Rapport onderzoek Onderwijsaanbod. Landelijke Commissie Gedragscode Hoger Onderwijs

Transcriptie

1 Rapport onderzoek Onderwijsaanbod 2017 Landelijke Commissie Gedragscode Hoger Onderwijs

2 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 5 Informatievoorziening over onderwijsaanbod... 7 Bevindingen... 9 Beantwoording onderzoeksvragen Conclusies Vervolg Bijlage

4 4

5 Inleiding Met enige regelmaat ontvangt de Landelijke Commissie (verder: Commissie) s van (aankomende) internationale studenten waarin zij vragen stellen over opleidingen die zij in Nederland willen of kunnen volgen, veelal gecombineerd met vragen over de mogelijkheden om daarvoor financiering (beurs) te ontvangen. De vragen zijn vaak heel algemeen geformuleerd (Ik wil in Nederland een master opleiding volgen) maar hebben soms ook betrekking op een specifieke onderwijsinstelling (Kan ik aan de universiteit in Maastricht mijn studie Medicijnen vervolgen?). De Commissie verwijst de vragenstellers standaard naar de database van Studyfinder, die in het kader van het programma Study in Holland is ingericht ter promotie van het in het Nederland aan internationale studenten aangeboden onderwijs. Daarnaast verstrekt de Commissie de vragenstellers informatie over de Gedragscode, de mogelijkheden om beurzen aan te vragen en - indien van toepassing - de (website van de) specifieke onderwijsinstelling. Gezien het aantal vragen dat de Commissie bereikt, zou het onderwijsaanbod wellicht nadrukkelijker moeten worden gepositioneerd of moeten internationale studenten mogelijk effectiever naar en door de beschikbare informatie worden geleid. Waar het immers om gaat is dat internationale studenten worden voorzien van toegankelijke, volledige en correcte informatie over het te volgen onderwijs. Dat komt niet alleen ten gunste van de student, maar ook de onderwijsinstellingen zelf zijn daarbij gebaat. De keuze van de internationale student voor een onderwijsinstelling is (mede) afhankelijk van de informatie die wordt verstrekt over het aanbod. De Gedragscode is ingericht om de relatie tussen hoger onderwijsinstellingen en internationale studenten te reguleren. De onderwijsinstelling committeert zich door ondertekening van de Gedragscode aan een aantal bepalingen die ten gunste van de internationale student komen. Een daarvan betreft de kern van de Gedragscode: de informatievoorziening over het aangeboden onderwijs. Artikel 2.1 van de Gedragscode bepaalt dat: De onderwijsinstelling stelt, onder andere via de website, tijdig betrouwbare en eenvoudig toegankelijke informatie aan de internationale student ter beschikking over het aangeboden onderwijs,... Uit een eerder onderzoek van de Commissie naar het voorbereidend jaar 1 is gebleken dat de volledigheid en snelheid waarmee informatie wordt geleverd bepalend is voor de studiekeuze. Het studieaanbod van een instelling is jaarlijks aan verandering onderhevig. Het is om die reden belangrijk dat de informatie regelmatig wordt geactualiseerd en dat er bovendien voor internationale studenten een eenvoudige manier is om deze informatie te raadplegen. Daarbij acht de Commissie het niet alleen van belang dat instellingen voldoen aan de bepalingen van de Gedragscode, maar dat deze bepalingen ook voldoende houvast bieden om naleving mogelijk te maken. Onderzoekvragen In dit onderzoek is onderzocht in hoeverre overeenkomstig artikel 2.1 de informatievoorziening over het door de instellingen aangeboden onderwijs actueel, volledig en eenvoudig toegankelijk is vanuit het perspectief van de internationale student. Hierbij zijn de volgende vragen onderkend: a) Op welke wijze verstrekt de instelling informatie over het door haar aangeboden onderwijs aan internationale studenten? b) Wat is het onderwijsaanbod aan de internationale studenten? c) Hoe verhouden de verschillende informatiebestanden zich tot elkaar en hoe verhouden deze bestanden zich tot de informatie die de instellingen verstrekken? Omvang onderzoek De bevoegdheid tot het instellen van onderzoek biedt de Commissie de mogelijkheid proactief toezicht te houden op de naleving van de bepalingen van de Gedragscode door de in het register opgenomen instellingen. Een onderzoek naar de naleving door de (op dit moment) 76 in het register opgenomen onderwijsinstellingen, is een onderzoek van formaat en mist naar het oordeel van de Commissie zijn doel. Om een adequaat beeld van de situatie te kunnen krijgen heeft de Commissie volstaan met het onderzoeken van 12 onderwijsinstellingen: telkens 3 instellingen die lid zijn van een van de koepelorganisaties in het hoger onderwijs. Voor de NRTO gaat het om EuroCollege, Hogeschool Notenboom en Business School Nederland. 1 Raadpleegbaar via de website van de Gedragscode, 5

6 Van de leden van de VSNU zijn de Erasmus Universiteit Rotterdam, de Technische Universiteit Delft en de Open Universiteit Nederland onderzocht. Bij de Vereniging Hogescholen gaat het om Avans Hogeschool, de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten en ArtEZ Hogeschool. Bij de 3 instellingen die (op dat moment) geen lid waren van een van de genoemde koepelorganisaties betreft het Nyenrode Business Universiteit, THIM Hogeschool voor Fysiotherapie en de Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt Kampen. Eind 2016 is een concept versie van het onderzoeksrapport voorgelegd aan de 12 onderzochte onderwijsinstellingen en zijn zij in de gelegenheid gesteld te reageren. Van 7 instellingen werd een reactie ontvangen. Op enkele onderdelen dienden feitelijke onjuistheden te worden gecorrigeerd, maar in de meeste gevallen gaven instellingen aan dat de bevindingen uit het onderzoek aanleiding vormden de informatie op de instellingswebsite aan te passen. Datzelfde geldt voor de informatie die de instellingen via Studiekeuze123 en Studyfinder beschikbaar stellen, bijvoorbeeld door de CROHOcode toe te voegen aan de in genoemde registers opgenomen opleidingen. 6

