hoofdpijn en werk werkverzuim weer aan het werk met hoofdpijn zonder hoofdpijn

Transcriptie

1 hoofdpijn en werk werkverzuim weer aan het werk met hoofdpijn zonder hoofdpijn

2 disclosure ( ) congresbezoek, gesponsord door: MSD, Menarini, Abott v/h Solvay, Merck Serono geparticipeerd in adviesraden van: Novartis, Abott v/h Solvay, Merck Serono, Boehringer Ingelheim Janssen Cilag. Voordrachten/nascholingen op verzoek van en gehonoreerd door: MSD, Teva, Abott v/h Solvay, Menarini, Boehringer diverse boeken en publicaties op verzoek van/gesponsord door Menarini, Pfizer

3 hoe zo hoofdpijn? iedereen heeft wel eens hoofdpijn toch? Veel mensen hebben hoofdpijn Er zijn veel soorten hoofdpijn Veel mensen hebben verschillende soorten hoofdpijn Veel mensen hebben vaak hoofdpijn En hoofdpijn is van alle leeftijden iedereen heeft wel eens hoofdpijn..toch!

4 in de praktijk: ik moet naar huis want ik heb hoofdpijn ik kan niet komen want ik heb hoofdpijn ik word/ben suf van de medicijnen tegen hoofdpijn ik heb altijd hoofdpijn ik ben al bij de dokter geweest en die doet niks/kan niks doen er is niets aan de hand want de scan was normaal

5 in de praktijk: ze* moet alweer naar huis vanwege hoofdpijn ze kan niet komen want ze heeft alweer hoofdpijn ze is suf van de medicijnen tegen hoofdpijn dus heb je er niets aan ze heeft altijd hoofdpijn ze is al zo vaak bij de dokter geweest en die doet niks/kan niks doen de scan was toch normaal dus is er toch niks aan de hand * ze=hij ze>>hijmaar zij>>>hij

6 maar dit is ook de praktijk: ik moet echt naar mijn werk ik lijk wel een aanstelster ik voel me een aanstelster ze vinden dat ik me aanstel dus dan ga ik maar weer. ze geloven me niet ze moesten eens weten etc etc etc citaten van patiënten uit de praktijk

7 hoe zo hoofdpijn? Veel mensen hebben hoofdpijn Er zijn veel soorten hoofdpijn Veel mensen hebben verschillende soorten hoofdpijn Veel mensen hebben vaak hoofdpijn En hoofdpijn is van alle leeftijden

8 de manier waarop hoe en welke hoofdpijn aandoening wordt vastgesteld zal behandeld worden.

9 hoe zo hoofdpijn? Veel mensen hebben hoofdpijn Er zijn veel soorten hoofdpijn Veel mensen hebben verschillende soorten hoofdpijn Veel mensen hebben vaak hoofdpijn En hoofdpijn is van alle leeftijden

10 de epidemiologie van hoofdpijn zal worden besproken

11 en wat doen we aan hoofdpijn? hoe is in Nederland de hoofdpijn zorg georganiseerd.

12 de diagnostiek, preventie en behandeling van hoofdpijn zal worden besproken.

13 Stellingen Uw mening voordat u de presentatie heeft gezien Uw mening nadat u de presentatie heeft gezien. Mee eens Mee oneens Mee eens Mee oneens 1 Clusterhoofdpijn is een van de meest voorkomende primaire hoofdpijnen. 2 Een secundaire hoofdpijn die zich vermomd als een primaire hoofdpijn is gevaarlijker dan andersom. 3 migraine is een aandoening van de bloedvaten. 4 Van spanningshoofdpijn is veel meer bekend dan van migraine.

14 Stellingen Uw mening voordat u de presentatie heeft gezien Uw mening nadat u de presentatie heeft gezien. Mee eens Mee oneens Mee eens Mee oneens de prevalentie van migraine bij vrouwen is 5-10% 1 2 omdat de aanvallen van clusterhoofdpijn maar kort duren hoeft van werkverzuim meestal geen sprake te zijn stress is de meest voorkomende oorzaak van migraine 3 4 de prognose van migraine is gunstig want meestal verdwijnen de aanvallen vanzelf.

