Voorbereiding van de volgende stappen op weg naar een betere economische governance in de eurozone
|
|
- Adriana van Wijk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Voorbereiding van de volgende stappen op weg naar een betere economische governance in de eurozone Analysenota Jean-Claude JUNCKER in nauwe samenwerking met Donald Tusk, Jeroen Dijsselbloem en Mario Draghi Informele bijeenkomst van de Europese Raad 12 februari 2015
2 Voorbereiding van de volgende stappen op weg naar een betere economische governance in de eurozone Analysenota Inleiding De Eurotop van 24 oktober 2014 is tot de conclusie gekomen dat "nauwere coördinatie van het economisch beleid van wezenlijk belang is voor een soepele werking van de economische en monetaire unie". Hij heeft opgeroepen om verder te werken "aan de ontwikkeling van concrete mechanismen voor een strakkere economische beleidscoördinatie, convergentie en solidariteit", en de voorzitter van de Europese Commissie verzocht om, in nauwe samenwerking met de voorzitter van de Eurotop, de voorzitter van de Eurogroep en de president van de Europese Centrale Bank "de volgende stappen voor te bereiden op weg naar een betere economische governance in de eurozone". De Europese Raad van 18 december 2014 heeft het aan de vier voorzitters verleende mandaat bekrachtigd. Bij wijze van eerste stap werden de voorzitters verzocht een analysenota op te stellen die als basis zal dienen voor de besprekingen tijdens de informele bijeenkomst van de Europese Raad op 12 februari De onderhavige analysenota maakt de balans op van de huidige stand van de economische en monetaire unie (EMU). De nota vermeldt de belangrijkste tekortkomingen van het EMU-kader die met de crisis aan het licht zijn gekomen, beschrijft de tot dusver genomen maatregelen om deze aan te pakken en effent de weg voor een discussie over de volgende stappen. Zij loopt geenszins vooruit op de uiteindelijke inhoud van het verslag van de vier voorzitters, dat zal worden opgesteld in het licht van het resultaat van de besprekingen van de staatshoofden en regeringsleiders op 12 februari en verdere werkzaamheden en overleg voorafgaand aan de Europese Raad van juni. 1. Het wezen van de economische en monetaire unie De euro is een munt die momenteel door 19 lidstaten van de EU en meer dan 330 miljoen burgers wordt gebruikt. Ondanks de crisis is het de op één na belangrijkste valuta ter wereld, met een aandeel van 24,4 % van de wereldwijde deviezenreserves (1999: 18 %), na de Amerikaanse dollar met een aandeel van 61,2 %. Wereldwijd hebben 59 landen en gebieden hun valuta direct of indirect aan de euro gekoppeld. De euro is meer dan een munt. Het is ook een politiek project. Onze monetaire unie vereist dat lidstaten hun vroegere nationale valuta voor eens en altijd opgeven en hun monetaire soevereiniteit blijvend met de andere landen van de eurozone delen. De euro heeft daarmee een "lotsgemeenschap" gecreëerd tussen de 19 lidstaten die de euro als munt gebruiken; deze verplicht tot solidariteit in tijden van crisis en tot de naleving van gemeenschappelijk overeengekomen regels door alle lidstaten. De eurozone heeft een unieke institutionele structuur. Terwijl het monetaire beleid gemeenschappelijk op Europees niveau wordt vastgesteld, blijft het economische en budgettaire beleid grotendeels een zaak van de lidstaten. Met een dergelijke opzet kunnen zwakheden in één lidstaat tot kwetsbaarheden voor de eurozone als geheel leiden. Economisch succes is daarom in 5
3 ieders belang. Een monetaire unie kan alleen succesvol zijn als het op den duur gunstiger is om er deel van uit te maken dan om erbuiten te blijven. Daarom moeten alle lidstaten hun verantwoordelijkheid nemen door hun economisch en budgettair beleid als een zaak van gemeenschappelijk belang te beschouwen. De Verdragen bevatten een duidelijke reeks doelstellingen inclusieve en duurzame groei, prijsstabiliteit, gezonde begrotingssituaties en een hoog werkgelegenheidsniveau, en het EMUkader voorziet in een aantal gemeenschappelijke regels om het beleid op deze terreinen nauw te coördineren. Tijdens de crisis is gebleken dat, wanneer het kader tekortkomingen vertoont of onvoldoende wordt uitgevoerd, de integriteit van de eurozone als geheel in gevaar komt en in de Verdragen neergelegde doelstellingen niet kunnen worden verwezenlijkt. Daarom moet ervoor worden gezorgd dat het EMU-kader volkomen verenigbaar is met de eisen die het hebben van een gemeenschappelijke munt stelt. Dit was de grootste uitdaging van de afgelopen jaren, en vormt een hindernis die nog niet is overwonnen. 2. Terugkijkend: de vele oorzaken van de crisis De crisis die de eurozone vanaf de zomer van 2007 heeft getroffen en die ook nu nog haar stempel drukt op de economische ontwikkeling van verschillende lidstaten van de eurozone, had vele oorzaken. Hoewel een aantal van die oorzaken in alle geïndustrialiseerde landen een rol hebben gespeeld, hebben sommige daarvan de eurozone zwaarder getroffen, waardoor de crisis er langer duurde en diepere sporen heeft nagelaten. Aanvankelijk was de crisis in de eerste plaats een financiële crisis, die ontstond in de Amerikaanse subprime-markt en zich snel door het wereldwijd verweven financiële stelsel verspreidde en ook Europese banken en andere financiële instellingen trof, met name in de landen van de eurozone waar de gunstige situatie in de eerste tien jaar van de euro tot zeepbellen op de financiële markten en de huizenmarkt hadden geleid. Een aspect van de crisis dat voor de eurozone een bijzonder belangrijke rol speelde, was de negatieve terugkoppeling tussen de schulden van banken en van de overheid: doordat banken die te systeemrelevant waren geworden om failliet te kunnen gaan in financiële problemen raakten en een beroep deden op steun van de overheid, kon de stabiliteit van het bankwezen enkel worden gewaarborgd ten koste van de overheidsfinanciën van de betrokken landen en op straffe van een toegenomen financiële fragmentatie (zie grafiek 1). In deze landen ging de bankencrisis al snel over in een crisis van de overheidsfinanciën, met rechtstreekse gevolgen voor de reële economie. Grafiek 1 Bancaire debettarieven Kredietverlening aan bedrijven; in % per jaar Rendement op overheidsobligaties in de eurozone Tienjaarsobligaties (%, maandgemiddelde) Bron: ECB, Reuters, berekeningen van de diensten van de ECB 6
