ZET JE SCHOOL IN BEWEGING!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ZET JE SCHOOL IN BEWEGING!"

Transcriptie

1 ZET JE SCHOOL IN BEWEGING! Ideeën voor veilige en milieuvriendelijke verplaatsingen naar school

2 2 Inleiding Inhoud Inleiding 2 DEEL 1: De geïntegreerde aanpak 3 1. Samenwerking 3 2. Schoolvervoerplan 4 3. Scholenovereenkomst 6 DEEL 2: Ideeën en voorbeelden uit de praktijk 7 1. Vervoersorganisatie 7 2. Informatie Sensibilisatie Educatie Infrastructuur 21 Adressen 23 Colofon 23 Neemt je school deel aan de sensibilisatiecampagne Sam de Verkeerslang en wilt je school of het oudercomité daarnaast extra initiatieven opzetten voor een duurzame en veilige schoolomgeving? Neem dan een kijkje in deze brochure. Hopelijk zet de campagne Sam de Verkeersslang je school (verder) in beweging. Vele scholen willen graag werken aan een veilige en milieuvriendelijke schoolomgeving. Zij zitten echter vaak met de vraag hoe zij dit het best aanpakken. Deze brochure is opgesteld om daarop een antwoord te geven. Het doel is het veiliger maken van de verkeerssituatie aan de school - poort en het aantal zelfstandige en milieuvriendelijke verplaatsingen van de leerlingen doen toenemen. In deze brochure geven we ideeën en voorbeelden voor concrete projecten en initiatieven rond verkeer en mobiliteit. We omschrijven kort wat de initiatieven inhouden en geven praktische opstarttips. Daarnaast zetten we verschillende bestaande initiatieven in de kijker. De brochure is opgedeeld in twee delen: Het eerste deel gaat over een geïntegreerde aanpak. De beste resultaten bekom je door met verschillende partners op verschillende terreinen samen te werken. Daarbij wordt besproken hoe je op een gestructureerde wijze als school naar knelpunten en oplossingen kan gaan kijken. Tevens wordt verduidelijkt hoe de gemeente structureel met alle scholen kan samenwerken door het afsluiten van een scholenovereenkomst. Het tweede deel bevat ideeën en voorbeelden uit de praktijk. We hanteren de volgende onderverdeling: vervoersorganisatie, informatie, sensibilisatie, educatie en infrastructuur. We hopen dat deze brochure een stimulans en bron van inspiratie zal zijn. Veel plezier en succes!

3 DEEL 1 3 De geïntegreerde aanpak De beste resultaten bekom je met een geïntegreerde aanpak door met verschillende partners op verschillende terreinen maatregelen uit te werken. Samenwerken is dus de boodschap. Het STOP-principe kan als leidraad gebruikt worden om voorstellen te ontwikkelen. Een instrument om als school de knelpunten in de schoolomgeving op een geïntegreerde manier aan te pakken is het schoolvervoerplan. Daarnaast kan de gemeente ook een scholenovereenkomst afsluiten met de verschillende scholen op haar grondgebeid waarin staat welke initiatieven de betrokken partijen de komende jaren zullen nemen. In dit deel wordt achtereenvolgens de mogelijke samenwerking, het opmaken van een schoolvervoerplan en een gemeentelijke scholenovereenkomst besproken. Wanneer de directie geen deel uitmaakt van de werkgroep, hou je er toch regelmatig contact mee. Zorg ervoor dat de directieleden precies weten wat er gaat gebeuren en dat ze achter de initiatieven van de werkgroep staan. Probeer ook steeds enkele leerkrachten bij de werking te betrekken. Zij zullen immers vaak de uitvoerende taken op zich nemen. Bovendien vervullen de leerkrachten een voorbeeldfunctie voor zowel leerlingen als ouders. Projecten over verkeer staan of vallen met de medewerking van de ouders. Zij bepalen immers hoe hun kinderen naar school komen. Zij kunnen het goede voorbeeld geven! Durf hen aan te spreken en stimuleer hen om hun gedrag aan te passen. Betrek hen zoveel mogelijk bij wat je onderneemt. De leerlingen moeten uiteraard ook gehoord worden. Geef hen een stem en betrek hen bij de opstart en uitwerking van activiteiten. Leerlingen hebben vaak creatieve ideeën om andere leerlingen en hun ouders te stimuleren om milieuvriendelijk naar school te komen. Samenwerken op gemeentelijk niveau De gemeente is als wegbeheerder verant woor - delijk voor een veilige infrastructuur van de gemeentewegen. Daarnaast neemt de gemeente ook vaak initiatieven om het stappen, het trappen en het openbaarvervoergebruik te stimuleren. Stap dus naar de gemeente als er een probleem is op een gemeenteweg of als je ondersteuning wenst bij bepaalde initiatieven. 1. Samenwerking De schoolomgeving verkeersveiliger en milieu - vriendelijke maken, kan je niet in je eentje. Samenwerken en medestanders zoeken is de allereerste stap op weg naar een geslaagd project. Samenwerken in de school Vorm een verkeerswerkgroep met enkele ouders, een lid van de schooldirectie, een leerkracht, iemand van de gemeente of de wijkagent. Plaats een algemene oproep in de schoolkrant of spreek ouders persoonlijk aan. Het is handig om daarnaast een grotere groep van losse vrijwilligers te hebben waarop je beroep kan doen. Gemeenten die initiatieven nemen om het duurzaam naar school gaan te stimuleren, kunnen daarvoor subsidies krijgen. Via de subsidies Duurzaam naar School wil de Vlaamse Overheid een structurele aanpak rond duurzaam naar school bevorderen. Met duurzaam wordt bedoeld milieubewust, gezond en veilig. Er worden middelen voorzien voor initiatieven rond de zachte weggebruiker (basisluik) en voor de organisatie van leerlingenvervoer (optioneel luik). Binnen het basisluik is het doel acties op het terrein te ontwikkelen zodat meer kinderen te voet of met de fiets naar school gaan. De basis moet het STOP-principe zijn. Dit principe geeft de vervoerrangorde weer waarmee je rekening dient te houden wil je zachte en collectieve vervoersmodi stimuleren. STOP staat voor: eerst Stappers, dan Trappers, dan Openbaar en als laatste het Privé-vervoer.

