Blokkendoos KSE. Leergebied Kennis van de Wereld. Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie

Transcriptie

1 Blokkendoos KSE Leergebied Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie

2

3 Blokkendoos KSE Leergebied Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie Blokkendoos KSE Versie 3 Enschede, juli 2001

4 Verantwoording 2001 CINOP, Den Bosch/SLO, Enschede Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Auteur: Dorothé Pietersma (CINOP), m.m.v. Maria van der Vegt (CINOP) voor de tweede versie Eindredactie: Eddie van Vliet (SLO) Vormgeving en productie: N.C.A. ten Donkelaar-Wilbers (SLO) In opdracht van: BVE Raad

5 Inhoud Inleiding 5 Schematisch overzicht onderwijseenheden per domein van het leergebied Kennis van de Wereld 9 Schematisch overzicht (op nummer) samenhang blokken per leergebied Kennis van de Wereld 11 Schematisch overzicht samenhang blokken per leergebied 13 Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW

6 Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW

7 Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW Onderwijseenheid KvdW

8

9 Inleiding De eindtermen 'Kennis van de wereld', niveau 1 tot en met 3, zijn voorlopig klaar. In het kader van de Kwalificatie Structuur Educatie (KSE) zijn eerder eindtermen vastgesteld voor maatschappelijke oriëntatie op niveau 2. Naast deze formeel vastgestelde eindtermen kan het educatie-aanbod ook eindtermen bevatten die in andere, niet formeel vastgestelde documenten zijn geformuleerd, zoals bijvoorbeeld de doelen sociale kennis van de basiseducatie en de kavelboeken uitgegeven door de SLO, met doelstellingen voor de vakken in het Beroepsonderwijs en de Volwasseneneducatie. Er is nog een aantal punten die nadere uitwerking behoeft. In de praktijk is gebleken dat de niveaus 1 en 2 nauwelijks te onderscheiden zijn. Bij maatschappelijke oriëntatie is dan ook geen onderscheid meer gemaakt tussen deze niveaus. Bij is voor een niveau-onderscheiding gebruik gemaakt van de taxonomie van Romiszowski, die de niveaus 1 en 2 wel onderscheidt. Zij vormen echter samen een drempelniveau dat iedereen zou moeten beheersen. Een ander punt van discussie is het al dan niet hanteren van een vakstructuur. In de basisvorming in het jeugdonderwijs is sprake van vakken die niveau 3 als eindniveau hanteren. Op niveau 3 hebben wij ook gebruik gemaakt van de kerndoelen basisvorming. In veel instellingen voor (basis)educatie zal men niet gewend zijn aan een vakstructuur. bereidt Deelnemers o.a. voor op de vakken van het vervolgonderwijs, maar wordt niet in een vakstructuur aangeboden. Het wordt veelal thematisch gegeven, vaak aansluitend bij de thema's van de taalmethode. Kerndoelen basisvorming zijn verwerkt in Kennis van de Wereld niveau 3 voor zover ze niet te vakspecifiek zijn, maar wel betrekking hebben op de zichtbare en tastbare wereld om ons heen. Zo is van natuur- en scheikunde wel opgenomen: 'Deelnemers kunnen de verspreiding van warmte door het huis beschrijven'; maar niet: '...kunnen stoffen beschrijven in termen van moleculen en atomen'. De kerndoelen uit de basisvorming die niet voorkomen bij kennis van de wereld niveau 1 tot en met 3, zijn wel opgenomen in de modulaire leerlijn van het betreffende vak zodat er toch een doorlopende leerlijn is. Niveaus In het kader van het project Eindtermen en Blokkendoos is gewerkt aan een modulaire leerlijn waarin het gehele leergebied '' voor de niveaus 1, 2 en 3 uitgewerkt is in moduulplannen. Er is hier sprake van een doorlopende leerlijn van niveau 1 naar niveau 3. Deze leerlijn loopt door naar de vakken van niveau 4. Bij het ontwerp van deze modulaire leerlijn is dus niet alleen gekeken naar de eindtermen maatschappelijke oriëntatie maar ook naar andere bronnen. De formeel vastgestelde eindtermen zijn echter wel terug te vinden in de moduulplannen, gemarkeerd door middel van een arcering. Eindtermen overgenomen uit of ontleend aan de kerndoelen basisvorming zijn met een * gemarkeerd. 5