15 (1) leerdoelen: na deze voordracht weet de cursist meer over de epidemiologie van hoofdpijn kent hij/zij de techniek die gebruikt moet worden bij de hoofdpijn diagnostiek kent hij/zij de definities en behandelopties van de meest voorkomende primaire hoofdpijnen.

16 (2) leerdoelen: na deze voordracht is hij/zij met deze kennis beter in staat de werknemer met hoofdpijn te begrijpen en te begeleiden is hij/zij is staat complementair te functioneren bij eventuele niet gebruikte opties in de eerste lijn

17 ALS er veel soorten hoofdpijn zijn veel mensen verschillende soorten hoofdpijn hebben

18 INTERNATIONAL CLASSIFICATION of HEADACHE DISORDERS 3rd edition (beta version) (ICHD-3 beta)

19 de basis van het systeem berust op het maken van onderscheid tussen primaire en secundaire hoofdpijnen

20 Primaire hoofdpijnen zijn: hoofdpijnen die zich door hun typische kenmerken/symptomen onderscheiden en niet door hun oorzaak want die kennen we per definitie niet

21 de kenmerken van alle primaire hoofdpijnen zijn elk apart beschreven in de

22 de meest voorkomende primaire hoofdpijnen: Migraine Spanningshoofdpijn clusterhoofdpijn

23 secundaire hoofdpijnen zijn: hoofdpijnen die zich door hun oorzaak onderscheiden

24 de oorzaken van alle secundaire hoofdpijnen zijn elk apart beschreven in de

25 Part 2: The secondary headaches Classification 5. Headache attributed to trauma or injury to the head and/or neck 6. Headache attributed to cranial or cervical vascular disorder 7. Headache attributed to non-vascular intracranial disorder 8. Headache attributed to a substance or its withdrawal 9. Headache attributed to infection 10. Headache attributed to disorder of homoeostasis 11.Headache or facial pain attributed to disorder of the cranium, neck, eyes, ears, nose, sinuses, teeth, mouth or other facial or cervical structure 12.Headache attributed to psychiatric disorder

26 12. Headache attributed to psychiatric disorder 12.1 Headache attributed to somatization disorder 12.2 Headache attributed to psychotic A12.3 Headache attributed to depressive disorder A12.4 Headache attributed to separation anxiety disorder A12.5 Headache attributed to panic disorder A12.6 Headache attributed to specific phobia 12.7 Headache attributed to social anxiety disorder (social phobia) A12.8 Headache attributed to generalized anxiety disorder A12.9 Headache attributed to post-traumatic stress disorder A12.10 Headache attributed to acute stress disorder

27 A12.3 Headache attributed to depressive disorder Diagnostic criteria: A. Any headache fulfilling criterion C B. Major depressive disorder (single episode or recurrent) or persistent depressive disorder has been diagnosed according to DSM-5 criteria C. Headache occurs exclusively during depressive episodes D. Not better accounted for by another ICHD-3 diagnosis

28 het systeem werkt als als de anamnese klopt men de definities van de (meest voorkomende) primaire hoofdpijnen kent. de alarmsymptomen kent

29 DUS als de anamnese past bij de definitie van een primaire hoofdpijn EN als anamnese en lichamelijk onderzoek geen alarmsymptomen oplevert is het een primaire hoofdpijn en moet er behandeld worden

30 alarm symptomen :

31 Nachtelijke en of vroeg in de ochtend hoofdpijn met overgeven Heel plotseling ontstane hoofdpijn ( van het ene op het andere moment) Heel jonge leeftijd

32 Ouderen Gebruik bloedverdunnende middelen (muv ascal) In korte tijd snel in ernst toenemende hoofdpijn Patienten met kwaadaardige aandoeningen Hoofdpijn met koorts

33 DUS als de anamnese niet past bij de definitie van een primaire hoofdpijn OF als anamnese en lichamelijk onderzoek alarmsymptomen oplevert is het een secundaire hoofdpijn en moet er nader onderzoek worden gedaan

