Academische taal & gesprekken over techniek met kleuters

Transcriptie

1 Academische taal & gesprekken over techniek met kleuters Masterclass in het kader van WETENSCHAP EN TECHNOLOGIE ALS GRONDHOUDING EN VAKOVERSTIJGENDE BENADERING Lotte Henrichs 1

2 Academische taal??? Ik??? Techniek??? Ik??? 2

3 Academische taal, Techniek en Kleuters Academische taal Een gesprek over luchtdruk Een gesprek over weerspiegeling Aan tafel! Met spuitjes Met de periscoop 3

4 Wat is academische taal? 4

5 Academische taal? Academische taal Of: Schooltaal 5

6 Vertrekpunt Als we het doel willen bereiken om alle kinderen toegang te verschaffen tot academische kennis, zullen onderzoekers vanuit verschillende disciplines serieus moeten kijken naar de mate waarin gesprekken van kinderen thuis overeenkomen met de verwachtingen van formele educatie (Hicks 1995) 6

7 Verwachtingen op school Anders op school dan thuis? Overbrengen van een cognitief complexe boodschap Kennis laten zien Academische taal = functioneel voor het voldoen aan deze verwachtingen Systemische Functionele Linguistiek

8 Wanneer spreek je van academische taal? Het academische taal continuum Informeel Boekje voorlezen? Kringgesprek? Instructie? Academisch Hoeveelheid kenmerken van academische taal bepaalt positie

9 Kenmerken van academische taal? Inhoud Standpunt Opbouw 9

10 (ontluikende) Academische taal aan tafel Film Lunchgesprek over hoe een tafel misschien wel een auto zou kunnen worden 10

11 Kenmerken van academische taal? Gesprek buiten hier-en-nu Inhoud Standpunt Opbouw Gebruik specifiek (technisch) lexicon Veel verschillende soorten woorden Moeder Expliciete = autoriteit, verwijzingen presenteert naar ruimte kennis tijd Moeder positioneert kinderen als wetend Kinderen nemen standpunt van kenner in Initiatief - Respons - Evaluatie Voortbouwen op inbreng kinderen Complex samengestelde zinnen 11

12 Kenmerken van academische taal? Woord-keus Onderwerp Specificiteit Presenteren kennis Positionering ander Standpunt innemen Beurtwisseling Voortbouwen & aanvullen Relaties binnen zinnen Inhoud Standpunt Opbouw 12

13 Over de woorden in academische taal Weerspiegeling Weerkaatsen Druk Verschil Som Kwadraat Metamorfose Sporen en zaden Fotosynthese Periode IJstijd Verdrag Techniek Rekenen Biologie Geschiedenis Ontdekken, verklaren, werking, resultaat Algemene Schooltaal Onmogelijk, andersom, totaal Informele thuistaal Tafel, stoel, zitten, staan, dit, die, daar, deze 13

14 Domeinspecifieke woorden & Algemene schooltaalwoorden Bakstenen: Domeinspecifieke woorden Cement: Algemene schooltaal woorden & Zinsconstructies Lucht Luchtdruk Kracht Weerstand Zuigen Persen Verklaring Resultaat Verwachting Zinsconstructies: Oorzaak-gevolg Condities 14

15 Waarom schooltaal? Schooltaal is nodig voor: Verwoorden van kennis Begrijpen van instructie Praten over onderwerpen buiten hier-en-nu Voor veel kinderen nieuw, óók Nederlandse! Kinderen van allochtone ouders dubbele uitdaging 15

16 Verschil in ervaring met schooltaal Belangrijke rol weggelegd voor leerkrachten.. 16

17 Zouden we leerkrachten kunnen trainen om bewuster meer academische taal te gebruiken wanneer ze met kleuters praten? 17

18 Waarom techniek als context? Complexe boodschap Mogelijkheid tot ondersteuning met materiaal ( hands on ) Kleuters hebben krachtige intuïtie over natuurwetenschappelijke fenomenen, maar deze verwoorden is uitdagend! Onderzoekende aard van kinderen -> interesse in natuurwetenschappelijke verschijnselen / techniek 18

19 Het onderzoek! 59 leerkrachten (groep 2) 241 leerlingen (5-jarigen, 113 meisjes, 128 jongens) Januari Voormeting Techniek taakjes: Vliegtuig bouwen Luchtdruk Periscoop Training 32 Lkr In april Controlegroep 27 Lkr Geen training Juni Nameting Techniek taakjes: Luchtdruk + Periscoop + 19

20 De training Samen video-materiaal bekijken Kijkwijzer invullen Discussie: Wat heb je gezien en gehoord? --- College academische taal--- Opnieuw video-materiaal bekijken Academische taal kenmerken signaleren Tops & Gemiste kansen 20

21 Film lesje over luchtdruk, leerkracht met drie groep 2 leerligen: spuitjes en kikker (zie voor materialen ook terug 21

22 Kijkwijzer terug 22

23 Aanpak Alle video-opnamen letterlijk uitgeschreven Woorden geteld Domeinspecifiek (lucht, druk, kracht, weerspiegeling etc) Algemene schooltaalwoorden (resultaat, oorzaak etc) Variatie aan woorden berekend Lengte van zinnen berekend Voorbeelden van wetenschappelijk redeneren geteld Voorspellen Vergelijken Verklaren Concluderen 23

24 terug 24

25 Wat zagen we in de nameting? Lucht Periscoop Lucht Periscoop Lucht Periscoop Lucht Periscoop Lucht Periscoop 10 Getraind 0 Niet getraind 25

26 Relatie met inhoudelijk begrip 2,5 2 1,5 Data van de nameting: Alleen voor Luchtdruktaak 1 Getraind Controle 0,5 0 Episodes met juiste voorspellingen Episodes met juiste verklaringen 26

27 Conclusies Een techniek les op zich is geen garantie voor het gebruik van academische taal. Heel lichte training schooltaal-boost! Effect verschilt per taak (groter voor luchtdruk) Inhoudelijke kennis van belang Onzekerheid leerkracht Gebruik van academische taal lijkt samen te hangen met verhoogd begrip van de inhoud 27

28 Slotboodschap Met 5-jarigen praten over techniek ( onderwerpen die op het eerste gezicht heel ingewikkeld lijken ) is zeer waardevol en biedt veel mogelijkheden voor vroeg oefenen met academisch taalgebruik L.F.Henrichs@uu.nl Filmpje? 28