10 Met behulp van de taxonomie van Romiszowski karakteriseren we de niveaus als volgt: Niveau 1 Het gaat op dit niveau om kennis en vaardigheden nodig voor alledaags functioneren in de samenleving. In de educatie terug te vinden in cursussen/programma's elementaire sociale kennis, maatschappelijke oriëntatie op de Nederlandse samenleving. Kennis op dit niveau heeft het karakter van 'weten dat, wat, waar': feitelijke kennis van feiten en procedures (Romiszowski). Vaardigheden op dit niveau hebben het karakter van 'naar feitelijke kennis van zaken kunnen handelen': reproductieve vaardigheden (Romiszowski). Niveau 2 Het gaat op dit niveau om kennis en vaardigheden nodig om alledaagse sociale, culturele, maatschappelijke en economische verschijnselen in de samenleving te kunnen begrijpen. In de Educatie vinden we dit in cursussen/programma's maatschappelijke vorming, sociale kennis, thematisch werken. Kennis op dit niveau heeft het karakter van 'weten dat, wat, waar èn hoe': feitelijke kennis van feiten en procedures èn begripsmatige kennis van begrippen (Romiszowski). Vaardigheden op dit niveau hebben het karakter van 'naar feitelijke èn begripsmatige kennis van zaken kunnen handelen': reproductieve vaardigheden (Romiszowski). Niveau 3 Het gaat op dit niveau om kennis en vaardigheden nodig om alledaagse sociale, culturele, maatschappelijke en economische verschijnselen in de samenleving in relatie te kunnen brengen met basisprincipes van de Natuurkunde, Scheikunde, Aardrijkskunde, Geschiedenis en Maatschappijleer, Economie, Biologie, Informatica, Management en Organisatie, Culturele en Kunstzinnige Vorming, Filosofie. In de educatie (deels) terug te vinden in cursussen/programma's Maatschappijleer. Kennis op dit niveau heeft het karakter van 'weten dat, wat, waar, hoe èn waarom': feitelijke kennis èn begripsmatige kennis van begrippen èn principes (Romiszowski). Vaardigheden op dit niveau hebben het karakter van 'naar feitelijke èn begripsmatige kennis van zaken kunnen handelen': reproductieve vaardigheden (Romiszowski). Domeinen en subdomeinen '' hebben we onderverdeeld in thema's of domeinen. De domeinen sluiten aan bij onderwerpen die bijvoorbeeld bij Maatschappelijke Oriëntatie of bij thematisch werken aan de orde komen. De domeinen sluiten ook aan bij de vakken die op de niveaus 4, 5 en 6 uitgewerkt zijn voor het Beroepsonderwijs en de Volwasseneneducatie. We hebben gekozen voor de volgende domeinen: 1. Politiek en Geschiedenis 2. Recht 6

11 3. Sociaal-economie 4. Gezondheid en Milieu 5. Cultuur 6. Geografie Deze domeinen komen grotendeels overeen met de hoofdgebieden die het kavelboek Nederlandkunde van de SLO hanteert, aangevuld met gezondheid en milieu. De domeinen bestaan uit verschillende subdomeinen. Ze zijn in onderstaande tabel weergegeven. 1 Politiek en Geschiedenis 1 Politieke Besluitvorming 2 Grondrechten 3 Geschiedenis 4 Internationale Samenwerking 2 Recht 1 Criminaliteit 2 Burgerlijk Recht 3 Sociaal-economie 1 Arbeid 2 Technologie 3 Consument 4 Wonen 4 Gezondheid en Milieu 1 Gezondheid 2 Milieu 5 Cultuur 1 Socialisatie 2 Multiculturele Samenleving 3 Onderwijs 4 Vrije Tijd 5 Massamedia 6 Geografie 1 Mobiliteit 2 Topografie 3 Omgeving/Aardrijkskundige vraagstukken 4 Internationale Ontwikkelingen 5 Recreatie Moduulplannen Elk subdomein is weer onderverdeeld in moduulplannen. In een moduulplan staan de begin en eindtermen omschreven en de inhouden van één onderwerp van een subdomein. Zo heeft het domein 'politiek' een subdomein 'politieke besluitvorming'. Dit subdomein bestaat o.a. uit de volgende moduulplannen: 'Kiesrecht' op niveau 1 en 'Belangenorganisaties' op niveau 2 en 'Politieke partijen' op niveau 3. Welke moduulplannen voor wie? De niveaus 1, 2, en 3 maken deel uit van het aanbod educatie. Zij zijn relevant voor maatschappelijke participatie en voor deelname aan vervolgonderwijs en arbeidsmarkt. De moduulplannen zijn trajectonafhankelijk geformuleerd. De BVE Raad geeft een publicatie uit met voorbeeldkwalificaties en -trajecten. Met behulp hiervan kan een instelling deelnemersprofielen maken en beslissen voor welke (groepen) cursisten welke moduulplannen nodig zijn. * zie literatuurlijst. De plaats van maatschappij-oriëntatie voor nieuwkomers (MO) in de Blokkendoos 7