7 Informatievoorziening over onderwijsaanbod Uitgangspunt voor dit onderzoek is de website van de onderwijsinstellingen, waarop informatie wordt verschaft over het onderwijsaanbod. Het aanbod is gefilterd op aanbod met een duur langer dan drie maanden. Hoewel het in het kader van de Gedragscode geen criterium is, is het aanbod buiten de scope van dit onderzoek gehouden, omdat voor een verblijf in Nederland met een kortere duur dan drie maanden geen verblijfsvergunning voor studiedoeleinden noodzakelijk is. Daarnaast zijn er verschillende databases met informatie over opleidingen die aangeboden worden aan internationale studenten. Om het onderwijsaanbod aan internationale studenten zo volledig mogelijk in kaart te brengen heeft de Commissie daarom tevens gebruik gemaakt deze openbare bronnen. Zie onderstaande schematische weergave van de bronnen die de Commissie heeft geraadpleegd. Via de website van EP-Nuffic is Studyfinder raadpleegbaar. Studyfinder is een database ingericht binnen het promotieprogramma Study in Holland, dat tot doel heeft het Nederlandse hoger onderwijs te promoten in het buitenland. De database bevat naast voltijdse opleidingen ook verkorte trajecten, cursussen en andere programma s. Alleen onderwijsinstellingen die de Gedragscode hebben ondertekend kunnen worden opgenomen in Studyfinder en kunnen gebruik maken van het programma Study in Holland. Ook is de informatie over het onderwijsaanbod uit de database van Studiekeuze123 bij dit onderzoek betrokken. Studiekeuze123 is een onafhankelijk samenwerkingsverband van het ministerie van OCW, studenten (ISO en LSVb) en hoger onderwijsinstellingen (Vereniging Hogescholen, VSNU en NRTO). Studiekeuze123 wordt volledig gefinancierd door het ministerie van OCW. De informatie die Studiekeuze123 verzamelt is afkomstig van een groot aantal bronnen waaronder het Centraal Bureau voor de Statistiek, Onderzoeksbureau arbeidsmarkt ROA, de VSNU, de Vereniging Hogescholen en DUO. Maar ook de hogescholen en universiteiten zelf leveren informatie. Studiekeuze123 houdt jaarlijks de Nationale Studenten Enquête, een landelijke onderzoek onder alle studenten. Ook de studentenoordelen die uit deze enquête komen worden opgeslagen in de Studiekeuzedatabase van Studiekeuze123. Tot slot zijn de door de overheid bijgehouden registers geraadpleegd voor dit onderzoek: het register van de NVAO en het CROHO. De NVAO is als onafhankelijke organisatie bij verdrag opgericht door de Nederlandse en Vlaamse overheid om een deskundig en objectief oordeel te geven over de kwaliteit van het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen. Het CROHO, afkorting van Centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs, is een register met de erkende opleidingen die aan bekostigde en particuliere hogescholen en universiteiten in Nederland worden aangeboden. Deze erkende opleidingen voldoen aan de in de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW) opgenomen eisen. Registratie in het CROHO houdt erkenning door de rijksoverheid in en is een voorwaarde voor de bekostiging van opleidingen (bij bekostigde instellingen), om studiefinanciering toe te kennen aan de studenten van deze opleidingen en voor het verlenen van graden en titels door de instelling voor deze opleidingen. Bronnen van onderwijsaanbod Er zijn derhalve verschillende openbare bronnen waaruit het onderwijsaanbod van instellingen kan worden afgeleid. Deze worden in de onderstaande tabel weergeven en kort beschreven. Register Studyfinder Omschrijving Studyfinder bevat Engelstalige/anderstalige programma s, variërend van korte cursussen tot volledige bachelor en master opleidingen. Bron van de opleidingsinformatie is de database van Studiekeuze123, maar instellingen zijn zelf verantwoordelijk voor de inhoud van de opleidingsgegevens en kunnen de informatie bijwerken. Bovendien zijn instellingen ook verantwoordelijk voor het aanbod dat zij doorzoekbaar willen maken voor internationale studenten. Bron:

8 Studiekeuze123 Studiekeuze123 is onafhankelijk en toont alleen opleidingen die in het CROHO staan en dus erkend zijn (geaccrediteerd door de NVAO). Studiekeuze123.nl toont: alle erkende opleidingen aan hogescholen en universiteiten in Nederland. Deze staan geregistreerd in het CROHO dat wordt beheerd door DUO; zowel voltijd opleidingen, als deeltijd en duaal; bacheloropleidingen, maar ook masters en Associate degrees; opleidingen door de overheid gefinancierd én particuliere opleidingen; informatie variërend van het aantal eerstejaars, instroom- en deeltijdmogelijkheden en het gemiddelde startsalaris; Studie in Cijfers: in één oogopslag een opleiding vergeleken met het landelijke gemiddelde. Instellingen leveren informatie over open dagen, opleidingsomschrijvingen en opleidingsvarianten. Deze informatie wordt dagelijks ververst. Andere informatie wordt, afhankelijk van de bron, jaarlijks of tien keer per jaar geactualiseerd. Bron: CROHO CROHO bevat gegevens van vroegere, actuele en toekomstige opleidingen. De instellingen zijn zelf verantwoordelijk voor het aanleveren van juiste en actuele gegevens in CROHO. Alle wettelijk erkende opleidingen van universiteiten en hogescholen kunnen in het CROHO worden opgenomen. Opname kan alleen na erkenning door de NVAO. Het CROHO-register kan worden gedownload of op internet worden geraadpleegd. Online wordt het CROHO dagelijks bijgewerkt. De downloadbestanden worden wekelijks bijgewerkt. Bron: en en NVAO De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) erkent opleidingen in het hoger onderwijs. De opleiding krijgt een keurmerk als de NVAO de kwaliteit van de opleiding heeft goedgekeurd. De databank van de NVAO bevat de opleidingen in het hoger onderwijs die voldoen aan de wettelijke basiskwaliteit en een erkenning hebben gekregen. Na 6 jaar kijkt de NVAO opnieuw naar de kwaliteit van de opleiding. Een opleiding verliest zijn erkenning als de kwaliteit niet meer voldoet. Niet erkende opleidingen mogen geen erkende diploma s afgeven. Bron: en 8

