STUDIE Rechtsgeleerdheid. VAK Inleiding Staats- en bestuursrecht. ONDERDEEL Voorbeeldverslag

Transcriptie

1 STUDIE Rechtsgeleerdheid VAK Inleiding Staats- en bestuursrecht ONDERDEEL Voorbeeldverslag Jaar: 2017 Periode: Blok 5 Uitgifte: Februari 2017

2 2 Voorwoord Wij van EasyLecture willen het graag easy houden, daarom hebben wij besloten om een samenvatting te maken waarmee jullie, Rechtsgeleerdheid studenten, heel gemakkelijk de stof kunnen leren. Onze samenvatting is gemaakt aan de hand van de werkgroepen en hoorcolleges. Deze samenvatting dient als aanvulling en niet ter vervanging van de verplichte stof. Vanzelfsprekend is nadruk en verspreiding van de samenvatting verboden. Ben je van mening dat easy jou heeft geholpen, zorg er dan voor dat je jouw exemplaar niet doorgeeft en daarmee dat wij kunnen blijven bestaan. Bekijk onze website: Like ons op facebook en blijf op de hoogte van eventuele aanbiedingen. Volgend blok verkopen wij de samenvatting voor Inleiding in het Staats- en Bestuursrecht Succes met voorbereiden en natuurlijk met je tentamen!

3 3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Hoorcollege week Inleiding Indeling Publiekrecht Eenzijdige rechtshandelingen Staatsrecht Staat Staatsbegrip Kenmerken van een staat Rechtsstaat Rechtsstaatsbegrip Kenmerken van een rechtsstaat Trias politica in Nederland Kenmerken van een democratie Gedecentraliseerde rechtsstaat Staatsvorm Koninkrijk der Nederlanden Bronnen van het staatsrecht Bronnen Werking van het staatsrecht Bestuursrecht... 8 Hoofdstuk 2: Werkcollege Probleem Overzicht Leerdoel 1: Hoe komt een wet tot stand? Inleiding Stap 1: het wetgevingsinitiatief Stap 2: Voorbereiding van een wetsvoorstel Stap 3: Formele behandeling in Ministerraad Stap 4: Advies Raad van State Stap 5: Indiening van het wetsvoorstel Stap 6: Voorbereiding door de Tweede Kamer Stap 7: Openbare behandeling door de Tweede Kamer Stap 8: behandeling in de Eerste Kamer... 11

4 Stap 9: Bekrachtiging door de Koning Stap 10: Bekendmaking Stap 11: Inwerkingtreding Leerdoel 2 Hoe en wanneer mag een wet worden aangepast door de Eerste en Tweede Kamer? De Tweede Kamer der Staten-Generaal De Eerste Kamer der Staten-Generaal Leerdoel 3: Wanneer en hoe mag de grondwet gewijzigd worden? Inleiding Stap 1: Eerste lezing Stap 2: Ontbinding Stap 3: Tweede Lezing Stap 4: Bekrachtiging Stap 5: Bekendmaking Stap 6: Inwerkingtreding Overgangsrecht Leerdoel 4: Mag een wethouder worden ontslagen door een gemeenteraad? Algemeen Ontslag van de wethouder Leerdoel 5: Wat is delegatie en attributie? Inleiding Delegatie Toekennen van bevoegdheden Attributie Overdragen van bevoegdheden Leerdoel 6: Wanneer kan wetgeving worden gedelegeerd? Delegatietabel Lagere wetgeving is niet zelfstandig Subdelegatie... 16

5 5 Hoofdstuk 1: Hoorcollege week 1 Beginselen van het Nederlandse staatsrecht (2015): H1, H2 1.1 Inleiding Indeling Privaatrecht Horizontale verhouding burger vs. burger Nederlands recht Publiekrecht Verticale verhouding overheid vs. burger Publiekrecht Definitie Het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de uitoefening van openbaar gezag. Rechtsregels: de regels die te vinden zijn in het geschreven en ongeschreven publiekrecht. Openbaar gezag: Binnen een staat zijn een of meer organen bevoegd tot het uitoefenen van dwang (gezag). Dit gezag is gericht op het scheppen en handhaven van orde en recht. Rechtsgebieden 1. Staatsrecht 2. Strafrecht 3. Bestuursrecht 4. Fiscaal recht (belastingrecht) 5. Europees recht 6. Internationaal recht Eenzijdige rechtshandelingen De overheid kan eenzijdig de rechtspositie van burgers veranderen, zonder dat instemming van de burger verplicht is. Bij privaatrecht is dit niet het geval. Voorbeeld: de overheid kan eenzijdig bepalen dat een horecavergunning niet wordt toegekend, waardoor een burger niet in staat is een café te openen (aantasting rechtspositie). Overheid: de overheid (term voor een verzameling van bestuursorganen) doet zich voor in verschillende verschijningsvormen (van een gemeenteraad tot aan een onderwijsinspecteur) Staatsrecht Staatsrecht is het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de organisatie (staatsinrichting) van de met gezag beklede organen en de grenzen van hun gezag. Uitgangspunt: het uitgangspunt tot het stichten van een (democratische) staat is dat de burger alle vrijheden heeft en de overheid moet dit respecteren (passief opstellen). Uitzondering: tenzij een bestuursorgaan de bevoegdheid heeft om op te treden (dwang). Deze bevoegdheid is ontleend aan de wet (legaliteitsbeginsel). 1.2 Staat

