Ontmoetingskerk Laren NH 5 februari Mattheüs 5: 13-16

Transcriptie

1 Ontmoetingskerk Laren NH 5 februari Mattheüs 5: Ik heb jaren lang met veel plezier naar Sesamstraat gekeken. Vooral Ernie en Bert spraken mij aan. Bij een van mijn favoriete scenes zie je Ernie en Bert in twee bedden naast elkaar liggen. Bert wil graag slapen, maar Ernie heeft dorst. Dat laat hij dan ook horen: Wat heb ik een dorst, wat heb ik een dorst! Bert is zo goed een glaasje water te halen, wellicht ook ingegeven door de gedachte: dan valt Ernie wel in slaap. Maar dat gebeurt niet. Ernie blijft wakker en Ernie houdt dorst en hij blijft dat zeggen. Je hoort Bert grommen, maar je ziet hem ook steeds weer uit bed komen om opnieuw water te halen. Na het derde of vierde glaasje zegt Ernie dankbaar: Bert, jij bent het zout der aarde! Na deze woorden valt hij in slaap, terwijl Bert zuchtend aangeeft hoe wakker hij wel niet is. Ernie en Bert spreken me aan, omdat ze zo herkenbaar voor me zijn. Bert is niet alleen hulpvaardig, hij kan ook boos en chagrijn zijn. Ernie kan slim zijn, maar ook ontwapenend. In hun doen en laten herken ik veel van de mengeling van menselijke eigenaardigheden die ons allen eigen is. We kunnen aardig en niet zo aardig zijn. We kunnen tolerant en onverdraagzaam zijn. We kunnen het goede doen en soms blokkeren we het goede. Niets menselijks is ons vreemd. Bert, jij bent het zout der aarde. Ernie citeert hier de Bergrede van Jezus. In deze verzameling teksten waarin Jezus zegt wat hij belangrijk vindt, hoor je: Jullie zijn het zout der aarde, jullie zijn het licht voor de wereld. Zout en licht zijn noodzakelijk voor het leven. Ze behoren niet tot het extra, tot de franje van het bestaan. Ze zijn onontbeerlijk. Zonder zout of licht ga je dood. Bijbelschrijvers gebruiken de woorden zout en licht om te verwijzen naar wat zij wezenlijk in het leven vinden. De stad Jeruzalem noemen ze het licht op de berg. De Thora noemen ze het licht op je pad en het zout voor het leven. Een rabbijn vulde aan: De Thora is zout, de schriftelijke uitleg is peper en de mondelinge uitleg is ander keukenkruid. Zijn boodschap van 2500 jaar geleden is helder: zonder zout kun je niet, zonder preken wel.

2 Boven alles zijn zout en licht zijn voor hen symbolen voor God. Zoals zout in een gerecht, zo is God, onzichtbaar aanwezig. Als licht in het donker, zo mag je over God spreken. Jezus heeft het in de Bergrede over zout en licht. Over iets dat God verwijst dus. Het is opvallend wat hij zegt en vooral wat hij niet zegt. Hij zegt niet: de heilige stad Jeruzalem is het licht. Daar moet je zijn om God te vinden. Hij zegt ook niet: onze godsdienst is zout of licht. Die moet je aanhangen om God te ervaren. Jezus: jullie zijn het licht, jullie zijn het zout. Jullie dragen het wezenlijke van het leven, het wezenlijke van de Thora, jullie dragen het wezenlijke van God met je, in je mee. Jezus heeft het over jullie. Wie zijn die jullie? In wie is God herkenbaar. Tijdgenoten van Jezus wisten het wel. Farizeeën zeiden: zij die onze manier van geloven hooghouden, die horen er bij. Andere mensen noemden zij heidenen, volk dat de wet niet kent. Essenen wisten het ook. Ze zonderden zich af in de woestijn als kleine groep. Wij zijn de zonen van het licht, zeiden ze. Anderen leven in het duister. En Zeloten, fanatieke vrijheidsstrijders uit die tijd, zeiden: wij staan aan de goede kant. God is met ons! Jezus zegt: Jullie zijn het zout der aarde, jullie zijn het licht voor de wereld. Hij zegt dat niet tegen een kleine groep die zich uitverkoren voelt. Hij zegt dat tegen mensen die de dubbelheid van het leven van binnen kennen. Die blij kunnen zijn, maar ook zo verdrietig, die rijk kunnen zijn, maar soms ook de armoede voelen, armoede van geest, armoede aan hoop, armoede aan troost, armoede aan moed. Hij zegt dat tegen mensen die van goede wil zijn en naar vrede verlangen, maar ook moedeloos kunnen raken door wat maar niet tot stand komt. Hij zegt dat ook tegen ons, wij die van gaafheid weten, maar ook de barsten van het leven aan den lijve kennen. En denk je soms dat je de enige bent, spreek in alle rust met een ander en vroeger of later hoor je van breuklijnen. Jezus wist dat als geen ander. Hij heeft het niet voor niets over zout en licht. Wij kennen pakjes helder wit Jozo-zout. Zout werd in Israël gewonnen in klompen. In die klompen zat zout gemengd met ander, onbruikbaar materiaal. Dat andere materiaal kan zo de overhand