9 Bevindingen Op basis van het voorgaande hoofdstuk heeft de Commissie het aanbod van de eerder genoemde 12 onderwijsinstellingen in kaart gebracht, de resultaten daarvan worden weergegeven in de bijlage van dit rapport. De verschillende openbare bronnen die in het vorige hoofdstuk zijn beschreven bevatten informatie over het onderwijsaanbod, waarbij echter verschillende begripsbepalingen worden gehanteerd. Zowel de procedure zelf als de meer inhoudelijke vergelijking tussen de openbare bronnen hebben geleid tot enkele bevindingen. Deze worden hieronder weergegeven, maar in de bijlage is ook bij de onderzochte onderwijsinstellingen een aantal individuele bevindingen vermeld. In de Wet hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) is vastgelegd dat het onderwijs wordt door de instelling aangeboden in de vorm van opleidingen. Een opleiding is een samenhangend geheel van onderwijseenheden, gericht op de verwezenlijking van welomschreven doelstellingen op het gebied van kennis, inzicht en vaardigheden waarover degene die de opleiding voltooit, dient te beschikken. Aan elke opleiding is een examen verbonden. Elke opleiding wordt op grond van de WHW geregistreerd in het CROHO. Het CROHO bevat informatie over 212 onderwijsinstellingen en voltijds opleidingen. Het aantal onderwijsinstellingen is onder meer zo hoog omdat de vestigingsplaatsen van een instelling afzonderlijk worden geregistreerd. De NVAO verleent in Nederland alleen accreditatie of geeft alleen een positief oordeel over een toets nieuwe opleiding (TNO) in geval van opleidingen zoals bedoeld in de WHW. De database van de NVAO bevat informatie over een groot aantal Vlaamse en Nederlandse onderwijsinstellingen en opleidingen. Het totaal aantal in Nederland geregistreerde instellingen is in de database van de NVAO niet na te gaan, maar is groot, onder meer omdat de vestigingsplaatsen van een instelling afzonderlijk worden geregistreerd. Het CROHO bevat van elke opleiding als bedoeld in de zin van de WHW informatie over de vraag of de opleiding door de NVAO is geaccrediteerd dan wel of de NVAO een positief oordeel heeft gegeven over de TNO, alsmede de geldigheidsduur daarvan. Studiekeuze123 toont alleen NVAO-geaccrediteerde opleidingen die zijn opgenomen in het CROHO. Echter, sommige van de in Studiekeuze123 opgenomen opleidingen betreffen specialisaties van een en dezelfde opleiding in het CROHO. Instellingen kunnen zelf afstudeerrichtingen en varianten aangeven per opleiding. Mede hierdoor kan het voor komen dat de opleidingsnaam op Studiekeuze123.nl anders is dan de naam die de instelling zelf hanteert. Studiekeuze123 bevat informatie over 224 onderwijsinstellingen. Het aantal onderwijsinstellingen is onder meer zo hoog omdat de vestigingsplaatsen van een instelling afzonderlijk worden geregistreerd. Daarnaast maakt Studiekeuze123 onderscheid tussen studies (1.285 studies, verdeeld over 11 studierichtingen) en opleidingen (3.082 opleidingen). Een opleiding is een studie aan een specifieke instelling: Rechten is een studie en Rechten aan de Universiteit Utrecht is een opleiding. De opleidingen zijn verdeeld over de studies: sommige studies worden slechts door één instelling aangeboden, andere studies worden door meerdere instellingen aangeboden. Er zijn verschillen in registratie in Studiekeuze123 en de registratie in het CROHO: o Zeer recent gestarte opleidingen worden soms nog niet getoond in Studiekeuze123. De database wordt 10 keer per jaar geactualiseerd. o Opleidingen die wel geregistreerd staan in het CROHO maar niet actief worden aangeboden, worden niet getoond in Studiekeuze123. Voor deze opleidingen kunnen studenten zich niet meer aanmelden. o De beschrijving in Studiekeuze123 komt soms niet overeen met de informatie van instellingen zelf over hun onderwijsaanbod. Bijvoorbeeld wanneer instellingen, in afwijking van de CROHO-registratie, opleidingen onder afwijkende namen aanbieden, of afstudeerrichtingen als zelfstandige opleidingen ( varianten ) presenteren. o De Studiekeuzedatabase bevat meer informatie over de opleiding dan in CROHO zit (bijvoorbeeld studentenoordelen). 9

10 Studyfinder maakt gebruik van de Studiekeuzedatabase van Studiekeuze123, waarbij de instellingen de daaruit afkomstige informatie over opleidingen zelf aanvullen. Zodoende bevat het register ook non-degree courses (vaak als afgeleide van een CROHO-opleiding) en opleidingen die door buitenlandse organisaties zijn geaccrediteerd. Studyfinder toont alleen het anderstalige aanbod: 57 instellingen en opleidingen. Het gaat om postgraduate opleidingen (1.223 master opleidingen), undergraduate opleidingen (337 bachelor opleidingen), short courses (385 cursussen), summer courses (333 cursussen), voorbereidende trajecten (8 cursussen) en een categorie overig (6 cursussen). De informatie over het onderwijsaanbod op de website van de onderwijsinstellingen komt veelal niet overeen met de informatie die wordt verstrekt via Studyfinder, terwijl op de homepage van Studyfinder, staat vermeld: This is the only database in Holland that offers a complete, independent and up-to-date overview of all programmes taught in English or other foreign languages in Holland. 10