34 maar: niet alles is wat het lijkt. een primaire hoofdpijn kan zich vermommen als secundaire hoofdpijn of andersom

35 een secundaire hoofdpijn die zich vermomd als een primaire hoofdpijn is gevaarlijker dan andersom

36 want: dat leidt tot te weinig onderzoek en een onjuiste behandeling (die verkeerd kan aflopen)

37 een primaire hoofdpijn die geïnterpreteerd wordt als een secundaire hoofdpijn behoeft nascholing

38 er zijn veel hoofdpijnen die voor secundair doorgaan maar in feite primaire hoofdpijnen zijn en dus:

39 wordt er bij gebrek aan kennis teveel onderzocht er dus te veel geld uitgegeven er tijd verloren gaat ongerustheid wordt gezaaid niet op tijd de juiste behandeling gegeven en dat kan allemaal leiden tot teveel/dus onnodig werkverzuim.

40 in uw werk zult u mn te maken hebben/krijgen met primaire hoofdpijn en niet/niet zo veel met secundaire hoofdpijnen!!!!! is dat herkenbaar/bent u het daar mee eens?

41 wat wordt besproken: Spanningshoofdpijn Migraine clusterhoofdpijn chronische hoofdpijn medicatie overgebruik hoofdpijn (MOH)

42 spanningshoofdpijn

43 Definitie spanningshoofdpijn 1 Een drukkende, spannende,zeurende pijn ( bandgevoel) Om het hoofd of vaak ook rond/achter de ogen spanningshoofdpijn is altijd! dubbelzijdig en nooit kloppend! Met soms een beetje misselijkheid Met soms een beetje lichtschuwheid

44 Definitie spanningshoofdpijn 2 mild or moderate intensity (ICHD) een belangrijk gegeven mbt de inzetbaarheid

45 migraine spannings hoofdpijn mannen:10% vrouwen % 80% medicatie overgebruikshoofdpi jn chronische hoofdpijn 1% 3,3%

46 De oorzaak van spanningshoofdpijn Kennen we niet Dat het door spanning van de nek of de geest komt is nooit bewezen we weten eigenlijk veel minder af van spanningshoofdpijn dan van migraine.

47 De behandeling van spanningshoofdpijn 1????????????????????????? Uitleg Vragen naar gebruik pijnstillers en bij te veel: stoppen Amytriptiline voorschrijven life style maatregelen nemen

48 Migraine

49

50 you need a brain to get migraine

51 migraine is Een hersenziekte deels bepaald door bepaalde ( welke?) erfelijke eigenschappen waardoor mensen migraine aanvallen hebben

52 je hebt migraine en je krijgt aanvallen

53 The Primary Cause of the Migraine Headache Lies in the Brain Genetic predisposition in some patients Cortical neuronal hyperexcitability and/or brainstem dysfunction Trigger Low threshold Cortical to abnormal Spreading cortical Depression activity (?) Activation & sensitization of the TGVS Prolonged headache pain of migraine The vascular theory not supported by experimental evidence: migraine does not start in the blood vessels TGVS = trigeminovascular system. Pietrobon D, Striessnig J. Nat Rev Neurosci. 2003;4: ; Pietrobon D. Neuroscientist. 2005;11:

54 hier begint het: er is een generator/modulator in de stam

55 zo kan het eindigen

56 waarom de één 5 aanvallen in a life time krijgt en de ander 5 per maand weten we niet!!