12 Het Ministerie van OC en W heeft in 1997 doelen ten aanzien van maatschappijoriëntatie (MO) voor nieuwkomers vastgesteld op niveau 2 van de Kwalificatiestructuur Educatie. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen need-toknow-doelen en nice-to-know-doelen. Need-to-know-doelen zijn doelen die voor nieuwkomers noodzakelijk zijn om zich in de Nederlandse maatschappij staande te houden. Nice-to-know-doelen zijn niet per se noodzakelijk, maar daarbij gaat het om informatie waarvoor veel nieuwkomers belangstelling hebben. Alle vastgestelde need- en nice-to-know-doelen zijn in deze Blokkendoos Kennis van de Wereld opgenomen op de niveaus 1 en 2. Op niveau 3 zijn geen MO-doelen meer opgenomen. De blokken zijn in deze tweede versie van de Blokkendoos zodanig ingevuld en bijgesteld dat er goed mee kan worden 'gebouwd', zowel in een (veelal apart gefinancierd en uitgevoerd) inburgeringsaanbod voor allochtone nieuwkomers als in enig ander aanbod. Belangrijkste wijziging is dat een blok nu in zijn geheel ook een onderdeel van MO is of in zijn geheel niet. Leerdoelen- eindtermendocumenten Voor de onderverdeling in domeinen en subdomeinen is gebruik gemaakt van verschillende bronnen te weten: - Doelen sociale kennis en vaardigheden / José van den Berg. - Amersfoort: SVE, Eindtermen Educatie Maatschappelijke Oriëntatie / Maria van der Vegt. - Amersfoort: Programma-eenheid rendementsverbetering volwasseneneducatie (PROVE), Het cursusaanbod basiseducatie: een stramien en doelen / J. Noordijk, M. Tubbing (eindred.), Amersfoort: SVE, Kavelboek Nederlandkunde / Eddie van Vliet e.a. - Enschede: SLO, Naar een schoolbrede aanpak van de basisvorming. Een handreiking bij de herziene kerndoelen / M. Walvoort (redactie). - Enschede: SLO, Vakken: Aardrijkskunde, Economie, Geschiedenis en Staatsinrichting; Techniek; Verzorging; Natuur- en Scheikunde, Biologie; Kunstvakken. Andere literatuur - Eindtermen Blokkendoos / Betske Salverda. - Enschede: SLO, Kavelboek Maatschappijleer / M. van Nimwegen e.a. - Enschede: SLO, Keesing Maatschappijleer Bundel / Roelof Bos (samenst.) - Amsterdam: Keesing Uitgeversmaatschappij, Maatschappijoriëntatie voor korte beroepsopleidingen / Jan Koenders e.a. - Meppel: Edu'Actief, Raamplan Maatschappij-oriëntatie / Landelijke overleggroep maatschappelijke en culturele kwalificatie in de korte opleidingen MBO en de werkgroep maatschappelijke kwalificatie voor het BBO (samenst.) - Hoevelaken: CPS, Structuur voor maatwerk Educatie. Handreikingen voor het maken van kwalificaties, deelnemersprofielen en standaardtrajecten educatie / CINOP, Marga Tubbing. In: Maatwerk Educatie Informatiemap 1. - De Bilt: Bve-raad, januari

