Beheer- en onderhoudsplan EVZ Boomkikker deeltraject 2

Transcriptie

1 Beheer- en onderhoudsplan EVZ Boomkikker deeltraject 2 Versie 1.0 Datum 28 augustus 2013 Status Definitief

2 Colofon Projectnaam EVZ Boomkikker deeltraject 2 Projectnummer Versienummer 1.0 Projectleider Contactpersoon Bijlage(n) 3 Auteurs Koen Polman Peter Buster K.J.E.H. Polman (Koen) Medewerker Gebiedsontwikkeling T M F k.j.e.h.polman@dlg.nl Kernteam Noord-Brabant Midden Prof. Cobbenhagenlaan DB Tilburg Postbus BD Tilburg Pagina 2 van 13

3 Samenvatting Voor u ligt het beheer en onderhoudsplan voor de Ecologische Verbindingszone (EVZ) deeltraject 2 tussen de Molenschotse Heide en de Chaamse Bossen ten behoeve van het voortbestaan van de boomkikker in Noord-Brabant. De ecologische verbindingszone bestaat uit 4 deeltrajecten. In deeltraject 2 zal over een lengte van 1500m een ecologische verbindingszone worden gerealiseerd van gemiddeld 25 m breed inclusief 3 stapstenen en een faunagoot. Alle watergangen in het plangebied blijven gehandhaafd in de huidige vorm, enkel zullen op een aantal plaatsen flauwe oevers worden gegraven en duikers worden aangelegd t.b.v. het beheer en onderhoud. De aanwezige stuw en bodemval zullen in de watergang (de Goorloop) behouden blijven. Langs de watergangen zullen, in de EVZ en stapstenen, 5 poelen worden gegraven. Op de te realiseren bloemrijke graslanden zal naast een landschap- en boselement met name braamstruweel worden aangeplant. Daarnaast zullen waar nodig nog enkele bomen worden gekapt en zal een bos worden omgevormd naar bloemrijkgrasland (Boomkikker biotoop). Op basis van deze werkzaamheden blijkt dat er ca m3 grond vrijkomt in het project. Alle grond blijft binnen het projectgebied en wordt gebruikt door de golfclub Toxandria om hole 5 en 6 mee uit te breiden. Waterschap Brabantse Delta, gemeente Gilze Rijen, Staatsbosbeheer en de golfbaan Toxandria zullen het beheer en onderhoud op zich nemen, eventueel in samen spraak met natuurvereniging. Staatsbosbeheer zal de monitoring van de EVZ voor haar rekening nemen. Pagina 3 van 13

4 Inhoud Colofon 2 Samenvatting 3 Inleiding 5 Aanleiding 5 Doel 6 1 Beheer en onderhoudsplan Beheergebied en toegankelijkheid Algemene richtlijnen natuurontwikkeling Onderhoud per beheerelement Waterloop en duikers Poelen Bloemrijk grasland Onderhoudspad Braamstruweel Houtsingels Bos Kunstwerken Peilbeheer 10 Bijlage 1: Overzichtstekening / schema verdeling beheer WBD / gemeente / Golfbaan / SBB 11 Bijlage 2: Overzichtstekening beheerelementen 12 Bijlage 3: Overzichtstabel inspanning en kosten beheer en onderhoud 13 Afdelingshoofd afd. Onderhoud Teamleider afd. Onderhoud Projectmanager afd. O & R Pagina 4 van 13

