INSPECTIEPROTOCOL Algemeen

Transcriptie

1 ENERGIEPRESTATIECERTIFICAAT VOOR BESTAANDE GEBOUWEN MET WOONFUNCTIE INSPECTIEPROTOCOL Algemeen Deel I: Inleiding en toepassingsgebied Deel II: Werkwijze voor het verzamelen van de projectgegevens, het bepalen van het beschermde volume en de bruikbare vloeroppervlakte

2 Inhoudsopgave I INLEIDING EN TOEPASSINGSGEBIED 4 1. Inleiding Doel en inhoud van het energieprestatiecertificaat voor bestaande gebouwen met een woonfunctie Werkwijze voor de opmaak van het energieprestatiecertificaat Doel, doelgroep en belang van het inspectieprotocol Belang en voorbereiding voor het plaatsbezoek 6 2. Toepassingsgebied Combinatie van residentiële en niet-residentiële bestemming De opmaak van het energieprestatiecertificaat per wooneenheid Voorbeelden Voorbeeld van een woning met een kapsalon Voorbeeld van een appartementsgebouw + voorbeeld van een appartement met naast het woongedeelte ook een praktijkgedeelte Voorbeeld van een collectief woongebouw met studentenkamers en flats (of appartementen) 13 II WERKWIJZE VOOR HET VERZAMELEN VAN DE PROJECTGEGEVENS, HET BEPALEN VAN HET BESCHERMDE VOLUME EN DE BRUIKBARE VLOEROPPERVLAKTE Projectgegevens Adresgegevens van de wooneenheid Bestemming (en eventueel type bebouwing) Bouwjaar Gegevens over de verkoop en verhuur van de wooneenheid Foto Niet-residentiële bestemming in het energieprestatiecertificaat Certificaatnummer 18 Versie 1.1 December

3 1.8 Gegevens energiedeskundige Bepalen en berekenen van het beschermde volume Bepalen van het beschermde volume: stappenplan 19 Stap 1: Geïsoleerd of begrensd door andere ruimten van het beschermde volume 20 Stap 2: Eén keuken, één badkamer en één leefruimte 21 Stap 3: Basisvoorwaarden: wind- en waterdicht, evident toegankelijk en beloopbaar 21 Stap 4: Thermisch comfort 22 Stap 4a: Direct verwarmd = verwarmingslichaam 22 Stap 5: Ruimten niet gelegen in een kelder of op zolder 23 Stap 6: Ruimten gelegen in een kelder of op zolder 24 Vereenvoudigingen 24 Uitzonderingen Berekenen van het beschermd volume en de bruikbare vloeroppervlakte Berekenen van de bruikbare vloeroppervlakte Voorbeelden voor het bepalen van het beschermde volume Geïsoleerde woning met vide Gerenoveerde rijwoning Alleenstaande villa Bel-etagewoning Alleenstaande villa met biljartruimte op de zolder Villa (splitlevel) met een gedeeltelijk ondergrondse garage en bergruimte Burgerwoning Appartement met gemeenschappelijke circulatie Specifieke projectgegevens Oriëntatie van de wooneenheid Thermische massa Eventuele gegevens over de luchtdichtheid Invoerveld voor de energiedeskundige 48 Versie 1.1 December

4 I INLEIDING EN TOEPASSINGSGEBIED Versie 1.1 December

5 1. Inleiding Het inspectieprotocol legt, samen met de veelgestelde vragen op de werkwijze vast die de energiedeskundigen type A in Vlaanderen moeten gebruiken om een energieprestatiecertificaat voor bestaande gebouwen met een woonfunctie op te maken. Het inspectieprotocol zal in de toekomst op basis van opgedane ervaringen met de werkwijze voor de energieprestatiecertificatie van bestaande eengezinswoningen, appartementen en collectieve woongebouwen worden aangevuld en uitgebreid. 1.1 Doel en inhoud van het energieprestatiecertificaat voor bestaande gebouwen met een woonfunctie Met het energieprestatiecertificaat krijgen potentiële kopers of huurders een document ter beschikking om de energieprestaties van bestaande gebouwen met een woonfunctie op de verkoop- en verhuurmarkt te vergelijken. Het is de taak van de eigenaar van het gebouw om dit energieprestatiecertificaat te laten opmaken en ter beschikking te stellen aan de potentiële kopers en huurders. Het energieprestatiecertificaat voor bestaande gebouwen met woonfunctie kan enkel worden opgemaakt door energiedeskundigen type A. Op de voorpagina van het energieprestatiecertificaat staat in het groot de energieprestatie, dit is het (theoretisch) berekend energieverbruik gedeeld door de bruikbare vloeroppervlakte (in kwh per m 2 ). Dit getal laat potentiële kopers en huurders toe om de energiezuinigheid van het gebouw in te schatten. Hoe kleiner het berekend energieverbruik, hoe energiezuiniger het gebouw is. Naast het berekend energieverbruik bevat het energieprestatiecertificaat ook een energieadvies met standaardaanbevelingen die op basis van vereenvoudigde parameters worden afgeleid. 1.2 Werkwijze voor de opmaak van het energieprestatiecertificaat De berekening van de energieprestatie voor gebouwen met een woonfunctie gebeurt met behulp van een (verplicht) softwarepakket dat de Vlaamse overheid aan de erkende energiedeskundigen type A ter beschikking stelt. Enkel met dit softwarepakket kan het energieprestatiecertificaat bij de verkoop of verhuur van gebouwen met woonfunctie opgemaakt worden. Versie 1.1 December

6 Bij de berekening wordt ondermeer rekening gehouden met de geometrie, de oriëntatie en de thermische eigenschappen van de gebouwschil. Ook de vaste technische installaties voor verwarming, sanitair warm water en koeling, de ventilatievoorzieningen en de zonneenergiesystemen worden in rekening gebracht. Bij de berekening van de energieprestatie worden enkel gebouwkarakteristieken in rekening gebracht. Om de tijdsduur en dus de kostprijs voor de opmaak van het energieprestatiecertificaat te beperken, is het noodzakelijk om de tijdsduur voor het verzamelen en ingeven van de invoergegevens in de software te beperken. In eerste instantie worden die gegevens verzameld die in het algemeen een relevante invloed hebben op de energieprestatie en die tijdens het plaatsbezoek op een eenvoudige wijze vaststelbaar zijn. Bij bestaande gebouwen is het niet altijd evident om de vereiste invoergegevens voor de berekening van het energieverbruik vast te stellen. Het inspectieprotocol legt hierbij een werkwijze vast om met deze ontbrekende gegevens om te gaan. De werkwijze is gebaseerd op standaardaannamen die in functie van bepaalde parameters (bouwjaar, vaststellingen of gebrek aan vaststellingen, ) als defaultwaarden moeten gebruikt worden. Op basis van de invoergegevens van de energiedeskundige berekent de software het berekend energieverbruik. Bij de omzetting naar het primair energieverbruik wordt rekening gehouden met de invloed van het type energiedrager zijnde stookolie, gas, elektriciteit, hout of kolen. Door het primair jaarlijks energieverbruik te delen door de bruikbare vloeroppervlakte van het gebouw bekomt men een getal dat toelaat het energieverbruik van woongebouwen onderling te vergelijken. 1.3 Doel, doelgroep en belang van het inspectieprotocol Het is cruciaal dat alle energiedeskundigen de voorgeschreven werkwijze uit het inspectieprotocol volgen. Als wordt afgeweken van het inspectieprotocol komt immers de reproduceerbaarheid van het energieprestatiecertificaat in het gedrang. De wetgever heeft het inspectieprotocol dan ook als wettelijk en verplicht instrument voor de energiedeskundige in de regelgeving vastgelegd Belang en voorbereiding voor het plaatsbezoek De energiedeskundige verzamelt tijdens het plaatsbezoek de invoergegevens die noodzakelijk zijn voor het berekenen van het energieverbruik. 1 Energiebesluit van 19 november 2010 Versie 1.1 December