6 Staatsbegrip De staat is een organisatie die met voorrang boven andere organisaties effectief gezag (3) uitoefent over een gemeenschap van mensen (2) op een bepaald grondgebied (1). Aanvullend: De gezagsuitoefening en individuele vrijheden staan centraal in een staat Kenmerken van een staat Grondgebied (1) Gemeenschap (2) Gezag (3) Het territorium dan wel grondgebied waarover de staat exclusieve zeggenschap heeft. Vaak bestaan er conflicten tussen staten over het grondgebied. Een natie dan wel gemeenschap met een onderlinge verbondenheid door dezelfde cultuur, taal, geschiedenis en andere aspecten. Het hoogste gezag is gericht op het scheppen en handhaven van orde en recht. Zo ontstaan leefregels die door dwang worden gehandhaafd (geweldsmonopolie). Erkenning (4) Formeel géén vereiste, maar wel een aanwijzing dat de staat effectief gezag. 1.3 Rechtsstaat Rechtsstaatsbegrip Een rechtstaat is een staat waarin de overheid gebonden is aan het recht en dit recht is erop gericht om machtsmisbruik en willekeur te voorkomen Kenmerken van een rechtsstaat Legaliteitsbeginsel (1) De bevoegdheid van de overheid is ontleend aan de wet. Grondrechten (2) Trias politicia (3) Toegang tot de rechter (4) Burgers bezitten rechten en vrijheden die in beginsel niet aangetast kunnen worden door staatsbemoeienis; de overheid stelt zich passief op. Een scheiding tussen de wetgeving, rechtspraak en bestuur, om zo een evenwicht tussen de machten te creëeren. Geschillen tussen overheid en burgers dienen voor een onafhankelijke rechter te worden gelegd. Dit recht wordt wordt gewaarborgd door art. 6 EVRM Trias politica in Nederland In Nederland bestaat een check-and-balances-systeem: het parlement en de regering vormen samen de formele wetgever. Daarnaast kan de regering, buiten het parlement om, d.m.v. Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) wetgeving uitvaardigen (voor zover daarvoor een wettelijke basis is). Grondslag: art. 89 lid 1 Gw Kenmerken van een democratie Binnen een democratie bestaat de majority rule en minority protection. Meerderheidsregel: de stem van de (politieke) meerderheid geldt.

7 7 Minderheden: het recht van (politieke) minderheden dient gerespecteerd te worden. 1.4 Gedecentraliseerde rechtsstaat Staatsvorm De Nederlandse staat als een gedecentraliseerde eenheidsstaat, een constitutionele monarchie met een parlementaire stelsel en een democratische rechtsstaat. Tenslotte maakt Nederland onderdeel uit van een Koninkrijk. Gedecentraliseerde eenheidsstaat Constitutionele monarchie Democratische rechtstaat De Nederlandse staat is een centraal geregeerde eenheidsstaat met onderdelen die een eigen organisatie en een zekere mate van zelfstandigheid bezitten. De onderdelen kunnen slechts een afgeleid gezag uitoefenen. De Nederlandse staat heeft de bevoegdheden van de Koning (monarch) en ministers (de Kroon der Nederlanden ofwel de regering) vastgelegd in een grondwet, ook wel constitutie. De grondwet kan door het parlement worden gewijzigd. De Nederlandse staat is een staat waarin de overheid is gebonden aan het recht dat is gericht op het voorkomen van machtsmisbruik en willekeur. De invulling wordt door de volksvertegenwoordiging gedaan Koninkrijk der Nederlanden Volgens art. 1 Statuut bestaat het Koninkrijk der Nederlanden uit de volgende staten (landen).: Het Koninkrijk der Nederlanden Nederlandse Staat Aruba Curaçao Sint-Maarten Nederland Bonaire Sint-Eustatius Saba 1.5 Bronnen van het staatsrecht Bronnen a) Statuut (voor het Koninkrijk, Rijkswet) en Grondwet (constitutie; staatsinrichting) b) Gewoonterechtelijke (ongeschreven) regels, o.a. motie van wantrouwen.