5 Inleiding Aanleiding Van de vele tientallen leefgebieden van de boomkikker in Noord-Brabant, resteerden er omstreeks 1985 nog maar vier, namelijk de Molenschotsche Heide op de Vliegbasis Gilze-Rijen, het Merkskedal ten westen van Baarle-Nassau, De Leemkuilen en De Brand, respectievelijk ten oosten en noorden van Udenhout. Het aantal boomkikkers binnen deze gebieden was echter dramatisch laag en de boomkikkerpopulaties stonden eind jaren 80 op het punt van uitsterven. De Boomkikker is ook opgenomen in de Rode lijst in de categorie: "bedreigd". Door het nemen van doelgerichte maatregelen op de Molenschotsche Heide, in De Leemkuilen en De Brand hebben de populaties zich geleidelijk aan weer kunnen herstellen. Sinds 2000 is het aantal boomkikkers in deze gebieden toegenomen van ruim 100 volwassen exemplaren op de Molenschotsche Heide tot ruim 600 volwassen exemplaren in De Brand. Ondanks deze positieve ontwikkelingen is de boomkikker nog altijd een zeer zeldzame en kwetsbare soort in Noord-Brabant omdat hun leefgebied de laatste vijftig jaar erg is verslechterd. Om deze reden zijn er aanvullende maatregelen noodzakelijk om het duurzaam voortbestaan van boomkikkers in Noord-Brabant te garanderen. Eén van die maatregelen is het realiseren van een ecologische verbindingszone tussen de Molenschotse Heide en de Chaamse bossen. Nadat de EVZ is aangelegd zal deze periodiek moeten worden onderhouden. De afspraken ten aanzien van het toekomstig beheer en onderhoud zijn in dit plan vastgelegd. Ten aanzien van het toekomstige beheer- en onderhoud geldt dat: Het Waterschap Brabantse Delta verantwoordelijk is voor de natte delen en naastgelegen 10m; De gemeente verantwoordelijk is voor de droge delen van de EVZ, de aansluitende 15m, de 2 stapstenen en faunagoot onder de Kapelstraat. De golfbaan Toxandria voert op haar eigendom het beheer uit; Staatsbosbeheer op haar eigendom samen met de natuur en landschapsvereniging Gilze en Rijen (NLGR) en voert tevens de monitoring uit. Het beheer en onderhoud heeft betrekking op deeltraject 2, daar zal over een lengte van 1500 meter een EVZ van 25 meter breed worden gerealiseerd, op het eigendom van Golfbaan Toxandria een stapsteen van 4,39 hectare, twee stapstenen van de gemeente van 0,5 hectare groot en het naastgelegen bos van Staatsbosbeheer (3 hectare) en de waterloop zelf. Pagina 5 van 13

6 Doel Doel van dit beheer- en onderhoudsplan is het beschrijven van de benodigde onderhoudsinspanning voor deeltraject 2 van de EVZ. Daarnaast is beschreven welke partijen verantwoordelijk zijn voor de verschillende beheerselementen binnen dit plan. Bij het beheer en onderhoud wordt aangesloten bij het bestek Het maaien van watergangen , het document Groenelementen en Randvoorzieningen Beheer en Onderhoud en de Veldgids Beheer en Onderhoud van het waterschap (Waterschap Brabantse Delta, december 2006). Ten slotte is de Gedragscode Floraen Faunawet voor waterschappen van belang bij het voorkomen van zwaarder beschermde soorten zoals de boomkikker. Figuur 1 EVZ boomkikker Leemputten Toxandria Molenschotse heide Chaamse bossen Figuur 1: Deeltrajecten EVZ boomkikker Pagina 6 van 13