7 De energiedeskundige is dus steeds verplicht om de wooneenheid waarvoor hij een energieprestatiecertificaat opmaakt te bezoeken om de invoergegevens nodig voor het berekenen van het energieverbruik te verzamelen. Ook als er plannen en bewijsstukken beschikbaar zijn, is het vereist dat de energiedeskundige de correctheid van deze gegevens ter plaatse controleert. Bij de opmaak van het energieprestatiecertificaat houdt de energiedeskundige enkel rekening met de toestand van de woning zoals vastgesteld tijdens het plaatsbezoek. De energiedeskundige mag dus geen rekening houden met geplande werkzaamheden. De energiedeskundige moet minstens beschikken over volgende instrumenten om het plaatsbezoek te kunnen uitvoeren: afstandsmeter of landmeterswiel; hoogte- of vouwmeter; hellingsmeter of inclinometer; aansteker en glasmeter; fototoestel (minstens voor de foto van het woongebouw (voorgevel) op de voorpagina van het energieprestatiecertificaat); kompas (oriëntatie); magneet; schroevendraaier; rekenmachine; lang dun voorwerp (bijvoorbeeld een fietsspaak of een breinaald); eventueel een zaklamp; eventueel een ladder; blanco opnameformulier. De energiedeskundige vraagt vooraf aan de eigenaar van het gebouw volgende gegevens op: - Werd voor het gebouw of een deel van het gebouw een EPB-aangifte ingediend? - Werd voor het gebouw reeds een energieprestatiecertificaat opgemaakt? - Beschikt de eigenaar over plannen van het gebouw? Dit kunnen zowel plannen van de vergunningsaanvraag als uitvoeringsplannen of details zijn. Als deze worden opgestuurd kan de energiedeskundige een (verschaalde) kopie meenemen tijdens het plaatsbezoek (controleopmeting). De eigenaar zal niet altijd over plannen beschikken. In deze gevallen zal de energiedeskundige ter plaatse de nodige opmetingen en vaststellingen moeten uitvoeren. - Beschikt de eigenaar over eerdere subsidieaanvragen bij de Vlaamse overheid (bijvoorbeeld de renovatiepremie)? - Beschikt de eigenaar over facturen met (voldoende gedetailleerde) informatie over de gebruikte materialen (isolatie, isolerende snelbouwsteen, cellenbeton, ) en installaties? Versie 1.1 December

8 - Beschikt de eigenaar over eventuele werfverslagen, een post-interventiedossier of vorderingsstaten die informatie bevatten over de gebruikte materialen en installaties? - Beschikt de eigenaar over lastenboeken? - Is er technische documentatie van de ketel of van andere installaties: zonneboiler, PV, koeling,. De energiedeskundige kan in het geval van appartementsgebouwen ook vragen dat de gebouwbeheerder aanwezig is tijdens de inspectie van de technische installaties. - Werd(en) (een chronologie van) foto s tijdens het bouwproces bijgehouden van één of meerdere schildelen waarbij de aanwezigheid van de isolatie eenduidig voor het betreffende gebouw kan aangetoond worden? In deel IV en deel V wordt in het punt bewijsstukken vastgelegd aan welke voorwaarden deze documenten moeten voldoen om te kunnen gebruiken als bewijsmateriaal. De energiedeskundige kijkt de betrouwbaarheid van alle bewijsstukken na: hebben de stukken betrekking op het betreffende gebouw, zijn het originele stukken,. De energiedeskundige is verplicht een kopie van de bewijsstukken gedurende de geldigheidsduur van het energieprestatiecertificaat bij te houden. Op deze manier kan de energiedeskundige bij vragen van de eigenaar of bij een controle van de overheid naar deze stukken teruggrijpen om de gebruikte invoergegevens te staven. Versie 1.1 December

9 2. Toepassingsgebied Informatie over het toepassingsgebied en de uitzonderingen zijn te vinden op de website: onder de rubriek verkopen en verhuren. 2.1 Combinatie van residentiële en niet-residentiële bestemming In een bestaand gebouw met woonfunctie kan ook een niet-residentiële bestemming, zoals een kapsalon, een winkel, een apotheek, een architectenpraktijk, een verzekeringskantoor, voorkomen. Als het residentieel en niet-residentieel deel - ander dan industrie - als één geheel te koop of te huur worden aangeboden, kan onder bepaalde voorwaarden het niet-residentieel deel geïntegreerd worden in het energieprestatiecertificaat van het residentiële deel. Als het beschermde volume van de niet-residentiële bestemming kleiner dan 800m³ én als het beschermde volume van de niet-residentiële bestemming kleiner is dan het beschermde volume van de residentiële bestemming kan men kiezen: ofwel kunnen de gebouwdelen met een niet-residentiële bestemming - ander dan industrie - opgenomen worden in het energieprestatiecertificaat voor de wooneenheid; ofwel wordt een afzonderlijk energieprestatiecertificaat voor zowel de residentiële als niet-residentiële bestemming opgemaakt. Volgende aspecten spelen een rol bij de overweging om voor het niet-residentiële deel wel of niet een afzonderlijk energieprestatiecertificaat op te maken: afhankelijkheid van dezelfde toegang, inkom of (interne) circulatie en dus de mogelijkheid om afzonderlijk te kunnen verhuren of verkopen. Indien beide bestemmingen afhankelijk zijn van eenzelfde inkom- en/of circulatieruimte, dan is het quasi uitgesloten deze ruimten afzonderlijk te verkopen en verhuren. zelfde of afzonderlijke eigenaars. Als de residentiële en niet-residentiële bestemming(en) een afzonderlijke eigenaar hebben, is het logisch om ook het energieprestatiecertificaat op te splitsen. Als het niet-residentieel deel afzonderlijk te koop of te huur wordt aangeboden, als het beschermde volume van de niet-residentiële bestemming groter of gelijk is aan 800m³ of als het beschermde volume van de niet-residentiële bestemming groter is dan het beschermde volume van de residentiële bestemming, dan valt het niet-residentiële deel sowieso onder het toepassingsgebied van de niet-residentiële gebouwen. Dit betekent dat - van zodra de regelgeving voor niet-residentiële gebouwen in werking treedt - een energieprestatiecertificaat niet-residentiële gebouwen voor de niet-residentiële bestemming zal moeten worden opgemaakt bij een verkoop of verhuur. Versie 1.1 December