8 8 c) Formele wetten (zoals de Kieswet) en Algemene maatregelen van bestuur Werking van het staatsrecht Territoriale werking: Het Nederlandse staatsrecht werkt in principe uitsluitend in Nederland, uitzonderingen daargelaten. Personele werking: het Nederlandse staatsrecht heeft in principe werking over alle menselijke handelen dat onder het gezag is geheven. 1.6 Bestuursrecht Het bestuursrecht is het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de relatie tussen het openbaar gezag (de overheid) en de burgers. Hoofdstuk 2: Werkcollege Probleem Overzicht Probleemstelling (2a): moeten we gaan stemmen? Probleemstelling (2b): kan mevrouw Dos Santos ter verantwoording worden geroepen? Leerdoelen probleem 2a: o Hoe komt een wet tot stand? o Hoe en wanneer mag een wet worden aangepast door de Eerste en Tweede Kamer? o Wanneer en hoe mag de grondwet gewijzigd worden? Leerdoelen probleem 2b: o Mag een wethouder worden ontslagen door een raad? o Wat is delegatie en attributie? o Wanneer kan wetgeving worden gedelegeerd? Bijbehorende literatuur o A.D. Belinfante & J.L. de Reede, Beginselen van het Nederlandse Staatsrecht, Deventer: Kluwer Hoofdstukken: H2, H6, H8, H9, H16 (blz ). 2.2 Leerdoel 1: Hoe komt een wet tot stand? Inleiding Het betreft de totstandkoming van een wet in formele zin. Een dergelijke wet komt tot stand door de regering en de Staten-Generaal gezamenlijk (art. 81 Gw). Stap 1: Wetgevingsinitiatief Stap 2: Voorbereiding wetsvoorstel Stap 3: Behandeling in ministerraad Stap 4: Advies Raad van State Stap 5: Indiening van wetsvoorstel Stap 6: Voorbereiding door Tweede Kamer Stap 7: Openbare behandeling Tweede Kamer Stap 8: Behandeling in de Eerste Kamer Stap 9: Bekrachtiging door de Koning Stap 10: Bekendmaking Stap 11: Inwerkingtreding

9 Stap 1: het wetgevingsinitiatief Het indienen van wetsvoorstellen wordt gewoonlijk genomen door de regering, waarbij het zwaartepunt bij de minister ligt. De minister ziet de noodzaak voor het indienen van een voorstel. Indiening door Kamerleden: het initiatiefrecht van de Tweede Kamer maakt het sinds 1815 mogelijk dat Kamerleden afzonderlijk ook wetsvoorstellen kunnen indienen (art. 82 Gw) Stap 2: Voorbereiding van een wetsvoorstel Ad. 1 De gedachte van de minister De minister heeft de gedachte dat een bepaald onderwerp regeling bij de wet vereist. Dit idee dient een vorm te krijgen, met behulp van ambtenaren van het ministerie. Ad. 2 Het benoemen van een commissie De minister neemt uiteindelijk de beslissing om van een gedachte een wetsvoorstel te maken. Hij zal hiervoor vaak een commissie benoemen, die het voorbereiden van een wetsvoorstel tot taak heeft. Dit worden de commissies ad hoc genoemd. Geval: als de bedachte regeling van het onderwerp bij verscheidende groepen verschillende reacties oproept, en/of wanneer de hulp van deskundigen vereist is. Staatscommissie Een commissie dat bij koninklijk besluit wordt ingesteld. Zo'n commissie wordt ingesteld wanneer het onderwerp bijzonder belangrijk wordt gevonden. Adviescommissie Een commissie die de minister kan voorzien van gepast advies. Denk hierbij aan de Sociaal- Economische Raad (SER) of de Algemene Rekenkamer Stap 3: Formele behandeling in Ministerraad Vervolgens verlaat het wetsvoorstel het departement en wordt het ingediend bij de ministerraad (art. 4 lid 2 sub a.1 RvO MR). Werking Het wetsvoorstel wordt aan alle ministers toegezonden, die dan hun ambtenaren raadplegen. Tijdens de behandeling in de ministerraad worden politieke of technische opmerkingen gemaakt, mede door middel van de adviezen van de ambtenaren. Deze opmerkingen kunnen redenen geven tot wijziging. Memorie van Toelichting: in deze fase wordt ook de MvT vastgesteld, met daarin het doel van het wetsvoorstel Stap 4: Advies Raad van State Wanneer de ministerraad akkoord is, wordt het wetsvoorstel bij de afdeling advisering van de Raad van State gezonden door de Koning op voordracht van de betrokken minister (of koninklijke machtiging). Raad van State De Raad van State (RvS) is het belangrijkste adviesorgaan van de regering en een rechtscollege voor bestuurlijke geschillen. Voor 1848 was de Raad het instituut waar de Koning (voorzitter) overlegde met de leden (o.a. prinsen) over het te voeren beleid. Dit beleid werd dan uitgevoerd door de ministers. Afdeling advisering: belast met advisering van wetgeving.