57 De aanvallen Kunnen door triggers worden uitgelokt

58 Maar: een trigger is niet hetzelfde als oorzaak en dat wordt vaak met elkaar verward voor heel veel triggers ontbreekt het wetenschappelijke bewijs en soms worden vanwege een vermeende trigger onzinnige maatregelen genomen maar velen zijn overtuigd van hun eigen privé trigger

59 Migraine Trigger-Factoren Hoogte Heet bad Geuren Geluid Schittering Weer Externe stimuli Voeding Hormonaal Chocolade Kaas Alcohol Orale anticonceptiva Cafeïne Menstruatie Tandpijn Reizen Moeheid Inspanning Roken Honger Slaap Sex Fysieke belasting Emotionele Angst belasting Emoties Depressie Shock Opwinding Stress

60 Stress is nooit de oorzaak van de ziekte migraine en er wordt zeer serieus getwijfeld aan de trigger rol van stress bij het ontstaan van de aanvallen

61 Een hersenziekte deels bepaald door bepaalde ( welke?) erfelijke eigenschappen waardoor mensen migraine aanvallen hebben migraine is Een hersenziekte deels bepaald door bepaalde ( welke?) erfelijke eigenschappen waardoor mensen migraine aanvallen hebben

62 62

63 63

64 64

65 De aura

66 De aura 1 Zwarte vlekken, schitteringen, sterretjes, kartelranden, heet asfalt,vervormd beeld Tintelingen Verlammingsverschijnselen Problemen met het praten ( het komt er niet goed uit of er komt iets raars of niks uit)

67 Een visuele aura

68 een visuele aura

69 een visuele aura

70 een visuele aura gevolgd door een sensibele aura

71 71

72 De pijn fase Meestal bonkende pijn Die meestal aan Één kant zit En meestal samengaat met misselijkheid En/ of overgeven En/of lichtschuwheid En/of geluidsschuwheid En soms met overgevoeligheid van geuren

73 Kortom Het hele lijf is beroerd en migraine is meestal veel meer dan alleen pijn in het hoofd

74 geeft aardig het beloop en de gevolgen van een migraine aanval weer

75 de epidemiologie van migraine

76 wereld wijd CANADA man 7-10% vrouw 22-23% beide 15-17% UK man 4% vrouw 11% beide 8% NEDERLAND man 6.0% vrouw 14.2% beide 10.3% NOORWEGEN man 5% vrouw 14% beide 12% DENEMARKEN man 8-12% vrouw 24-25% beide 16-18% USA man 6-7% vrouw 16-18% beide 11-13% FRANKRIJK man 6% vrouw 18% beide 12% DUITSLAND man 22% vrouw 32% beide 28% SAUDIE ARABIE beide 3% ETHIOPIE beide 3% JAPAN beide 6% HONG KONG beide 1.5%

77 nederland mannen : 8 % vrouwen: 25 % gem studie

78 enkele getallen per dag hebben mensen last van migraine indirecte kosten > 250 miljoen euro per jaar directe kosten geschat 1,5 miljard euro per jaar 1/3 heeft migraine maar is als zodanig niet gediagnosticeerd bron: de richtlijnen

79 De duur van de aanval Varieert van 2 uur tot 3 dagen

80 5% van de bevolking heeft tenminste 18 migraine dagen per jaar tenminste 1% van de bevolking heeft ten minste 1 migraine dag in de week

81 Hoofdstuk 1. Frequentie en intensiteit van migraine op de werkplek Uitgangsvraag: In welke frequentie en met welke intensiteit komt migraine voor op de werkplek? antwoord: Deze vraag is minder eenduidig te beantwoorden dan gewenst.

82 migraine komt op alle leeftijden voor

83

84 migraine is een chronische ziekte een chronische ziekte

85 n=73 38% 38% 30% 29 22% 23% 22% 100% 62% 40% 47% 46% migraine geen migraine migraine+ en jaren-

86 migraine is de meest voorkomende neurologische aandoening

87 Global Burden of Disease Survey (gbds, 2010) globale migraine prevalentie:14,7%= 3e meest voorkomende ziekte

88 Disease prevalence, % Migraine Prevalence Compared With Other Neurologic Diseases 15, 11,3 12,1% 7,5 6,7% 3,8 0,,1%,7% 1,% 1,% MS Epilepsy PD+HD Stroke AD Migraine MS = multiple sclerosis; PD+HD = Parkinson disease + Huntington disease; AD = Alzheimer s disease. 1. Hirtz D. et al. Neurology. 2007;68: National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Available at: Accessed May 17,

89 YLD s (Years of live Lost to Disability) the 7th disabler Geen enkele andere neurologische aandoening scoort zo hoog.

90 De behandeling van migraine

91 Ooit door een dokter gezien?

92 veel patiënten met hoofdpijn komen bij: fysiotherapeut en vergelijkbare paramedische zorgverlener opticien oogarts, kno arts, tandarts/kaakchirurg drogisterij bij helemaal niemand

93 preventie van de hersenziekte die migraine heet is niet mogelijk,aandeel genetica >50% migraine aanvalspreventie is wel mogelijk maar succes lang niet altijd verzekerd.