4 4 Met het subsidiegeld kunnen geen infrastructurele aanpassingen betaald worden, maar wel educatieve, organisatorische, informatieve of sensibiliserende projecten. Binnen het optionele luik is het doel het organiseren van netoverschrijdend collectief leerlingenvervoer om privé-vervoer te verminderen in de schoolomgeving en op de schoolroutes. Dit kan eventueel in samen-werking met de vervoersmaatschappij De Lijn. Meer informatie over Duurzaam naar School vind je op of op duurzaam/ Concept.htm Andere contacten en samenwerkingsverbanden Door samen te werken met andere scholen kan je ideeën, geld en inzet met elkaar delen. Door samen met andere scholen naar de gemeente te trekken, vergroot je de kans om gehoord te worden. De provincie is verantwoordelijk voor provinciewegen. Stelt zich een probleem op een provincieweg dan wordt dit best gemeld aan de gemeente die contact opneemt met de provincie. De provincie is ook actief rond het stimuleren van stappen en trappen naar school. Hiervoor neemt de provincie verschillende initiatieven, zoals het begeleiden van scholen bij het opstarten van een fiets- of voetpool, het nemen van stimulerende maatregelen, het gratis ter beschikking stellen van verkeerseducatief materiaal en verkeersveilig materiaal (fluorescerende bandjes en hesjes). Voor meer informatie neem je best contact op met de dienst mobiliteit van jouw provincie. Het Vlaamse Gewest is verantwoordelijk voor de gewest - wegen. Stelt zich een probleem op een gewest weg dan wordt dit best gemeld aan de gemeente die contact opneemt met het gewest. Bij bepaalde initiatieven is samenwerking met de politie aangewezen. Voorbeelden hiervan zijn: hulp bij het uitstippelen van veilige routes bij het opstarten van een fietspool, fietsencontroles uitvoeren, educatie over de dode hoek of het ter beschikking stellen van een verkeerskoffer. Stap naar de politie en vraag wat ze eventueel kunnen aanbieden. Daarnaast breng je ze best altijd op de hoogte van alle initiatieven. 2. Schoolvervoerplan Met een geïntegreerd schoolvervoerplan stem je alle maatregelen en initiatieven op elkaar af. Het beoogde doel is een goed aanbod te verkrijgen op gebied van een veilige schoolomgeving en routes, en verandering teweegbrengen in het verplaatsingsgedrag. Dit kan door maatregelen vast te leggen op vlak van vervoersorganisatie, informatie, sensibilisatie, educatie en infrastructuur. Wat is een schoolvervoerplan? Een schoolvervoerplan is een geheel van maatregelen op korte en lange termijn. De schooldirectie, leerkrachten, leerlingen en ouders werken deze samen uit om het aandeel milieuvriendelijke en veilige verplaatsingen van en naar school te doen toenemen. Een schoolvervoerplan omvat drie onderdelen: een inventarisatie van de verplaatsingen van en naar de school en de mobiliteitsknelpunten; een actieplan dat ouders, leerlingen, leerkrachten aanzet om de knelpunten in de schoolomgeving en op de schoolroutes weg te werken, door onder meer de autodruk aan de schoolpoort te verminderen door kinderen met het openbaar vervoer of met de fiets naar school te laten komen; een evaluatiemoment. Om tot een realistisch en bruikbaar schoolvervoerplan te komen wordt best samengewerkt met de betrokken partners: de gemeente, de provincie, het Gewest, De Lijn en de NMBS. Doelgroep Scholen in samenwerking met de betrokken partners.

5 5 Onderzoek naar de verplaatsingswijze en de knel - punten Een eerste stap om problemen aan te pakken is zicht krijgen op de verplaatsingswijze van de leerlingen en op de knelpunten, zowel in de schoolomgeving als op de schoolroutes. Met een eenvoudig systeem van handopsteken krijg je duidelijkheid over de verplaatsingswijze van de leerlingen. De leerkracht vult op een fiche in hoeveel leerlingen te voet, met de fiets, met de schoolbus of met de auto naar school komen. De gegevens van alle klassen worden samengeteld en geven een volledig overzicht van hoe de kinderen naar school komen. Leerkrachten kunnen samen met de leerlingen op een kaart aanduiden waar zij knelpunten ervaren. Ten slotte breng je al de knelpunten samen en rangschik je deze in mate van belangrijkheid. Je kan de knelpunten ook visualiseren op een kaart. Een actieplan met concrete initiatieven Op basis van de gegevens over de verplaatsingswijze en de belangrijkste knelpunten kan je prioriteiten stellen en duidelijke doelstellingen formuleren. Er zijn vaak grote verschillen waarneem - baar tussen de seizoenen zomer/lente en winter/herfst en tussen goed en slecht weer. Vandaar dat het zeker interessant is om bij de bevraging deze onderwerpen aan bod te laten komen. Daarnaast is het ook interessant om na te gaan hoe ver de leerlingen van school wonen. Hiervoor gebruik je best een stratenplan van de schoolomgeving, waarop de kinderen met hulp van de leerkracht hun woonplaats aanduiden. Voorbeeld van de verplaatsingswijze van leerlingen. Met de schoolbus 10% Met de Lijnbus 4% Auto 47% Sommige initiatieven kan je als school autonoom realiseren, voor andere is de medewerking nodig van de gemeente, politie, De Lijn Met de fiets 13% In een actieplan kan je aangeven wie welke initiatieven op korte of middellange termijn zal nemen. Onder korte termijn verstaan we dit of volgende schooljaar. Onder middellange termijn verstaan we over 1 à 2 jaar. Te voet 26% Knelpunten kan je inventariseren met behulp van een enquête of een brainstorm met een groep. Je kunt ouders de knelpunten in de directe schoolomgeving en op de schoolroutes op een kaart laten aanduiden en hun vragen welk probleem zij of hun kinderen daar ervaren. en dan: tijd voor actie! Voor begeleiding bij het opmaken van een school - vervoerplan kan je contact opnemen met Mobiel 21. Je kan ook de brochure Schoolvervoerplan bestellen, een handige leidraad bij de opmaak van je schoolvervoerplan.

6 6 Voorbeeld van een actieplan PROJECT TIMING INITIATIEF PARTNERS VERVOERSORGANISATIE Gemachtigd opzichters aan de school KT School Ouders Opzetten voetpool MT School Ouders SENSIBILISATIE Sam de Verkeersslang KT School Ouder Affichewedstrijd organiseren KT School Ouders Parkeeracties: sensibilisatie foutparkeerders KT School Gemeente EDUCATIE Fietscontrole organiseren KT School Politie/Gemeente Fietsgraveeractie aankondigen/organiseren MT School Gemeente Fietsvaardigheidstraining op school/straat KT School Verkeerseducatieve route uitwerken LT School Gemeente/Politie INFORMATIE Infopakket Mobiliteit voor ouders en leerlingen KT School Een informatieavond fietsen en mobiliteit KT School Ouders VSV bijscholing voor leerkrachten KT School VSV INFRASTRUCTUUR Nieuwe overdekte fietsenstalling KT School Ouders Kiss and ride-strook aan de schoolpoort MT Gemeente KT= korte termijn, MT=middellange termijn, LT= lange termijn 3. Scholenovereenkomst Ook een gemeente kan op een gestructureerde wijze samenwerken met alle scholen om tot veilige schoolomgevingen -en routes te komen. Een scholen overeenkomst is een handig instrument om engagementen van alle betrokkenen vast te leggen. Wat is een scholenovereenkomst? Een scholenovereenkomst is een overeenkomst over verkeer en mobiliteit die een gemeente met haar scholen voor een vastgelegde termijn afsluit. Het gaat om een geheel van maatregelen en initiatieven die een gemeente, schooldirecties, ouders en andere betrokken partijen samen realiseren binnen een afgesproken termijn. Een scholenovereenkomst kan bestaan uit initiatieven en maatregelen op het vlak van infrastructuur, informatie, sensibilisatie, educatie of vervoersorganisatie. De partners nemen elk specifieke taken en engagementen op zich. Doelgroep Gemeenten (schepen van verkeer, politie diensten ) in samenwerking met scholen. Voorbeelden van initiatieven opstellen en verspreiden van een bereikbaarheidsplan voor de scholen in de gemeente; ontwikkelen van alternatieve fietsroutes; optimaliseren van bestaande fietsroutes; intensiveren van educatieve en praktijkgerichte activiteiten; intensiveren van verkeerstoezicht in de onmiddellijke schoolomgeving; organiseren van autovrije schooldagen; opmaken van een schoolvervoerplan; opstarten van een fietspool. Doel van een scholenovereenkomst Het doel van een scholenovereenkomst is de verkeers - veiligheid op schoolroutes verhogen, de verkeers leef baarheid in de schoolomgeving verbeteren en milieuvriendelijke verplaatsingen naar school stimuleren.

