dier, Plant en Voeding Dienst Gewasbeschermingsmiddelen en Meststoffen FAQ gewasbeschermingsmiddelen voor niet professioneel gebruik (versie 13) Wat is het verschil tussen gewasbeschermingsmiddelen en biociden? En waar staan de gewasbeschermingsmiddelen in dit alles? Zijn gewasbeschermingsmiddel gewasbeschermingsmiddelen gevaarlijk? Wat betekenen de gevaarsymbolen op het etiket? Wat betekenen de lettercombinaties P/B, G/B, P/P en G/P op het etiket? Wat onderscheidt biopesticiden van chemische gewasbeschermingsmiddelen? Zijn biopesticiden effectief onschadelijk voor mens, dier en leefmilieu? Zijn slakkenkorrels gevaarlijk voor mijn hond of kat? Zijn gewasbeschermingsmiddelen toxisch voor de bijen? Waar kan ik brochures vinden over goed gebruik van gewasbeschermingsmiddelen? Wat is een fytosanitaire opleiding en voor wie is ze verplicht? Waar kan ik als particulier nog gewasbeschermingsmiddelenn kopen? Hoe moet ik mijn gewasbeschermingsmiddelen bewaren? Hoe lang zijn gewasbeschermingsmiddelen houdbaar? Hoe vermijd ik het gebruik van bestrijdingsmiddelen? Zijn producten die via internet te koop worden aangeboden gelijkwaardig aan de producten die ik in de winkel vind? Waar moet ik met mijn productresten naartoe? Mag ik een gewasbeschermingsmiddel in een openbare ruimte gebruiken? Waar kan ik informatie vinden over biologische en alternatieve bestrijdingsmiddelen? Mijn moestuin paalt aan een landbouwperceel. Moeten landbouwers een bufferzonee toepassen bij het gebruik van een gewasbeschermigsmiddelen?

2 1. Wat is het verschil tussen gewasbeschermingsmiddelen en biociden? En waar staan de gewasbeschermingsmiddelen in dit alles? De term pesticiden is eigenlijk de verzamelnaam voor gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Zowel gewasbeschermingsmiddelen als biociden zijn preparaten die bedoeld zijn om schadelijke organismen onschadelijk te maken, te vernietigen of te verjagen. Gewasbeschermingsmiddelen worden zoals de naam zegt gebruikt om gewassen en andere planten te beschermen. Het kan gaan om herbiciden of onkruidverdelgers, fungiciden die werkzaam zijn tegen schimmelziekten, of insecticiden tegen plaaginsecten. De andere pesticiden zijn biociden. Sommige bestrijdingsmiddelen zijn erkend als gewasbeschermingsmiddel én als biocide, bijvoorbeeld : Bestrijdingsmiddelen worden gebruikt als gewasbeschermingsmiddelen om teelten te beschermen; Bestrijdingsmiddelen worden gebruikt als biocide om knaagdierenpopulaties in steden en gementen, in de industrie of om hygiënische reden onder controle te houden. Meer informatie over biociden Lijst met toegelaten biociden 2. Zijn gewasbeschermingsmiddelen gevaarlijk? Een gewasbeschermingsmiddel is over het algemeen altijd gevaarlijk voor de doelgroep waarvoor het werd ontwikkeld (onkruid, insecten of schimmels). Het risico voor de andere organismen varieert. Een gewasbeschermingsmiddel kan enkel worden toegelaten als het gebruik ervan geen onaanvaardbaar risico inhoudt voor de gezondheid van mens en dier, de veiligheid van de voedselketen en het leefmilieu. Risico is niet hetzelfde als gevaar. Een leeuw is bijvoorbeeld gevaarlijk voor de mens, maar als u hem in de dierentuin gaat bekijken is het risico voor u bijzonder klein. Risico is dus de combinatie van het gevaar van iets, en de mate waarin u eraan wordt blootgesteld. Voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen houdt de overheid zowel rekening met het gevaar als met het risico. Heel wat factoren worden in rekening genomen om het risico van een product te bepalen: de giftigheid voor de gebruiker en de consument, het gedrag van het product in het leefmilieu en de giftigheid voor de organismen hierin. Het product moet bovendien voldoende werkzaamheid hebben voor het bedoelde gebruik. Kortom, een gewasbeschermingsmiddel is dus gevaarlijk, maar de risico s ervan worden beperkt door een goed gebruik (inclusief bewaring) te bepalen.