94 Binnen en buiten omgevingskenmerken die een migraineaanval in de werksituatie kúnnen uitlokken: Klimaat: temperatuur vochtigheid luchtdruk luchtkwaliteit neerslag licht/geluid kwaliteit

95 uitlokkende fysieke factoren op de werkplek uitlokkende factor gerapporteerd aanpassingen geen 31% storend licht 34% 7% storend geluid 22% 1% airco 19% 1% meubilair 6% 5 % computer 23% 6% anders 29% 2% bron:richtlijnen/enquete NVvHP leden

96 niet fysieke mogelijk uitlokkende factoren uitlokkende factor geen 28% werken onder druk 44% gebrek aan communicatie 9% onregelmatige werktijden 17% demotiverende omstandigheden 20% wrijving tussen collega s 11% niet op tijd kunnen eten/drinken te grote vermoeidheid door het werk 32% 27% anders 16% bron:richtlijnen/enquete NVvHP leden

97 factoren die een normale uitoefening van welk werk dan ook tijdens maar ook na een migraine aanval kunnen belemmeren: in het algemeen de ernst en de duur de aura, vooral in de vorm van flikkerscotomen en uitval behalve hoofdpijn ook of juist de misselijkheid en het braken de algemene malaise de kater na afloop

98 behandeling migraine behandelen aanval preventie allebei

99 behandeling migraine met medicatie zonder medicatie

100 R/ migraine met medicatie aanvals behandeling preventie OTC Triptanen b blokker, Pizotifen, Candesartan, Riboflavine, Flunarizine, Natrium Valproaat, Topiramaat

101 behandeling migraine zonder medicatie slapen cognitieve gedragsther apie en biofeedback sham-en echte accupunctuur beter dan : wachtlijst zenuw stimulatie extern (cefaly) invasief (n.occipitalis) botox geen indicatie voor fysiotherapie en varianten, dieten,brillen etc etc etc

102 migraine bij vrouwen: een verhaal apart: aanvallen tijdens de menstruatie duren langer, verlopen heftiger reageren veel minder goed op de therapie vragen om extra compassie en expertise!!!

103 medewerking van het bedrijf geen 33% flexibele werktijden 7% naar huis bij aanval 20% combinatie 23% anders 17% bron:richtlijnen/enquete NVvHP leden

104 hulp van de werkgever bij behandeling of beheersing van de migraine hulp van de werkgever bij behandeling of beheersing van de migraine geen hulp 81% coachingstraject 3% contact leggen met artsen 3% combinatie 2% anders 11% bron:richtlijnen/enquete NVvHP leden

105 begrip bij de bedrijfsarts nee 24% ja, maar niet afdoende 22% ja 55% bron:richtlijnen/enquete NVvHP leden

106 DUS: er is nog werk aan en in de winkel! eens/oneens

107 cluster hoofdpijn (Hortonse neuralgie/suicidal headache

108 terwijl de klinische presentatie simpel en meestal uniform is: varieert de tijd tussen de eerste aanval en de diagnose tussen 1 week en 48 jaar!!!! bezocht ruim 30% eerts de tandarts of de kno arts. bron: thesis Jorine A.van Vliet:Trigeminal Autonomic Cephalalgia s

109 Cluster hoofdpijn (Hortonse neuralgie) Komt veel minder vaak voor dan migraine (prevalentie 1:10.000) Komt meer bij mannen dan bij vrouwen voor Oorzaak onbekend ( concept: processen via Hypothalamus)