7 DEEL 2 7 Ideeën en voorbeelden uit de praktijk In dit deel vind je verschillende ideeën en praktijk - voorbeelden, ingedeeld in vijf categorieën namelijk vervoersorganisatie, informatie, educatie, sensibilisatie en infrastructuur. 1. Vervoersorganisatie Voordelen van een scholenovereenkomst een actievere betrokkenheid van alle partners; meer structurele initiatieven; onderlinge motivatie van de partners; continue aandacht voor verkeer en mobiliteit op verschillende niveaus en terreinen; meer kans op effectieve realisaties; een betere opvolging en evaluatie van acties en initiatieven. Voor begeleiding bij het opmaken van een scholen - overeenkomst kan je contact opnemen met Mobiel 21 vzw. Je kan er ook de brochure Scholenovereenkomst bestellen, een handige leidraad bij de opmaak en het afsluiten van een overeenkomst met de gemeenten en de scholen. Vervoersorganisatie is de manier waarop verplaatsingen van en naar school georganiseerd worden. Als we willen dat kinderen op een veilige en milieuvriendelijke wijze naar school komen, dan moet er een goed vervoersaanbod zijn. Voetpool Kinderen wandelen in kleine groepjes naar school onder begeleiding van een volwassene. De school zoekt vrijwilligers die een groepje leerlingen willen begeleiden. Dat kunnen ouders zijn, maar ook grootouders, buren, senioren of tieners. Eenmaal de begeleiders gevonden zijn, breng je de school en de woonplaats van de begeleiders in kaart en stel je de groepjes samen. Daarna stippel je de route uit. Let wel: de veiligste route is niet altijd de kortste! Om de zichtbaarheid en de veiligheid van de voetgangers te vergroten, maak je best gebruik van fluohesjes, reflecterende armbandjes of stickers op de boekentas. Bij Mobiel 21 kan je de handleiding Voetpoolen - Veilig, weerbaar en milieuvriendelijk naar school bestellen en inhoudelijke begeleiding aanvragen bij het opstarten van een voetpool. Fietspool Een klein groepje leerlingen fietst onder begeleiding van een volwassene naar school. Een fietspool wordt op dezelfde manier opgestart als een voetpool. Men zoekt begeleiders en de informatie over de woonplaatsen van zowel leerlingen als begeleiders wordt in kaart gebracht. Aan de hand van deze gegevens worden routes uitgetekend. De fietspoolers, de begeleiders en de ouders maken op voorhand afspraken over het uur en de plaats van vertrek, de kledij

8 8 Goede en duidelijke afspraken zorgen ervoor dat alles op wieltjes loopt! Om de zichtbaarheid en veiligheid van de fietsers te verhogen, draagt iedereen best reflecterende hesjes en fietshelmen. Meer info vind je op Bij Mobiel 21 kan je de handleiding Fietspoolen Veilig, weerbaar en milieu - vriendelijk naar school bestellen en inhoudelijke begeleiding aanvragen bij het opstarten van een fietspool. Carpool Kinderen die bij elkaar in de buurt wonen, worden samen in een auto naar school gebracht. Met carpoolen kunnen ouders de parkeerdruk aan de schoolpoort en het aantal autoritten verminderen. Bovendien moeten niet alle ouders elke morgen de rit maken. Ouders kunnen onderling afspraken maken, maar ook de school of de werkgroep mobiliteit kan een carpoolproject organiseren. De schoolbus De schoolbus volgt een vast traject en haalt de kinderen thuis op om ze naar school te brengen. Dit gebeurt tegen een vast tarief dat op voorhand met de school is overeengekomen. Samen met de gemeente kan de school nagaan of het inleggen van een schoolbus haalbaar is. Dit kan ook voor meerdere scholen samen gebeuren. Meer info vind je op Via deze website kan je ook de folder Carpool Samen veilig naar school downloaden. Binnen het kader van het actieplan Duurzaam naar school kan de gemeente subsidies ontvangen voor de organisatie van leerlingenvervoer (optioneel luik). Kiss and Ride Een K&R-strook, ook wel uitwuifzone of zoen- en vroemzone genoemd, is een zone waar voertuigen stoppen om een passagier af te zetten of op te halen. In de wegcode is geen sprake van het begrip K&R-strook, wel kan met het verkeersbord E1 het parkeren verboden worden terwijl het stilstaan toegelaten wordt. Een K&Rstrook biedt de mogelijkheid om het afzetten van kinderen met de wagen vlotter te laten verlopen. De K&R-strook zorgt ervoor dat het uitstappen meer georganiseerd verloopt, wat de veiligheid ten goede komt. Voor meer informatie over het actieplan Duurzaam naar School kunt u terecht op of op leerlingenvervoer/ - duurzaam/ Concept.htm Meer info vind je in de brochure Een Kiss and Ride-strook in de omgeving van openbare gebouwen van het Belgische Instituut voor de Verkeersveiligheid, die je kan downloaden op