3 Een gewasbeschermingsmiddel wordt enkel toegelaten voor een welbepaald gebruik in een specifieke teelt en in een bepaalde dosis. Om elk onnodig risico te vermijden, kunnen bijkomende maatregelen zoals het dragen van handschoenen ter bescherming worden verplicht. Bepaalde producten mogen enkel door erkende gebruikers worden toegepast (zie vraag 12. Wat is de fytolicentie en voor wie is ze verplicht?). Een veilig gebruik van een gewasbeschermingsmiddel houdt in dat u de voorschriften op het etiket zorgvuldig leest en respecteert: het toegelaten gebruik, de voorgeschreven dosis, de voorzorgsmaatregelen en andere vermeldingen. In de brochure lees het etiket! en op ( bescherming van gebruiker en consument ) vindt u nog meer nuttige informatie. Op zijn minst zou u voor uw eigen veiligheid altijd handschoenen moeten dragen als u gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. Ook als er geen specifieke voorzorgsmaatregelen op het etiket worden vermeld, blijft het raadzaam om voorzichtig met het product om te springen. 3. Wat betekenen de gevaarsymbolen op het etiket? Op het etiket van een gewasbeschermingsmiddel kunnen gevaarsymbolen en waarschuwingen staan die de consument informeren over het mogelijke gevaar van het product: Deze gevaarsymbolen en waarschuwingen worden opgelegd in de toelatingsakte en zijn gebaseerd op een toxicologische en ecotoxicologische gevaarbeoordeling. Als het gevaar van een product gering of onbestaande is, moet er geen gevaarsymbool op het etiket worden aangebracht. Om geen risico te lopen, is en blijft het wel van essentieel belang om de gebruiksaanwijzingen van het product te volgen. Meer informatie over de etikettering vindt u in de brochure lees het etiket!.

4 4. Wat betekenen de lettercombinaties P/B, G/B, P/P en G/P op het etiket? Elk gewasbeschermingsmiddel heeft een toelatingsnummer. Zo weet de consument dat dit product vooraf door de overheden werd geëvalueerd. Het toelatingsnummer wordt gevolgd door twee letters. De eerste letter geeft aan of het gaat om een product voor professioneel gebruik (P) of nietprofessioneel gebruik (G van garden of tuin), de tweede letter geeft aan of het gaat om een toelating voor België (B) of voor parallelinvoer 1 (P). Er zijn dus vier categorieën: P/B, G/B, P/P, en G/P. Meer informatie over deze nieuwe classificatie vindt u hier. 5. Wat onderscheidt biopesticiden van chemische product? Chemische producten zijn het resultaat van een chemische synthese (een bereiding van chemische verbindingen). Biopesticiden of natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen worden gefabriceerd op basis van stoffen van natuurlijke oorsprong. Het gaat onder meer om plantenextracten, feromonen, micro organismen zoals virussen, bacteriën en schimmels, bepaalde minerale producten, enzovoort. Opgelet: ook het gebruik van een natuurlijke stof kan gevaar inhouden (zie vraag 6 zijn biopesticiden effectief onschadelijk voor mens, dier en leefmilieu? ). Zowel gewasbeschermingsmiddelen als biopesticiden moeten een toelating hebben om in België te mogen worden gebruikt. Meer informatie over biopesticiden 6. Zijn biopesticiden effectief onschadelijk voor mens, dier en leefmilieu? Natuurlijk is geen synoniem voor onschadelijk (zie vraag 5 "Wat onderscheidt biopesticiden van chemische product?"). Bepaalde planten zijn zonder twijfel giftig voor mens en dier, denk maar aan de taxusstruik, de blauweregen, groene aardappelen enzovoort. Hetzelfde principe geldt voor de biopesticiden. Zelfs als die uitsluitend uit natuurlijke stoffen zijn samengesteld, zijn ze werkzaam tegen bepaalde plagen, ziekten of ongewenste plantengroei, en dus op zijn minst schadelijk voor deze organismen. 1 Parallelinvoer: een product dat in een andere lidstaat van de EU werd toegelaten, mag onder bepaalde voorwaarden ook in België op de markt worden gebracht.