4 Schuld Informele Europese Raad, 12 februari 2015 Vervolgens veranderde de crisis in een staatsschuldencrisis. In de eerste tien jaar van de euro zijn de schulden en tekorten van de nationale overheden niet duurzaam teruggedrongen tot onder de referentiewaarden van respectievelijk 60 % en 3 % van het bbp, zoals voorgeschreven door het Verdrag van Maastricht. De overheidsschuld in de eurozone, die in ,8 % van het bbp had bedragen, kon in 2007 slechts worden teruggebracht tot gemiddeld 66,2 % van het bbp, hoewel in het licht van de overwegend gunstige macro-economische situatie een krachtiger begrotingsconsolidatie mogelijk was geweest. De tekorten in de eurozone bedroegen in de periode van 1999 tot 2007 gemiddeld 1,9 % van het bbp, met een piek van 3,1 % van het bbp in De gemeenschappelijke beleidsdoelstelling van een begrotingssituatie die vrijwel in evenwicht is dan wel een overschot vertoont bedoeld om het niveau van de overheidsschuld omlaag te brengen kon niet worden bereikt. De budgettaire regels die bedoeld waren om overheidstekorten binnen de perken te houden (het zogenaamde stabiliteits- en groeipact ) werden vaak niet nageleefd of uitgevoerd. Sinds 1997 zijn de meeste landen van de eurozone (Estland en Luxemburg uitgezonderd) eenmaal of zelfs meermaals aan een buitensporigtekortprocedure onderworpen. In 2003 werden de regels van het pact door een gekwalificeerde meerderheid in de Raad gedeeltelijk opgeschort in het kader van de buitensporigtekortprocedures ten aanzien van Duitsland en Frankrijk. In 2005 werd het pact gewijzigd op een manier die alom als een afzwakking van de regels werd beschouwd. Beide maatregelen hebben afbreuk gedaan aan de geloofwaardigheid van het pact. Toen de crisis zich in de eurozone begon te manifesteren, reageerden de lidstaten met omvangrijke stimuleringspakketten en injecties van overheidsgeld in het bankstelsel. Dit was weliswaar noodzakelijk om de financiële stabiliteit te waarborgen en de negatieve gevolgen van de crisis te verzachten, maar verhoogde in veel landen de overheidsschuld en het overheidstekort tot ruim boven de referentiewaarden van Maastricht. De overheidstekorten in de eurozone liepen in 2010 op tot een recordhoogte van 6,2 % van het bbp, alvorens in 2014 te worden teruggedrongen tot 2,6 % van het bbp. Als gevolg van de maatregelen die tijdens de crisis zijn genomen, is de overheidsschuld verder gestegen en bedroeg in 2014 gemiddeld voor de eurozone 94,3 % van het bbp, ver boven het niveau van voor de crisis (zie grafiek 2). Grafiek 2 Schuld- en tekortontwikkeling eurozone , % van het bbp Recente consolidatie Crisis Eerste tien jaar EMU Pre-EMU consolidatie Bron: Europese Commissie, ECB Tekort 7
5 Verandering werkloosheidspercentage ( ) Verandering van het werkloosheidspercentage ( ) Informele Europese Raad, 12 februari 2015 De crisis in de eurozone, veroorzaakt door de wereldwijde financiële turbulentie, kan ook worden beschouwd als een crisis van het concurrentievermogen, waarbij een aantal zwakke punten al voor de crisis bestonden. Tot de jaren negentig werd het verschil in productiviteit met de VS enigzins ingelopen, maar dit proces is geleidelijk tot stilstand gekomen. Een aantal landen van de eurozone verzuimden de periode van hoogconjunctuur aan te grijpen om de bestaande inflexibiliteit op de product- en arbeidsmarkten aan te pakken. Door diepgewortelde problemen kon de aanbodzijde geen gelijke tred houden met de vraag. Tegelijkertijd stonden aanzienlijke nominale en reële starheden een doelmatige allocatie van middelen, onder meer tussen de verhandelbare en de niet-verhandelbare sector, in de weg waardoor de werking van het concurrentiekanaal werd verstoord (zie grafiek 3). Grafiek 3: Rigiditeiten op de product- en arbeidsmarkten en ontwikkeling van de werkloosheid ( ) Tegen deze achtergrond zijn de kosten van arbeid (uitgedrukt in arbeidskosten per eenheid) in de eerste tien jaar van de euro in een aantal landen van de eurozone aanzienlijk gestegen, waardoor hun producten duurder werden en hun concurrentievermogen terugliep, wat weer resulteerde in een negatieve betalingsbalans ten Grafiek 4: Ontwikkeling van de arbeidskosten per eenheid ( ) en van de werkloosheid ( ) De rigiditeiten op de arbeids- en productmarkten (2008) Bron: Eurostat en OESO NB: De rigiditeiten op de arbeids- en productmarkten, gemeten als gemiddelde van de OESO-indicatoren betreffende de wetgeving op het gebied van werkgelegenheidsbescherming en de regulering van de productmarkten. Verandering arbeidskosten per eenheid ( ) Bron: Eurostat. NB: Gegevens voor de landen van de eurozone, die vóór 2002 zijn toegetreden tot de EMU; voor het werkloosheidspercentage zijn gegevens van september gebruikt. opzichte van andere landen van de eurozone waar de kosten per eenheid stabiel zijn gebleven of zelfs gedaald zijn. Hierdoor is de werkloosheid tijdens de crisis toegenomen (zie grafiek 4). Bovendien hebben de relatief gunstige financieringsvoorwaarden in de eerste jaren na de invoering van de euro tot een misallocatie van financieringen geleid ten gunste van minder productieve investeringsvormen zoals onroerend goed, en tot een grotere risicobereidheid en schuldenlast van veel particuliere en openbare actoren. Toen de crisis de eurozone trof en de markten het risico en het groeipotentieel van de individuele landen opnieuw evalueerden, kwam het verlies van concurrentievermogen aan het licht; dit leidde tot een uitstroom van financieringsmiddelen die broodnodig waren voor investeringen, waardoor de impact van de crisis in die landen nog verder werd versterkt. Hoewel verscheidene belanghebbenden op Europees niveau voor dergelijke ontwikkelingen hadden gewaarschuwd, voorzag het governancekader destijds niet in een systematische opsporing en correctie van onevenwichtigheden; het kon daardoor niet voorkomen dat deze onevenwichtigheden zich geleidelijk uitbreidden. 8
6 Ten slotte kan de crisis, wat het vermogen van de markten betreft om landenrisico correct in te schatten, ook worden beschouwd als een crisis van de markten. Hoewel het Verdrag van Maastricht ervan uitging dat een divergerende ontwikkeling van de economieën van de eurozone en hun begrotingssituaties vooral door marktdiscipline zou kunnen worden voorkomen, met een stijgende rente op overheidsobligaties als waarschuwingssignaal, was de werkelijkheid in de eurozone van 1999 tot en met 2008 anders. In plaats daarvan behandelden investeerders de eurozone als één geheel, zonder rekening te houden met divergerende economische en financiële risico s. De crisis heeft deze verschillen zichtbaar gemaakt, en de herwaardering van risico s die vervolgens plaatsvond, leidde ertoe dat de rente op overheidsobligaties in sommige landen van de eurozone een niveau bereikte dat veel hoger was dan in bepaalde ontwikkelingslanden (zie grafiek 1). Uit al deze ontwikkelingen bleek dat er sprake was van een aanzienlijke kloof tussen de doelstellingen en de werkelijke resultaten van het vóór de crisis ingevoerde governancekader van de EMU, en dat consequent verzuimd werd gezamenlijk overeengekomen beleidsmaatregelen na te leven en ten uitvoer te leggen. 