10 In punt 2.3 werden een aantal voorbeelden toegevoegd. 2.2 De opmaak van het energieprestatiecertificaat per wooneenheid Het Energiebesluit van 19 november 2010 (voorheen het besluit van de Vlaamse Regering van 11 januari 2008) legt vast dat het energieprestatiecertificaat wordt opgemaakt per wooneenheid. Een wooneenheid is elke eenheid in een gebouw met woonfunctie die over de nodige (woon)voorzieningen beschikt om autonoom te functioneren. Eéngezinswoningen, appartementen, serviceflats, studio s, functioneren autonoom en zijn wooneenheden. Ook (oudere) woningen met een beperkt of geen sanitair comfort functioneren autonoom en vallen onder het toepassingsgebied. Bij studentenkamers wordt gekeken naar de aanwezigheid van én een eigen toilet én een eigen keuken/kitchenette én een eigen douche/bad. Als een studentenkamer beschikt over deze voorzieningen valt ze onder de definitie van een wooneenheid en heeft deze studentenkamer een (afzonderlijk) energieprestatiecertificaat nodig. Een gebouw met studentenkamers, die niet beschikken over een eigen toilet, een eigen bad/douche of een eigen keuken/kitchenette, wordt beschouwd als een collectief woongebouw. Voor een collectief woongebouw wordt het energieprestatiecertificaat opgemaakt voor het gehele gebouw inclusief alle gemeenschappelijke ruimten, zoals de trappenhal, liften,. Als zich in dit gebouw ook studio s of appartementen (dus eenheden met én een eigen toilet, én eigen douche/bad én een eigen keuken/kitchenette) bevinden, wordt voor elk van deze studio s/appartementen en het overige deel van het collectief gebouw afzonderlijke energieprestatiecertificaten opgemaakt. Als in een studentenhome elke verdieping beschikt over eigen sanitaire voorzieningen (bad/douches, toiletten en keuken/kitchenette), wordt het energieprestatiecertificaat toch opgemaakt per gebouw (en dus niet per verdieping). In sommige gevallen kan de energiedeskundige te maken hebben met gelijkaardige wooneenheden. Dit zijn bijvoorbeeld wooneenheden met een identieke geometrie en met gelijke begrenzingen zoals bij appartementen en (sociale) woningen. In een ministerieel besluit zijn de verdere regels uitgewerkt voor het eventuele hergebruik van de invoergegevens. 2 De energiedeskundige blijft verantwoordelijk voor het onderzoek naar de correctheid van de informatie. 2 Ministerieel besluit van 19 september 2008 met betrekking tot het hergebruik van gegevens bij de opmaak van een energieprestatiecertificaat residentiële gebouwen. Versie 1.1 December

11 2.3 Voorbeelden Voorbeeld van een woning met een kapsalon Figuur 1: energieprestatiecertificaat voor (eengezins)woning met kapsalon of De (eengezins)woning in het voorbeeld omvat ook een niet-residentiële bestemming, meerbepaald een kapsalon. Het beschermde volume van de niet-residentiële bestemming is kleiner dan 800m³ en het beschermde volume van de niet-residentiële bestemming is bovendien kleiner dan het beschermde volume van de residentiële bestemming. Het niet-residentieel en residentieel deel worden als geheel te koop of te huur aangeboden. Zoals op de figuren aangeduid kan men in dit geval kiezen: ofwel wordt de niet-residentiële bestemming opgenomen in het energieprestatiecertificaat van de woning, ofwel wordt een energieprestatiecertificaat voor de woning opgemaakt dat enkel betrekking heeft op de residentiële bestemming. De niet-residentiële bestemming valt dan onder het toepassingsgebied van de niet-residentiële gebouwen. De regelgeving voor niet-residentiële gebouwen is momenteel nog in voorbereiding Voorbeeld van een appartementsgebouw + voorbeeld van een appartement met naast het woongedeelte ook een praktijkgedeelte Versie 1.1 December

12 Figuur 2:energieprestatiecertificaat voor een appartementsgebouw Het appartementsgebouw in het voorbeeld bevat twee niet-residentiële bestemmingen (op het gelijkvloers) en zes appartementen. Voor elk van deze appartementen wordt een afzonderlijk energieprestatiecertificaat opgemaakt. Ook bij het te koop of te huur aanbieden van de nietresidentiële bestemmingen moet na het inwerking treden van de regelgeving een energieprestatiecertificaat voor niet-residentiële gebouwen moeten worden opgemaakt. In één van de appartementen wordt, naast de in hoofdzaak residentiële bestemming, ook een beperkter deel van het beschermde volume ingenomen voor het uitoefenen van een nevenbestemming, in dit geval een dokterspraktijk. De dokterspraktijk en het appartement worden in totaliteit te koop of te huur aangeboden. Het beschermde volume van deze ruimte is kleiner dan 800m³ en kleiner dan het aandeel van de residentiële bestemming. Zowel het woongedeelte als de dokterspraktijk worden bediend door dezelfde inkomdeur. In dit geval is het aangewezen om een energieprestatiecertificaat op te maken waarin ook de dokterspraktijk is vervat. Versie 1.1 December

13 2.3.3 Voorbeeld van een collectief woongebouw met studentenkamers en flats (of appartementen) Figuur 3: energieprestatiecertificaat voor een collectief woongebouw De studentenhome bevat zowel studentenkamers als flats. De studentenflats beschikken over een eigen toilet én een eigen bad/douche én een eigen keuken/kitchenette en worden in overeenstemming met de regelgeving beschouwd als afzonderlijke appartementen (wooneenheden) waarvoor een energieprestatiecertificaat (per flat of appartement) wordt opgemaakt. Voor het resterende deel van de studentenhome wordt een gemeenschappelijk energieprestatiecertificaat (collectief woongebouw) opgemaakt dat alle studentenkamers en de gemeenschappelijke ruimten, dus ook de trappenhal, bevat. Versie 1.1 December

14 II WERKWIJZE VOOR HET VERZAMELEN VAN DE PROJECTGEGEVENS, HET BEPALEN VAN HET BESCHERMDE VOLUME EN DE BRUIKBARE VLOEROPPERVLAKTE Versie 1.1 December