10 10 Bepalingen Verplicht advies De Raad van State moet op grond van art. 73 Gw j o art. 17 Wet RvS over voorstellen van de wet worden gehoord. Het horen ziet op het uitbrengen van advies. Toetsing van wetsvoorstel Ten dienste van regering De RvS toetst het wetsvoorstel op drie punten: de beleidsmatige inhoud (1), juridische kwaliteit (2) en de wetstechnische kwaliteit (3). De adviezen van de RvS zijn in dienste van de regering. Zij worden aan de Staten-Generaal overlegd (art. 80 Gw). De minister kan eventueel wijzingen aanbrengen. Géén bindend advies Het advies van de RvS met wijzigingen is niet bindend voor de minister. Nieuwe beraadslaging Als de minister naar aanleiding van het advies van de RvS belangrijke wijzingen in het voorstel overweegt, moet de ministerraad daarover opnieuw beraadslagen (art. 4 lid 2 sub a.3 RVO MR) Stap 5: Indiening van het wetsvoorstel Nadat het wetsvoorstel naar aanleiding van het advies is omgewerkt of bijgewerkt, zendt de minister het aan de Koning met het verzoek het voorstel te willen zenden aan de Tweede Kamer. Koninklijk boodschap: een door de Koning ondertekende aanbiedingsbrief aan de Tweede Kamer. Deze boodschap is géén koninklijk besluit. Advies RvS: het advies van de Afdeling advisering wordt in beginsel tegelijk met de indiening van het wetsvoorstel aan de Tweede Kamer overlegd Stap 6: Voorbereiding door de Tweede Kamer Met deze fase treedt het wetsvoorstel (inclusief koninklijke boodschap, MvT en advies van de RvS) voor het eerst in de openbaarheid. De procedure wordt in de RvO TK geregeld. Ad. 1 Behandeling in een commissie Wetsvoorstellen worden door de voorzitter van de Kamer in handen van een vaste of algemene commissie gesteld (art. 90 lid 1 RvO TK). Debat: de kamer kan, voordat het voorstel in de commissie wordt behandeld, een debat houden over de hoofdlijnen van het wetsvoorstel (art. 91 RvO TK). Ad. 2 Onderzoek door de commissie De commissie onderzoekt het wetsvoorstel en brengt verslag uit (art. 94 RvO TK). Dit verslag wordt aan de betrokken minister gezonden, aan de Kamerleden rondgebracht en gepubliceerd. Een commissie kan een lid als rapporteur met de onderzoekstaak belasten (art. 93a RvO TK). Ad. 3 Nota van de minister De minister legt in een nota zijn zienswijze over het in de verslag gemaakte opmerkingen neer. Geven de opmerkingen hem aanleiding tot wijziging van het wetsvoorstel, dan voegt hij bij zijn nota naar aanleiding van het verslag een nota van wijziging. Ad. 4 Reactie van de commissie Naar aanleiding van de nota van de minister vanwege van het verslag van de commissie, kan de commissie besluiten een nader verslag uit te brengen (art. 94 RvO TK). Zij kan hiervoor schriftelijk of mondeling met de regering in overleg treden (art Rvo TK).