3. Maatregelen die sinds 2010 zijn genomen om de veerkracht van de Economische en Monetaire Unie te verbeteren De crisis heeft aan het licht gebracht dat significante structurele zwakheden en rigiditeiten en onhoudbare budgettaire en economische beleidsstrategieën in enkele lidstaten, de economische ontwikkeling in de eurozone als geheel kunnen ondergraven en daarmee de voordelen van het lidmaatschap van de EMU in het geding kunnen brengen. Zij heeft bovendien getoond dat het governancekader in belangrijke opzichten tekortschiet en deze ontwikkelingen niet heeft kunnen voorkomen. Sinds 2010 zijn op het niveau van de eurozone belangrijke hervormingen doorgevoerd om deze tekortkomingen aan te pakken en te verhelpen: het Europees stabiliteitsmechanisme (ESM) werd opgericht als een permanent crisismechanisme dat voor de crisis niet beschikbaar was; de bankenunie werd opgericht, waarbij de ECB de taak van gemeenschappelijk toezichtmechanisme op zich nam; zij oefent sinds 1 november 2014 rechtstreeks toezicht uit op alle belangrijke banken in de eurozone. Het gemeenschappelijk afwikkelingsmechanisme en de nieuwe 'bail-in'-regels van de richtlijn herstel en afwikkeling van banken bieden thans een kader voor een ordelijke afwikkeling van banken en voor de verdeling van de lasten tussen aandeelhouders en schuldeisers. In combinatie met het gemeenschappelijk afwikkelingsfonds dragen deze maatregelen in belangrijke mate bij tot het tegengaan van de schadelijke wisselwerking tussen overheden en banken en, naast de geharmoniseerde nationale depositogarantiestelsels, tot de bescherming van depositohouders; de nieuwe procedure voor macro-economische onevenwichtigheden (PMO) is ingevoerd om de ontwikkeling van macro-economische zwakheden in een vroeg stadium op te sporen en de instrumenten aan te reiken om deze te corrigeren; met de hervorming van het stabiliteits- en groeipact in 2011/2013 en de overeenkomst over het begrotingspact werd het begrotingskader versterkt om te voorkomen dat er in de toekomst grote budgettaire onevenwichtigheden kunnen ontstaan. Het toezicht op de ontwikkeling van de uitgaven kreeg in het preventieve deel van het pact meer gewicht, en de procedures van het preventieve en het corrigerende deel van het pact werden versterkt niet in de laatste plaats door de invoering van nieuwe sancties die in een vroeger stadium worden 9
7 opgelegd en geleidelijk worden verhoogd. Een belangrijke les van de crisis was de noodzaak om een numerieke schuldbenchmark in te voeren waarmee convergentie wordt gewaarborgd in de richting van solide schuldquotes die de in het Verdrag van Maastricht vastgelegde referentiewaarde van 60 % van het bbp niet overschrijden. De invoering van stemming bij omgekeerde gekwalificeerde meerderheid in de Raad voor besluiten in het kader van de buitensporigtekortprocedure is bedoeld om de procedures een vrijwel automatisch karakter te verlenen; in 2011 werden de bevoegdheden van Eurostat versterkt voor wat de statistische gegevens betreft die voor de buitensporigtekortprocedure worden gebruikt. Volgens de gewijzigde verordening is Eurostat thans bevoegd de openbare rekeningen van de lidstaten te onderzoeken en inspecties ter plaatse in de betrokken lidstaat te verrichten. Dit zijn belangrijke maatregelen die de prestaties van de eurozone, zowel voor als tijdens de crisis, waarschijnlijk aanmerkelijk zouden hebben verbeterd indien zij tien jaar geleden al waren doorgevoerd. Deze nieuwe structuren zullen evenwel alleen doeltreffend zijn indien zij volledig ten uitvoer worden gelegd, zowel op het niveau van de EU als op nationaal niveau. 10
8 Gemiddelde potentiële productiegroei Informele Europese Raad, 12 februari Hoe staan de zaken er momenteel voor? Hoewel er een begin is gemaakt met een significante correctie van budgettaire en economische onevenwichtigheden, met name in landen die in het kader van EU/IMF-programma s financiële bijstand ontvangen alsook in andere kwetsbare landen van de eurozone, blijft het resultaat van de geaccumuleerde onevenwichtigheden pijnlijk zichtbaar: de werkloosheid is enorm toegenomen en de openbare en particuliere schuld is in slechts enkele jaren zeer sterk gestegen. De werkloosheid in de eurozone bedraagt sinds 2009 meer dan 10 % en beliep 11,6 % in 2014, tegen 7,5 % in De jeugdwerkloosheid bedraagt maar liefst 23 % (tegen 16,6 % in 2007). Hoge schulden en werkloosheid en de nog steeds aanzienlijke belemmeringen voor flexibele arbeidsmarkten tasten het groeipotentieel van landen aan (zie grafiek 5). Een hoge schuldenlast heeft doorgaans een negatief effect op de groei (zie grafiek 6), en landen met een lage groei en een lage inflatie hebben weer meer moeite om hun schulden terug te dringen en aldus hun weerbaarheid en duurzaamheid te verbeteren. Sommige landen van de eurozone met een zware schuldenlast en met een lage potentiële productiegroei hebben derhalve de grootste moeite om hun schulden snel af te bouwen. Om beter tegen schokken bestand te zijn en een hogere potentiële groei te bereiken, zijn verdere maatregelen in de vorm van nationale structurele hervormingen noodzakelijk. Volgens internationale indicatoren betreffende de flexibiliteit van de arbeids- en productmarkten, vertonen de landen van de eurozone nog steeds significante starheden die nodig moeten worden aangepakt. Bovendien moeten de nationale regeringen een klimaat scheppen dat bevorderlijk is voor de oprichting van nieuwe bedrijven en de uitbreiding van bestaande bedrijven. Internationale indicatoren wijzen uit dat er aanzienlijke ruimte voor verbetering is: momenteel neemt de eurozone op de wereldranglijst gemiddeld een veel lagere positie in dan het VK en de VS. Grafiek 5: Reëel bbp per hoofd van de bevolking (gemiddelde groei) Bron: Europese Commissie DE EA FR IE PT ES IT GR Grafiek 6: Gemiddelde potentiële groei vs. openbare en particuliere schuld Op de Wereldbank-rangschikking van landen op basis van hun ondernemingsklimaat staat slechts één land van de eurozone (Finland) in de top-10, en komen verscheidene landen zelfs niet voor in de top-50. Maatregelen om hierin verbetering te brengen zijn niet alleen in het belang van elke lidstaat door de hechte banden tussen de economieën van de lidstaten maar dienen ook het belang van de eurozone als geheel. Openbare en particuliere schuld in % van het bbp Bron: Europese Commissie, Eurostat NB: De meest recente waarneming betreft juni 2014 voor de schuld van de openbare en particuliere sector en 2019 voor de potentiële productie. 11
9 5. Vooruitkijken: naar een hechte economische en monetaire unie Gezien het huidige zwakke economische klimaat in de eurozone als geheel en de nog bestaande kwetsbaarheden en rigiditeiten in een aantal individuele landen, dienen geleidelijk "concrete mechanismen voor een sterkere coördinatie van het economische beleid, convergentie en solidariteit" te worden ontwikkeld. Deze mechanismen moeten afgestemd worden op de werkelijke economische en sociale toestand en werkgelegenheidssituatie in de lidstaten van de eurozone, hun onderlinge afhankelijkheid en hun vermogen om gaandeweg naar elkaar toe te groeien. Op korte termijn is het van belang een coherente strategie ten uitvoer te leggen rond de "magische driehoek" van structurele hervormingen, investeringen en budgettaire verantwoordelijkheid en aldus te evolueren naar doeltreffender verbintenissen om groeibevorderende structurele hervormingen in de eurozone door te voeren. De beleidsafspraken van de landen van de eurozone om groeibevorderende structurele hervormingen ten uitvoer te leggen, of die nu op individuele basis of collectief zijn gemaakt, zijn niet op bevredigende wijze uitgevoerd. Vaak worden in tijden van crisis krachtige toezeggingen gedaan die vervolgens, wanneer het algemene economische klimaat is verbeterd, weer worden afgezwakt. In dit opzicht heeft het stabiliserende effect van de euro een averechtse uitwerking op de bereidheid van nationale regeringen om de nodige structurele hervormingen vastberaden aan te pakken en uit te voeren, ook wanneer zij dringend nodig zijn. Een hernieuwde politieke consensus op het hoogste politieke niveau is noodzakelijk om voortuitgang te boeken met de structurele hervormingen, die in de gehele eurozone als prioriteit