9 9 Openbaar vervoer Voor leerlingen die verder dan 3 à 4 km van de school wonen is het openbaar vervoer, bus en/of tram, een goed alternatief voor de auto. Voorwaarde is wel dat de halte niet te ver van huis en school ligt en dat de dienstregeling is afgestemd op het begin- en einduur van de school. De school kan scholieren naar de dichtstbijzijnde halte begeleiden. Met een Buzzy-pas kan een scholier tussen 6 en 24 jaar alle bussen in Vlaanderen nemen aan een gunstig tarief. Dat aanbod kan je bekend maken aan ouders en leerlingen. Op vraag van de school verdeelt de Lijn ook vervoers - bewijzen. Deze kan je gebruiken om een uitstap te maken met de bus of de tram. Gemachtigd opzichters Een gemachtigd opzichter houdt toezicht aan de schoolpoort en helpt kinderen bij het oversteken. Hij heeft bovendien de bevoegdheid om het verkeer stil te leggen en overtredingen door te geven aan de politie. Om gemachtigd opzichter te zijn, moet je aan drie voorwaarden voldoen: je moet minstens achttien jaar zijn; je moet een opleiding gevolgd hebben bij de gemeentepolitie; je moet gemachtigd zijn door de burgemeester van de gemeente. Info bij de Lijn op het telefoonnummer 070/ Daar vraag je naar het telefoonnummer van De Lijn in jouw regio. Vrijwillig eenrichtingsverkeer Eenrichtingsverkeer in de straat van de school kan de verkeerssituatie in sommige gevallen overzichtelijker maken. Het gevaar bestaat wel dat auto s sneller gaan rijden! Door middel van onderlinge afspraken tussen ouders en buurtbewoners kan eenrichtingsverkeer op vrijwillige basis gestimuleerd worden. Daarnaast kan eenrichtings verkeer ook officieel ingesteld worden door de gemeente. Bekijk de situatie altijd samen met de gemeente en/of de politie. Even verderop parkeren Soms is het moeilijk of onmogelijk om de parkeer - problemen in de directe schoolomgeving op te lossen. In dergelijk geval kan een bestaande parking die wat verderop gelegen is dienen als afzetplaats. Het laatste eindje naar school wordt dan te voet afgelegd. De leerlingen kunnen eventueel vanaf de parking via een begeleidde rij naar school gebracht worden. Op een plan kan je aanduiden waar ouders kunnen parkeren. De route naar school kan je voor de kinderen aantrekkelijk maken, bijvoorbeeld met beschilderde paaltjes of gekleurde tegels. De politie De politie kan toezicht houden in de schoolomgeving zodat het verkeer vlot verloopt. Ze kan er op toezien dat reglementair geparkeerd en niet te snel gereden wordt. Ze kan ook het verkeer aan een kruispunt of aan een oversteekplaats regelen. De gemachtigd opzichter draagt een band met de nationale driekleur en een reflecterend stopbordje. De gemeente sluit een verzekering af voor burgerlijke aansprakelijkheid en persoon- en zaakschade. Fietsenstalling Een fietsenstalling moet logisch ingepland worden op school zodat fietsers deze veilig en vlot kunnen bereiken. Om ervoor te zorgen dat fietsers en voetgangers elkaar niet hinderen, kan je een bepaalde zone afbakenen waarbinnen fietsers van hun fiets afstappen en verder wandelen met hun fiets aan de hand. Met een kwaliteitsvolle fietsenstalling zorg je voor een goed onderkomen voor het stalen ros van de fietsers. Belangrijk is dat er voldoende fietsenstallingen voorzien worden, bij voorkeur overdekt.

10 10 Voorrang In een zeer drukke en chaotische schoolomgeving kan je opteren om bepaalde groepen/vervoerswijzen voorrang te geven bij het verlaten van de school. Zo mogen bijvoorbeeld fietsers en voetgangers als eerste vertrekken, terwijl degenen die met de auto opgehaald worden moeten wachten tot de fietsers en voetgangers de school verlaten hebben. Deze voorrangsregel stel je op om de verkeersstromen vlotter te laten verlopen en het verkeer in de school - omgeving veiliger te maken. Bovendien wordt hierdoor het fietsen en stappen naar school aantrekkelijker gemaakt ten opzichte van het privé-vervoer. Gele handjes in Rotselaar De gemeentelijke basisschool Heikant te Rotselaar schilderde gele handjes in combinatie met rode vakken aan de schoolpoort. Het opzet is de ouders op een veilige afstand van de schoolpoort te houden. De rode vakken geven ook aan de fietsers het signaal dat zij moeten afstappen en verder moeten stappen met de fiets aan de hand. POEL in Aalter Bijna tweehonderd kinderen gaan in Aalter dagelijks met fiets- of wandelpools naar de Emmaüsschool. De vraag om kinderen te laten poolen was hier veel groter dan het aanbod. Dat komt grotendeels omdat er een tekort is aan vrijwilligers. Om deze unieke werking te blijven behouden, ging de poolwerking op zoek naar extra begeleiders. Ze stapten mee in het POEL-project. POEL staat voor Poolen Op Elke Leeftijd. Via dit project wil men senioren vinden die een groepje kinderen te voet, met de fiets of met de bus naar school willen begeleiden. In Aalter werd de actie bekend gemaakt via mond-tot-mond reclame, een artikel in de schoolkrant, brieven aan de (groot)ouders, een presentatie op de seniorenraad, een artikel in de gemeentekrant en een infoavond in het gemeentehuis. Een tiental senioren werd bereid gevonden en mee ingeschakeld en zij begeleiden momenteel enthousiast groepjes kinderen naar school. 2. Informatie Informatie is vaak een eerste aanzet tot gedrags - verandering. De school kan leerlingen, leerkrachten en ouders informeren over verkeersveiligheid, duurzame manieren om naar school te komen, concrete afspraken in verband met parkeren en acties rond mobiliteit Infopakket mobiliteit voor nieuwe leerlingen en ouders De school of gemeente kan alle nieuwe leerlingen en ouders bij het begin van het schooljaar een infopakket aanbieden. De info kan worden aangeboden in een brooddoos of in een leuke draagtas die achteraf door de leerlingen nog kan worden gebruikt. Het kan een heuse verkeers - brochure zijn, maar ook een eenvoudige bijlage of folder bij het schoolreglement. Hierin kan informatie staan over: het belang van milieuvriendelijk naar school gaan; begeleide rijen; fiets- en voetpoolen; carpoolen; de dienstregeling van de bus en/of tram prijzen van een Buzzy-pas; afspraken over parkeren; veilige fiets- en wandelroutes naar school; initiatieven die de school onderneemt, zoals een autoluwe schooldag; de verkeerswerkgroep op school en de contactpersoon; Vraag aan ouders om zoveel mogelijk te voet, met de fiets, het openbaar vervoer of met carpool naar school te komen. Tijdens een infoavond of oudercontact kan je alles toelichten en vragen van ouders beantwoorden.

11 11 Centraal infopunt in de schoolbibliotheek of de gemeente Alle informatie over verkeer en mobiliteit zoals folders, brochures, video s, cd-roms en lessenpakketten kan je samenbrengen in de schoolbibliotheek. Leerkrachten, ouders en leerlingen kunnen hier het materiaal inkijken en uitlenen. Het kan ook interessant zijn om in de gemeente een centraal info- en uitleenpunt te voorzien. De gemeente kan een contactpersoon aanstellen die verantwoordelijk is voor het opvolgen en aanvullen van het infopunt. Fietsroutekaart Op een fiets route kaart teken je de meest veilige fiets routes uit. De veiligste route is daarom niet de kortste. Ook specifieke aandachts punten en gevaarlijke plaatsen waar je als fietser op moet letten duid je aan op de kaart met een woordje uitleg. Het is de bedoeling dat alle kinderen en hun ouders de kaart krijgen en zo gestimuleerd worden om veilig met de fiets op school te geraken. Je kan de gemeente vragen om een fiets route kaart uit te werken voor alle scholen in de gemeente. Infoavond mobiliteit Een infoavond kan een prima start zijn voor initiatieven zoals een verkeersweek of een fietspool. Tijdens zo n avond informeer je ouders en worden knelpunten besproken. Je kan de ouders aanspreken en vragen om mee te werken aan projecten. Laat ook de leerlingen zelf aan het woord. Laat hen vertellen hoe zij mobiliteit ervaren in hun schoolomgeving. De gemeente kan tevens de ouders informeren over concrete plannen in de schoolomgeving en op de schoolroutes. Schoolbereikbaarheidsplan De school kan een schoolbereikbaarheidsplan uitwerken, eventueel in samenwerking met de gemeente. Het is een eenvoudig plan van de schoolomgeving waarop is aangeduid hoe je op een veilige manier te voet, met de fiets of het openbaar vervoer de school kunt bereiken. Ook parkings in de buurt van de school kunnen erop aangeduid worden. Als er gevaarlijke punten zijn op de schoolroutes kan je deze best aanstippen en enkele nuttige tips meegeven. Informatie in de schoolkrant of op de website Plaats regelmatig informatie, oproepen, foto s, cartoons, tekstjes in de schoolkrant of op de website om het onderwerp mobiliteit levendig te houden. Ouders worden zo op de hoogte gebracht van afspraken, initiatieven, verslagen van projecten, nieuwe verkeers regels of algemene informatie.