7 1 Beheer en onderhoudsplan 1.1 Beheergebied en toegankelijkheid Het waterschap Brabantse Delta en de gemeente Gilze Rijen zijn verantwoordelijk voor de inrichting en het toekomstig beheer- en onderhoud van de EVZ de boomkikker / Goorloop. Het waterschap richt zich hierbij op de natte delen, de aansluitende 10 meter en de kunstwerken van de EVZ. De gemeente onderhoudt de aansluitende 15 meter, de droge delen en de faunapassage / amfibiegoot onder de Kapelstraat. De golfbaan onderhoudt haar eigen eigendom net als Staatsbosbeheer (SBB). Het verschil tussen de te beheren en onderhouden natte en droge delen van de EVZ is weergegeven op het schema in bijlage 1. Een indeling van de verschillende beheerelementen is weergegeven in bijlage 2. Hierbij zijn de documenten: groenelementen en Randvoorzieningen Beheer en Onderhoud en de Veldgids Beheer en Onderhoud van het Waterschap (Waterschap Brabantse Delta, december 2006) van belang voor het bepalen van de beheer en onderhoud acties. Tevens wordt aangesloten bij het bestek: Het maaien van watergangen De percelen van de EVZ de boomkikker zijn toegankelijk vanaf de Leijweg / Kapelstraat. Langs de percelen komen amfibieënraster met aan de weg toegangspoorten. De gehele EVZ zone is toegankelijk via de onderhoudspaden en voorzien van een afrastering daar waar de EVZ direct grenst aan agrarische percelen. 1.2 Algemene richtlijnen natuurontwikkeling De EVZ boomkikker (Goorloop), die met het inrichtingsplan wordt beoogd, dient op een bepaalde wijze te worden beheerd en onderhouden om (blijvend) te functioneren als migratieroute voor amfibieën en kleine zoogdieren. Daarbij dient men zich te houden aan de gedragscode van de waterschappen. Daarnaast is voor de EVZ een aantal specifieke onderhoudsaspecten geformuleerd. Het onderhoud wordt uitgevoerd onder de volgende voorwaarden: Het beheer en onderhoud van de EVZ-zone is gericht op de verdere ontwikkeling van de doeltypen. Dat betekent open houden van het landschap, instandhouding van de bouwstenen van een EVZ Nat Kralensnoer (bloemrijk grasland, struweel en natuurvriendelijke oevers, poelen) en blijven voldoen aan de functionele eisen ervan. Dergelijke gebieden herbergen soorten als Kamsalamander, Groene kikker, Boomkikker en libellen; De elementen zijn zodanig ingericht dat het onderhoud zowel handmatig als mechanisch uitgevoerd kan worden; Langs het gehele her in te richten traject van de EVZ is een onderhoudspad/schouwpad aanwezig; De watervoerende functie van de Goorloop e.a. blijft gehandhaafd; Het maaien van de poelen vindt gelijktijdig plaats met de EVZ. Pagina 7 van 13

8 1.3 Onderhoud per beheerelement Voor ieder beheerelement is beschreven wat voor soort onderhoud en met welke frequentie het wordt uitgevoerd. In de tabel die als bijlage 3 is toegevoegd is per onderhoudstype met oppervlakte eenheid, lengte of aantal aangegeven welke kosten voorzien zijn voor het beheer en onderhoud van de EVZ de Boomkikker Waterloop en duikers De watergangen blijven ongewijzigd. De watergangen zijn reeds in eigendom van het waterschap en hebben een afwateringsfunctie voor de naastgelegen landbouwpercelen. Maaifrequentie, tijdstip en wijze van maaien zijn gelijk aan de huidige sloot welke is opgenomen in het bestaande onderhoudsbestek. Het jaarlijks onderhoud vindt plaats in de periode 1 september 15 november. Deze maaitijdstippen zijn afgestemd op de perioden zoals die zijn vastgesteld in de gedragscode floraen faunawet voor waterschappen. Het groot onderhoud in de vorm van het op diepte houden (baggeren) en taludaanpassingen van waterlopen vindt minimaal eens in de zes jaar plaats conform het waterbodembeheersplan. Herprofilering is onderdeel van het groot onderhoud. De aanwezige duikers en bruggen moeten 1 keer per jaar geïnspecteerd worden. Duikers moeten 1 keer per 5 jaar doorgespoten worden Poelen Afhankelijk van de verlandingssnelheid wordt het open-water-gedeelte circa éénmaal per 10 jaar geschoond. De opschoningwerkzaamheden dienen in fasen te worden uitgevoerd, waardoor de vegetatie en bezinksellaag niet in één keer verdwijnen en amfibieën en andere diersoorten, alsook zaadmateriaal zich kunnen verplaatsen naar het opgeschoonde deel. Bij voorkeur in 2 of 3 fasen, dus bijvoorbeeld in jaar 1: 33%, in jaar 3: 33% en in jaar 5: 33%. Het opschonen dient uitgevoerd te worden in de richting oost-west, zodat telkens een deel van de noordoever gespaard blijft. Aangezien de noordoever het ondiepste deel is van een poel warmt deze oever het snelst door de zon op, hetgeen van essentieel belang is voor amfibieënlarven. Naast deze opschoningwerkzaamheden is het ook van belang dat de directe omgeving van de poel vrij blijft van houtopslag en hierdoor schaduwvrij. Door een kruis in de stobben te zagen is de kans groter dat de bomen niet meer uitlopen. De snippers moeten worden afgevoerd om verruiging van de ondergroei te voorkomen. In de directe omgeving van de poel het maaibeheer van bloemrijkgrasland uitvoeren (een- of tweemaal per jaar). Waar niet gemaaid kan worden, bijvoorbeeld in de oeverzone, opslag van bomen eenmaal per 2 jaar verwijderen. De onderhoudswerkzaamheden dienen te worden uitgevoerd door gemeente en Toxandria in de laatste weken van september tot en met de eerste weken van oktober. Pagina 8 van 13