15 1. Projectgegevens 1.1 Adresgegevens van de wooneenheid De adresgegevens in de software en op het energieprestatiecertificaat zijn gelinkt aan het Centrale Referentie Adressenbestand (CRAB-databank) van het AGIV (Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen). De link met deze databank laat toe dat in de meeste gevallen een herkenbaar en uniek adres voor elke (eengezins)woning, appartement of collectief woongebouw wordt aangemaakt. De energiedeskundige selecteert in de software hiervoor in eerste instantie de adresgegevens (gemeente, straatnaam, huisnummer, busnummer, ) zoals deze beschikbaar zijn in de CRABdatabank. Deze databank wordt beheerd door AGIV ( op basis van de straatnamen en de huisnummers die ze doorkrijgen van de gemeenten. Hierdoor kan het voorkomen dat straten met samengestelde woorden, afkortingen, titels, moeilijk terug te vinden zijn. Zo is de Ruelensstraat in Leuven in de CRAB-databank enkel maar gekend als de Leopold Ruelensstraat en is de Onze-Lieve-Vrouwestraat in Zutendaal geregistreerd als O-.L-Vrouwestraat. Het zoeken met eerste letter van de straatnaam geeft de grootste garantie op het terugvinden van dergelijke straten. Als u de straat niet vindt, is het aangewezen om op meerdere manieren naar de straat te zoeken. Enkel bij nieuwe straten kan het voorkomen dat de gemeente de straat nog niet heeft doorgegeven aan het CRAB-bestand. Als de gegevens over het huisnummer, het busnummer of de postcode in de CRAB-databank ontbreken, kan de energiedeskundige deze ook handmatig in de software invoeren. 1.2 Bestemming (en eventueel type bebouwing) Op het energieprestatiecertificaat wordt een onderscheid gemaakt tussen drie categorieën van wooneenheden: de (eengezins)woningen, de appartementen en de collectieve woongebouwen. Een (eengezins)woning is opgebouwd uit één wooneenheid. Ook een niet-residentiële bestemming kan in een (eengezins)woning voorkomen. Een appartementsgebouw is opgebouwd uit meerdere wooneenheden of minstens uit één wooneenheid en een afzonderlijk in te rekenen niet-residentiële bestemming. In de software (en Versie 1.1 December

16 op het energieprestatiecertificaat) wordt deze wooneenhe(i)d(en) als appartement(en) aangeduid. Collectieve woongebouwen zijn bestemd voor collectieve huisvesting zoals onder meer studentenhuizen of homes. Bij (eengezins)woningen en collectieve woongebouwen vult de energiedeskundige in de software bijkomende informatie in over het type bebouwing: open bebouwing (alleenstaande woning), half open bebouwing (driegevel) en gesloten bebouwing (rijwoning). Deze gegevens dienen niet te worden ingevuld voor appartementen. 1.3 Bouwjaar In de software wordt bij de projectgegevens het (oorspronkelijke) bouwjaar van de woning ingevoerd. Voor de delen van de woning die in de loop van de jaren nog verder geïsoleerd of uitgebreid werden, wordt per schildeel/verliesoppervlakte ook een verbouwjaar worden ingegeven. Vanaf 1970 zijn bij het bepalen van de U-waarden aannamen over de isolatiedikte,... aan het bouw-/verbouwjaar gekoppeld. Omwille van deze aannamen is het vanaf 1970 dan ook cruciaal dat een gebouw of een gebouwdeel in de juiste (ver)bouwjaargroep valt. Als de woning of een gebouwdeel gerealiseerd werd voor 1970, mag de energiedeskundige het (ver)bouwjaar inschatten. Als de woning of het gebouwdeel dateert van na 1970, dan dient het (ver)bouwjaar gestaafd te worden met (de datum van) de stedenbouwkundige vergunning, gedateerde uitvoeringsplannen/lastenboeken,.... Als meerdere gegevens over het bouwjaar van een woning of gebouwdeel beschikbaar zijn, primeert de datum van de stedenbouwkundige vergunning. Indien de datum van de stedenbouwkundige vergunning niet gekend is en er bestaat nog twijfel over de bouwjaargroepen, dan wordt uitgegaan van de oudste van deze bouwjaargroepen. De adresgegevens of het kadastraal nummer van de betreffende wooneenheid moet steeds op de bewijsstukken van het bouwjaar vermeld zijn. De energiedeskundige kan ook het (ver)bouwjaar van de wooneenheid of een deel van de wooneenheid (telefonisch) opvragen bij de gemeente zijnde de datum van de stedenbouwkundige vergunning uit het vergunningregister. Bij gebrek aan deze datum mag de energiedeskundige ook gebruik maken van de gegevens in de kadastrale legger, de datum van de ingebruikname,. Versie 1.1 December

17 De bewijsstukken die worden aanvaard om het (ver)bouwjaar van verliesoppervlakken aan te tonen en de voorwaarden waaronder deze bewijsstukken mogen gebruikt worden zijn te vinden in deel IV 4 (bewijsstukken voor het bepalen van de u-waarde van de gebouwschil). De bewijsstukken die worden aanvaard om het fabricagejaar van de ruimteverwarming en het sanitair warm water systeem aan te tonen en de voorwaarden waaronder deze bewijsstukken mogen gebruikt worden, zijn te vinden in deel V 5.1 (bewijsstukken ruimteverwarmingsinstallaties). Voor de aannames in de berekening met betrekking tot de gebouwschil (isolatiedikten) wordt een onderscheid gemaakt tussen volgende bouwjaargroepen: vóór of gelijk aan 1970; tussen 1971 en tot en met 1985; tussen 1986 en tot en met 1995; tussen 1996 en tot en met de vergunningsaanvragen 2005 (voor de EPB-regelgeving); vergunningsaanvragen vanaf 2006 (=EPB-regelgeving). Voor de aannames in de berekening met betrekking tot de ruimteverwarming wordt voor de rookgaszijdige rendementen een onderscheid gemaakt tussen de volgende bouwjaargroepen: vóór 1975; tussen 1975 en tot en met 1985; na Voor de stilstandsverliezen wordt een onderscheid gemaakt tussen de bouwjaargroepen: vóór 1970; tussen 1970 en 1979; tussen 1980 en 1989; gelijk aan of na Voor sanitair warm water wordt een onderscheid gemaakt tussen vóór 1990 en gelijk of na Gegevens over de verkoop en verhuur van de wooneenheid Naast specifieke gegevens over het gebouw zelf, dient de energiedeskundige ook volgende gegevens van de wooneenheid te verzamelen: - wordt het certificaat initieel opgemaakt voor een verkoop of een verhuur; - gegevens over de eigenaar van de wooneenheid: de energiedeskundige heeft de keuze tussen een natuurlijke persoon, een sociale huisvestingsmaatschappij, een rechtspersoon (bijvoorbeeld een bedrijf) of een lokaal bestuur (een gemeente, OCMW of een provincie); Versie 1.1 December