13 Schematisch overzicht onderwijseenheden per domein van het leergebied Politieke Besluitvorming Niveau Milieuvraagstukken en Industrialisatie (bavo, gesch.) Niveau Bestuurlijkpolitieke Ontwikkeling van de Nederlandse staat (bavo, gesch.) 3.1 Politieke Partijen 2.1 Belangenorganisaties Politiek en Geschiedenis Grondrechten Geschiedenis Internationale Samenwerking 3.4 Emancipatie van Arbeiders en Vrouwen (bavo, gesch.) 2.2 Burgerrechten en - plichten 3.8 Oorzaken WO II (bavo, gesch.) 3.7 Historisch Economische Ontwikkelingen (bavo, gesch.) 3.6 Historische Ontwikkeling en Sociale Verhoudingen II 3.5 Tweede Wereldoorlog II 2.4 Historische Ontwikkeling en Sociale verhoudingen I 3.12 De Invloed van de Romeinse Cultuur (bavo, gesch.) 3.11 Contacten Christendom en Islam in de Middeleeuwen (bavo, gesch.) 3.10 Politieke en Economische Verhoudingen na WO II (bavo, gesch.) 3.9 Internationale Organisaties Criminaliteit 3.14 De Rechtszitting 3.13 Criminaliteit: Oorzaken en Beleid Recht Burgerlijk Recht 3.15 Leefvormen III 2.5 Leefvormen II Niveau Kiesrecht 1.4 Hulp 2.3 Tweede Wereldoorlog I 1.5 Leefvormen I 1.3 Identificatieplicht 1.2 Status Niveau 3 Sociaal-Economie Gezondheid en Milieu Arbeid Technologie Consument Wonen Gezondheid Milieu 3.19 Productievormen, Arbeid en Werkgelegenheid (bavo, ec.) 3.18 Kosten, Opbrengst, Winst en Verlies (bavo, ec.) 3.17 Betekenis Internationale Handel (bavo, ec.) 3.16 De arbeidsmarkt 3.21 Economische Vaardigheden (bavo, ec.) 3.20 Techniek en Samenleving 3.25 Facetten van Consumentengedrag (bavo, ec.) 3.24 Zorg en Samenleving 3.23 De Consumptiemaatschappij 3.22 Sparen en Lenen 3.28 Relatie Europese Unie en Nederlandse Economie (bavo, ec.) 3.27 Onderontwikkeling I (bavo, ec.) 3.26 Overheid en Bestuur I (bavo, ec.) 3.34 Gezondheid en Ethiek 3.33 Biologische Vaardigheden (bavo, bio.) 3.32 Planten en Dieren (bavo, bio.) 3.31 Verslaving 3.30 Voeding 3.29 Het Menselijk Lichaam 3.42 Natuur en Scheikundige Vaardigheden (bavo, nat.) 3.41 Elektrische Stromen in en om het Huis (bavo, nat.) 3.40 Licht (bavo, nat.) 3.39 Geluid (bavo, nat.) 3.38 Krachten (bavo, nat.) 3.37 Verbranden en Verwarmen (bavo, nat.) 3.36 Verbranden, Verwarmen, Elektriciteit II 3.35 Natuur en Milieu Niveau Belangen van Werknemers 2.7 Informatiekunde 2.8 Winkelen II 2.10 Verzekeringen II 2.9 Huisvesting II 2.12 Voorkomen is Beter dan Genezen 2.11 Gezondheidszorg II 2.14 Verbranden, Verwarmen, Elektriciteit I 2.13 Huishouding en Milieu II Niveau Sociale Zekerheid 1.6 Werknemer zijn/worden 1.8 De Computer in het Dagelijks Leven 1.10 Winkelen I 1.9 Geldzaken I 1.13 Verzekeringen I 1.12 Huisvesting I 1.11 Bevolkingsregister/Burgelijke Stand 1.15 Ziektekostenverzekering 1.14 Gezondheidszorg I 1.16 Huishouding en Milieu I 9