9 1.3.3 Bloemrijk grasland Zowel in de EVZ als de stapstenen moet het bloemrijkgrasland jaarlijks worden gemaaid, met afvoer van het maaisel. Het maaisel afvoeren komt de verschraling ten goede. Echter, als blijkt dat er problemen ontstaan met onkruid voor de aanliggende landbouw, zal men mogelijk in beginsel twee maal per jaar moeten maaien en afvoeren. In het bloemrijkgrasland moet zich ook op plaatsen struweel kunnen ontwikkelen. Het struweel kan hier zich spontaan ontwikkelen door op bepaalde delen in de EVZ en de stapsteen in een periode van 4 jaar niet te maaien, waardoor zich hier spontaan struweel en laag struikgewas ontwikkelt. Circa 5% van het bloemrijkgrasland areaal mag struweel worden en zal door gemeente en Toxandria 4 jaarlijks gemaaid worden. Het maaien zal altijd buiten het broedseizoen gebeuren. Hierbij zal gebruik worden gemaakt van geschikt onderhoudsmateriaal dat geen spoorvorming veroorzaakt dieper dan 3 cm. Tevens is het van belang dat het maaisel tijdig en zorgvuldig opgeruimd / afgevoerd wordt Onderhoudspad Het onderhoudspad met een breedte van 5 meter wordt 1 tot 2x per jaar gemaaid met een cyclo-/schijvenmaaier of maai-hark combinatie. De maaifrequentie hangt af van de gewashoogte in juni. Bij twee maaibeurten op jaarbasis vindt de eerste ronde tussen 15 juni en 15 juli plaats. De tweede maaibeurt wordt in de periode 1 september - 1 november uitgevoerd. Onderhoudspaden worden niet bemest of bespoten met onkruidbestrijdingsmiddelen Braamstruweel Het aangeplante braamstruweel vormt met name een scheiding tussen het onderhoudspad en de EVZ en dient als overgang tussen de bloemrijke graslanden en het bos. Het braamstuweel zal zich niet op het onderhoudspad ontwikkelen aangezien dit 2 keer per jaar wordt gemaaid (1.3.4). Het braamstruweel zal zich in de EVZ en stapstenen wel verder kunnen ontwikkelen. De bramen zullen minimaal 5 meter breed worden en mogen tot maximaal 10 meter breed doorgroeien. Het braamstruweel kan om de 6 jaar worden gemaaid, dit zal wel gefaseerd moeten gebeuren zodat er niet eens per 6 jaar een kaalslag wordt gepleegd. Het maaien van dit braamstruweel langs de onderhoudspaden kan in het grootonderhoud van het waterschap worden meegenomen. De bramen aan de kant van het landbouw areaal kant of tegen het bos aan kunnen worden teruggedrongen door deze 2 maal per jaar met een bosmaaier te maaien. Deze maaiwerkzaamheden zullen door gemeente en Toxandria buiten het broedseizoen worden uitgevoerd. Pagina 9 van 13