12 12 Afspraken naleven Afspraken maken is niet moeilijk, ze naleven soms wel. Enkele ideeën: Informatie: plaats regelmatig oproepen, foto s of cartoons in de schoolkrant of op de website van de school als herinnering aan de gemaakte afspraken. Controles: ouders, leerkrachten, gemachtigd opzichters en ook kinderen kunnen regelmatig controles uitvoeren. Politie: je kan voor controles ook officiële instanties inschakelen. Schoolroutekaart in Turnhout Stad Turnhout wilde het fietsen stimuleren. Het idee van een schoolroutekaart voor meerdere scholen sprak hen aan omdat het laagdrempelig was, weinig belerend en financieel haalbaar. De kaart is ontworpen voor leerlingen van het 5de en 6de leerjaar van het basis onderwijs en het 1ste en 2de jaar van het middelbaar onderwijs. Uit onderzoek bleek immers dat deze leerlingen voor het eerst zonder begeleiding naar school fietsen. Een coole fietskaart kan op dat moment hét duwtje in de rug zijn om ouders en leerling samen de route naar school te laten voorbereiden, aldus de gemeente. De fietsroute kaart kan ook gedownload worden op de website van de gemeente. Iedereen aan het woord In Avelgem organiseerde de gemeente een info - avond over verkeersveiligheid. Na een welkomstwoord van de burgemeester vertelde een inspecteur van de lokale politie over de verkeerssituatie in de gemeente. Een verkeers pedagoge sprak over veilig en milieu - vriendelijk verkeer. Ook de zachte weggebruikers kwamen zelf aan het woord. Kinderen vertelden over hun (on)veilige school omgeving. Ten slotte werden de gemachtigde opzichters in de bloemetjes gezet. 3. Sensibilisatie Sensibilisatie is een proces waarbij aandacht wordt gevraagd voor een bepaalde problematiek via doelgerichte acties en campagnes. Op die manier worden mensen gevoelig gemaakt voor een bepaald onderwerp. Het wekken van deze aandacht en gevoeligheid heeft als doel een gedragsverandering te verkrijgen. Met ludieke acties, projecten, promotiecampagnes, wedstrijden, tentoonstellingen kan je leerlingen, ouders en leerkrachten sensibiliseren om veilig en milieuvriendelijk naar school te komen. Het spel Sam de Verkeersslang Met het spel Sam de Verkeersslang kan je ouders en kinderen gedurende een week laten ervaren hoe het anders kan. Het is een manier om leerlingen en ouders te sensibiliseren om zich milieuvriendelijk naar school te verplaatsen. Gedurende een week speelt de hele school het spel waarbij alle kinderen zoveel mogelijk milieu - vriendelijk naar school komen: te voet, met de fiets, met het openbaar vervoer of als carpooler. De leerlingen krijgen voor elke milieuvriendelijke verplaatsing een stip. Die stippen plakken ze op het grote spandoek van Sam de Verkeersslang. Elke school legt aan het begin van de week een streefdoel vast. Als op het einde van de week het spandoek vol stippen hangt dan is het streefdoel bereikt, namelijk meer veilige en milieuvriendelijke verplaatsingen. Op een feestelijke slotdag kunnen de resultaten van het spel bekend gemaakt worden o.a. het percentage leerlingen dat tijdens deze week op een veilige en milieuvriendelijke manier naar school kwam. Voor meer informatie over de campagne Sam de Verkeersslang surf naar

13 13 Een autovrije schooldag is een sensibilisatieactie die gedurende een dag ouders, kinderen, leerkrachten en alle betrokkenen van de school laat zien hoe ze door de keuze voor een milieu - vriendelijke vervoerswijze kunnen bijdragen om de schoolomgeving meer veilig en leefbaar te maken. Je kan een autovrije schooldag combineren met andere initiatieven zoals een wedstrijd, een tentoonstelling, een infoavond, een promotieactie, een fietsregistratie of als slotdag van een verkeersweek. Mobiliteitsweek Een mobiliteitsweek biedt de mogelijkheid om gedurende een week te werken rond het thema veilig en milieu - vriendelijk naar school. De handleiding Autovrije schooldagen biedt een leidraad bij het voorbereiden en organiseren van zo n dag en kan je bestellen bij Mobiel 21. Op het programma van een mobiliteitsweek kunnen verschillende activiteiten staan: een campagne; een infoavond; een autovrije schooldag; een tentoonstelling; een projectweek in de klas; ludieke acties aan de schoolpoort; het verkeersvrij maken van de straat. Enkele tips bij het opzetten van een mobiliteitsweek: stel een werkgroep samen van mensen die initiatieven willen bedenken en die de handen uit de mouwen willen steken, organiseer een mobiliteitsweek met enkele scholen en de gemeente samen, zo wordt de draagkracht van de actie groter, maak de actie voldoende op voorhand bekend, begin klein en breid je actie elk jaar een beetje verder uit. Autovrije schooldag Op een autovrije schooldag wordt aan alle leerlingen, ouders, directie en leerkrachten gevraagd om te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer naar school te komen. Tijdens een autovrije schooldag staat de zachte weg - gebruiker centraal en zet je alternatieve vervoers wijzen in de kijker. Promotie openbaar vervoer Kinderen bewustmaken van het openbaar vervoer als geschikt alternatief vervoersmiddel voor de auto kan je door voor schooluitstappen het openbaar vervoer (bus, tram, trein) te gebruiken. Je kan daarnaast nog andere initiatieven uitwerken om het gebruik van bus of tram te promoten, zoals een week lang een extra voordelig tarief aanbieden voor zowel ouders als leerlingen. Hiervoor neem je best contact op met de provinciale afdeling van De Lijn. Info bij de Lijn op het telefoonnummer 070/ Daar vraag je naar het telefoonnummer van De Lijn in jouw regio.