18 - verloopt de verkoop of verhuur al dan niet via een immobiliënkantoor. 1.5 Foto Tijdens het plaatsbezoek neemt de energiedeskundige minstens één foto van de voorgevel (straatzijde) van het woongebouw. Deze foto wordt digitaal getrokken of gedigitaliseerd. De energiedeskundige voegt deze foto via de software toe aan de voorpagina van het energieprestatiecertificaat. 1.6 Niet-residentiële bestemming in het energieprestatiecertificaat Als een niet-residentiële bestemming in het energieprestatiecertificaat voor bestaande gebouwen met woonfunctie werd ingerekend, dan wordt dit in de software aangekruist. Op het opnameformulier is hiervoor eveneens een aankruisvak voorzien. De richtlijnen die moeten gevolgd worden voor het opnemen van een niet-residentiële bestemming bij het energieprestatiecertificaat van woongebouwen wordt toegelicht in Certificaatnummer Het certificaatnummer is een unieke code die toelaat om op een unieke wijze (eengezins)woningen, appartementen en collectieve woongebouwen te identificeren. Een uniek certificaatnummer wordt automatisch gegenereerd door de certificatiesoftware. Via de Energieprestatiedatabank ( kan de energiedeskundige de certificaten raadplegen en afdrukken. De energiedeskundige drukt het wettelijke geldige energieprestatiecertificaat af, ondertekent het en bezorgt het aan de eigenaar van het gebouw. 1.8 Gegevens energiedeskundige Certificaten voor woongebouwen kunnen enkel worden opgemaakt door de energiedeskundige type A. Deze persoon dient zich vooraf op de Energieprestatiedatabank te registreren. De gegevens van de energiedeskundige worden overgenomen op het certificaat. Het is niet mogelijk de gegevens van de energiedeskundige te wijzigen in de certificatiesoftware voor bestaande gebouwen met woonfunctie. De energiedeskundige moet zijn gewijzigde contactgegevens zelf aanpassen via het luik registratie op de Energieprestatiedatabank van het Vlaams Energieagentschap. Versie 1.1 December

19 2. Bepalen en berekenen van het beschermde volume 2.1 Bepalen van het beschermde volume: stappenplan Bij het berekenen van het energieverbruik speelt het beschermde volume van de wooneenheid een belangrijke rol. Het is dan ook van het grootste belang om de werkwijze voor het bepalen van het beschermde volume correct toe te passen. De bepaling van het beschermde volume ligt aan de basis van de bepaling van de bruikbare vloeroppervlakte en de verliesoppervlakken en heeft een grote invloed op de berekende energieprestatie van de wooneenheid. Een aantal regels zijn uitdrukkelijk geformuleerd en moeten door de energiedeskundige volgens de letter toegepast worden. In sommige gevallen is het gezien de diversiteit van het gebouwenpark niet mogelijk om strikte regels op te leggen. Enkel indien elementen niet uitdrukkelijk vermeld worden, is interpretatie in de geest van het stappenplan toegelaten. Voor het bepalen van het beschermde volume van een bestaand gebouw met een woonfunctie moet onderstaand stappenplan gevolgd worden. Telkens in een stap één of meerdere ruimten toegekend (stap 1, 2 of 4a) of uitgesloten (stap 3 of stap 4b) zijn van het beschermde volume, is het niet nodig deze ruimten verder te toetsen aan de volgende stap in het stappenplan. Dit is enkel nodig voor de overige ruimten. Voor garages, veranda s, gelden geen specifieke richtlijnen; het zijn ook ruimten die aan het stappenplan dienen te voldoen. Delen van een gebouw die niet kunnen worden afgesloten van elkaar behoren tot dezelfde ruimte. Een deur of schuifraam wordt beschouwd als een afsluiting; een gordijn niet. Een opening (gat) in de vloer of in het plafond kleiner of gelijk aan 3m² naar een zolder of kelder wordt ook beschouwd als een afsluiting. Voor appartementen wordt naar het beschermde volume van de wooneenheid en niet van het gebouw gekeken. Dit betekent dat bij de certificatie van wooneenheden in appartementsgebouwen gemeenschappelijke ruimten zoals liften, gemeenschappelijke traphallen, niet tot het beschermde volume van de wooneenheid worden gerekend. Voor het beschermd volume van collectieve woongebouwen worden liften, gemeenschappelijke traphallen, wel tot het beschermd volume gerekend. De energiedeskundige is verplicht steeds een schets (plannen en verticale doorsnede) met de aanduiding van het beschermde volume van de wooneenheid bij te houden zodanig dat bij een controle de afbakening van het beschermde volume kan gemotiveerd worden. Versie 1.1 December

20 Stap 1: Geïsoleerd of begrensd door andere ruimten van het beschermde volume De thermische isolatielagen in de horizontale, verticale en diagonale schildelen (wanden) vormen de grens van het beschermde volume. Bij het bepalen van het beschermde volume dient een schildeel (wand) minstens 2 cm isolatie te bevatten om als geïsoleerd te worden beschouwd. Een rieten dak of een schildeel bestaande uit minstens 9 cm cellenbeton wordt ook als geïsoleerd beschouwd. Een vloer op volle grond geldt eveneens als grens van het beschermd volume. In de raamopeningen dient minstens dubbele beglazing aanwezig te zijn. Ruimten waarvan de verliesoppervlakken van de muren en het dak voor meer dan 50% uit glas bestaat (voorbeeld veranda), worden altijd als niet-geïsoleerd beschouwd en worden getoetst aan de volgende stap van het stappenplan. Als niet gekend is of een schildeel geïsoleerd is, wordt het schildeel als niet geïsoleerd beschouwd. Is een ruimte rondom rond geïsoleerd of begrensd door andere ruimten van het beschermde volume, dan behoort deze ruimte tot het beschermde volume. Dit geldt ook als het merendeel ( 75% van de verliesoppervlakken 3 ) van een ruimte geïsoleerd is. Ruimten die niet rondom rond geïsoleerd of begrensd zijn door andere ruimten van het beschermde volume worden getoetst aan stap 2. Voorbeelden: Indien slechts de helft van een ruimte in het dak is geïsoleerd (bijvoorbeeld enkel het dakvlak aan de voorzijde en niet aan de achterzijde) dan wordt deze ruimte voor het bepalen van het beschermde volume als niet geïsoleerd beschouwd. Een rijwoning is opgebouwd uit twee bouwlagen en een (zolder)ruimte onder een hellend dak. Het dak van de zolder is geïsoleerd. De voorgevel en de achtergevel zijn niet geïsoleerd en lopen nog een halve meter in de (zolder)ruimte door. Tegen beide zijgevels van de rijwoning is aangebouwd. Wanneer de oppervlakte van de niet geïsoleerde muurdelen (voor- en achtergevel) minder dan 25% van de totale verliesoppervlakken van deze ruimte bedraagt, wordt deze ruimte als geïsoleerd beschouwd. In het geval niet tegen de zijgevels is gebouwd, is het aandeel niet geïsoleerde oppervlakte groter dan 25% en wordt de ruimte als niet geïsoleerd beschouwd. 3 Wanden binnen in de wooneenheid of wanden tussen beschermde volumen worden in analogie met de werkwijze voor het bepalen van de verliesoppervlakken niet beschouwd als verliesoppervlakte. Versie 1.1 December