moeten worden beschouwd. Bovendien moet de werking van de interne markt worden verbeterd, met name op gebieden die van vitaal belang zijn om het aanpassingsvermogen van de economieën van de eurozone te versterken. Het verbeteren van de arbeidsmobiliteit is in dit verband cruciaal. Bovendien moeten we, met het oog op de voltooiing van de bankenunie en de diversifiëring en uitbreiding van de financieringsbronnen van de Europese economie, de resterende belemmeringen voor investeringen en het vrije kapitaalverkeer aanpakken en de integratie van de kapitaalmarkten politieke prioriteit verlenen, onder meer door aandacht te besteden aan aspecten zoals belastingen, insolventie en vennootschapsrecht. Wanneer de EU over een goed geïntegreerd financieel stelsel beschikt dat uit een kapitaalmarktenunie is voortgekomen, dan is de monetaire unie beter bestand tegen schokken omdat een dergelijk stelsel ook een vorm van risicodeling door de particuliere sector omvat, en kan de monetaire unie tevens efficiënter worden wanneer het erom gaat banen, groei en investeringen te genereren. Verdere initiatieven ter voltooiing van de interne markt, bijvoorbeeld op het gebied van de digitale economie en energie, zijn van het grootste belang om de groeivooruitzichten te verbeteren. Tastbare vooruitgang op deze twee gebieden groeibevorderende structurele hervormingen en de verdieping van de interne markt zal een soepele werking van de economische en monetaire unie op korte termijn (binnen de komende 18 maanden) ten goede komen, mits er sterke politieke steun voor is. Het blijft echter noodzakelijk om, zowel voor de burgers als voor de markten, een langetermijnperspectief te ontwikkelen over de wijze waarop het EMU-kader moet evolueren, welke aspecten als voltooid kunnen worden beschouwd en op welke gebieden verdere inspanningen nodig zijn om een krachtiger gemeenschappelijke governance tot stand te brengen. Hierop werd in het verslag van de vier voorzitters van 2012 en de blauwdruk van de Commissie, die ook nu nog geldig zijn, reeds aangedrongen. De eurozone heeft zich niet op dezelfde manier van de crisis hersteld als de VS, wat erop kan wijzen dat een onvolledige monetaire unie zich veel langzamer aanpast dan een monetaire unie die over een vollediger institutionele structuur beschikt (zie grafiek 7). 12
10 Grafiek 7 Reëel bbp per hoofd van de bevolking 1e kwartaal 2008 = 100 Werkloosheidspercentage Verandering sinds januari 2008 (procentpunten) Eurozone Verenigde Staten Verenigde Staten Eurozone Bron: Eurostat Deze analysenota is bedoeld om een discussie op gang te brengen die als basis zal dienen voor een toekomstgericht verslag van de vier voorzitters. Alle lidstaten zullen nauw worden betrokken bij de opstelling van dit verslag 1, dat met name zou kunnen ingaan op de volgende vraagstukken: hoe kunnen we zorgen voor een gezonde budgettaire en economische situatie in alle lidstaten van de eurozone? hoe kan een betere tenuitvoerlegging en handhaving van het economisch en budgettair governancekader worden gewaarborgd? is het huidige governancekader mits volledig ten uitvoer gelegd toereikend om de eurozone op lange termijn schokbestendig en welvarend te maken? In hoeverre kan het EMU-kader voornamelijk berusten op strenge regels en in hoeverre zijn ook sterke gemeenschappelijke instellingen noodzakelijk? welke instrumenten zijn nodig in situaties waarin nationale beleidsmaatregelen toch mislukken, ondanks toezicht uit hoofde van het governancekader? is de wisselwerking tussen de overheid en de financiële sector voldoende doortastend aangepakt om een herhaling van de negatieve terugkoppelingseffecten tussen banken en overheidsschuld te voorkomen? hoe kan risicodeling met de particuliere sector via de financiële markten in de eurozone worden bevorderd om ervoor te zorgen dat asymmetrische schokken beter worden opgevangen? in hoeverre is het delen van soevereiniteit zoals dit thans gebeurt, toereikend om te voldoen aan de economische, financiële en budgettaire vereisten van de gemeenschappelijke munt? is meer risicodeling op budgettair gebied mogelijk? Wat zouden de voorwaarden zijn? 1 De voorzitter van de Europese Commissie heeft verklaard voornemens te zijn om bij de beraadslagingen ter voorbereiding van het verslag, gebruik te maken van de input van de voorzitter van het Europees Parlement. 13
11 onder welke voorwaarden en in welke vorm kan een krachtiger gemeenschappelijke governance ten aanzien van structurele hervormingen worden overwogen? Hoe kan daadwerkelijke convergentie hierdoor worden bevorderd? hoe kunnen verantwoording en legitimiteit het beste worden bereikt in een meerlagenstructuur als de EMU? 14
Economische vooruitgang
#EURoad2Sibiu Economische vooruitgang Mei 219 NAAR EEN MEER VERENIGDE, STERKERE EN DEMOCRATISCHERE UNIE De ambitieuze EU-agenda voor banen, groei en investeringen en de versterking van de eengemaakte markt
Nadere informatieVoorstel voor een ADVIES VAN DE RAAD. betreffende het economisch partnerschapsprogramma van SLOVENIË
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 15.11.2013 COM(2013) 911 final 2013/0396 (NLE) Voorstel voor een ADVIES VAN DE RAAD betreffende het economisch partnerschapsprogramma van SLOVENIË NL NL 2013/0396 (NLE) Voorstel
Nadere informatieCOMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 16.5.2007 COM(2007) 256 definitief 2007/0090 (CNS) Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD overeenkomstig artikel 122, lid 2, van het Verdrag betreffende
Nadere informatiegezien het voorstel van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad (COM(2011)0821),
P7_TA(2013)0070 Het monitoren en beoordelen van ontwerpbegrotingsplannen en het garanderen van de correctie van buitensporige tekorten van de lidstaten van de eurozone ***I Wetgevingsresolutie van het
Nadere informatieHet Europees kader inzake begrotingstoezicht
Het Europees kader inzake begrotingstoezicht Seminarie voor leerkrachten, 26 oktober 2016 Wim Melyn Patrick Bisciari Departement Studiën Groep Overheidsfinanciën Structuur van de uiteenzetting Belang van
Nadere informatieWat doen centrale banken eigenlijk? Finale sessie: The big Picture. Brussel, 21 oktober 2015
Wat doen centrale banken eigenlijk? Finale sessie: The big Picture Brussel, 21 oktober 2015 The big picture: het Eurosysteem, een ééngemaakt monetair beleid voor 19 lidstaten Overzicht Een globale crisis
Nadere informatieVoorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's
IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en)
Raad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2015/0051 (NLE) 6144/15 VOORSTEL van: ingekomen: 3 maart 2015 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: SOC 70 EMPL 31 ECOFIN 97 EDUC
Nadere informatie10889/10 VP/mg DG G I
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 24 juni 2010 (OR. en) 10889/10 Interinstitutioneel dossier: 2010/0135 (E) ECOFIN 360 UEM 209 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: BESLUIT VAN DE RAAD overeenkomstig
Nadere informatieVoorjaarsprognose : naar een licht herstel
EUROPESE COMMISSIE - PERSBERICHT Voorjaarsprognose 2012-13: naar een licht herstel Brussel, 11 mei 2012 Na de productiekrimp eind 2011 wordt de EU-economie nu geacht in een milde recessie te verkeren.