11 Beantwoording onderzoeksvragen In dit onderzoek is aan de hand van de onderstaande vragen onderzocht in hoeverre het door de instellingen aangeboden onderwijs actueel, volledig en eenvoudig toegankelijk is vanuit het perspectief van de internationale student. Deze verplichting volgt uit artikel 2.1 van de Gedragscode. a) Op welke wijze verstrekt de instelling informatie over het door haar aangeboden onderwijs aan internationale studenten? Het onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat onderwijsinstellingen via verschillende kanalen communiceren met en informatie verschaffen aan internationale studenten. Omdat dit onderzoek een desksearch onderzoek betrof, zijn de geselecteerde onderwijsinstellingen niet bevraagd naar het fysieke promotiemateriaal dat door hen wordt gebruikt bij de werving van en informatievoorziening aan (aankomende) studenten. Ook via brochures en flyers zal informatie worden verstrekt, evenals via beurzen en agenten zoals alumni. Deze bronnen zijn buiten beschouwing gelaten in dit onderzoek. Wanneer het gaat om digitaal ontsloten informatie is er allereerst de eigen website van de instelling. Maar ook via andere databases kan de (aankomende) student informatie krijgen over het onderwijsaanbod. Niet voor alle databases geldt dat onderwijsinstellingen de informatie over het onderwijsaanbod (laten) vastleggen met het oog op de informatievoorziening aan (aankomende) studenten. Zo worden gegevens over opleidingen in het register van de NVAO en in het CROHO primair vastgelegd met het oog op erkenning door de overheid en het daaraan verbonden recht op bijvoorbeeld bekostiging of studiefinanciering. Dat laat onverlet dat deze openbare bronnen raadpleegbaar zijn via internet. Daarnaast spelen de registers ook een rol bij de vulling van overige databases zoals Studiekeuze123 en Studyfinder. b) Wat is het onderwijsaanbod aan de internationale studenten? Deze onderzoeksvraag is op basis van de bevindingen van dit onderzoek niet eenduidig te beantwoorden. Het begrip onderwijsaanbod is als zodanig nergens gedefinieerd. Wel is in de WHW de term opleiding gedefinieerd. Maar het onderwijsaanbod is ruimer dan alleen opleidingen in de zin van de wet. Het onderwijsaanbod blijkt primair uit de website van de betreffende onderwijsinstelling, maar ook uit de overige voor dit onderzoek geraadpleegde databases (NVAO, CROHO, Studiekeuze123 en Studyfinder). Elke database hanteert daarbij (deels) andere criteria voor de vraag welk onderwijsaanbod wel/niet kan worden opgenomen. Niet duidelijk geworden is of het aanbod van opleidingen zoals onderwijsinstellingen dat presenteren het gehele onderwijsaanbod omvat. Dat lijkt niet het geval te zijn: niet altijd wordt onderwijsaanbod dat bestaat uit (vraag gestuurde) maatwerktrajecten, non-degree courses en versnelde trajecten ook expliciet via de website van de instelling aangeboden. Daarnaast bestaan er in de genoemde databases bij veel onderwijsinstellingen grote verschillen in aantallen opleidingen en in naam van de opleidingen. Dat maakt dat het niet altijd duidelijk is of het in de verschillende databases om dezelfde opleiding(en) gaat. c) Hoe verhouden de verschillende informatiebestanden zich tot elkaar en hoe verhouden deze bestanden zich tot de informatie die de instellingen verstrekken? De NVAO erkent namens de Nederlandse overheid opleidingen, door de kwaliteit ervan positief te beoordelen. Deze opleidingen worden opgenomen in het via de website van de NVAO te raadplegen register van de NVAO. Alleen de door de NVAO erkende opleidingen kunnen in het door DUO beheerde CROHO worden opgenomen. Het CROHO bevat daarnaast bijvoorbeeld ook historische informatie ter zake van de erkenning van opleidingen, bekostiging van de opleiding door de overheid, vestigingsplaats, datum instroom, studielast en decentrale selectie. 11

12 De in het CROHO opgenomen opleidingen kunnen in de Studiekeuzedatabase van Studiekeuze123 worden opgenomen. Deze informatie wordt aangevuld met informatie afkomstig van de instellingen over open dagen, opleidingsomschrijvingen en opleidingsvarianten. Daarnaast bevat de database gegevens over het aantal eerstejaars, instroom- en deeltijdmogelijkheden, het gemiddelde startsalaris en worden de opleidingen vergeleken met het landelijke gemiddelde. Uit de Nationale Studenten Enquête komt informatie over de studentenoordelen over de opleiding en instelling. De in de Studiekeuzedatabase van Studiekeuze123 opgenomen opleidingen vormen de basis van het in Studyfinder opgenomen aanbod. Instellingen vullen de informatie vervolgens zelf aan in de database van Studyfinder. Deze bevat dan ook tevens non-degree courses in (vaak als afgeleide van een CROHO-opleiding) en opleidingen die door buitenlandse organisaties zijn geaccrediteerd. Zie ook het antwoord op de vorige vraag voor de verhouding tot het door de instellingen via hun eigen website aangeboden onderwijs alsmede het schema zoals dat is opgenomen in het hoofdstuk Informatievoorziening over onderwijsaanbod. 12

13 Conclusies De Commissie benadrukt dat het er in dit onderzoek niet om gaat dat de Commissie een oordeel heeft over de verschillende openbare bronnen met opleidingsinformatie. De Commissie beoogt uitsluitend te voorkomen dat er aan internationale studenten onvolledige of mogelijk niet geheel juiste informatie wordt verstrekt over het onderwijsaanbod. Het onderzoek van de Commissie leidt tot de volgende conclusies. In artikel 2.1 van de Gedragscode hebben de instellingen zich verplicht om de internationale studenten te voorzien van actuele, volledige en eenvoudig toegankelijke informatie over het onderwijsaanbod. Het onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat onderwijsinstellingen via verschillende kanalen communiceren met en informatie verschaffen aan internationale studenten. Wanneer het gaat om digitaal ontsloten informatie is er allereerst de eigen website van de instelling. Maar ook via andere databases kan de (aankomende) student worden geïnformeerd over het onderwijsaanbod. Definitie onderwijsaanbod De belangrijkste conclusie is dat niet duidelijk is wat exact moet worden verstaan onder de term onderwijsaanbod. Het onderwijsaanbod dat wordt getoond in de verschillende openbare registers en op de website van de instellingen verschilt van elkaar. Onderliggende oorzaak hiervoor is dat er geen eenduidige definitie wordt gehanteerd voor het onderwijsaanbod aan de internationale student. Daarnaast worden voor dezelfde opleiding verschillende namen gehanteerd, hetgeen tot verwarring bij de student kan leiden. Het verdient aanbeveling dat onderwijsinstellingen duidelijk aangeven wat door hen wordt aangeboden en daarbij te vermelden wat de CROHO-code van de opleiding is en tot welke graad de opleiding leidt. Dat is thans niet of niet voldoende duidelijk. Website onderwijsinstellingen en openbare registers De website van de onderwijsinstelling is voor de internationale student een van de belangrijkste informatiebronnen die op afstand kan worden geraadpleegd. Het doorzoeken van de websites van de instellingen is niet altijd eenvoudig. Het onderwijsaanbod staat niet altijd op één webpagina vermeld. Soms moeten de webpagina s van verschillende instituten/onderdelen van een instelling worden doorzocht, of moet de benodigde informatie dieper in de website worden gezocht. Dit lijkt niet wenselijk voor zowel de student als voor de onderwijsinstelling. Ook de instelling is er bij gebaat dat het onderwijsaanbod eenvoudig vindbaar is op haar website. Voor het onderzoek zijn het CROHO, de database van de NVAO, Studiekeuze123 en Studyfinder geraadpleegd. Elke database hanteert (deels) andere criteria voor de vraag welk onderwijsaanbod wel/niet kan worden opgenomen. Dit hangt samen met het ontbreken van een gedeelde definiëring van de term onderwijsaanbod. Daarnaast bestaan er in de genoemde databases bij veel onderwijsinstellingen grote verschillen in aantallen opleidingen en in naam van de opleidingen. Opvallend is dat het totaal aantal opleidingen dat via de verschillende bronnen wordt aangeboden sterk uiteen loopt. De Commissie merkt nog op dat dit per onderwijsinstelling verschilt. Er zijn ook instellingen waarin het aanbod in de verschillende openbare bronnen nagenoeg gelijk is. Van de geraadpleegde openbare registers is Studyfinder de enige database die internationale studenten als primaire doelgroep heeft en daarbij tot doel heeft studenten te informeren over het onderwijsaanbod. Het register is ingericht binnen het programma Study in Holland dat voorziet in de promotie in het buitenland van het onderwijs dat in Nederland wordt aangeboden. Op de homepage van Studyfinder staat vermeld: This is the only database in Holland that offers a complete, independent and up-to-date overview of all programmes taught in English or other foreign languages in Holland. De zinsnede leidt tot de verwachting dat de database het volledige onderwijsaanbod voor internationale studenten omvat. Uit het onderzoek van de Commissie blijkt echter dat de inhoud van de database niet volledig overeenstemt met de inhoud van de andere geraadpleegde registers. Het is aan de onderwijsinstellingen zelf om opleidingen al niet te registreren in de database. De Commissie merkt op dat de zinsnede tot een verwarring kan leiden bij internationale studenten. 13