21 Een ruimte volledig begrensd door de andere ruimten van het beschermde volume behoort tot het beschermde volume. Stap 2: Eén keuken, één badkamer en één leefruimte Het beschermde volume bevat minstens één keuken, één badkamer en één leefruimte, als deze in de wooneenheid aanwezig zijn. Indien op basis van stap 1 nog geen keuken, badkamer of leefruimte deel uitmaken van het beschermde volume, wordt de meest voor de handliggende keuken, badkamer én leefruimte, indien deze in de wooneenheid beschikbaar zijn, toegevoegd aan het beschermde volume. De overige ruimten inclusief de overige badkamers, keukens en leefruimten worden getoetst aan stap 3. Stap 3: Basisvoorwaarden: wind- en waterdicht, evident toegankelijk en beloopbaar Alle ruimten die niet wind- en waterdicht zijn uitgevoerd, behoren niet tot het beschermde volume 4. Zo is een zolder waarbij de dakpannen vanaf de binnenzijde zichtbaar zijn niet winden waterdicht. Ook een kelder met water kan geen deel uitmaken van het beschermde volume. Ruimten die niet of moeilijk toegankelijk zijn vanuit het beschermde volume, worden niet tot het beschermde volume gerekend. Zo behoort een ruimte die enkel toegankelijk is door middel van een ladder niet tot het beschermde volume. Ruimten die niet rechtstreeks of niet van binnenin het gebouw toegankelijk zijn, worden niet op basis van stap 3 uitgesloten. De rechtstreeks toegankelijkheid wordt immers in stap 5 of 6 beoordeeld. Ook moet de afwerking van de ruimte het gebruik toelaten. Een zolder waarvan op de houten spanten van de zoldervloer geen planken voorzien zijn, kan dus geen deel uitmaken van het beschermde volume. De vloer is immers niet beloopbaar. Deze stap heeft tot doel om ruimten waarvan de bruikbaarheid van de ruimte twijfelachtig of bedenkelijk is, uit te sluiten van het beschermde volume. De bovenstaande voorbeelden zijn uitgesloten volgens het inspectieprotocol. In de overige gevallen wordt de beoordeling overgelaten aan de energiedeskundige die ter plaatse de situatie in de geest van het stappenplan beoordeelt. Zo dient de energiedeskundige bij een zolder die enkel maar toegankelijk is door middel van een schuiftrap waarbij de schuiftrap in uitgeplooide toestand de toegang tot andere ruimten verhindert, de graad van hinder (welke ruimte en hoeveel hinder) en de bruikbaarheid van deze 4 Oneigenlijke openingen worden hierbij niet in beschouwing genomen. Versie 1.1 December

22 zolder op basis van andere voorwaarden uit stap 3 beoordelen. Hierbij kunnen ook de voorwaarden zoals aangegeven in stap 6 bepalend zijn bij de beoordeling. Indien een ruimte niet voldoet aan de drie basisvoorwaarden uit stap 3, behoort deze ruimte niet tot het beschermde volume. De ruimten die voldoen aan deze basisvoorwaarden worden getoetst aan stap 4a. Stap 4: Thermisch comfort Stap 4a: Direct verwarmd = verwarmingslichaam Ruimten die beschikken over een (verwarmings)afgiftesysteem om ten behoeve van mensen een specifieke binnentemperatuur te bekomen, behoren tot het beschermde volume. Alle vaste zijnde aan de muur, vloer of dak/plafond bevestigde - verwarmingslichamen zoals radiatoren, convectoren, kachels, haard, vloer-, muur- of plafondverwarming, luchtverwarming, halogeenof infraroodstralers, ) worden beschouwd als afgiftesystemen. De aanwezigheid van een verplaatsbaar verwarmingstoestel geldt niet als een indicatie dat de ruimte bij het beschermde volume hoort. Ook de verwarmingsketel zelf wordt niet als een afgiftesysteem beschouwd. Als bijvoorbeeld de verwarmingsketel op de zolder staat, dan geeft dit geen indicatie over het deel uitmaken van de zolder tot het beschermde volume. De overige ruimten die niet beschikken over een vast verwarmingslichaam worden getoetst aan stap 4b. Stap 4b: Indirect verwarmd Ruimten die niet indirect verwarmd worden, behoren niet tot het beschermde volume. Indirecte verwarming veronderstelt dat een ruimte - via minstens een muur, vloer, plafond, - grenst aan een direct verwarmde ruimte (zie stap 4a), die deel uitmaakt van de wooneenheid. De wand(en) tussen de verwarmde en de niet verwarmde ruimte ma(o)g(en) hierbij niet geïsoleerd zijn of moet(en) een of meerdere openingen bevatten waarvan de (gezamenlijke) oppervlakte van de opengaande delen groter is dan 3m². Voorbeelden: Een veranda grenst aan een verwarmde ruimte. De muur tussen de veranda en de leefruimte is niet geïsoleerd. Deze veranda wordt als indirect verwarmd beschouwd. Versie 1.1 December