14 14 Fietscontrole en fietsregistratie De school kan de politie vragen om de fietsen van de leerlingen te controleren. Elke leerling die op die dag met de fiets naar school komt, kan deze gratis laten controleren. Op persoonlijke controle kaarten noteert de politie wat niet in orde is. Leerlingen kunnen achteraf laten controleren of hun fiets dan wel in orde is. Het is belangrijk dat je de ouders hierover informeert, zodat ze samen met hun kind het nodige kunnen doen om de fiets in orde te brengen. Bij een fietsregistratie wordt in elke fiets een persoonlijk nummer gegraveerd. Op een fietsidentiteitskaart noteren de leerlingen het nummer en de kenmerken van hun fiets zoals merk en kleur. Het opsporen van een gestolen fiets wordt hierdoor eenvoudiger. Voor beide initiatieven neem je best contact op met de lokale politie. Verkeersveilig materiaal Organiseer op school een verkoop van verkeersveilig materiaal aan gunstige prijzen: fietshelmen, fluorescerende hesjes met reflecterende banden, fietsvlaggetjes, reflecterende armbandjes, fietsbellen, fietssloten Informeer je over de kwaliteit van het aangeboden veiligheidsmateriaal, het moet immers aan welbepaalde veiligheidsnormen voldoen. Richt een oproep tot ouders en leerlingen om bij het fietsen steeds een fietshelm en een fluohesje te dragen. Enkele ideeën om het dragen van fluohesjes en helmen te stimuleren: Organiseer een klassenwedstrijd waarbij dagelijks/wekelijks wordt genoteerd welke kinderen hun hesje en/of helm dragen. De klas met de hoogste score wordt op het einde van de week beloond, bv. de klas mag er eens met de fiets op uit trekken, met helmen en hesjes aan uiteraard. Laat de leerlingen hun eigen hesjes ontwerpen. Informeer de ouders op een infoavond over het belang van het dragen van hesjes en helmen. Laten de namen van de leerlingen drukken op de hesjes. Deel gratis hesjes uit aan eerstejaars en aan nieuwe leerlingen. Organiseer een mister-fluo-wedstrijd waarbij degene met de mooiste fluo-outfit een prijs wint. Zet wekelijks een drager van een fluohesje of een fietshelm in de kijker. Mobiliteitsdagboek In een dagboekje noteren de leerlingen gedurende een week of langer alle verplaatsingen naar school en buiten de school. Ze noteren waarheen ze gingen, of het regende of mooi weer was, welke afstanden ze aflegden en uiteraard met welk vervoermiddel. Het doel is de keuze en de verspreiding van verschillende vervoer middelen van de leerlingen te achterhalen en te illustreren. Op basis van de dagboekjes kan je een discussie op gang brengen en kunnen de leerlingen bewust gemaakt worden van hun verplaatsingswijze. Samen met de leerlingen wordt bekeken worden of het anders kan. Kortfilm of foto s Via een kortfilm of een powerpointvoorstelling met foto s kan je de chaos voor de schoolpoort op een visuele manier onder de aandacht brengen. Je kan de opnamen tonen tijdens een infoavond als inleiding tot een discussie over de aanpak van de verkeersproblemen. Enkele ideeën: laat de kinderen een film of foto s maken van de schoolomgeving. film of fotografeer op de ooghoogte van kinderen; laat kinderen aan het woord over hoe zij de situatie ervaren; betrek ook de buurtbewoners bij de film of de foto s; laat kinderen eventueel zelf mogelijke oplossingen formuleren.

15 15 Attenties Door mensen een attentie te geven zet je een bepaald gedrag in de kijker. Het fietsen, wandelen, carpoolen, het openbaarvervoergebruik en het correct parkeren, kan je stimuleren door degenen die dit gedrag stellen een kleine attentie te geven. Het kan een positieve elan geven bij de start van een nieuwe actie. Zowel ouders, leerkrachten als de kinderen kan je een attentie geven. Met het uitschrijven van een wedstrijd met daarbij behorende prijzen kan je ook mensen sensibiliseren en stimuleren om veilig en milieuvriendelijk naar school te komen. Voorbeelden van wedstrijden zijn: misterfluo-wedstrijd, 1000ste fietser, meest ludieke fietser, pimp-my-bike-wedstrijd of verkeersveiligste en milieu - vriendelijkste klas. Je hoeft geen grote budgetten te hebben om attenties te geven of prijzen uit te reiken. Ook een geplande aankoop kan op een feestelijke slotdag als prijs voor de hele school gegeven worden. Enkele tips voor kleine en grotere attenties en prijzen: een kwartiertje langer speeltijd; een dag geen huiswerk; met de klas een film bekijken; een culinaire verrassing; een fietstocht maken met de klas; een ijsje of een drankje; een receptie voor de kinderen; een ontbijt voor voetgangers, fietsers en busgebruikers; een bloem voor goed parkeren; een bonbon voor zij die juiste parkeren en een fopbon voor foutparkeerders; paraplu s of regenjasjes uitdelen onder het motto Niet alleen de auto houdt je droog!; leuke stickers, petjes, balpennen, fluobandjes, fietsbellen via sponsors. Verkeersborden In samenwerking met de gemeente kan je in de schoolomgeving borden met het opschrift Graag traag plaatsen. Deze borden moeten de autobestuurders ervan bewust maken dat ze in een schoolomgeving rijden, waar veel kinderen zijn. Het moet hen er toe aanzetten hun snelheid aan te passen en trager te rijden. De school kan de leerlingen ook verkeersborden laten maken en die dan in de schoolomgeving ophangen. Zorg wel steeds dat je de goedkeuring hebt van de gemeente en de politie. Tentoonstelling Een tentoonstelling is een leuke en creatieve manier om leerlingen en ouders te sensibiliseren. Betrek de leerlingen bij het in elkaar steken van de tentoonstelling en organiseer deze rond een actueel mobiliteitsthema of een concreet initiatief. Enkele ideeën: Expo Mobiel: laat de kinderen kunstwerkjes maken in de les over het thema Veilige en milieuvriendelijke verplaatsingen. Stel de kunstwerkjes goed zichtbaar op aan de schoolpoort, of aan het gemeentehuis. Zo worden ook buurtbewoners en voorbijrijdende autobestuurders er attent op gemaakt.

16 16 Tekenwedstrijd: de leerlingen maken een tekening of collage over veilig en milieuvriendelijk verkeer. De winnende ontwerpen kan je op een spandoek schilderen of als affiche gebruiken. De spandoeken en affiches kan je in heel de school en op verschillende plaatsen in de gemeente ophangen. Het is leuk als leerlingen inspraak krijgen in het ontwerp van de flyer. Eventueel kan een flyerwedstrijd uitgeschreven worden. De boodschap naar ouders toe kan nog versterkt worden door de flyers door de leerlingen te laten uitdelen. Enkele voorbeelden: Het uitdelen van nepbonnen aan degene die het verkeerde gedrag vertoont en het uitdelen van bonbonnen aan degene die het juiste gedrag vertoont. Leerlingen een gedichtje laten opstellen dat specifiek naar de ouders is gericht. Een lokale cartoonist een cartoon laten maken. Leerlingen uit de hogere jaren boetes laten uitschrijven, eventueel in samenwerking met de lokale politie. Ruimte gevraagd Zijn er in jouw schoolomgeving plaatsen waar de zachte weggebruiker nauwelijks ruimte heeft en waar voet gangers of fietsers gevaar lopen? Door deze plaatsen visueel te benadrukken met verkeersfiguren en ze zo zichtbaarder te maken voor het gemotoriseerde verkeer, kan je buurtbewoners, weggebruikers en het lokale beleid op een ludieke manier bewustmaken van het probleem. Fiets- en voetwash Het organiseren van een fiets- en voetwash is een ludieke manier om het stappen en het trappen te promoten. Je plaats immers de schijnwerpers op degenen die naar school stappen en trappen. Je kan een dergelijke fiets en/of voetwash organiseren voor een of meerdere klassen of voor de gehele school. Ook kan je de ouders er bij betrekken door ook hun fietsen en schoenen te poetsen. Flyers Om op een gemakkelijke manier een boodschap duidelijk te maken zijn flyers het ideale media. Sensibiliseren via flyers is mogelijk rond verschillende thema s: het fout - parkeren, het hoge autogebruik of het niet dragen van verkeersveiligheidmateriaal. Een tekst met een tekening of foto op een flyer maakt ouders en voorbijgangers op een snelle manier bewust van het probleem. De kleurrijke ludieke verkeersfiguren geven bestuurders duidelijke boodschappen: 'Pas op, hier hebben voetgangers en fietsers een probleem' 'Pas je rijgedrag aan, dan kunnen voetgangers en fietsers veilig stappen, fietsen, oversteken '