14 14

15 Vervolg Tijdens haar onderzoek heeft de Commissie aan EP-Nuffic de vraag voorgelegd waar de zinsnede op de homepage van Studyfinder (This is the only database in Holland that offers a complete, independent and up-to-date overview of all programmes taught in English or other foreign languages in Holland.) precies op is gebaseerd, en hoe deze zich verhoudt tot bijvoorbeeld het CROHO, of andere registers zoals dat van de NVAO. In reactie hierop heeft EP-Nuffic de Commissie de volgende toelichting gegeven: [ We] kunnen [ ] stellen dat Studyfinder de enige plek is waar het Nederlandse aanbod van Engelstalige/anderstalige opleidingen die instellingen willen laten zien aan internationale studenten, bij elkaar staat en te vinden is. Informatie die de instelling invoert is de dag erna zichtbaar in Studyfinder, en in die zin dus up-todate. We maken het doorzoeken van die informatie mogelijk en voeren verder geen ingrepen uit op de vindbaarheid van opleidingen tegen betaling. We werken dagelijks met instellingen en Studiekeuze123 om het aanbod goed in de database te krijgen voor de internationale studenten. [ ] Instellingen zijn zelf verantwoordelijk voor de inhoud van de opleidingsgegevens. Bovendien zijn instellingen ook verantwoordelijk voor het aanbod dat zij doorzoekbaar willen maken voor internationale studenten. Dat er meer opleidingen te vinden zijn op de websites van instellingen is geen verrassing: [ ] een instelling kiest zelf welke opleiding hij toont aan internationale studenten. Een voorbeeld: Twente heeft een opleiding in biology, maar kiest ervoor om alleen de hoofdopleiding te tonen in Studyfinder en alle specialisaties niet apart in te voeren (maar te noemen in de beschrijvingstekst). Omdat de Commissie van oordeel is dat de aangehaalde zin op de website van Studyfinder zonder de hierboven weergegeven de uitleg en toelichting mogelijk een andere indruk wekt en tot verwarring zou kunnen leiden bij (aankomende) internationale studenten over het onderwijsaanbod, zal de Commissie EP-Nuffic verzoeken de tekst op de website aan te passen opdat deze naar verwachting meer aansluit bij de realiteit en de verwachtingen van (aankomende) internationale studenten. De Commissie zal, nadat de bij het onderzoek betrokken instellingen en de koepelorganisaties in het Nederlandse hoger onderwijs (NRTO, Vereniging Hogescholen en VSNU) in de gelegenheid zijn gesteld inhoudelijk op de bevindingen te reageren, haar onderzoeksrapport publiceren op haar website en de onderwijsinstellingen in haar nieuwsbrief over de resultaten ervan informeren. De Commissie zal over haar bevindingen het gesprek aangaan met de koepelorganisaties, die eigenaar zijn van de Gedragscode. Van belang is dat de tekst van de Gedragscode waar nodig wordt verduidelijkt om de werking ervan te vergroten. De Commissie is dan ook hoopvol dat dit onderzoek daaraan een bijdrage kan leveren. 15

16 16

17 Bijlage Business School Nederland Informatie in CROHO Distance Learning MBA Informatie in NVAO Informatie in Studiekeuze123 Master Distance Learning Distance Learning Master of Business MBA Administration (MBA) Executive MBA Master Executive Master of Business Administration (MBA) Young Professional MBA Master Young Professional MBA Informatie in Studyfinder Informatie op website Distance Learning MBA, International Action Learning MBA Executive MBA Distance Learning MBA, International Action Learning MBA with a Major in Food Security Young Professional MBA Distance Learning MBA, International Action Learning MBA with a Major in Water Distance Learning MBA, International Action Learning MBA with a Major in Sexuality and Reproductive Health and Rights and Leadership Development in Food Security Master in Business Administration (MBA) Doctor in Business Administration (DBA) Hoger Programma (5 maanden) 7 korte en specialistische opleidingen (Modulair en Mini-Master) met een duur van 16 weken Totaal: 3 opleidingen Totaal: 3 opleidingen Totaal: 3 opleidingen Totaal: 5 opleidingen Totaal: 10 opleidingen De informatie in de tabel moet per kolom (verticaal) worden gelezen; er bestaat geen verband tussen de in de verschillende kolommen (horizontaal) weergegeven informatie. De opleidingen van BSN in CROHO betreffen deeltijdopleidingen. Er wordt ook een aantal korte cursussen (met een duur van max. een aantal dagen) aangeboden; deze zijn hier buiten beschouwing gelaten.