11 11 Wetgevingsoverleg: In een wetgevingsoverleg kan over de details van de voorgestelde artikelen, moties en amendementen worden beraadslaagd (art. 39 RvO TK) Stap 7: Openbare behandeling door de Tweede Kamer Op het voorbereidend onderzoek volgt de openbare behandeling in de plenaire kamer. Wijzigen van het wetsvoorstel Wijziging door de Tweede Kamer De Tweede Kamerleden kunnen amendementen voorstellen (art. 84 Gw). Als de Tweede Kamer een amendement aanneemt, dan is daarmee het wetsvoorstel gewijzigd. Eerder: amedementen kunnen in een eerder stadium worden ingediend (art. 96 lid 1 RvO TK). Wijziging door de minister De minister kan een door de regering ingediend wetsvoorstel wijzigen door een nota van wijziging. Aanvullend: bij de openbare beraadslaging kan de minister zich doen bijstaan door personen, door hem aangewezen (art. 69 lid 3 Gw). Onaanvaardbaar amendement De minister kan verklaren dat het amendement voor hem onaanvaardbaar is. Dit kan betekenen dat: a. De regering, bij aanneming van het amendement, het wetsvoorstel zal intrekken. b. De minister, bij aanneming van het amendement, zijn ontslag zal indienen. Ontoelaatbare amendement Een amendement is ontoelaatbaar, indien het een strekking heeft tegengesteld aan die van het wetsvoorstel, of indien er tussen de materie van het amendement en die van het voorstel géén rechtstreeks verband bestaat (art. 97 RvO TK). Alléén de Tweede Kamer kan dit beslissen. Intrekken van het wetsvoorstel De minister heeft, na het verkrijgen van een koninklijke machtiging, het recht om een wetsvoorstel in te trekken, zolang de Eerste Kamer niet heeft besloten (art. 86 Gw). Het intrekken van een voorstel kan vóór en na het aannemen van een amendement. Wijze van besluiten De Tweede Kamer kan op verschillende wijzen besluiten (art. 67 Gw en art. 69 e.v. RvO TK). a. Besluiten kunnen zonder stemming genomen worden. b. Besluiten kunnen worden genomen door hand op te steken. c. Besluiten kunnen worden genomen door een hoofdelijke stemming Hoofdelijke stemming Deze wijze van stemmen is voorgeschreven indien één lid erom vraagt. Als bij hoofdelijke stemming blijkt dat het in art. 67 lid 1 Gw vereiste aantal leden niet aanwezig is, is de stemming ongeldig en moet de vergadering worden geschorst of gesloten (art. 70 lid 5 RvO TK) Stap 8: behandeling in de Eerste Kamer Zodra de Tweede Kamer het wetsvoorstel heeft aangenomen of tot indiening van een wetsvoorstel heeft besloten, zendt zij het aan de Eerste Kamer (art. 85 Gw). Behandeling De Eerste Kamer kan een wetsvoorstel alleen aanvaarden of werpen; zij houden discussies over het voorstel, zonder geconstateerde fouten te verbeteren of leemtes aan te vullen. Middel: de Eerste Kamer kan tijdens de discussies proberen van de regering toezeggingen te krijgen (bijv. over de interpretatie van het voorstel).

12 12 Verwerping: de Kamer gaat vervolgens afwegen of de consequenties van verwerpen van het voorstel opwegen tegen het aanvaarden van bepaalde onvolkomenheden. Recht van Novelle Wat kan de regering doen, als de Eerste Kamer het onderwerp toch geregeld wil zien? De regering kan niets anders doen dan een nieuw wetsvoorstel bij de Tweede Kamer indienen, dat lijkt op het verworpen voorstel maar nu voorzien van wijziging of aanvulling van de Eerste Kamer. Novelle: Een wetsvoorstel tot wijziging van een wet die nog niet bestaat Stap 9: Bekrachtiging door de Koning Wanneer een wetsvoorstel door de Eerste Kamer wordt aangenomen, bericht de Kamer dit aan de Koning. Hij zal het wetsvoorstel ondertekenen (seign). Daarnaast is ook de handtekening van de verantwoordelijke minister (contraseign) vereist (art. 87 Gw). Wetsdatum: De datum van de wet is die van de koninklijke handtekening Stap 10: Bekendmaking Nadat het wetsvoorstel is ondertekend, wordt het tot wet verheven. De bekendmaking dan wel afkondiging van deze (nieuwe) wet geschiedt volgens regels door de wet te stellen (art. 88 Gw). Deze regels zijn vastgesteld in de Bekendmakingswet (1988). Bekendmaking van formele wetten a. De bekendmaking vindt plaats op last van de Koning. De opdracht tot bekendmaking wordt gegeven door op het origineel van de wet een tweede koninklijke handtekening te plaatsen. Ook de minister moet een tweede contraseign plaatsen. b. De bekendmaking vindt vervolgens plaats door plaatsing van de wet in het Staatsblad (art. 3 Bekendmakingswet) Stap 11: Inwerkingtreding Bindende bepaling Een inwerkingtreding van een wet vindt niet plaats voordat deze is bekendgemaakt (art. 88 Gw). Als na de bekendmaking een wet eenmaal in werking treedt, mag deze wel terugwerkende kracht hebben. Terugwerkende kracht: in dat geval de nieuwe wet vanaf haar inwerkingtreding de rechtsgevolgen regelt van voorheen gebeurde feiten. Inwerkingtreding Wetten treden in werking met ingang van de eerste dag van de tweede kalendermaand na de datum van bekendmaking, tenzij de wet zelf een andere datum vaststelt (art. 7 Bekendmakingswet). 2.3 Leerdoel 2 Hoe en wanneer mag een wet worden aangepast door de Eerste en Tweede Kamer? De Tweede Kamer der Staten-Generaal Mogelijkheid tot wijziging van een wet De Tweede Kamer kan een wet aanpassen door het recht van amendementen uit te oefenen (art. 84 Gw). Het recht zorgt er dan voor dat aan het wetsvoorstel wijzigingen worden aangebracht. De Tweede Kamer kan in twee stadia het recht van amendement uitoefenen. Wanneer wijzigen van een wetsvoorstel a. Tijdens de openbare behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer (zie 2.2.8)