5 Sommige werkzame stoffen van natuurlijke oorsprong zijn zelfs heel giftig. Andere hebben dan weer een zekere mate van ongewenste toxiciteit voor dieren, zoals bijen of huisdieren. Om het risico voor de gezondheid van mens, dier en milieu te beperken, zijn de gewasbeschermingsmiddelen onderworpen aan specifieke gebruiksvoorwaarden. Het is dus absoluut noodzakelijk om, zeker bij het eerste gebruik, de vermeldingen op de verpakking van het product te lezen: toegelaten gebruik, gebruiksdosis, voorzorgsmaatregelen, enzovoort. Voor meer informatie, bekijk de brochure lees het etiket!. Aangezien geen enkel biopesticide zonder gevaar is, mag de vermelding onschadelijk voor niet op het etiket worden gebruikt. Als u dit toch opmerkt, kunt u een klacht indienen bij het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). 7. Zijn slakkenkorrels gevaarlijk voor mijn hond of kat? Slakkenkorrels hebben meestal een blauwe kleur, vandaar dat veel mensen eerder over blauwe korrels spreken. Korrels op basis van methaldehyde of methiocarb kunnen zelfs in een kleine dosis giftig zijn voor katten en honden. Daarom moet er verplicht een afweermiddel worden aan toegevoegd, dit is een bittere smaak die bij zoogdieren niet in de smaak valt. Toch gebeuren er nog veel ongelukken met slakkenkorrels, omdat dieren soms zo gulzig zijn dat ze al veel korrels hebben ingeslikt voor ze de smaak van het afweermiddel opmerken. Dit gebeurt vooral als de korrels in hoopjes worden gelegd, wat eigenlijk niet toegelaten is en bovendien minder efficiënt tegen slakken. Om dit risico te beperken, is het dus van belang dat u de slakkenkorrels op de juiste manier gebruikt. Lees er alles over in de brochure 'Slakkenkorrels: niet zonder risico!. Vandaag zijn er ook nieuwe slakkenkorrels op basis van ferrifosfaat op de markt, die minder risico s voor huisdieren inhouden. Op de verpakking van slakkenkorrels mag niet worden beweerd dat ze onschadelijk zijn voor honden en katten. Het FAVV heeft al verschillende controlecampagnes rond deze producten opgezet. 8. Zijn gewasbeschermingsmiddelen toxisch voor de bijen? Zowel de honingbijen als de wilde bijen kampen al jaren met een abnormaal hoge sterfte (10% meer dan normaal). Dit fenomeen wordt de bijenverdwijnziekte genoemd. Studies tonen aan dat niet één element maar een combinatie van factoren aan de oorsprong van dit probleem ligt: de verspreiding van bijenziekten, een gebrek aan voedingsstoffen door een verminderde biodiversiteit en vermoedelijk ook bepaalde gewasbeschermingsmiddelen.