Nadere informatieVoorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie
EUROPESE COMMISSIE PERSBERICHT Brussel, 3 mei 2013 Voorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie Na in 2012 in een recessie te hebben verkeerd, zal de EU-economie
Nadere informatieEconomische najaarsprognoses 2013: geleidelijk herstel, externe risico's
EUROPESE COMMISSIE PERSBERICHT Brussel, 5 november 2013 Economische najaarsprognoses 2013: geleidelijk herstel, externe risico's In de afgelopen maanden zijn er een aantal bemoedigende signalen geweest
Nadere informatieFactsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU?
Factsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU? Als gevolg van de wereldwijde economische en financiële crisis heeft de EU met een laag investeringsniveau te kampen. Alleen met gezamenlijke gecoördineerde
Nadere informatieEurogroep. 1. Economische situatie in de eurozone
Eurogroep 1. Economische situatie in de eurozone Toelichting: De Eurogroep zal van gedachten wisselen over de economische situatie in de eurozone. De groei van de economie lijkt verder aan te trekken terwijl
Nadere informatieBIJLAGE. bij de DISCUSSIENOTA OVER DE VERDIEPING VAN DE ECONOMISCHE EN MONETAIRE UNIE
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 31.5.2017 COM(2017) 291 final ANNEX 3 BIJLAGE bij de DISCUSSIENOTA OVER DE VERDIEPING VAN DE ECONOMISCHE EN MONETAIRE UNIE NL NL Bijlage 3. Voornaamste economische tendensen
Nadere informatieAanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD. tot intrekking van Besluit 2010/288/EU betreffende het bestaan van een buitensporig tekort in Portugal
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 22.5.2017 COM(2017) 530 final Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot intrekking van Besluit 2010/288/EU betreffende het bestaan van een buitensporig tekort in Portugal
Nadere informatie14129/15 gys/gra/hw 1 DG B 3A
Raad van de Europese Unie Brussel, 20 november 2015 14129/15 SOC 668 EMPL 438 ECOFIN 853 POLGEN 166 NOTA van: het secretariaat-generaal van de Raad aan: het Comité van permanente vertegenwoordigers (1e
Nadere informatieAanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD. over het economisch beleid van de eurozone
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 16.11.2016 COM(2016) 726 final Aanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD over het economisch beleid van de eurozone NL NL Aanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD over
Nadere informatieEUROPESE RAAD Brussel, 9 december 2011
EUROPESE RAAD Brussel, 9 december 2011 VERKLARING VAN DE STAATSHOOFDEN EN REGERINGSLEIDERS VAN DE EUROZONE De Europese Unie en de eurozone hebben de afgelopen 18 maanden veel gedaan om het economisch bestuur
Nadere informatieRECHTSGROND DOELSTELLINGEN RESULTATEN
HET EU-KADER VOOR HET BEGROTINGSBELEID Teneinde de stabiliteit van de Economische en Monetaire Unie te waarborgen, moet het kader voor het vermijden van onhoudbare overheidsfinanciën solide zijn. Eind
Nadere informatieEuropa in crisis. George Gelauff. Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering
Europa in crisis George Gelauff Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering Opzet Baten en kosten van Europa Banken en overheden Muntunie en schulden Conclusie 2 Europa in crisis Europa veruit
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Economische Monetaire Unie
Praktische opdracht Economie Economische Monetaire Unie Praktische-opdracht door een scholier 3907 woorden 17 juni 2004 6,1 37 keer beoordeeld Vak Economie Samenvattingen: Deelvraag 1: De Economische en
Nadere informatieADVIES VAN DE COMMISSIE. van over het ontwerpbegrotingsplan van België. {SWD(2018) 511 final}
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.11.2018 C(2018) 8011 final ADVIES VAN DE COMMISSIE van 21.11.2018 over het ontwerpbegrotingsplan van België {SWD(2018) 511 final} NL NL ALGEMENE OVERWEGINGEN ADVIES VAN DE
Nadere informatieEEN NIEUW KADER VOOR HET BEGROTINGSBELEID
EEN NIEUW KADER VOOR HET BEGROTINGSBELEID De staatsschuldencrisis die de Economische en Monetaire Unie momenteel op haar grondvesten doet schudden, is het pijnlijke bewijs dat het roer van het begrotingsbeleid
Nadere informatieRECHTSGROND DOELSTELLINGEN RESULTATEN
HET EU-KADER VOOR HET BEGROTINGSBELEID Teneinde de stabiliteit van de Economische en Monetaire Unie te waarborgen, moet het kader voor het vermijden van onhoudbare overheidsfinanciën solide zijn. Eind
Nadere informatie(Door de Commissie overeenkomstig artikel 189 A, lid 2, van het EG-Verdrag ingediend op 19 maart 1997)
Gewijzigd voorstel voor een VERODENING (EG) VAN DE RAAD over de bespoediging en verduidelijking van de tenuitvoerlegging van de procedure bij buitensporige tekorten /* COM/97/0117 DEF - CNS 96/0248 */
Nadere informatiede heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie
Raad van de Europese Unie Brussel, 2 juni 2017 (OR. en) 9940/17 ADD 3 ECOFIN 491 UEM 185 INST 242 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 1 juni 2017 aan: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2018 2019 35 097 Europees voorstel: Verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende de instelling van een Europese stabilisatiefunctie voor
Nadere informatieAanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD. over het nationale hervormingsprogramma 2014 van Nederland
EUROPESE COMMISSIE Brussel, XXX [ ](2014) XXX draft Aanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD over het nationale hervormingsprogramma 2014 van Nederland en met een advies van de Raad over het stabiliteitsprogramma
Nadere informatieDe voltooiing van Europa s Economische en Monetaire Unie
De voltooiing van Europa s Economische en Monetaire Unie Verslag van Jean-Claude Juncker in nauwe samenwerking met Donald Tusk Jeroen Dijsselbloem Mario Draghi en Martin Schulz Inhoud 1. Een hechte en
Nadere informatieRecepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België
Recepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België Financieel Forum West-Vlaanderen Kortrijk - 24 februari 2015 Jan Smets A. De stand van
Nadere informatie5188/17 eer/cle/cg 1 DG G 1A