110 De kenmerken van clusterhoofdpijn: Aanvallen die minuten duren Per dag 1 tot veel meer aanvallen Weken tot maanden last dan weer een hele tijd niet Helaas ook een chronische variant

111 De symptomen van clusterhoofdpijn 1 Altijd eenzijdige borende vreselijke pijn Vaak rond het oog

112 De symptomen van clusterhoofdpijn 2 Het oog kan rood worden en gaan tranen Het neusgat kan verstopt raken of gaan lopen bewegingsdrang

113 R/cluster hoofdpijn aanvals behandeling preventie zuurstof sumatriptan sc Verapamil, Methysergid e, Lithium, Topiramaat, prednisom zenuwstim ulatie, experiment eel

114 tijdens een clusterhoofdpijn aanval/dag met aanvallen is de betrokken persoon volledig arbeidsongeschikt!! tenzij adequate voorzieningen op het werk beschikbaar zijn zoals:

115 zoals: plaats waar betrokkene zich tijdens een aanval kan terugtrekken en zichzelf met medicatie of zuurstof kan behandelen.

116 maar veel aanvallen treden tijdens de nacht op: betrokkene voldoende is en zijn ze niet uitgerust/fit for work uitgerust want veel aanvallen spelen zich s nachts af!

117 chronische hoofdpijn

118 de ICHD definitie van chronische hoofdpijn luidt: >3 maanden op meer dan 14 dagen per maand hoofdpijn

119 kenmerken: bijna altijd uit de hand gelopen migraine of spanningshoofdpijn. chronische hoofdpijn is dus niet per definitie chronische spanningshoofdpijn. prevalentie in Nederland: 3-4 % de helft gebruikt teveel pijnstillers en/of triptanen/ergotamine/barbituraten,opiaten.

120 medicatie overgebruiks hoofdpijn

121 8.2 Medication-overuse headache (MOH) A. Headache occurring on 15 d/mo in a patient with a pre-existing headache disorder B. Regular overuse for >3 mo of one or more drugs that can be taken for acute and/or symptomatic treatment of headache C. Not better accounted for by another ICHD-3 diagnosis

122 maar: MOH start niet al op de 4 e maand bij triptanen overgebruik na 1,7 jaar bij analgetica na 4,8 jaar

123 behandeling van MOH alle medicatie stoppen ( geen uitsluip schema s)=cold turkey eventuele ondersteuning met een corticosteroid.

124 !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! tijdens deze behandelingen kan er tot wekenlang juist veel meer (onttrekkings)hoofdpijn optreden en is werkverzuim eerder regel dan uitzondering.

125 hoofdpijn georganiseerd patiënten NVvHP professionals NHV VNHC ADMA IHS

126 afkortingen NVvHP: Nederlandse Vereniging van Hoofdpijn Patiënten NVH:Nederlandse Hoofdpijn vereniging VNHC:Vereniging van Nederlandse Hoofdpijn Centra ADMA: Anglo Dutch Migraine Association IHS:International Headache Society

127 Stellingen Uw mening voordat u de presentatie heeft gezien Uw mening nadat u de presentatie heeft gezien. Mee eens Mee oneens Mee eens Mee oneens 1 Clusterhoofdpijn is een van de meest voorkomende primaire hoofdpijnen. 2 Een secundaire hoofdpijn die zich vermomd als een primaire hoofdpijn is gevaarlijker dan andersom. 3 migraine is een aandoening van de bloedvaten. 4 Van spanningshoofdpijn is veel meer bekend dan van migraine.

128 Stellingen Uw mening voordat u de presentatie heeft gezien Uw mening nadat u de presentatie heeft gezien. Mee eens Mee oneens Mee eens Mee oneens de prevalentie van migraine bij vrouwen is 5-10% 1 2 omdat de aanvallen van clusterhoofdpijn maar kort duren hoeft van werkverzuim meestal geen sprake te zijn stress is de meest voorkomende oorzaak van migraine 3 4 de prognose van migraine is gunstig want meestal verdwijnen de aanvallen vanzelf.