13 13 b. Vanaf het moment dat een wetsvoorstel in handen van een commissie is gesteld (art. 96 lid 1 RvO TK) De Eerste Kamer der Staten-Generaal Het staatsrecht kent geen amendementsrecht toe aan de Eerste Kamer. Om te voorkomen dat een wetsvoorstel volledig wordt verworpen op kleine onvolkomenheden, beschikt de Eerste Kamer over het recht van Novelle. Verkapte amendementsrecht Wanneer de Kamer de behandeling schorst en verklaart alleen bereid te zijn het voorstel te aanvaarden als de regering haar tegemoetkomt met de indiening van een nieuw wetsvoorstel ter verbetering of aanvulling van de wet die zal ontstaan als het oorspronkelijke wetsvoorstel wordt aangenomen. Wanneer wijzigen van een wetsvoorstel De Eerste Kamerleden kunnen het recht van Novelle uitoefenen tijdens de behandeling van het wetsvoorstel. Novelle: wetsvoorstel tot wijziging van een wet die nog niet bestaat. 2.4 Leerdoel 3: Wanneer en hoe mag de grondwet gewijzigd worden? Inleiding Functie van een grondwetswijziging De Grondwet dient een weerspiegeling te zijn van de nationale opvattingen. Hiervoor moet een constitutie zich kunnen aanpassen aan veranderende verhoudingen en visies in een samenleving. Rigid Constitution Indien een grondwetswijziging een zwaardere procedure moet ondergaan dan bij gewone wetgeving. Hierdoor blijft de waarborgfunctie van de Grondwet onaangetast. Voorbeeld hiervan is de Nederlanse grondwet. Flexible constitution Indien een grondwetswijziging dezelfde procedure kent als gewone wetgeving te. Voorbeeld hiervan is de Britse staatsregeling. Grondwetswijziging in Nederland Bij de herziening van de Nederlandse Grondwet vindt zowel volksraadpleging als inschakeling van de gewone wetgevende organen plaats. Zij moeten speciale, zwaardere voorschriften in acht nemen. Stap 1: Eerste lezing (art. 137 lid 1 Gw) Stap 2: Ontbinding Tweede Kamer (art. 137 lid 3 j o 64 Gw) Stap 3: Tweede lezing (art. 137 lid 4 Gw) Stap 4: Bekrachtiging (zie ) Stap 5: Bekendmaking (zie ) Stap 6: Inwerkingtreding (art. 139 Gw)