23 Een veranda grenst aan een verwarmde ruimte. De muur tussen de veranda en de leefruimte is geïsoleerd. In deze muur bevindt zich een schuifraam (met een opengaand deel groter dan 3m²). In dit geval gaat de energiedeskundige er van uit dat de veranda indirect verwarmd (warmtestroom via het schuifraam) wordt. In een woning zijn de muren en het plafond tussen de niet-geïsoleerde garage en het overige deel van de woning geïsoleerd. Tussen de garage en de woning bevindt zich een deur (kleiner dan 3m²). De energiedeskundige gaat er vanuit dat de garage niet indirect verwarmd wordt. Een ongeïsoleerde zolder is toegankelijk via een niet verwarmde traphal. De zoldervloer (tussen de zolder en het overige deel van het beschermde volume) is geïsoleerd. Voor het overige grenst de zolder niet aan verwarmde ruimten. De zolder wordt bijgevolg niet indirect verwarmd. De ruimten die indirect verwarmd zijn, worden verder getoetst aan stap 5 - wanneer deze ruimten niet gelegen zijn in de kelder of op de zolder - of stap 6 - wanneer deze ruimten wel gelegen zijn in de kelder of op de zolder. Stap 5: Ruimten niet gelegen in een kelder of op zolder Deze ruimten moeten rechtstreeks toegankelijk zijn vanuit het overige deel van het beschermde volume. Ruimten die niet rechtstreeks toegankelijk zijn behoren niet tot het beschermde volume. Voor de overige ruimten wordt gekeken naar het mogelijke gebruik als leefruimte. Indien een ruimte voldoet aan twee van de vier voorwaarden, mag de energiedeskundige een ruimte tot het beschermde volume rekenen: 1. beschikken over aangepaste openingen (ramen, koepel, ); 2. een gemiddelde hoogte gelijk aan of groter dan 1,8m; 3. beschikken over vaste verlichting; 4. beschikken over afgewerkte muren, vloer en plafond. Ruimten die niet voldoen aan twee van de vier voorwaarden behoren niet tot het beschermde volume. De beoordeling van aangepaste openingen en de afwerking wordt overgelaten aan de energiedeskundige die oordeelt in de geest van het inspectieprotocol. Indien de ruimte rechtstreeks toegankelijk is vanuit het overige deel van het beschermde volume en voldoet aan twee van de vier voorwaarden maar er toch twijfel bestaat deze ruimte deel te laten uitmaken van het beschermde volume, wordt de ruimte niet tot het beschermde volume gerekend. Versie 1.1 December

24 Stap 6: Ruimten gelegen in een kelder of op zolder In het algemeen wordt een kelder of een zolder niet tot het beschermde volume gerekend. Toch zijn uitzonderingen mogelijk. Als een kelder of zolder een ruimte bevat die voldoet aan alle vijf onderstaande voorwaarden dan mag de energiedeskundige deze ruimte tot het beschermde volume rekenen: 1. én rechtstreeks toegankelijk vanuit het overige deel van het beschermde volume; 2. én beschikken over aangepaste openingen (ramen, koepel, ); 3. én een gemiddelde hoogte gelijk aan of groter dan 1,8m; 4. én beschikken over vaste verlichting; 5. én beschikken over afgewerkte muren, vloer en plafond. Ook hier is bij de beoordeling van de voorwaarde over de aangepaste openingen en de afwerking interpretatie mogelijk. De energiedeskundige beoordeelt ter plaatse of er in de betreffende ruimte voldoende daglichttoetreding is en of de wanden voldoende afgewerkt zijn om deze ruimte als leefruimte (living, slaapkamer, ) te gebruiken. Ruimten die niet aan deze voorwaarden voldoen, behoren niet tot het beschermde volume tenzij reeds 75% van het beschermde volume van de kelder of respectievelijk de zolder op basis van het stappenplan wel tot het beschermde volume behoort. Wanneer een ruimte in de kelder of op zolder tot het beschermde volume behoort, mag ook de gang (circulatie) naar deze ruimte tot het beschermde volume gerekend worden. Indien er twijfel bestaat om een ruimte in de kelder of de zolder deel te laten uitmaken van het beschermde volume, opteert de energiedeskundige om deze ruimte geen deel te laten uitmaken van het beschermde volume. Vereenvoudigingen Om te grillige omtreklijnen voor de berekening van de verliesoppervlakte te vermijden mag de energiedeskundige volgende vereenvoudigingen toepassen: Kleine nis(sen) onder een hellend dak met een (gezamenlijke) vloeroppervlakte gelijk aan of kleiner dan 10% van de bruikbare vloeroppervlakte van de verdieping waarop ze gelegen zijn, worden tot het beschermde volume gerekend. Een traphal/trap naar een ruimte die geen deel uitmaakt van het beschermde volume maar wel gelegen is op een verdieping die wel deel uitmaakt van het beschermde volume, wordt tot het beschermde volume gerekend. De begrenzing bevindt zich dan ter hoogte van de vloer of het plafond. Dit kan bijvoorbeeld - zoals is aangegeven op de onderstaande figuren - als een trap fysiek deel uitmaakt van de kelder of zolder. Versie 1.1 December

25 Een traphal/trap die deel uitmaakt van het beschermde volume maar die gelegen is op een verdieping die geen deel uitmaakt van het beschermde volume, wordt eveneens niet tot het beschermde volume gerekend. De begrenzing bevindt zich dan ter hoogte van de vloer of het plafond. Een nis in een gevelvlak met een vloeroppervlakte kleiner of gelijk aan 0,5m² wordt niet afgetrokken van het beschermde volume; Uitzonderingen Bijsturingen van het stappenplan zijn enkel mogelijk in uitzonderlijke situaties zoals een wooneenheid in slechte staat, een wooneenheid met een zeer beperkt aantal verwarmde ruimten, waarbij ruimten die normaal gezien tot het beschermde volume behoren toch op basis van het stappenplan worden uitgesloten en waarbij ruimten die normaal gezien niet tot het beschermde volume behoren toch op basis van het stappenplan worden beschouwd als beschermd volume. Versie 1.1 December

26 Om ruimten tot het beschermde volume te voegen die door het stappenplan uitgesloten zijn geldt dat deze ruimten een bruikbare vloeroppervlakte hebben kleiner dan 4m² of moeten voldoen aan alle 5 de voorwaarden uit stap 6 (zijnde toegankelijk vanuit het overige deel van het beschermde volume, beschikken over aangepaste openingen (ramen, koepel, ), een gemiddelde hoogte gelijk aan of groter dan 1,8m hebben, beschikken over vaste verlichting en beschikken over afgewerkte muren, vloer en plafond). De energiedeskundige moet de bijsturing voor wooneenheden met een beperkt aantal verwarmde ruimten voor de ruimten die normaal gezien tot het beschermde volume behoren benutten. De motivatie van de bijsturing dient steeds bij de schets voor het afbakenen van het beschermde volume gevoegd te worden zodanig dat bij een controle deze uitzondering kan gemotiveerd worden. 2.2 Berekenen van het beschermd volume en de bruikbare vloeroppervlakte Het beschermde volume van een gebouw wordt berekend op basis van de buitenafmetingen. Het beschermde volume bevat dus niet alleen het ingesloten luchtvolume, maar ook het volume van binnen- en buitenmuren, daken, plafonds en vloeren. De dikte van de muren, daken, plafonds en vloeren naar de buitenomgeving (of water), de grond, aangrenzende onverwarmde ruimten, kelders die geen deel uitmaken van het beschermde volume en kruipkelders worden dus volledig ingerekend. Aannamen voor de dikte van de muren, daken, plafonds en muren In de meeste gevallen kan de dikte van de muren gemeten worden in muuropeningen of afgeleid worden. In sommige gevallen is het niet mogelijk om deze dikte te meten of af te leiden. Als dit niet mogelijk is, wordt met volgende diktes rekening gehouden: 30cm voor buitenmuren; 15cm voor binnenmuren; 20cm voor muren tussen twee beschermde volumen op de perceels- of eigendomsgrens; 20cm voor (gemeenschappelijke) muren tussen twee verwarmde ruimten niet op perceelsgrens (voorbeeld tussen twee appartementen, tussen appartement en traphal, ); Versie 1.1 December