14 Niveau Levensovertuigingen Socialisatie Multiculturele Samenleving 3.43 Relaties en Rollen II 3.45 Kleurrijk Nederland III 3.48 Aardrijkskun -dige Vaardighede n (bavo, aard.) 3.53 Ruimtelijke Spreiding en Natuurlijke Verschijnselen in Europa (bavo, aard.) 3.52 Ontstaan en Spreiding landschapstypen in Nederland (bavo, aard.) Cultuur Geografie Onderwijs Vrije Tijd Massamedia Mobiliteit Topografie Omgeving/ Aardrijkskundige vraagstukken 3.46 Kunst 3.47 Invloed en Cultuur II van de Media Internationale Ontwikkelingen 3.55 De mens als Wereldburger II 3.54 Inwoner van Europa II Recreatie 3.56 Recreatie, Toerisme en Vakantiegebieden 3.51 Ruimtelijke Effecten Multiculturele Samenleving (bavo, aard.) 3.50 Stedelijke en Landelijke Gebieden Niveau Relaties en Rollen I 2.15 Opvoeding Niveau Kinderen en Opvang 1.17 Omgaan met Elkaar 2.17 Kleurrijk Nederland II 1.19 Kleurrijk Nederland I 2.18 Onderwijs voor Volwassenen 1.20 Onderwijs voor Leerplichtigen 2.19 Kunst en Cultuur I 1.21 Wat doe je in je Vrije Tijd 2.20 Informatieen Communicatiemiddele n II 1.23 Informatieen Communicatiemiddele n I 1.22 Post en Telefoon 1.25 Deelnemen aan het Verkeer 1.24 Openbaar Vervoer 2.21 Topografie 1.26 Plattegronde n 3.49 De Eigen Omgeving 2.22 Nederland Leren Kennen 1.27 De Eigen Woonplaats 2.24 De mens als Wereldburger I 2.23 Inwoner van Europa I 1.28 Vakantie 10

15 Schematisch overzicht (op nummer) samenhang blokken per leergebied Domein Politiek en Geschiedenis Recht Subdomein Politieke Besluitvorming Grondrechten Geschiedenis Internationale Samenwerking Criminaliteit Burgerlijk Recht Niveau Niveau Niveau Domein Sociaal - Economie Gezondheid en Milieu Subdomein Arbeid Technologie De Consument Wonen Gezondheid Milieu Niveau Niveau Niveau

16 Domein Cultuur Geografie Subdomein Socialisatie Multiculturele Samenleving Onderwijs Vrije Tijd Massamedia Mobiliteit Topografie Omgeving/ Aard. Vraagst. Internation. Ontwikkelingen Recreatie Niveau Niveau Niveau