Raad van de Europese Unie Brussel, 16 januari 2017 (OR. en) 5188/17 ECOFIN 11 UEM 6 SOC 7 EMPL 4 COMPET 10 ENV 20 EDUC 5 RECH 6 ENER 5 JAI 17 NOTA van: aan: Betreft: het secretariaat-generaal van de Raad
Nadere informatieAanbeveling voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 27.7.2016 COM(2016) 517 final Aanbeveling voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD waarbij aan Spanje een boete wordt opgelegd omdat het land heeft verzuimd doeltreffende maatregelen
Nadere informatieEuropees semester 2015: beslissingen van het college
Europese Commissie - Persbericht Europees semester 2015: beslissingen van het college Brussel, 25 februari 2015 Vandaag heeft de Europese Commissie een krachtig signaal afgegeven aan de lidstaten: er moeten
Nadere informatieEconomische voorjaarsprognoses 2015: herstel wint aan kracht dankzij economische rugwind
Europese Commissie - Persbericht Economische voorjaarsprognoses 2015: herstel wint aan kracht dankzij economische rugwind Brussel, 05 mei 2015 De economie in de Europese Unie profiteert dit jaar van een
Nadere informatieVoorstel voor een ADVIES VAN DE RAAD. betreffende het economisch partnerschapsprogramma van Nederland
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 15.11.2013 COM(2013) 910 final 2013/0397 (NLE) Voorstel voor een ADVIES VAN DE RAAD betreffende het economisch partnerschapsprogramma van Nederland NL NL 2013/0397 (NLE) Voorstel
Nadere informatieCOMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een VERORDENING VAN DE RAAD
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 20.4.2005 COM(2005) 155 definitief 2005/0061 (CNS) Voorstel voor een VERORDENING VAN DE RAAD tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1467/97 over de bespoediging
Nadere informatieECONOMISCHE EN SOCIALE CONVERGENTIE IN DE EU: BELANGRIJKE FEITEN
VOLTOOIING VAN DE EUROPESE ECONOMISCHE EN MONETAIRE UNIE Bijdrage van de Commissie aan de Leidersagenda #FutureofEurope #EURoadSibiu ECONOMISCHE EN SOCIALE CONVERGENTIE IN DE EU: BELANGRIJKE FEITEN Figuur
Nadere informatieRecepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België
Recepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België Financieel Forum Gent - 26 februari 2015 Jan Smets A. De stand van zaken 1. De (lange)
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. betreffende de aanneming van de euro door Letland op 1 januari 2014
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 5.6.2013 COM(2013) 345 final 2013/0190 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de aanneming van de euro door Letland op 1 januari 2014 NL NL TOELICHTING 1. ACHTERGROND
Nadere informatieRAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 20 juni 2011 (OR. en) 11400/11 UEM 155 ECOFI 379 SOC 525 COMPET 284 E V 498 EDUC 165 RECH 200 E ER 200
RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 20 juni 2011 (OR. en) 11400/11 UEM 155 ECOFI 379 SOC 525 COMPET 284 E V 498 EDUC 165 RECH 200 E ER 200 WETGEVI GSBESLUITE E A DERE I STRUME TE Betreft: AANBEVELING VAN
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 21 501-20 Europese Raad Nr. 675 BRIEF VAN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS VAN BUITEN- LANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieSTAND VAN ZAKEN EURO PLUS-PACT
STAND VAN ZAKEN EURO PLUS-PACT Presentatie door J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 9 December 2011 De context van het Euro Plus-pact 1 Europa 2020 Procedure macro-onevenwichtigheden
Nadere informatie10083/16 ons/pau/mt 1 DGG 1A
Raad van de Europese Unie Brussel, 13 juni 2016 (OR. en) 10083/16 ECOFIN 590 UEM 248 NOTA van: aan: het secretariaat-generaal van de Raad het Comité van permanente vertegenwoordigers/de Raad nr. vorig
Nadere informatieAanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 12.7.2017 COM(2017) 380 final Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot intrekking van Beschikking 2009/415/EG betreffende het bestaan van een buitensporig tekort in Griekenland
Nadere informatiePublicatieblad L 306. van de Europese Unie. Wetgeving. Wetgevingshandelingen. 54e jaargang 23 november 2011. Uitgave in de Nederlandse taal.
Publicatieblad van de Europese Unie ISSN 1977-0758 L 306 Uitgave in de Nederlandse taal Wetgeving 54e jaargang 23 november 2011 Inhoud I Wetgevingshandelingen VERORDENINGEN Verordening (EU) nr. 1173/2011
Nadere informatieHet cyclische herstel ombuigen in duurzame en inclusieve groei. Gouverneur Jan Smets NBB jaarverslag 2017
Het cyclische herstel ombuigen in duurzame en inclusieve groei Gouverneur Jan Smets NBB jaarverslag 2017 DE WERELD EN EUROPA IN 2017: De economische groei versnelde Het monetaire beleid bleef ondersteunend...
Nadere informatieNr. L 209/6 NL Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen VERORDENING ( EG ) Nr. 1467/97 VAN DE RAAD. van 7 juli 1997
Nr. L 209/6 NL Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen 2. 8. 97 VERORDENING ( EG ) Nr. 1467/97 VAN DE RAAD van 7 juli 1997 over de bespoediging en verduidelijking van de tenuitvoerlegging van de
Nadere informatieVerkiezingen Tweede Kamer 2012
Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Nederlandse politieke partijen langs de Europese meetlat Financiën dr. Edwin van Rooyen Update: 6-9-2012 Tussen de politieke partijen in Nederland bestaat aanzienlijke verdeeldheid
Nadere informatieVoor de delegaties gaat hierbij de tekst van de aanbeveling over het economisch beleid van de eurozone.
Raad van de Europese Unie Brussel, 28 februari 2017 (OR. en) 6703/17 CO EUR-PREP 10 POLGEN 18 ECOFIN 156 UEM 60 SOC 147 EMPL 112 COMPET 149 ENV 193 EDUC 94 RECH 84 ENER 92 JAI 169 NOTA van: aan: Betreft:
Nadere informatieInhoud. Voorwoord Samenvatting ESRB Jaarverslag 2013 Inhoud 3
Jaarverslag 2013 Jaarverslag 2013 Inhoud Voorwoord... 4 Samenvatting... 5 ESRB Jaarverslag 2013 Inhoud 3 Voorwoord Mario Draghi Voorzitter van het Europees Comité voor Systeemrisico s Het doet mij veel
Nadere informatie(Wetgevingshandelingen) VERORDENINGEN
23.11.2011 Publicatieblad van de Europese Unie L 306/1 I (Wetgevingshandelingen) VERORDENINGEN VERORDENING (EU) Nr. 1173/2011 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 16 november 2011 inzake de effectieve
Nadere informatieHierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument SEC(2009) 918 definitief.
RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 7 juli 2009 (08.07) (OR. en) 11783/09 ECOFI 505 UEM 211 I GEKOME DOCUME T van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretaris-generaal van de Europese Commissie
Nadere informatie(Door de Commissie ingediend op 18 oktober 1996) DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE,
Voorstel voor een VERORDENING (EG) VAN DE RAAD over bespoediging en verduidelijking van de tenuitvoerlegging van de procedure bij buitensporige tekorten /* COM/96/0496 DEF - CNS 96/0248 */ Publicatieblad
Nadere informatieBANKENUNIE. Conclusies van de Europese Raad over dit onderwerp
BANKENUNIE Conclusies van de Europese Raad over dit onderwerp Inhoud I. Verklaring van de Top van de eurozone - 29 juni 2012... 3 II. Europese Raad - Brussel - 28-29 juni 2012 - Conclusies... 4 III. Europese
Nadere informatie9650/17 pro/van/ln 1 DG G 1A
Raad van de Europese Unie Brussel, 23 mei 2017 (OR. en) 9650/17 RESULTAAT BESPREKINGEN van: aan: het secretariaat-generaal van de Raad de delegaties Betreft: Europees Semester 2017: ECOFIN 459 UEM 176
Nadere informatie... /... Samenvatting door de Voorzitter van de vverkzaamheden. van de Europese Raad Maastricht - 23/24 maart 1981
1, maatregelen. Ivionetair Stelsel. van de Europese Raad Maastricht - 23/24 maart 1981... /... gebied van het monetair beleid en de rentevoeten. De Europese Raad heeft de Raad Ministers van Financien)
Nadere informatieAanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD. over het nationale hervormingsprogramma 2017 van Nederland
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 22.5.2017 COM(2017) 518 final Aanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD over het nationale hervormingsprogramma 2017 van Nederland en met een advies van de Raad over het
Nadere informatieVOLTOOIING VAN DE ECONOMISCHE EN MONETAIRE UNIE. De Europese Raad heeft op 29 juni 2012 het volgende geconcludeerd:
Brussel, 20 september 2012 (OR. en) VOLTOOIING VAN DE ECONOMISCHE EN MONETAIRE UNIE Inleiding De Europese Raad heeft op 29 juni 2012 het volgende geconcludeerd: "Het rapport " aar een echte economische
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. betreffende de aanneming van de euro door Estland op 1 januari 2011
NL NL NL EUROPESE COMMISSIE Brussel, 12.5.2010 COM(2010) 239 definitief 2010/0135 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de aanneming van de euro door Estland op 1 januari 2011 NL NL TOELICHTING
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 5 augustus 2016 (OR. en)
Raad van de Europese Unie Brussel, 5 augustus 2016 (OR. en) 11555/16 ECOFIN 745 UEM 285 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD betreffende het opleggen van een
Nadere informatieOpbouw van de Europese Monetaire Unie
Opbouw van de Europese Monetaire Unie Seminarie voor leerkrachten, NBB Brussel, 21 oktober 2015 Ivo Maes DS.15.10.441 Construct EMU 21_10_2015 NL Opbouw van de Europese monetaire unie 1. Beschouwingen
Nadere informatieAanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD. over het nationale hervormingsprogramma 2015 van Nederland
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 13.5.2015 COM(2015) 268 final Aanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD over het nationale hervormingsprogramma 2015 van Nederland en met een advies van de Raad over het
Nadere informatieMario Draghi, President van de ECB, Vítor Constâncio, Vice-President van de ECB, Frankfurt am Main, 3 september 2015
Inleidende Verklaring Mario Draghi, President van de ECB, Vítor Constâncio, Vice-President van de ECB, Frankfurt am Main, 3 september 2015 Dames en heren, de Vice-President en ik heten u van harte welkom
Nadere informatieBijlage: Technische invulling Stabiliteit en Groeipact verdrukt onbedoeld publieke investeringen
Bijlage: Technische invulling Stabiliteit en Groeipact verdrukt onbedoeld publieke investeringen In deze bijlage wordt uiteengezet waarom en op welke wijze de huidige methodiek uit het Stabiliteit en Groei
Nadere informatieRoads to recovery. George Gelauff, Debby Lanser, Albert van der Horst, Adam Elbourne. Centraal Planbureau 1
Roads to recovery George Gelauff, Debby Lanser, Albert van der Horst, Adam Elbourne 1 De Grote Recessie 2008: Financiële crisis subprime hypotheken crisis 15 september: Lehman Brothers bankroet stilstand
Nadere informatieCEP 2009 Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis
Persconferentie CEP CEP Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis Coen Teulings Opzet Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid? Persconferentie
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 21 501-02 Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken Nr. 1188 BRIEF VAN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS VAN BUITEN- LANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Euro
Praktische opdracht Economie Euro Praktische-opdracht door een scholier 1619 woorden 17 februari 2003 6,7 12 keer beoordeeld Vak Economie 1 Onderzoeksvraag. Mijn onderzoeksvraag is: Wat zijn de voor- en
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 2600 Vragen van het lid
Nadere informatieVoorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 23.11.2011 COM(2011) 819 definitief 2011/0385 (COD) Voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD betreffende de versterking van het economische en budgettaire
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 oktober 2013 (OR. en) 14696/13 Interinstitutioneel dossier: 2013/0338 (NLE) ECOFIN 884 UEM 333
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 15 oktober 2013 (OR. en) 14696/13 Interinstitutioneel dossier: 2013/0338 (E) ECOFIN 884 UEM 333 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: BESLUIT VAN DE RAAD
Nadere informatieInternationale Economie. Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s
Internationale Economie Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s Wim Boonstra, 27 november 2014 Basisscenario: Magere groei wereldeconomie, neerwaartse risico s De wereldeconomie
Nadere informatieNL In verscheidenheid verenigd NL. Amendement. Luke Ming Flanagan namens de GUE/NGL-Fractie
24.4.2017 A8-0160/1 1 Visum 4 bis (nieuw) - gezien het ongebruikelijke feit dat de betrouwbaarheidsverklaring van de Rekenkamer is opgedeeld in twee delen: a) "betrouwbaarheid van de rekeningen", en b)
Nadere informatieAanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 29.5.2013 COM(2013) 382 final Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot aanmaning van België om maatregelen te treffen om het tekort te verminderen in de mate die nodig wordt
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.10.2015 COM(2015) 603 final 2015/0250 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot vaststelling van maatregelen om geleidelijk een gezamenlijke vertegenwoordiging van
Nadere informatieMACRO-ECONOMISCHE VOORWAARDEN IN HET COHESIEBELEID
DIRECTORAAT-GENERAAL INTERN BELEID BELEIDSONDERSTEUNENDE AFDELING B: STRUCTUURBELEID EN COHESIE REGIONALE ONTWIKKELING MACRO-ECONOMISCHE VOORWAARDEN IN HET COHESIEBELEID NOTA Korte samenvatting In deze
Nadere informatieKans op Amerikaanse dubbele dip is klein
Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein De Verenigde Staten gaan meestal voorop bij het herstel van de wereldeconomie. Maar terwijl een gerenommeerd onderzoeksburo recent verklaarde dat de Amerikaanse
Nadere informatieMEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE EUROPESE RAAD, DE RAAD EN DE EUROPESE CENTRALE BANK
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 6.12.2017 COM(2017) 823 final MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE EUROPESE RAAD, DE RAAD EN DE EUROPESE CENTRALE BANK EEN EUROPEES MINISTER VAN ECONOMISCHE
Nadere informatieDe Eurobarometer van het Europees Parlement (EB/EP 79.5)
Directoraat-generaal Communicatie AFDELING ANALYSE VAN DE PUBLIEKE OPINIE De Eurobarometer van het Europees Parlement (EB/EP 79.5) SOCIAALDEMOGRAFISCHE FOCUS Deel economie en maatschappij Brussel, oktober
Nadere informatieVoorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag Nederland
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Nederland Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag www.rijksoverheid.nl Uw brief
Nadere informatieVerdieping van Europa s economische en monetaire unie. Nota van de Commissie voorafgaand aan de Europese Raad en de Eurotop van juni 2018
Nota van de Commissie voorafgaand aan de Europese Raad en de Eurotop van 28-29 juni 2018 Verdieping van Europa s economische en monetaire unie 2 Bijdrage van de Europese Commissie Ik wil de hervorming
Nadere informatieDit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen
1997R1467 NL 13.12.2011 002.001 1 Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen B VERORDENING (EG) Nr. 1467/97 VAN DE RAAD van 7 juli
Nadere informatie10 JAAR NA DE FINANCIËLE CRISIS
10 JAAR NA DE FINANCIËLE CRISIS Wat is er veranderd? Banken moeten aanzienlijk strengere regels volgen Na de crisis zijn er duizenden pagina s wetgeving gekomen om in de toekomst het risico op een crisis
Nadere informatieHierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument SEC(2010) 739 definitief.