3 krijgen, dat het zout niet alleen onzichtbaar is, maar ook geen kans om te werken heeft. Zo n klomp zegt iets over mij. Ik draag het goede met me mee, maar het kan zo vermengd zijn, zo geblokkeerd, zo onzichtbaar. Licht zegt ook iets over mij. Ik heb weet van licht. Ik kan ontroerd zijn als gezongen van licht. Maar ik weet ook dat geen licht zonder schaduw is. Jullie zijn het zout, jullie zijn het licht. De jullie van Jezus is niet een kleine, uitverkoren groep. De jullie van Jezus, dat zijn alle mensen. Anderen, wij, u en ik. Jezus herinnert ons aan onze oorsprong. Hij herinnert ons aan onze bestemming. Jezus herinnert ons aan wat wij in huis hebben. De dubbelheid van licht en donker, zout en niet zout hebben we allemaal. Dat is een gegeven. De vraag is: blijf je er in steken of niet. De vraag is: laat je het zout werken of niet. De vraag is: laat je je licht schijnen of niet. Een baby kreeg in Israël een beetje zout. Dat zout herinnerde ouders er aan: ook dit kind weerspiegelt God. Je leeft niet voor niets. Denk aan het zout. Als je gasten ontving, dan gaf je brood, maar ook zout. Dat zout moest het brood op smaak brengen, maar het herinnerde ook aan God. Met zout kun je gerechten goed houden. Zout weert het bederf. Het zuivert. Het conserveert. Geloven heeft met zout te maken. Het is aan ons om het goede te bewaren. Het is aan ons om op een goede manier conservatief te zijn. Een generatie na de oorlog heeft willen afrekenen met kerk en geloven. Heeft de traditie van het doorgeven van verhalen, het doorgeven van geloven, gebruiken en rituelen doorbroken. Ik ben zelf kind van de jaren zestig en zeventig en ik weet er van mee te praten. Ik heb meegedaan aan het loslaten. En ik heb alle begrip voor de argumenten. De kerk kon een keurslijf zijn, geloven een leeg testament. Gebruiken nietszeggend. En kerkgangers toonden zich niet zelden met al hun starheid en onverdraagzaamheid. Terecht is veel losgelaten. Ja, we kunnen wel veel afschaffen, maar wat komt er voor in de plaats. Hebben wij met het badwater ook het kind niet weggedaan. De vraag is: hoe bewaren wij het goede. Hoe geven wij het door.

4 Welke gebruiken hebben wij, welke vormen, welke rituelen. Vormen, zei iemand, heb je nodig voor als jij niet in vorm bent. Ik heb vaker de joodse vader aangehaald, die tegen zijn kind zei: hier meisje, dit is mijn geloof. Je krijgt het van me. Het is van waarde voor mij. Ik hoop dat het voor jou ook zinvol zal zijn in je leven. Je mag het ruilen, inwisselen. Maar als je dat doet, ruil het dan in voor iets dan zinvoller is. Jullie zijn het zout. Jezus wijst niet naar anderen. Hij wijst naar ons. Als wij het goede niet bewaren, wie dan wel. Als wij niet iets van God laten merken, wie dan wel. Als wij geloven onder stoelen of banken steken, van wie moet een kind, een kleinkind dan iets van God merken. Met dat zout van Jezus komt de kritische vraag dichterbij: hoe doe je dat. Hoe vul je dat in. Jullie zijn het zout. Als Jezus het over zout heeft, heeft hij het over mensen. Bij hem krijgt God handen en voeten via mensen. Als ik nadenk over hoe ik iets van geloven heb meegekregen, denk ik niet aan de Heidelbergse catechismus, dan denk ik niet aan stoer op papier gezette beginselprogramma s, dan zie ik gezichten van mensen, dan denk ik aan het liedje voor het slapen gaan, dan denk ik aan de eerbied van een oudere, dan zie ik de ontwapenende ogen van een kind, dan zie ik mensen die mij iets meegegeven hebben, soms zonder het direct te weten. Dan denk ik aan anderen. Dan denk ik aan jou en mij. Ook jij bent het zout. Onderschat je zelf niet. Jezus gebruikt een tweede beeld voor een mens: je bent het licht van de wereld. Dat licht heb je ontvangen. Dat licht is iets van God in jou. Dat krijg je mee bij je geboorte. Als je sterft, zeggen joden, keert jouw licht terug naar de bron van alle licht. Ik laat zoiets zien bij een gedachtenis. Ook zo dadelijk als we gemeenteleden gedenken. Een klein kaarsje breng ik bij het licht van de paaskaars. Terug naar de bron. Besef dat je het licht hebt ontvangen. Laat dat licht schijnen. Nelson Mandela heeft het zo gezegd:

5 Er is niets verlichtends aan om te krimpen, we zijn allemaal bedoeld om te stralen. We zijn bedoeld om de glans van God te manifesteren. Het licht zit niet in sommigen van ons, het zit in iedereen. Als wij ons licht laten schijnen, geven we toestemming aan anderen om hetzelfde te doen. Jij bent bestemd om je daarvan bewust te worden. Zout en licht. Luther zei indertijd: elke preek moet zout en licht bevatten. Zout was voor hem kritiek, die kan bijten. Durf kritisch te kijken naar je leven. Naar ons samenleven. Een preek strijkt je af en toe tegen de haren in. Licht was voor Luther troost, bijstand, verlichting van hogerhand. Zoek een plaats, momenten, vormen waar zout en licht kunnen werken. Ga naar de kerk of zoek een plaats die beter is. Gebruik vormen die je dragen ook als je zelf niet in vorm bent. Laat de woorden van Jezus toe. De God van Jezus legt zich in onze handen. Wie het toelaat, wie er mee leeft, zal merken: juist zo is geloven niet alleen een kwetsbare, maar bovenal een inspirerende, dragende kracht. Jij bent het zout der aarde. Amen