18 Hogeschool Notenboom Informatie in CROHO Informatie in NVAO Informatie in Studiekeuze123 Informatie in Studyfinder Informatie op website BBA Bedrijfskunde Bachelor Business BBA Bedrijfskunde X Bedrijfskunde Administration (BBA) Hospitality & Events Bachelor Hospitality and Events Hospitality & Events Hospitality en Events Ad Hospitality & Events Ad Hospitality & Events Ad Hospitality en Events Ad International Trade Ad International Trade Ad International Trade Ad Marketing Ad Marketing Ad Marketing Fast Track programma Totaal: 5 opleidingen Totaal: 2 opleidingen Totaal: 5 opleidingen Geen opleidingen Totaal: 6 opleidingen De informatie in de tabel moet per kolom (verticaal) worden gelezen; er bestaat geen verband tussen de in de verschillende kolommen (horizontaal) weergegeven informatie. Hogeschool Notenboom komt 3x voor in de database van Studiekeuze123: Hogeschool Notenboom Maastricht, Hogeschool Notenboom Hilversum en Hogeschool Notenboom Eindhoven. Het onderwijsaanbod (5 opleidingen) is bij elke instelling gelijk. Het opleidingsaanbod Notenboom in CROHO bestaat uit 18 opleidingen, aangeboden op alle 3 vestigingen. Feitelijk gaat het over 6 opleidingen. Hogeschool Notenboom heet in CROHO en NVAO: Business School Notenboom. 18

19 EuroCollege Informatie in CROHO Informatie in NVAO Informatie in Studiekeuze123 International Business & Bachelor International International Business Entrepreneurs Business and & Entrepreneurship Entrepreneurship International Event Bachelor International International Event International Hotel and Hospitality Event Bachelor International Hotel and Hospitality International Hotel & Hospitality Informatie in Studyfinder International Business & Entrepreneurship International Event International Hotel & Hospitality Informatie op website Bachelor International Business and Entrepreneurship Bachelor International Event Bachelor International Hotel and Hospitality Bachelor Marketing, E- Commerce & Sales Totaal: 3 opleidingen Totaal: 3 opleidingen Totaal: 3 opleidingen Totaal: 3 opleidingen Totaal: 4 opleidingen De informatie in de tabel moet per kolom (verticaal) worden gelezen; er bestaat geen verband tussen de in de verschillende kolommen (horizontaal) weergegeven informatie. 19

20 Nyenrode Business Universiteit Informatie in CROHO Informatie in NVAO Informatie in Informatie in Studyfinder Informatie op website Studiekeuze123 Bachelor Accountancy Bachelor Accountancy Bachelor Accountancy Bachelor of Science in Business Administration Bachelor of Science in Accountancy Bachelor in Business Administration Bachelor Business Administration Bachelor Business Administration Bachelor in Business Administration (BBA) Bachelor of Science in Business Administration Master Accountancy Master Accountancy Master Accountancy Executive MBA Executive Master of Finance & Control Master Controlling Master Controlling Master Controlling International MBA Executive MBA Master Executive Master Master Executive Master Executive Master of Individual PhD Track of Finance & Control of Finance and Control Finance and Control Master Fiscaal Recht Master Fiscaal Recht Fiscaal Recht International MBA Master Master Managerial Controlling Master Fiscaal Recht Master of Science in Accountancy & Post Master RA Master of Science in Controlling Master of Science in Master voor RA's Modulair Executive MBA Schakeltraject Accountancy & Controlling Totaal: 7 opleidingen Totaal: 7 opleidingen Totaal: 7 opleidingen Totaal: 4 opleidingen Totaal: 14 opleidingen De informatie in de tabel moet per kolom (verticaal) worden gelezen; er bestaat geen verband tussen de in de verschillende kolommen (horizontaal) weergegeven informatie. Er is ook een Nyenrode New Business School. Deze instelling was zelfstandig en is (nog) apart opgenomen in het register van de Gedragscode. Is thans onderdeel van Nyenrode Business Universiteit, maar is hier buiten beschouwing gelaten. Van de opleidingen in CROHO is er maar 1 die niet alleen in deeltijd maar ook in voltijd vorm wordt aangeboden (de master ). Deze voltijd opleiding is niet opgenomen in Studyfinder. Een deel van het aanbod op de website (15 opleidingen) wordt (ook) in deeltijd aangeboden, of wordt aangeboden bij het onderdeel New Business School Amsterdam. Er worden 6 opleidingen in het Engels aangeboden; de overige in het Nederlands. Er wordt ook een korte cursus (met een duur van enkele dagen) aangeboden; wordt hier buiten beschouwing gelaten. 20

21 THIM Hogeschool voor Fysiotherapie Informatie in CROHO Informatie in NVAO Informatie in Studiekeuze123 Bachelor Opleiding tot Bachelor Opleiding tot Fysiotherapeut Fysiotherapie Fysiotherapeut Informatie in Studyfinder Informatie op website X Bachelor Fysiotherapie Totaal: 1 opleiding Totaal: 1 opleiding Totaal: 1 opleiding Totaal: geen opleidingen Totaal: 1 opleiding De informatie in de tabel moet per kolom (verticaal) worden gelezen; er bestaat geen verband tussen de in de verschillende kolommen (horizontaal) weergegeven informatie. THIM Hogeschool voor Fysiotherapie biedt de bachelor opleiding zowel in voltijd als in deeltijd vorm aan. De bachelor opleiding wordt zowel in het Nederlands als in het Engels en het Duits aangeboden (er is een vestiging van THIM Hogeschool voor Fysiotherapie in Zwitserland en de opleiding wordt in een samenwerkingsverband ook in Duitsland aangeboden). 21

22 Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, Kampen Informatie in CROHO Informatie in NVAO Informatie in Studiekeuze123 Informatie in Studyfinder Informatie op website Bachelor Theologie Bachelor Theologie Bachelor Theologie X Bachelor Theologie Master Theologie Master Theologie Master Theologie Master Theologie Predikant Master Theologie Algemeen Master Theologie Algemeen Master Theologie Algemeen Master Theologie Algemeen Totaal: 3 opleidingen Totaal: 3 opleidingen Totaal: 3 opleidingen Totaal: geen opleidingen Totaal: 3 opleidingen De informatie in de tabel moet per kolom (verticaal) worden gelezen; er bestaat geen verband tussen de in de verschillende kolommen (horizontaal) weergegeven informatie. De opleiding Master Theologie Algemeen wordt ook in deeltijd vorm aangeboden. 22