10 1.3.6 Houtsingels In de stapsteen van de gemeente wordt een houtsingel aangeplant. Om te voorkomen dat de houtsingel te dicht wordt en de ondergroei verdwijnt, wordt het periodiek gedund, met name in de beginfase. Bijvoorbeeld 3, 5 en 7 jaar na aanplant wordt bekeken of, en zo ja welke, bomen gekapt worden. Struweel in de ondergroei wordt elke 3 à 5 jaar afgezet om een lage, volle groeivorm te laten ontstaan en te behouden. Dit beheer geldt tevens voor de bosaanplant op het eigendom van Toxandria. Bij het afzetten en uitdunnen dient dood hout en takken deels te blijven liggen zodat onderbegroeiing gestimuleerd wordt ten behoeve van de ontwikkeling van landbiotoop voor bijvoorbeeld de kamsalamander Bos Het bos van Staatsbosbeheer (3 hectare) is in het zuidelijke deel over 0,5 hectare omgevormd naar bloemrijkgrasland, waarbij de waardevolle bomen nog aanwezig blijven / zijn. Aan de zuidrand tegen het behouden bestaande bos zal zich braamstruweel ontwikkelen. Door gefaseerd het gebied (0,5 hectare) hier te maaien kunnen de verschillende natuurtypen zich hier ontwikkelen. Om het open karakter te behouden en het bloemrijkgrasland zich moet kunnen ontwikkelen zal jaarlijks gemaaid worden. Het braamstruweel zal om de 6 jaar (gefaseerd) gemaaid worden. Dit beheer en onderhoud wordt door de gemeente in het regulier onderhoud meegenomen als zij op naastgelegen stapsteen hetzelfde beheer en onderhoud uitvoeren. De Natuur en landschapsvereniging Gilze en Rijen (NLGR) heeft aangeboden mee te willen helpen met het beheer van het behouden bestaande bos (2,5 hectare). Staatsbosbeheer is eigenaar van het bos en dus ook verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud. Het bos kan echter nog in kwaliteit verbeten door een intensiever beheer. De NLGR kan meehelpen, in overleg met Staatsbosbeheer, plekken in het bos uitdunnen zodat er open stukken ontstaan, waar weer een nieuw bos kan opgroeien. Hierdoor krijgen andere soorten een kans op de open en warme plekken. Zo ontwikkelt zich hier een meer natuurlijk, gemengd bos variërend in leeftijd Kunstwerken De (conserverings)stuw en bodemval (knijpstuw) in de watergang worden beheerd en onderhouden door het waterschap. Het stuwbeheer is geheel afhankelijk van de monitoring welke plaatsvindt. De ideale stuwhoogte kan bepaald worden en in welke periode de stuwhoogte eventueel aangepast dient te worden. Beheer van de stuw houdt verder in, dat deze eens in de maand gecontroleerd worden op functioneren Peilbeheer Het plangebied EVZ boomkikker is niet in een peilgebied gelegen, maar in een vrijafwaterend gebied. Geldt dus geen peilbesluit. ( Pagina 10 van 13