6 Aangezien bijen insecten zijn, is het immers niet uitgesloten dat bepaalde insecticiden voor hen schadelijk zijn. Vooral de insecticiden van de familie van de neonicotinoïden lijken bijzonder toxisch te zijn voor de bijen. Zij nemen deze stoffen op door planten te bezoeken waarvan de zaden met deze insecticiden zijn gecoat. Deze neonicotinoïden zijn niet toegelaten voor amateurgebruik. Door de verdelging van onkruid met herbiciden is er ook minder diversiteit aan bloemenplanten, en dus een minder rijk aanbod aan stuifmeel en nectar voor de bijen. In afwachting van de wetenschappelijke onderzoeksresultaten over de invloed van gewasbeschermingsmiddelen op bijen, wordt er, in het kader van duurzame ontwikkeling, op nationaal en internationaal vlak actie ondernomen om de bijen te beschermen. De Europese Unie heeft in 2013 een gedeeltelijk verbod op het landbouwkundig gebruik van neonicotinoïden opgelegd, dat na twee jaar zal worden geëvalueerd. Daarnaast wordt de evaluatieprocedure van werkzame stoffen (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid) herzien, om het risico voor de bijen nog nauwkeuriger te kunnen beoordelen. Vooral de chronische toxiciteit zal worden herbekeken. Verscheidene deskundigen, waaronder ook Belgische wetenschappers, werken aan deze herziening mee. In eigen land heeft de FOD Volksgezondheid in 2012 een ambitieus Bijenplan met 29 doelgerichte acties gelanceerd om de bijen te beschermen. De dienst Gewasbeschermingsmiddelen en Meststoffen van de FOD heeft een aantal structurele maatregelen genomen om de risico s van (een verkeerd gebruik van) gewasbeschermingsmiddelen te beperken. De kwestie van de bijensterfte is ook geïntegreerd in het Federale reductieprogramma voor pesticiden Meer info : persberichten over de bijen (november 2013 et juli 2014) op Fytoweb. 9. Waar kan ik brochures vinden over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen? De FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu heeft verschillende brochures over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen gepubliceerd: Informatie voor de amateurgebruiker Ongewenste gasten in je huis of tuin? Slakkenkorrels: niet zonder risico! Lees het etiket! Chemische producten: bescherm jezelf, lees het etiket! Ook de gewesten en gemeenschappen hebben informatie ter beschikking. Op de websites en vindt u informatie over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

7 10. Wat is een fytolicentie en voor wie is ze verplicht? Vanaf 25 november 2015 moeten alle professionele gebruikers, verdelers en voorlichters van gewasbeschermingsmiddelen over een fytolicentie beschikken, een certificaat dat om de zes jaar moet worden vernieuwd. De bedoeling van de fytolicentie is dat deze doelgroepen op de hoogte blijven van nieuwe evoluties in het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en zo kunnen meehelpen om de risico s van deze producten voor mens, dier en leefmilieu zoveel mogelijk te beperken. Om een fytolicentie te krijgen, moet de aanvrager een opleiding over verantwoord en duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen volgen. Indien men beschikt over de nodige professionele ervaring kan men tijdens de overgangsperiode (1/9/2013 t.e.m. 31/8/2015) een fytolicentie verkrijgen. Het volgen van een aanvullende opleiding is verplicht om een fytolicentie te kunnen vernieuwen. Amateurgebruikers dienen niet over een fytolicentie te beschikken en hebben bijgevolg ook geen toegang tot professionele producten. Meer informatie: Waar kan ik als particulier nog gewasbeschermingsmiddelen kopen? Sinds 18 augustus 2012 is de toelating van gewasbeschermingsmiddelen voor professioneel en amateurgebruik gesplitst. Enkel houders van een fytolicentie zullen nog professionele producten kunnen kopen. Als particulier kunt u, onder meer in uw tuinwinkel, kiezen uit een gamma van aangepaste producten. Gewasbeschermingsmiddelen voor amateurs moeten voldoen aan verschillende voorwaarden op het vlak van veiligheid en gebruiksgemak. Zo moeten flessen en bidons op een kindveilige manier zijn uitgerust. De middelen moeten ook gemakkelijk gedoseerd en gebruikt kunnen worden. Het etiket moet duidelijk vermelden hoe het product gedoseerd, gebruikt en bewaard moet worden. Dankzij de gegevens op het etiket zal een product ook makkelijker te identificeren zijn, wat belangrijk is in geval van accidentele inname. Op de website van de dienst Gewasbeschermingsmiddelen en Meststoffen kunt u het overzicht van alle erkende gewasbeschermingsmiddelen voor professioneel gebruik en voor amateurgebruik raadplegen. 12. Hoe moet ik mijn gewasbeschermingsmiddelen bewaren? Het is heel belangrijk om gewasbeschermingsmiddelen correct op te slaan, zowel om ervoor te zorgen dat ze doeltreffend blijven als om geen risico s voor mens, dier en milieu te veroorzaken. Lees altijd het etiket en houd u aan deze richtlijnen: Bewaar producten in hun originele verpakking en sluit ze goed af;