14 Stap 1: Eerste lezing De wet verklaart dat een verandering in de Grondwet, zoals zij die voorstelt (vorm), in overweging zal worden genomen (art. 137 lid 1 Gw). Wet: zo n wet wordt eerste-lezingswet of verklaringswet genoemd. Een eerste lezingwetsvoorstel wordt behandeld als een gewoon wetsvoorstel, behoudens art. 137 lid 2 Gw. Splitsingsrecht: dit wetsartikel geeft de Tweede Kamer de bevoegdheid om het voorstel te splitsen. Dit betekent dat zo n voorstel dan in twee of meer wetsvoorstellen uiteenvalt Stap 2: Ontbinding Nadat een eerste-lezingswetsvoorstel tot wet is verheven en bekendgemaakt, volgens de wetgevingsprocedure, moet de Tweede Kamer worden ontbonden (art. 137 lid 3 j o 64 Gw). Functie: het raadplegen van de kiezers over de voorgestelde grondwetsherziening. Hierdoor blijft de kiezersuitspraak (democratie) gewaarborgd. Toelichting Verkiezingen hoeven niet onmiddellijk plaatsvinden na de bekendmaking van de bijbehorende wet. Het is toegestaan om een aantal eerste-lezingswetten op te sparen, om vervolgens tot ontbinding over te gaan (meestal tijdens de algemene of tussentijdse verkiezingen) Stap 3: Tweede Lezing De nieuw gekozen Tweede Kamer en de Eerste Kamer nemen het voorstel in de eerste-lezingswet(ten) in overweging (art. 137 lid 4 Gw). De regering is hierbij verplicht een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer in te dienen overeenkomstig met de wettekst uit de eerste lezing. Behandeling van wetsvoorstel De behandeling in de tweede lezing geschiedt door de Kamers op dezelfde wijze als bij ieder ander voorstel. Er bestaan in deze fase echter wel een aantal uitzonderlijkheden: a. Het voorstel kan in deze fase echter niet meer gewijzigd worden (zoals zij die voorstelt). b. Elke kamer kan het voorstel alleen aannemen met tenminste 2/3 van het aantal uitgebrachte stemmen. Dit is een waarborg voor minderheden in het parlement Splitsingsrecht in de Tweede Lezing Het is mogelijk dat in de tweede lezing bepaalde veranderingen worden aangebracht: a. De Grondwet kent de Tweede Kamer het splitsingsrecht in de Tweede Lezing toe (art. 137 lid 5 Gw). Splitsing in deze fase vereist echter wel ten minste 2/3 van de stemmen. b. De Grondwet maakt het mogelijk om in de tweede lezing beperkte tekstwijzigingen aan te brengen (art. 138 Gw). Deze wijzigingen zijn pas mogelijk bij 2/3 van het aantal uitgebrachte stemmen in de Tweede Kamer Stap 4: Bekrachtiging Een wetsvoorstel tot herziening van de Grondwet is een wetsvoorstel conform art. 82 Gw. Dit betekent dat voor de verdere afhandeling ervan de bepalingen van de normale wetgevingsprocedure van toepassing zijn (zie leerdoel ) Stap 5: Bekendmaking Een wetsvoorstel tot herziening van de Grondwet is een wetsvoorstel conform art. 82 Gw. Dit betekent dat voor de verdere afhandeling ervan de bepalingen van de normale wetgevingsprocedure van toepassing zijn (zie leerdoel ). Bekendmaking herziene grondwetstekst: de tekst van de herziene Grondwet moet bij koninklijke besluit bekend worden gemaakt (art. 141 Gw) Stap 6: Inwerkingtreding Wijzigingen in de Grondwet treden terstond in werking, nadat zij zijn bekendgemaakt (art. 139 Gw).

15 15 Uitzondering: een wet tot herziening van de Grondwet zelf kan echter van dit voorschrift afwijken Overgangsrecht Om te voorkomen dat bestaande regelingen strijdig zijn met de herziene Grondwet, bevat de Grondwet een uitdrukkelijke bepaling van overgangsrecht in art. 140 Gw. Inhoud: bestaande wetten en andere regelingen en besluiten die in strijd zijn met een verandering in de Grondwet, blijven gehandhaafd totdat daarvoor overeenkomstig de Grondwet een voorziening is getroffen. Dit is een sparende constructie. De aanpassing dient wel met spoed te geschieden. 2.5 Leerdoel 4: mag een wethouder worden ontslagen door een gemeenteraad? Algemeen Het bestuur van een gemeente bestaat uit drie organen: gemeenteraad, het college B&W en de burgemeester (art. 125 lid 2 Gw en art. 6 Gemw) Ontslag van de wethouder Verantwoordingsplicht Wethouders leggen individueel en als college B&W verantwoording af aan de raad over het door hen gevoerde bestuur en moeten daartoe alle noodzakelijke inlichtingen verschaffen (art. 169 Gemw). Ontslag Een wethouder die niet (meer) voldoet aan de eisen van zijn ambt, moet ontslag nemen (art. 47 en 49 Gemw). Dit kan voorkomen wanneer er een vertrouwensbreuk is ontstaan door gebrekkige verantwoording aan de gemeenteraad. 2.6 Leerdoel 5: Wat is delegatie en attributie? Inleiding Decentralisatie, waarbij de algemene regelingsbevoegdheid door de wetgever aan lagere organen wordt gegeven, is niet voldoende om de belangen van een land tot in details te behartigen. In dergelijke situaties kan de wetgever bevoegdheden attribueren en delegeren. Attributie (verkrijging van bevoegdheid) Delegatie (overdracht van bevoegdheid) Attributie: een wetgever kent een nieuwe publiekrechtelijke bevoegdheid toe aan een bepaald bestuursorgaan, die nog niet eerder door de wetgever in het leven is geroepen. Delegatie: overdragen van een reeds bestaande bevoegdheid door een bestuursorgaan aan een andere bestuursorgaan, die de bevoegdheid onder zijn verantwoordelijkheid gaat uitoefenen (art. 10:13 Awb).