23 TU Delft Informatie in CROHO Informatie in NVAO Informatie in Studiekeuze123 Informatie in Studyfinder Informatie op website B Bouwkunde Bachelor Bouwkunde and Policy Applied Physics Applied Earth Sciences Analysis B Civiele Techniek Bachelor Chemical Aerospace Transport, Infrastructure & Bouwkunde and Bio Processtechnology Logistics B Electrical Bachelor Civiele Techniek Applied Earth Sciences Computer Science Civiele Techniek B Industrieel Ontwerpen Bachelor Electrical Applied Mathematics Mechanical Electrical B Klinische Technologie (joint degree) B Klinische Technologie (joint degree) B Life Science and Technology B Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek Bachelor Industrieel Ontwerpen (Industrial Design) Bachelor Klinische Technologie (joint degree) Bachelor Life Science and Technology (joint degree) Bachelor Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek Applied Physics Design for Interaction Industrieel Ontwerpen Architecture, Urbanism and Building Sciences Electrical Power Berlage Master in Design Traineeship in Architecture and Urban Bioprocess Design Biomedical Postgraduate Master Berlage Master of Architecture and Urban Design B Maritieme Techniek Bachelor Maritieme Techniek Bouwkunde Systems, Policy Analysis & B Molecular Science and Technology B Nanobiologie (joint degree) B Technische Aardwetenschappen B Technische Bestuurskunde B Technische Informatica Bachelor Molecular Science and Technology (joint degree) Bachelor Nanobiologie (joint degree) Bachelor Technische Aardwetenschappen Bachelor Technische Bestuurskunde Bachelor Technische Informatica Klinische Technologie Life Science & Technology Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek Maritieme Techniek Chemical Computer Molecular Science & Technology Civiele Techniek Chemical Nanobiology Civil Marine Technology Technische Bestuurskunde Computer Civil Technische Informatica Computer Science Life Science & Technology Technische Natuurkunde 23

24 B Technische Natuurkunde Bachelor Technische Natuurkunde (Applied Physics) B Technische Wiskunde Bachelor Technische Wiskunde B Werktuigbouwkunde Bachelor Werktuigbouwkunde M Aerospace Erasmus Mundus Joint Master in Economics and of M Applied Earth Sciences Network Industries Master Aerospace Construction and Science Communication Technische Wiskunde Design for Interaction Economics and of Network Industries - Erasmus Mundus master Werktuigbouwkunde Electrical Software Technology MSc Aerospace Embedded Systems Design Traineeship Chemical Product Design European Postgraduate Master in Urbanism Applied Geophysics - IDEA league MSc Applied Earth Sciences MSc Applied Mathematics M Applied Mathematics Master Applied Earth Sciences Geomatics Telecommunications & Sensing Systems M Applied Physics Master Applied Mathematics Industrial Ecology (joint Minerals and degree) Environmental Programme - Erasmus Mundus master M Architecture, Master Applied Physics Industrieel Ontwerpen Design Traineeship in Urbanism and Building Process and Equipment Sciences Design M Berlage Master in Architecture and Urban Design M Biomedical M Chemical Master Architecture, Urbanism and Building Sciences Master Berlage Master in Architecture and Urban Design (BMAUD) Master Biomedical M Civil Master Chemical M Computer MSc Applied Physics MSc Architecture, Urbanism and Building Sciences MSc Biomedical Integrated Product Design Applied Earth Sciences MSc Chemical Klinische Technologie (joint degree) (joint degree) Master Civil Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek of Technology MSc Civil Life Science and Technology Applied Mathematics MSc Coastal and Marine and Life Science and Technology Electrical MSc Computer Aerospace MSc Computer Science 24

25 M Computer Science Master Computer M Construction and M Design for Interaction Master Construction and of Technology Strategic Product Design MSc Construction & Master Computer Science Marine Technology Applied Earth Sciences MSc Design for Interaction M Electrical Master Design for Interaction Materials Science and Maritieme Techniek Biomedical MSc Economics and of Network Industries Architecture, Urbanism MSc EIT ICT innovation and Building Sciences M Embedded Systems Master Electrical Mechanical Systems & Control MSc Electrical M and Policy Analysis Master Embedded Systems Molecular Science and Technology (joint degree) Construction & MSc Embedded Systems M European Postgraduate Master in Urbanism Master and Policy Analysis M Geomatics Master European Postgraduate Master in Urbanism M Industrial Ecology Master Geomatics Offshore and Dredging M Integrated Product Design Master Industrial Ecology (joint degree) - 3TU Nanobiologie (joint degree) European Postgraduate Masters in Urbanism Nanobiology (joint degree) Industrial Ecology - TU Delft en Universiteit Leiden Science Education and Communication Coastal and Marine and - Erasmus Mundus master Optics in Science and Technology - Erasmus Mundus master MSc & Policy Analysis MSc European Wind Energy Master MSc Geographical Information and Applications MSc Geomatics M Life Science and Technology Master Integrated Product Design Strategic Product Design European Wind Energy Master MSc Industrial Ecology M of Technology Master Life Science and Technology Sustainable Energy Technology Aerospace MSc Integrated Product Design M Marine Technology Master of Technology Systems, Policy Analysis and Materials Science & MSc Life Science & Technology M Materials Science and Master Marine Technology Systems and Control Offshore MSc of Technology M Mechanical Master Materials Science and Technische Aardwetenschappen Integrated Product Design MSc Marine Technology 25

26 M Nanobiology (joint degree) M Offshore and Dredging M Science Education and Communication M Strategic Product Design M Sustainable Energy Technology and Communication M Systems and Control Master Strategic Product Design Master Mechanical Technische Bestuurskunde Geomatics MSc Materials Science & Master Nanobiology Technische Informatica Sustainable Energy MSc Mechanical Technology - 3TU Master of Science in Technische Natuurkunde Embedded Systems - MSc Offshore & Dredging Urbanism and Strategic 3TU Planning Master Offshore and Technische Wiskunde Microelectronics MSc Science Education & Dredging Communication Master Science Education Transport, Infrastructure and Bioinformatics MSc Strategic Product Logistics Werktuigbouwkunde Design Traineeship in Bioproduct Design Design MSc Sustainable Energy Technology M Systems, Policy Analysis and M Transport, Infrastructure and Logistics Master Sustainable Energy Technology Media and Knowledge Master Systems and Control & Policy Analysis Master Systems, Policy Analysis and Master Transport Infrastructure and Logistics MSc Systems & Control MSc Systems, Policy Analysis & MSc Transport, Infrastructure & Logistics PhD at TU Delft Traineeships technologisch ontwerpen Postdoctorale opleidingen (Executive education) Post-master programma 'Master City Developer' Post-master programma 'European Post-master in Urbanism' (EMU) Post-master programma 'The Berlage Post-master in Architecture and Urban Design' 26