8 Hou ze buiten het bereik van kinderen en huisdieren, en ook uit de buurt van voedingswaren; De beste bewaarplaats is een goed verluchte ruimte met een gemiddelde temperatuur. Vocht kan het etiket of de gebruiksaanwijzing onleesbaar maken en is dus te vermijden; De meeste van deze producten kunnen in optimale omstandigheden (vorstvrij, niet te heet) in gesloten verpakking zeker een aantal jaren bewaard blijven. (zie ook vraag 13: hoe lang zijn gewasbeschermingsmiddelen houdbaar?). 13. Hoe lang zijn gewasbeschermingsmiddelen houdbaar? Producten die nog niet werden geopend, zijn vrij lang houdbaar als ze onder de juiste omstandigheden worden bewaard (zie vraag 12 'Hoe moet ik mijn gewasbeschermingsmiddelen bewaren?' ). Een bereiding is meestal maar enkele uren houdbaar. Het is dus belangrijk om enkel gewasbeschermingsmiddelen te kopen die u zeker gaat gebruiken, en om niet meer van een bepaalde bereiding te maken dan u echt nodig hebt. 14. Hoe vermijd ik het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen? Leg geen verharding (terras, tuinpaadjes,...) aan die u niet gebruikt, want hier zal zeker kruidgroei optreden. Hoe vaker een verharding wordt betreden en geveegd, hoe minder ongewenste plantengroei er zal optreden. Planten hebben immers rust nodig om te groeien. Beperk ook de niveauverschillen in uw verharding: de wind blaast organisch materiaal in de hoekjes en kantjes en zorgt ervoor dat daar onkruid gaat groeien. Hoe meer voegen en hoe dieper ze zijn, hoe meer ruimte er is voor wortels en dus voor onkruid. Kies uw planten in functie van de standplaats in de tuin: hou rekening met het bodemtype (zand, zandleem, leem of klei), de vochtigheid, de lichtinval (zon, halfschaduw, schaduw), de eventuele wind of luwte Een gezonde beplanting kan een ziekte of plaag makkelijk de baas. Zorg voor gezonde planten in uw moestuin, onder meer door aan vruchtwisseling en bodemzorg te doen. Een ideale moestuin heeft minimaal zes percelen. Kolen en erwten, bijvoorbeeld, mogen pas na zes jaar weer op hetzelfde perceel. Door deze vruchtwisseling worden belagers ontmoedigd omdat ze vaak oninteressante groenten worden aangeboden. Bodemzorg betekent dat u de bodem gezond houdt, bijvoorbeeld door compost te gebruiken om de planten te voeden. Zorg er ook voor dat de bodem altijd bedekt is met plantengroei of een mulchlaag. Kies ten slotte voor alternatieve gewasbeschermingsmiddelen(zie vraag 18: Waar kan ik informatie vinden over biologische en alternatieve bestrijdingsmiddelen?)

9 15. Zijn producten die via internet te koop worden aangeboden gelijkwaardig aan de producten die ik in de winkel vind? Ongeacht of een gewasbeschermingsmiddel via internet of in een winkel wordt verkocht, moet het een voorafgaande toelating van de overheid krijgen. Het toelatingsnummer moet op de verpakking worden vermeld. Op Fytoweb kunt u nagaan welke producten in ons land zijn toegelaten. In principe zijn producten die via internet of in de winkel worden verkocht dus evenwaardig. Zoals altijd moet u alert zijn voor fraude en namaak bij verkoop via internet. 