11 Bijlage 1: Overzichtstekening / schema verdeling beheer WBD / gemeente / Golfbaan / SBB Stapsteen Bos SBB Toxandria Stapsteen 2 Faunapassage Stapsteen 1 EVZ deeltraject 2 1. EVZ (1500 m lengte, 25 m breed), 1 e 10 m = Waterschap Brabantse Delta, aansluitende 15 m = Gemeente Gilze Rijen 2. Stapsteen Toxandria (3 hectare stapsteen plus 1.39 hectare compensatie EHS) = Golfbaan 3. Stapsteen 1 (0,5 hectare) = Gemeente Gilze Rijen 4. Faunapassage (aanleggen onder Kapelstraat) = Gemeente Gilze Rijen 5. Stapsteen 2 (0,5 hectare) gelegen tegen Bos SBB = Gemeente Gilze Rijen 6. Bos SBB (0,5 hectare bos omvormen t.b.v stapsteen) = SBB Pagina 11 van 13

12 Bijlage 2: Overzichtstekening beheerelementen Pagina 12 van 13

13 Bijlage 3: Overzichtstabel inspanning en kosten beheer en onderhoud Onderhoudsitem Maatregel Frequentie Tijdsperiode Beheerder Hoeveelheid (ha, lengte, stuks etc) Hoeveelheid per jaar Eenheid Pr./eenheid Totale kosten per jaar Tlv WBD Tlv Gilze Rijen Tlv Golfbaan Waterlopen (3m breed) Maaien en Max 2 x 15 jun -15 jul Waterschap 1500m x 3m m 0, , ,00 Waterlopen Stuw (en bodemval) Braamstruweel langs onderhoudspaden afvoeren per jaar 1 sept - 1 nov m 0, , ,00 Groot onderhoud (herprofilering) Aanpassen stuwhoogte en controleren Maaien en afvoeren 1 x per 6 jaar November Waterschap 1500m x 3m m 0,70 350,00 350,00 1 x per jaar Jaarlijkse controle 1 x per 6 jaar gefaseerd Waterschap 2 2 stuks 20,00 40,00 40,00 Duikers (6m lang) Controleren en 1 x per jaar Jaarlijkse Waterschap 5 5 stuks 20,00 100,00 100,00 indien nodig controle herstellen 1 x per 5 jaar 5 1 stuks 600,00 600,00 600,00 doorspuiten Onderhoudspaden Maaien en Max 2 x per 15 jun -15 jul Waterschap 1500m x 4m m2 0, ,00 420,00 afvoeren jaar 1 sept - 1 nov 1500m x 4m m2 0,06 720,00 720,00 November Waterschap 1500m x 10m m2 0, ,50 237,50 Braamstruweel Bloemrijk grasland Maaien en afvoeren Maaien (distels) inclusief afvoeren 1 x per 6 jaar gefaseerd Buiten broedseizoen Gemeente/ Toxandria 800m x 10m m2 0, ,67 63,33 63,33 2 x per jaar 2e helft juni en Gemeente/ 2,85 5,70 ha 184, ,13 526,57 526,57 in augustus Toxandria Nieuw aangeplante houtsingel en bos Poelen en opslag houtige gewassen verwijderen bos dunnen en ondergroei afzetten Opslag in oeverzone verwijderen Verwijderen en afvoeren slib (5% areaal 1x per 4 jaar) Om de 3 a 5 jaar Buiten het broedseizoen 1 x per 10 jaar Begin sept tot (gefaseerd) half nov Gemeente/ Toxandria Gemeente/ Toxandria 0,15 0,04 ha 200,00 7,50 3,75 3,75 1 0,25 ha 19,10 4,78 2,39 2,39 Poelen 1 x per 2 jaar Eind sept Gemeente/ m2 0, ,50 begin okt Toxandria 166,25 166, m2 1,25 875,00 437,50 437,50 Bestaand bos Subtotaal 20% winst en risico Subtotaal incl. winst en risico Onvoorzien en afronding Totaal excl. B.T.W. bos dunnen en ondergroei afzetten Om de 3 a 5 jaar Buiten het broedseizoen Staatsbosbeheer (NLGR) 2,5 0,63 ha 19,10 11, , , , , , ,50 239,96 239, , , , , , ,00 60,26 60, , , , ,00 Pagina 13 van 13