17 Schematisch overzicht samenhang blokken per leergebied Kennis van de Wereld Domein Politiek en Geschiedenis Recht Subdomein Politieke Besluitvorming Grondrechten Geschiedenis Internationale Samenwerking Criminaliteit Burgerlijk Recht Niveau Milieuvraagstukken en Industrialisatie (bavo, gesch.) 3.2 Bestuurlijk- Politieke Ontwikkeling van de Nederlandse Staat (bavo, gesch.) 3.1 Politieke Partijen 3.4 Emancipatie van Arbeiders en Vrouwen (bavo, gesch.) 3.8 Oorzaken WO II (bavo, gesch.) 3.7 Historisch Economische Ontwikkelingen (bavo, gesch.) 3.6 Historische Ontwikkelingen en Sociale Verhoudingen II 3.5 Tweede Wereldoorlog II 3.12 De Invloed van de Romeinse Cultuur (bavo, gesch.) 3.11 Contacten Christendom en Islam in de Middeleeuwen (bavo, gesch.) 3.10 Politieke en Economische Verhoudingen na WOII (bavo, gesch.) 3.9 Internationale Organisaties 3.14 De Rechtszitting 3.13 Criminaliteit: Oorzaken en Beleid 3.15 Leefvormen III Niveau Historische Ontwikkelingen en Sociale Verhoudingen I 2.1 Belangenorganisaties 2.2 Burgerrechten en -plichten 2.3 Tweede Wereldoorlog I 2.5 Leefvormen II Niveau Kiesrecht 1.4 Hulp 1.3 Identificatieplicht 1.5 Leefvormen I 1.2 Status Domein Sociaal - Economie Gezondheid en Milieu Subdomein Arbeid Technologie De Consument Wonen Gezondheid Milieu Niveau Natuur en Scheikundige Vaardigheden (bavo, nat.) Niveau Productievormen, Arbeid en Werkgelegenheid (bavo, ec.) 3.18 Kosten, Opbrengst, Winst en Verlies (bavo, ec.) 3.17 Betekenis Internationale Handel (bavo, ec.) 3.16 De Arbeidsmarkt 3.21 Economische Vaardigheden (bavo, ec.) 3.20 Techniek en Samenleving 3.25 Facetten van Consumentengedrag (bavo, ec.) 3.24 Zorg en Samenleving 3.23 De Consumptiemaatschappij 3.22 Sparen en Lenen 3.28 Relatie Europese Unie en Nederlandse Economie (bavo, ec.) 3.27 Onderontwikkeling I (bavo, ec.) 3.26 Overheid en Bestuur I (bavo, ec.) 3.34 Gezondheid en Ethiek 3.33 Biologische Vaardigheden (bavo, bio.) 3.32 Planten en Dieren (bavo, bio.) 3.31 Verslaving 3.30 Voeding 3.29 Het Menselijk Lichaam 3.41 Elektrische Stromen in en om het Huis (bavo, nat.) 3.40 Licht (bavo, nat.) 3.39 Geluid (bavo, nat.) 3.38 Krachten (bavo, nat.) 3.37 Verbranden en Verwarmen (bavo, nat.) 3.36 Verbranden, Verwarmen, Elektriciteit II 3.35 Natuur en Milieu (bavo, nat.) Niveau Belangen van Werknemers 2.7 Informatiekunde 2.8 Winkelen II 2.10 Verzekeringen II 2.9 Huisvesting II 2.12 Voorkomen is Beter dan Genezen 2.11 Gezondheidszorg II 2.14 Verbranden, Verwarmen, Elektriciteit I 2.13 Huishouding en Milieu II 1.7 Sociale Zekerheid 1.6 Werknemer zijn/worden 1.8 De computer in het Dagelijks Leven 1.10 Winkelen I 1.9 Geldzaken 1.13 Verzekeringen I 1.12 Huisvesting I 1.11 Bevolkingsregister 1.15 Ziektekostenverzekering 1.14 Gezondheidszorg I 1.16 Huishouding en Milieu I 13

18 Domein Cultuur Geografie Subdomein Socialisatie Multiculturele Onderwijs Vrije Tijd Massamedia Mobiliteit Topografie Omgeving/ Internation. Samenleving Aard. Vraagst. Ontwikkelingen Recreatie Niveau Ruimtelijke Spreiding en Natuurlijke Verschijnselen in Europa (bavo, aard.) 3.52 Ontstaan en Spreiding Landschapstypen in Nederland (bavo, aard.) 3.51 Ruimtelijke Effecten Multiculturele 3.44 Levensovertuigingen 3.43 Relaties en Rollen II 3.45 Kleurrijk Nederland III 3.46 Kunst en Cultuur II 3.47 De Invloed van de Media 3.48 Aardrijkskundige Vaardigheden (bavo, aard.) Samenleving (bavo, aard.) 3.50 Stedelijke en Landelijke Gebieden 3.49 De Eigen Omgeving 3.55 De Mens als Wereldburger II 3.54 Inwoner van Europa II 3.56 Recreatie, Toerisme en Vakantiegebieden Niveau Relaties en Rollen I 2.17 Kleurrijk Nederland II 2.18 Onderwijs voor Volwassenen 2.19 Kunst en Cultuur I 2.20 Informatieen Communicatiemiddelen II 2.21 Topografie 2.24 De Mens als Wereldburger I Niveau Opvoeding 2.22 Nederland Leren Kennen 2.23 Inwoner van Europa I 1.18 Kinderen en Opvang 1.19 Kleurrijk Nederland I 1.20 Onderwijs voor Leerplichtigen 1.21 Wat doe je in je Vrije Tijd? 1.23 Informatieen Communicatiemiddelen I 1.25 Deelnemen aan het Verkeer 1.26 Plattegronden 1.28 Vakantie 1.17 Omgaan met Elkaar 1.22 Post en Telefoon 1.24 Openbaar Vervoer 14