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 22 juni 2010 (29.06) (OR. en) 11311/10 ECOFIN 392 UEM 223 INGEKOMEN DOCUMENT van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese
Nadere informatieAanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD. over het nationale hervormingsprogramma 2013 van Nederland
EUROPESE COMMISSIE Brussel, XXX COM(2013) 369 Aanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD over het nationale hervormingsprogramma 2013 van Nederland en met een advies van de Raad over het stabiliteitsprogramma
Nadere informatieWERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE SAMENVATTING VAN DE EFFECTBEOORDELING. bij
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.12.2017 SWD(2017) 479 final WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE SAMENVATTING VAN DE EFFECTBEOORDELING bij Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement
Nadere informatie15070/16 asd/pau/sv 1 DG B 1C
Raad van de Europese Unie Brussel, 1 december 2016 (OR. en) 15070/16 NOTA van: aan: SOC 763 EMPL 512 ECOFIN 1143 EDUC 411 het Comité van permanente vertegenwoordigers (1e deel) Raad nr. vorig doc.: 14366/16
Nadere informatieWAAROM IS FRANKRIJK AANTREKKELIJK VOOR NEDERLANDSE INVESTEERDERS?
WAAROM IS FRANKRIJK AANTREKKELIJK VOOR NEDERLANDSE INVESTEERDERS? Driekwart van de buitenlandse besluitvormers vindt dat Frankrijk een aantrekkelijke bestemming is voor investeringen (74%, toename van
Nadere informatieHoe (slecht) gaat het met de conjunctuur? Edwin De Boeck Fedustria 13 oktober 2011
Hoe (slecht) gaat het met de conjunctuur? Edwin De Boeck Fedustria 3 oktober Grote Recessie was geen Grote Depressie Wereldhandel Aandelenmarkt 9 8 7 8 VS - S&P-5 vergelijking met crash 99 Wereld industriële
Nadere informatieInhoud. Voorwoord...4. Samenvatting...5. ESRB Jaarverslag 2012 Inhoud 3
Jaarverslag 2012 Jaarverslag 2012 Inhoud Voorwoord...4 Samenvatting...5 ESRB Jaarverslag 2012 Inhoud 3 Voorwoord Mario Draghi Voorzitter van het Europees Comité voor Systeemrisico s Het doet mij veel plezier
Nadere informatieEUROPESE U IE HET EUROPEES PARLEME T
EUROPESE U IE HET EUROPEES PARLEME T DE RAAD Brussel, 13 december 2011 (OR. en) 2011/0209 (COD) PE-CO S 70/11 CODEC 2165 AGRI 804 AGRISTR 74 WETGEVI GSBESLUITE E A DERE I STRUME TE Betreft: VERORDENING
Nadere informatieMEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD EN DE EUROPESE CENTRALE BANK
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 4.5.2017 COM(2017) 225 final MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD EN DE EUROPESE CENTRALE BANK Een antwoord bieden op uitdagingen voor kritieke financiëlemarktinfrastructuren
Nadere informatieMichiel Verbeek, januari 2013
Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor
Nadere informatieCRB CCR SR/LVN Conclusies van de sociale gesprekspartners op basis van de documentatienota Macro economische context
CRB 2016-0510 SR/LVN 03.02.2016 Conclusies van de sociale gesprekspartners op basis van de documentatienota Macro economische context 2 CRB 2016-0510 Overzicht groei sinds 1996 Onder invloed van de conjuncturele
Nadere informatieAanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD. over het nationale hervormingsprogramma 2011 van de Tsjechische Republiek. en met een advies van de Raad
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 7.6.2011 SEC(2011) 819 definitief Aanbeveling voor een AANBEVELING VAN DE RAAD over het nationale hervormingsprogramma 2011 van de Tsjechische Republiek en met een advies van
Nadere informatieEBA-RICHTSNOEREN VOOR DE REEKS SCENARIO'S DIE MOETEN WORDEN GEBRUIKT IN HERSTELPLANNEN
EBA/GL/2014/06 18 juli 2014 Richtsnoeren voor de reeks scenario's die moeten worden gebruikt in herstelplannen 1 EBA-richtsnoeren voor de reeks scenario's die moeten worden gebruikt in herstelplannen Status
Nadere informatieVERDRAG INZAKE STABILITEIT, COÖRDINATIE EN BESTUUR IN DE ECONOMISCHE EN MONETAIRE UNIE TUSSEN HET KONINKRIJK BELGIË, DE REPUBLIEK BULGARIJE, HET
VERDRAG INZAKE STABILITEIT, COÖRDINATIE EN BESTUUR IN DE ECONOMISCHE EN MONETAIRE UNIE TUSSEN HET KONINKRIJK BELGIË, DE REPUBLIEK BULGARIJE, HET KONINKRIJK DENEMARKEN, DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE REPUBLIEK
Nadere informatieAANBEVELINGEN. AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 9 april 2014 over de kwaliteit van de rapportage over corporate governance ( pas toe of leg uit )
12.4.2014 L 109/43 AANBEVELINGEN AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 9 april 2014 over de kwaliteit van de rapportage over corporate governance ( pas toe of leg uit ) (Voor de EER relevante tekst) (2014/208/EU)
Nadere informatie