17 17 Met de verkeersfiguren kan je bestuurders wijzen op plaatsen waar het gevaarlijk is voor de zachte weg - gebruiker zodat ze meer rekening met hen kunnen houden. Zachte weggebruikers kunnen rekenen op meer begrip, hoffelijkheid en voorzichtigheid van gemotoriseerd verkeer. Wegbeheerders en de lokale overheid kan je vragen zich te engageren om iets te doen aan het gebrek aan ruimte voor voetgangers en fietsers. Naast een betere zichtbaarheid van knelpunten, bevordert dit project overleg en samenwerking tussen de betrokkenen en het lokale beleid. Meer informatie hierover vind je op onder Begeleidingen. Miss- en mister-fluo-verkiezing Het stimuleren van het dragen van fluohesjes blijkt voor vele scholen geen gemakkelijke opgave te zijn. Verschillende scholen organiseren een missen mister- fluo-verkiezing met als bedoeling fluohesjes een cool imago te geven. Een miss- en mister-fluo-verkiezing kan zowel op klas- als op schoolniveau plaatsvinden. Om miss- of mister-fluo te worden moeten de leerlingen tal van opdrachten tot een goed einde brengen. Voorbeelden van opdrachten zijn: fluohesjes personaliseren, op een veilige manier over een catwalk lopen, zichtbaar zijn rondom de schoolomgeving, anderen stimuleren om ook een hesje te dragen en promotiefolders van hesjes maken voor ouders en leerkrachten. 4. Educatie Iedereen aan het woord De zeven Rotselaarse basisscholen organiseerden in 2007 een uniek fietsproject namelijk Fietsa Morgana! De hoofdbedoeling was het promoten van de fiets als een veilig en een gezond vervoersmiddel. Bovendien wilden ze zo het dragen van de fietshelm aanmoedigen. Alle scholen van Rotselaar droegen het project uit. De gemeente engageerde zich om dit project zowel financieel als logistiek te ondersteunen. Op regelmatige tijdstippen werden diverse opdrachten gegeven aan de leerlingen zoals verschillende schoenen dragen en rond de wereld fietsen. Verkeers- en mobiliteitseducatie gaan verder dan de traditionele verkeersopvoeding in de klas en beperkt zich niet tot het bijbrengen van regels en verkeersborden. Verkeerseducatie geeft kinderen inzicht in verkeersveiligheid en verkeersleefbaarheid. Ze leren hoe ze zich zelfstandig en veilig moeten gedragen tussen de andere weggebruikers in het verkeer. Ze leren dat niet alleen in de klas of in een verkeerspark, maar ook op straat in concrete situaties. Mobiliteitseducatie leert kinderen over mobiliteit en haar maatschappelijke gevolgen. De mogelijkheden en grenzen van mobiliteit en milieuvriendelijk woon-schoolverkeer komen aan bod. Er is een ruim aanbod aan educatief materiaal rond veilig en milieuvriendelijk verkeer. Hierna vind je een overzicht.

18 18 Inventaris educatief materiaal Basisonderwijs Je zoektocht naar lesmateriaal start je best met het doornemen van de Inventaris educatief materiaal Basisonderwijs Verkeer en mobiliteit. Hij biedt je een overzicht van al het beschikbaar educatieve materiaal over verkeer en mobiliteit voor het basisonderwijs. Deze gids wordt tweejaarlijks geactualiseerd. De inventaris kan je bestellen bij de Vlaamse Stichting Verkeerskunde. Integratie in het leerplan Verkeer en mobiliteit maken deel uit van de eindtermen van het basisonderwijs. Om deze thema s te integreren in de lessen, baseer je je best op de eindtermen. Op die manier krijgen de leerlingen verkeers- en mobiliteitseducatie aangepast aan hun kennis en vaardigheden. De activiteiten zijn onderverdeeld volgens de stappen van het school - vervoerplan: een onderzoek naar het verplaatsingsgedrag van de leerlingen en het inventariseren van knelpunten, het opmaken van een actieplan en ten slotte de evaluatie. Voor elke activiteit wordt vermeld: het doel, de opzet en de specifieke doelgroep, de eindtermen en leerplan doelstellingen en eventueel didactisch materiaal. De handleiding Educatief schoolvervoerplan kan je bestellen bij de Vlaamse Stichting Verkeerskunde. De verkeerseducatieve route De verkeerseducatieve route is een uitgestippelde route in de buurt van de school. Verschillende verkeers - situaties komen hier aan bod: een kruispunt oversteken, uit de bus stappen, oversteken bij een rotonde, fietsen als er geen fietspad is Jonge voetgangers en fietsers leren hoe ze zich moeten gedragen in concrete situaties. In een handleiding met de beschrijving en foto s van de concrete situaties worden oefeningen en tips gegeven voor het oefenen van de route. Bij Mobiel 21 kan je terecht voor begeleiding bij het uitwerken van een verkeerseducatieve route en de bijbehorende handleiding. De brochure Met de klas de straat op kan je bestellen bij de Vlaamse Stichting Verkeerskunde. Educatie in het teken van een schoolvervoerplan Bij de opmaak van een schoolvervoerplan probeer je de leerlingen zoveel mogelijk erbij te betrekken. Het is immers uiteindelijk de bedoeling om voor hen een veilige en leefbare schoolomgeving maken. Hoe en met welke concrete lesactiviteiten je dit kan doen, vind je in het pakket Educatief schoolvervoerplan. Het pakket biedt een overzicht van concrete lessen die aansluiten bij de opmaak van het schoolvervoerplan. Fietsvaardigheidstraining Via een fietsvaardigheidstraining leer je kinderen op een veilige manier te fietsen. De leerlingen behalen een fietsbrevet door het afleggen van bepaalde oefeningen op een parcours. Dat parcours kan variëren van een opstelling op de eigen speelplaats of op een afgesloten stuk straat tot een heuse omloop op straat, afhankelijk van hoe fietsen verkeersvaardig de kinderen zijn. De handleiding FietsIEfieTS Handleiding over fietsbehendigheid, fietsproeven en fietsbrevetten kan je bestellen bij de Vlaamse Stichting Verkeerskunde.