19 Onderwijseenheid KvdW.1.1 Onderwijseenheid 1: Kiesrecht Politiek en Geschiedenis Politieke Besluitvorming Niveau: 1 Begintermen/beginniveau: Geen Deelnemers zijn in staat om (op termijn) gebruik te maken van hun kiesrecht. - Zij weten dat Nederland een democratie is met een parlementaire volksvertegenwoordiging die wetten maakt. - Zij weten dat de rechten van de bevolking in de grondwet zijn vastgelegd, welke dat zijn en wat ze inhouden. - Zij weten dat Nederland een koninkrijk is, met een koning of koningin die een voornamelijk ceremoniële rol heeft. - Zij weten dat geregeerd wordt door het kabinet, bestaande uit ministers en een minister-president. - Zij weten dat er in principe elke vier jaar verkiezingen worden gehouden voor het bestuur van het land, de provincie en de gemeente. - Zij weten dat er in Nederland algemeen kiesrecht is voor mannen en vrouwen van 18 jaar en ouder die Nederlands staatsburger zijn. - Zij weten dat buitenlanders die tenminste vijf jaar legaal in Nederland hebben gewoond, deel mogen nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen. - Zij weten dat de gemeente bestuurd wordt door het College van burgemeester en wethouders en door de gemeenteraad. - Zij weten dat er een meerpartijenstelsel is en hoe en waar informatie te krijgen is over de ideeën en beginselen van de verschillende partijen. - Zij weten hoe zij hun stem kunnen uitbrengen. MO ja/nee: Onderdeel van MO, zie blz. 27. Aansluitende onderwijseenheden: 3.1 Kiesrecht en politieke partijen 15

20 Onderwijseenheid KvdW.1.2 Onderwijseenheid 2: Status Politiek en Geschiedenis Grondrechten Niveau: 1 Begintermen/beginniveau: Geen Status Allochtone deelnemers zijn in staat gebruik te maken van hun rechten en de plichten uit te oefenen die voortvloeien uit hun verblijfsrechtelijke status. - Zij weten hoe en waar zij informatie kunnen inwinnen over de voor hen geldende mogelijkheden en beperkingen; Allochtone deelnemers zijn in staat om op de juiste wijze melding te maken van gebeurtenissen die gevolgen hebben voor hun verblijfsrechtelijke status. - Zij weten welke gebeurtenissen gevolgen kunnen hebben voor de status en waarover iets geregeld is in de vreemdelingenwet. - Zij weten hoe en waar zij informatie over de vreemdelingenwet kunnen inwinnen. Verbetering van status op termijn Allochtone deelnemers zijn in staat om na verloop van tijd hun verblijfsrechtelijke positie te verbeteren door het aanvragen van een vergunning tot vestiging, indien zij dat wensen. - Zij weten wat voor- en nadelen van de vergunning tot vestiging zijn. - Zij weten hoe, waar en wanneer zij een vergunning tot vestiging kunnen aanvragen. Allochtone deelnemers zijn in staat om na verloop van tijd hun verblijfsrechtelijke positie te verbeteren door het aanvragen van het Nederlanderschap, indien zij dat wensen. - Zij weten wat voor- en nadelen van naturalisatie zijn. - Zij weten hoe, waar en wanneer zij het Nederlanderschap kunnen aanvragen. - Zij weten in grote lijnen hoe de naturalisatieprocedure in zijn werk gaat. MO ja/nee: Onderdeel van MO, zie blz. 15. Aansluitende onderwijseenheden: 16