27 Bij de muren, plafonds en vloeren die de scheiding vormen tussen twee verschillende beschermde volumes wordt de helft van hun dikte of de bovenstaande aannamen meegerekend; de andere helft wordt ingerekend in het aangrenzende beschermde volume. Dus de dikte van een muur tussen twee beschermde volumes bedraagt 10cm. De dikte van de vloeren kan doorgaans gemeten worden ter hoogte van de trappen. In sommige gevallen is het niet mogelijk om de dikte te meten of af te leiden. In deze gevallen kan standaard een dikte van 30 cm worden aangenomen (ook bij vloer op volle grond). In geval van een vloer tussen twee verwarmde ruimten wordt de helft van de dikte en dus 15 cm meegerekend. Naar analogie met de andere oppervlaktebepalingen worden bij zowel de platte als hellende daken ook gerekend met buitenafmetingen (dus de bovenkant van de dakbedekking). Indien de dikte van het dak niet gekend is, wordt standaard rekening gehouden met 30 cm. Uitstekende delen van muren, vloeren, daken en plafonds die geen grens vormen tussen het beschermde volume en de niet verwarmde omgeving maken geen deel uit van het beschermde volume. Zo worden hierdoor op de voorbeelden volgende zaken niet in het beschermde volume ingerekend: het volume ingenomen door een hoge dakrand of een uitkragende terrasplaat; dakoversteken bij platte daken; de oversteken of bakgoten van een hellend dak met een breedte kleiner of gelijk aan 1m; uitwendige vrijstaande kolommen; uitstekende delen aan de buitenwand (die geen binnenruimte omsluiten): zoals uitstekende muur,. Versie 1.1 December

28 Versie 1.1 December

29 2.3 Berekenen van de bruikbare vloeroppervlakte Het beschermde volume is de basis voor het berekenen van de bruikbare vloeroppervlakte. De bruikbare vloeroppervlakte is immers de som van de bruto-vloeroppervlakten van alle vloerniveaus (vloerverdiepingen) binnen dit beschermd volume. Naar analogie met de berekening van het beschermde volume wordt dus ook gerekend met buitenafmetingen en wordt de grondoppervlakte van binnen- en buitenwanden meegerekend. Voor de bepaling van de dikte van de wanden wordt dezelfde werkwijze toegepast als bij het berekenen van het beschermd volume. Trappen (en eventuele liften) worden op elk vloerniveau doorgerekend en dus meegerekend tot de bruikbare oppervlakte. Oppervlakten met een hoogte lager dan 1,5 m (= binnenafmeting), zoals onder een hellend dak, worden niet tot de bruikbare vloeroppervlakte gerekend. Het is doorgaans niet evident om de Versie 1.1 December

30 bruikbare vloeroppervlakte bij een hellend dak ter plaatse op te meten. In deze gevallen is het eenvoudiger om deze oppervlakte af te leiden of af te meten van een (verschaalde) doorsnede van het dak. Volgende delen worden eveneens niet meegerekend in de bruikbare vloeroppervlakte: de oppervlakte van vides 5 en schalmgaten 6 groter dan 4 m². Op het laagste niveau zijn er geen vides of schalmgaten en worden deze oppervlakten wel ingerekend; zoldertippen die niet of moeilijk toegankelijk zijn of niet beloopbaar (in analogie met stap 3 van het stappenplan voor het bepalen van het beschermde volume). 2.4 Voorbeelden voor het bepalen van het beschermde volume Geïsoleerde woning met vide De woning is rondom rond geïsoleerd en het geïsoleerde deel behoort tot het beschermde volume (stap 1). De zoldertip is niet geïsoleerd en niet toegankelijk vanuit het beschermde volume en behoort niet tot het beschermde volume (stap 2). 5 Vide = open ruimte die ontstaat als een deel van de vloer wordt weggelaten 6 Schalmgat = opening die door de binnenbomen van een trap gevormd wordt. Versie 1.1 December

31 In de traphal bevindt zich een vide. De oppervlakte van de vide (X x Y) is groter dan 4m² en wordt bijgevolg niet meegeteld in de bruikbare vloeroppervlakte. Voor het bepalen van de oppervlakte wordt geen rekening gehouden met de oppervlakte onder het hellende dak lager dan 1,5m. Versie 1.1 December

32 Variant 1: Bij deze variant is de zoldertip (dakvlakken + muurdelen) geïsoleerd en de zoldervloer (= het plafond boven de eerste verdieping) niet. De zolder is niet toegankelijk. In dit geval behoort de zoldertip tot het beschermde volume. Toch wordt de oppervlakte van de zoldertip hoger dan 1,5m niet bij de bruikbare vloeroppervlakte gerekend omdat deze niet toegankelijk is. De hellende dakvlakken worden volledig als verliesoppervlakte ingerekend; de zoldervloer (het plafond boven de eerste verdieping) niet. Variant 2: Indien zowel de zoldertip als de zoldervloer (= het plafond boven de eerste verdieping) geïsoleerd zijn, wordt de zoldertip eveneens ook tot het beschermde volume gerekend (want rondom rond geïsoleerd). Ook hier geldt dat aangezien de zoldertip niet toegankelijk is, deze niet mag worden meegenomen bij de bruikbare vloeroppervlakte. De hellende dakvlakken worden volledig als verliesoppervlakte ingerekend; de zoldervloer (het plafond boven de eerste verdieping) niet. Variant 3: Bij deze variant wordt verondersteld dat de berging op het gelijkvloers niet toegankelijk is vanuit de keuken maar enkel vanuit de tuin. Aangezien de berging geïsoleerd is, behoort deze ruimte tot het beschermde volume (stap 1). Versie 1.1 December

33 2.4.2 Gerenoveerde rijwoning Deze rijwoning van 1930 werd in 2005 gedeeltelijk gerenoveerd. Het dak van de zolder werd vervangen en geïsoleerd. Op het gelijkvloers werd de bestaande achterbouw vervangen door een geïsoleerde uitbreiding (zithoek). De aangrenzende woningen zijn hoger en dieper dan de rijwoning. De kelder die gebruikt wordt als bergruimte - is toegankelijk via een trap, die niet afgeschermd is van de hal/nachthal (en dus fysiek één geheel). Aangezien het gat naar de kelder of zolder kleiner is dan 3m² worden de gang in de kelder en de hal/nachthal als twee afzonderlijke ruimten beschouwd. Versie 1.1 December