16. Waar moet ik met mijn productresten naar toe? Restjes van gewasbeschermingsmiddelen en lege verpakkingen brengt u naar het containerpark. Het is bij wet verboden om deze producten in de gootsteen, het toilet, de riool of de vuilnisbak te gieten. Dit kan ernstige schade berokkenen aan uw gezondheid en aan het leefmilieu. Voor meer informatie: zie de brochure Ongewenste gasten in je huis of tuin?. Niet gebruikte gewasbeschermingsmiddelen en hun verpakkingen worden in Vlaanderen als Klein Gevaarlijk Afval (KGA) beschouwd. Elke Vlaamse gemeente zamelt KGA selectief in. Hierdoor kan het op een aangepaste manier behandeld, vervoerd en verwerkt worden. U kan de website van uw gemeente raadplegen, om te achterhalen waar en hoe het KGA in uw gemeente wordt ingezameld. Voor Wallonië wordt de amateurgebruiker ook aanbevolen om zijn verpakkingen en de nietgebruikte of vervallen producten (PPNU) binnen te brengen bij het containerpark van zijn gemeente (zie lijst met containerparken op volgend adres: Mag ik een gewasbeschermingsmiddel in een openbare ruimte gebruiken? In Vlaanderen, als particulier mag u geen gewasbeschermingsmiddelen gebruiken op het openbaar domein, dus niet op het trottoir (overal in Vlaanderen vanaf 1 januari 2015), in de bermen, in en langs grachten en ander oppervlaktewater. In Wallonië, a. Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op openbare plaatsen is vanaf 1 juni 2014 verboden zijn. Er wordt evenwel in een overgangsperiode van 5 jaar voorzien waarin sommige gewasbeschermingsmiddelen op bepaalde oppervlakten of planten zullen mogen worden toegepast. b. Vanaf 1 juni 2019 zal het gebruik van PPP s uitsluitend worden toegestaan om bepaalde distelsoorten, zuringsoorten en invasieve uitheemse soorten te bestrijden. c. Vanaf 1 september 2014 zullen particulieren weinig doordringbare of nietdoordringbare oppervlaktes die aangesloten zijn op het collectorennet voor

10 regenwater niet meer chemisch mogen behandelen (bv : garagehelling die verbonden is met een voetpad waarlangs een goot loopt) 18. Waar kan ik informatie vinden over biologische en alternatieve bestrijdingsmiddelen? Goede tips om plagen, ziekten en ongewenste plantengroei te bestrijden zonder chemische producten, vindt u in de brochure ongewenste gasten in je huis of tuin. Ook de gewesten en gemeenschappen hebben informatie ter beschikking. Op de website vindt u informatie over het bestrijden van plagen. Voor Vlaanderen, de bestrijdingsgids op de website bevat een opdeling in drie groepen : (1)ongewenste dieren, (2)ongewenste planten en (3)ziekten en plagen. Voor elk probleem worden tips gegeven om dit te voorkomen, en daarna de alternatieve bestrijdingswijze. Voor Wallonië is informatie over de voor amateurgebruikers toegankelijke alternatieven beschikbaar op de website Mijn moestuin paalt aan een landbouwperceel of een andere moestuin. Moet er een bufferzone worden toegepast bij het gebruik van een gewasbeschermingsmiddel en wat moet ik doen als ik een overtreding vaststel? Voor de bescherming van het oppervlaktewater, zijn bufferzones van één meter (of drie meter in geval van boomgaarden) verplicht (KB van 19 maart 2013 ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en toevoegingsstoffen). Artikel 59 van het KB van 28/02/94 betreffende het bewaren, het op de markt brengen en het gebruiken van bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik stelt ook: " Bij het gebruik van een bestrijdingsmiddel voor landbouwkundig gebruik neemt de gebruiker de nodige maatregelen om te vermijden dat nadeel wordt berokkend aan de gezondheid van de mens en van nuttige dieren en dat schade wordt toegebracht aan naburige teelten en in het algemeen aan het milieu." De gewesten kunnen nog bijkomende maatregelen in verband met de bufferzones bepalen. Voor meer informatie kunt u terecht op of Zij zijn ook bevoegd om goede landbouwpraktijken vast te leggen. Zo is het niet aangewezen om gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken bij felle wind of bij heel warm weer, omdat de spuitnevel dan kan overwaaien of verdampen. Het is aangewezen om een bufferzone van één meter te respecteren tussen de te behandelen oppervlakte en diegene die niet moeten worden behandeld (bv. een ander perceel). Controlediensten

11 Als u denkt dat u schade hebt ondervonden door het gebruik van bestrijdingsmiddelen op een nabijgelegen landbouwperceel, dan neemt u best contact met het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). Als het om niet professioneel gebruik gaat, bijvoorbeeld in een moestuin, neemt u contact op met de milieudienst van uw gemeente. In Wallonië, in geval van vermoedelijke vervuiling, contacteer de «service SOS Environnement Nature» op het nummer 070/ (24u/24). In Vlaanderen, als het om niet professioneel gebruik gaat, bijvoorbeeld in een moestuin, neemt u contact op met de milieudienst van uw gemeente.