21 Onderwijseenheid KvdW.1.3 Onderwijseenheid 3: Identificatieplicht Politiek en Geschiedenis Grondrechten Niveau: 1 Begintermen/beginniveau: Geen Deelnemers zijn in staat zich op de juiste manier te identificeren. - Zij weten dat er een identificatieplicht is en wat die inhoudt. - Zij weten wie er wanneer naar hun identificatiebewijs mogen vragen. - Zij weten wat een geldig identificatiebewijs is. MO ja/nee: Onderdeel van MO, zie blz. 15. Aansluitende onderwijseenheden: 17

22 Onderwijseenheid KvdW.1.4 Onderwijseenheid 4: Hulp Politiek en Geschiedenis Grondrechten Niveau: 1 Begintermen/beginniveau: Geen Juridische Hulp Deelnemers zijn in staat om bij problemen en conflicten juridische hulp te zoeken. - Zij weten dat je in Nederland altijd mogelijkheden hebt om klachten in te dienen en te protesteren tegen slechte behandeling en beslissing van de overheid en dat er allerlei instanties zijn die de taak hebben om daarbij te helpen. - Zij weten dat discriminatie op redenen van geloof, sekse, ras en seksuele geaardheid niet is toegestaan en hoe ze kunnen handelen in geval van discriminatie. - Zij weten dat zij voor eerste hulp bij juridische problemen terecht kunnen bij Bureaus voor Rechtshulp en Wetswinkels/Rechtswinkels en hoe dat gaat. - Zij weten wat de taken zijn van Bureaus voor Rechtshulp en Wetswinkels/Rechtswinkels. - Zij weten wat de hulp van Bureaus voor Rechtshulp en Wetswinkels kost. Maatschappelijk Werk Deelnemers zijn in staat gebruik te maken van het maatschappelijk werk. - Zij weten wat de taken van het maatschappelijk werk zijn, hoe je er terecht kunt, wat het kost en welke vergoeding mogelijk is. - Zij weten hoe, waar en wanneer zij een beroep op het maatschappelijk werk kunnen doen. Politie Deelnemers kennen globaal de taken van de politie en aanverwante beroepen en kennen de gang van zaken bij aangifte doen. - Zij kunnen hoofdtaken noemen van de politie, stadswacht en wijkagenten. - Zij kunnen voorbeelden noemen van overtredingen (lichte vergrijpen) en misdrijven (zwaardere vergrijpen). 18

23 - Zij kunnen de gang van zaken in geval van aangifte beschrijven. - Zij kunnen de rechten van een verdachte noemen. Sociale en burgerraadslieden Deelnemers zijn in staat gebruik te maken van de diensten van sociale en burgerraadslieden. - Zij weten wat de taken zijn van sociale en burgerraadslieden en wat het kost. - Zij weten hoe, waar en wanneer zij een beroep kunnen doen op sociale en burgerraadslieden. Tolkencentrum Deelnemers zijn in staat gebruik te maken van de diensten van het tolkencentrum. - Zij weten wanneer en hoe zij een beroep kunnen doen op het tolkencentrum en of daar kosten aan verbonden zijn. MO ja/nee: Onderdeel van MO, zie blz. 25/26 (Politie werd toegevoegd). Aansluitende onderwijseenheden: 19

24 Onderwijseenheid KvdW.1.5 Onderwijseenheid 5: Leefvormen I Recht Burgerlijk Recht Niveau: 1 Begintermen/beginniveau: Geen Deelnemers zijn op de hoogte van in Nederland gangbare opvattingen over de omgang tussen mannen en vrouwen, jongeren en ouderen. - Zij weten dat homoseksualiteit in Nederland over het algemeen geaccepteerd wordt; - Zij weten dat openlijk betoon van genegenheid, zowel tussen personen van gelijk, als van verschillend geslacht, dikwijls voorkomt; - Zij weten dat er in Nederland veel verschillende samenlevingsvormen bestaan die over het algemeen als gelijkwaardig geaccepteerd worden; - Zij weten dat mannen en vrouwen in Nederland in principe geacht worden dezelfde rollen te vervullen; - Zij weten dat ouderen in Nederland niet automatisch respect afdwingen op grond van hun leeftijd. MO ja/nee: Onderdeel van MO (nice-to-know), zie blz. 29/30. Aansluitende onderwijseenheden: 2.5 Leefvormen II 20