27 Contractonderwijs Science Education - voorheen Lerarenopleiding Stan Ackermans Institute Professional Education Totaal: 50 opleidingen Totaal: 52 opleidingen Totaal: 48 opleidingen Totaal: 50 opleidingen Totaal: 61 opleidingen De informatie in de tabel moet per kolom (verticaal) worden gelezen; er bestaat geen verband tussen de in de verschillende kolommen (horizontaal) weergegeven informatie. Verschillende opleidingen komen vaker voor in het register van de NVAO, omdat ze op verschillende locaties worden aangeboden. Van de 68 opleidingen worden daarom in dit onderzoek maar 52 meegenomen. Het onderwijsaanbod op de website bestaat uit bachelor opleidingen, master opleidingen en onderwijs voor professionals. Het online onderwijs en de cursussen zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. 27

28 Open Universiteit Informatie in CROHO Informatie in NVAO Informatie in Studiekeuze123 Informatie in Studyfinder Informatie op website B Algemene Cultuurwetenschappen Bachelor Algemene Cultuurwetenschappen Algemene Cultuurwetenschappen X Bachelor Algemene cultuurwetenschappen B Bedrijfskunde Bachelor Bedrijfskunde Bedrijfskunde Bachelor Bedrijfskunde B HBO - Rechten Bachelor Informatica Business Process Bachelor Informatica and IT B Informatica Bachelor Informatica (hbo) Computer Science Bachelor Informatiekunde B Informatiekunde Bachelor Informatiekunde Environmental Sciences Bachelor Milieunatuurwetenschappen B Milieunatuurwetenschappenatuurwetenschappen Bachelor Milieu- Informatica Bachelor Psychologie B Psychologie Bachelor Psychologie Informatiekunde Bachelor Rechtsgeleerdheid B Rechtsgeleerdheid Bachelor Rechten Kunst- & Cultuurwetenschappen Master Business Process and IT M Business Process Bachelor Master Computer Science and IT Rechtsgeleerdheid M Computer Science Master Accounting and Finance Milieu-natuurwetenschappen Master Environmental Sciences M Environmental Sciences Master Business Process and IT Onderwijswetenschappen Master Kunst- en cultuurwetenschappen M Kunst- & Master Computer Science Psychologie Master cultuurwetenschappen M Master Kunst- en Cultuurwetenschappen Psychology Master klassikaal begeleid M Onderwijswetenschappen Master Bachelor Rechtsgeleerdheid Master Onderwijswetenschappen M Learning Sciences Master Master Rechtsgeleerdheid Master Psychology Milieuwetenschappen M Psychology Master Software Master Rechtsgeleerdheid Onderwijswetenschappen M Rechtsgeleerdheid Master Psychology Master Software M Software Master Rechtsgeleerdheid WO Schakelprogramma Master Software WO Korte studie: Focusopleiding Recht voor 28

29 Master Strategy and Organization Master Supply Chain Politie en Beveiliging WO Korte studie: Focusopleiding Startersopleiding Professional Programs: Certified Professional Programs in, Informatica of Natuurwetenschappen Professional Programs: Posthbo Business Controller Opleiding Professional Programs: de Master of Business Administration (MBA) Professional Programs: Leergang Psychologie Professional Programs Opleiding(en) op maat In samenwerking met een aantal hogescholen: HBO Rechten In samenwerking met een aantal hogescholen: Opleiding Business Controller Totaal: 18 opleidingen Totaal: 21 opleidingen Totaal: 16 opleidingen Totaal: geen opleidingen Totaal: 27 opleidingen De informatie in de tabel moet per kolom (verticaal) worden gelezen; er bestaat geen verband tussen de in de verschillende kolommen (horizontaal) weergegeven informatie. Het volledige onderwijsaanbod van de Open Universiteit in CROHO bestaat uit deeltijd opleidingen. Volgens de website bestaat het onderwijsaanbod uit WO bachelors, WO masters, WO schakelprogramma s, cursussen, WO korte studies, Professional Programs en HBO met partners. De cursussen hebben een korte duur (globaal 4 weken) evenals twee van de WO korte programma s; deze zijn om die reden buiten dit onderzoek gehouden. 29

30 Erasmus Universiteit Rotterdam Informatie in CROHO Informatie in NVAO Informatie in Informatie in Studyfinder Informatie op website Studiekeuze123 B Algemene Cultuurwetenschappen Bachelor Algemene Cultuurwetenschappen Aansprakelijkheid en verzekering Econometrics / Economics - BSc2 - Double degree Algemene Cultuurwetenschappen B Bedrijfskunde Bachelor Bestuurskunde Accounting, Auditing and Arts and Culture Studies Bedrijfskunde Control B Bestuurskunde Bachelor Business Algemene Tinbergen Institute Master Bestuurskunde Administration/Bedrijfskunde Cultuurwetenschappen of Philosophy in Economics B Criminologie Bachelor Criminologie Arbeidsrecht Neuroscience Criminologie B Econometrie en Operationele Research Bachelor Econometrie en Operationele Research Bedrijfskunde LL.M. Arbitration and Business Law Double Degree with Philosophy B Economie en Bedrijfseconomie Bachelor Economie en Bedrijfseconomie Bestuurskunde Strategic Econometrie en Operationele Research B Fiscaal Recht Bachelor Economie en Business Administration of Innovation Econometrics/Economics Informatica B Fiscale Economie Bachelor Fiscaal Recht Business Information Sustainable Local Economic Development Economie en Bedrijfseconomie (LED) Supporting Firms B Geneeskunde Bachelor Fiscale Economie (Fiscal Economics) Clinical Research (research) LL.M. Arbitration and Business Law Fiscaal Recht B Geschiedenis Bachelor Geneeskunde Commercial Law Laws Fiscale economie B Gezondheidswetenscha ppen Bachelor Geschiedenis Corporate Communication Essentials of Coaching Geneeskunde B International Bachelor's Programme in Communication and Media B International Business Administration Bachelor Gezondheidswetenschappen Bachelor International Bachelor's programme in Communication and Media Criminologie HR Strategy and Effectiveness Econometrics and Science of International Social Challenges Geschiedenis Gezondheidswetenschap pen, Beleid & Gezondheidszorg (BMG) B Klinische Technologie Bachelor International Econometrie en Effective Negotiating Skills International Bachelor of (joint degree) Business Administration Operationele Research Arts and Culture Studies B Liberal Arts and Bachelor Klinische Economics and Business International Bachelor in International Bachelor 30