16 Delegatie Toekennen van bevoegdheden De wetgever regelt de hoofdlijnen en draagt de uitwerking over aan een ander (lager) orgaan. Dit wordt ook wel delegatie genoemd. Opmerking: delegatie is zelf een daad van wetgeving, waartoe de wetgever bevoegd is krachtens art. 81 Gw. De orgaan die de bevoegdheid gedelegeerd heeft gekregen, oefent de bevoegdheid op eigen gezag en onder eigen verantwoordelijkheid uit Attributie Overdragen van bevoegdheden De wetgever kent een nieuw publiekrechtelijke bevoegdheid toe aan een bepaald orgaan, die nog niet eerder door de wetgever in het leven is geroepen. Verschil met delegatie: bij delegatie is er sprake van een bestaande bevoegdheid die wordt overgedragen, terwijl bij attributie een nieuwe bevoegdheid wordt gecreëerd en toegekend. Werking: de orgaan die de bevoegdheid geattribueerd heeft kregen, oefent de bevoegdheid op eigen gezag en onder eigen verantwoordelijkheid uit. 2.7 Leerdoel 6: Wanneer kan wetgeving worden gedelegeerd? Delegatietabel De grondwet heeft een duidelijke terminologie gevolgd, die aangeeft of alleen de formele wetgever regels kan of mag stellen, of deze nadere regels aan lagere wetgevers mag delegeren (overdragen). Delegatietabel Wanneer is delegeren toegestaan? Als bij of krachtens in de Grondwet staat. Voorbeeld: Art. 15 Gw. Een lagere wetgever mag gevallen vaststellen waarin iemand van zijn vrijheid wordt ontnomen (na delegatie). Als regel (zn) of regelen (ww) in de Gw staat. Formulering: de wet regelt, of bij de wet geregeld, of de wet stelt regels. Voorbeeld: art. 2 lid 1, 7 lid 2 en 59 Gw. Als uit kracht van een wet in de Gw staat. Voorbeeld: art. 104 Gw (enige wetsartikel). Wanneer is delegeren niet toegestaan? Als bij (de) wet in de Grondwet staat. Voorbeeld: art. 8 Gw. Dit grondrecht kan uitsluitend door de formele wetgever beperkt worden, in het belang van de openbare orde. Als behoudens in de Grondwet staat. Voorbeeld: art. 2 lid 4 Gw. Alleen de formele wetgever bepaalt wie het land niet mag verlaten Lagere wetgeving is niet zelfstandig Als delegatie is toegestaan, betekent dit niet dat de lagere wetgeving zelfstandig is (zonder specifieke basis in een formeel wet). De formele wetgever bepaalt in hoeverre en aan wie delegatie plaatsvindt Subdelegatie Het overheidsorgaan kan de bevoegdheid tot regelgeving die een hoger orgaan aan hem heeft gedelegeerd, op zijn beurt overdragen aan een lager overheidsorgaan. Uitzondering: de woorden regels of regelen hebben buiten de Grondwet niet zonder meer dezelfde betekenis. Deze woorden hebben buiten de Gw geen gelding (blz. 32). Voorbeeld: de regering die zijn bevoegdheid tot regelgeving van de formele wetgever gedelegeerd heeft gekregen, kan in een AMvB bepalen dat het vaststellen van andere regelgeving door een lager orgaan (bijv. minister) wordt uitgevoerd. Illustratie:

17 17 Wetgever Kent een nieuwe publiekrechtelijke bevoegdheid toe aan de regering. (attributie) Regering Draagt de nadere uitwerking van de toegekende bevoegdheid d.m.v. een AMvB over aan een minister. (delegatie) Minister Draagt de nadere uitwerking van de verkregen bevoegdheid d.m.v. een ministeriële regeling over aan een bestuursorgaan (subdelegatie).