19 19 Sleutelen aan de fiets Je kan kinderen leren hoe ze zorg kunnen dragen voor hun fiets en hoe ze hun fiets kunnen onderhouden. Bij de jongere leerlingen kan het accent liggen op het netjes houden van de fiets. Bij de oudere leerlingen kan je al wat moeilijkere handelingen aan bod laten komen: een lekke band plakken, een ketting opleggen Nodig de plaatselijke fietsenmaker uit om het sleutelen aan de fiets mee te ondersteunen. De activiteit kan een les - activiteit of onderdeel van een groter verkeersproject zijn. Meester op de fiets Met het project Meester op de fiets wil Mobiel 21, de Stichting Vlaamse Schoolsport en het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid scholen helpen een fietsvaardigheidstraining te organiseren. Het project Meester op de fiets biedt lagere scholen een fiets vaardig heids training in de school met begeleiding en handleiding. Eerst komt fietsvaardigheid aan bod, daarna een voorbereiding op dagelijkse verkeerstaken zoals links afslaan en fietsen op een rotonde. Hoe je moet omgaan met gevaarlijke situaties zoals een openslaand portier of rechtsafslaande vrachtwagens staat op het programma. Leerlingen, leerkrachten en ouders volgen de vorderingen op via individuele leerlingen fiches. Met een speciaal ontworpen materialenset kan je een ruime variatie aan fietsvaardigheids proeven en een fietsparcours realiseren. Een provinciale begeleider van de Stichting Vlaamse Schoolsport stelt de materialenset en het parcours op in uw school, neemt met de leerkracht de handleiding door en bereidt met hem of haar het leerproces voor. Contacteer het secretariaat van Kennismaken met het openbaar vervoer Kinderen van jongs af vertrouwd maken met het openbaar vervoer is de beste manier om hen te stimuleren er (later) gebruik van te maken. Daarom start je best al van in de basisschool met kennismakingslessen: dienstregelingen en netplannen uileggen, verschillende vormen van openbaar vervoer leren kennen en er gebruik van maken, veilig leren op- en afstappen... De Lijn ontwikkelde een lessenpakket voor leerlingen uit de derde graad van het basisonderwijs. Concreet worden de leerlingen gewezen op het mobiliteitsprobleem, de leerlingen worden aangezet om na te denken over alternatieven en krijgen een kennismaking met het openbaar vervoer (bus en tram). Het uiteindelijke doel is de kinderen veilig wegwijs maken in verkeer en hun mobiliteit vergroten. de Stichting Vlaamse Schoolsport in uw provincie. Elke school ontvangt jaarlijks informatie over dit lessenpakket. Voor vragen over dit lessenpakket kan je terecht bij De Lijn-info op het nummer 070/

20 20 Een knelpuntenwandeling Maak met de leerlingen een wandeling of een fietstocht in de omgeving van de school. Bij knelpunten stop je en bespreek je het probleem. Stel de volgende vragen: Hoe moeten we ons op dit punt gedragen? Kunnen we veilig oversteken? Waarom is het hier gevaarlijk? Aan de hand van verschillende vragen en opdrachten leren de leerlingen hoe zich veiliger te gedragen. Enkele tips: Als fietser ervaar je vaak andere knelpunten dan als voetganger. Daarom is het belangrijk om eenzelfde route zowel te voet als met de fiets af te leggen. Je kan de verkeerswandeling of fietstocht organiseren bij de start van het schooljaar, in het kader van een verkeersweek of een autoluwe schooldag of tijdens een uitstap met een leuke bestemming. Je kan een knelpuntenkaartje maken dat je achteraf aan de gemeente overhandigt. Fietsexamen Vilvoorde De acht stedelijke basisscholen richtten samen een werkgroep Verkeer op die de naam Veilig op School (VOS) kreeg. Hun eerste project was de organisatie van een fietsexamen. De leerlingen van het zesde leerjaar uit de stedelijke scholen legden in mei 2008 samen het fietsexamen af. De ouders en groot ouders stonden in voor begeleiding. Voor de financiering van het project konden de scholen grotendeels rekenen op twee sponsors. Voor de organisatie deed de werkgroep een beroep op de lokale afdeling van de Fietsersbond. Een verkeerswandeling met de politie: Red de zebra! Het educatieve centrum van de Gentse politie organiseerde de actie Red de zebra. s Morgens stond een mooi beschilderde zebra aan de schoolpoort. Na een leuke verkeersles maakten de kinderen, samen met een flikkenclown en echte politieagenten, een wandeling langs en over de zebrapaden in de buurt van de school. Deze vrolijke stoet werd opgefleurd met zebramaskers en ballonnen. Nadien werden in de klas zebrakoekjes uitgedeeld. Tijdens de actieperiodes en naar aanleiding van de zebraoptocht kon men vaststellen dat de thematiek rond zebrapaden in Gent heel sterk leefde. De doelstelling om extra aandacht op het zebrapad te vestigen werd dus bereikt. Verkeersobservatie aan de schoolpoort De leerlingen observeren het verkeer voor de schoolpoort op een bepaald moment, bv. tijdens de spits of vlak na de spits. Ze noteren wat hen opvalt, doen tellingen en maken foto s. Een verkeersobservatie kan de aanleiding zijn voor een discussie of een project over het thema mobiliteit, een verkeersactie of een infoavond waarop de leerlingen hun bevindingen vertellen.

De scholenovereenkomst. Gemeente en scholen engageren zich voor een duurzaam veilige schoolomgeving

De scholenovereenkomst. Gemeente en scholen engageren zich voor een duurzaam veilige schoolomgeving De scholenovereenkomst Gemeente en scholen engageren zich voor een duurzaam veilige schoolomgeving Mobiel 21 beweegt Projecten en campagnes - Autovrije zondag - Red de stoep - Fietsvriendinnen Educatieve

Nadere informatie

Stappenplan voor het opstellen van een schoolvervoerplan

Stappenplan voor het opstellen van een schoolvervoerplan Procedures - Schoolvervoerplan stappenplan / 1 Stappenplan voor het opstellen van een schoolvervoerplan I N H O U D 1. Inventarisatie van de vervoermiddelen... 2 2. Inventarisatie van de knelpunten...

Nadere informatie

Dossier Verkeersenquête 2012-2013

Dossier Verkeersenquête 2012-2013 Dossier Verkeersenquête 2012-2013 Motivatie dossier Zoals scholen in andere gemeenten in ons land, heeft ook onze school te maken met een sterk groeiend aantal leerlingen. Dit heeft als gevolg dat wij

Nadere informatie

ORGANISATIE FIETSBELCONCERT SAM RINKELT!

ORGANISATIE FIETSBELCONCERT SAM RINKELT! ORGANISATIE FIETSBELCONCERT SAM RINKELT! DRAAIBOEK VOOR SCHOLEN INHOUD 1 Sam de Verkeersslang 2 2 Sam rinkelt! 2 3 Wat is Sam rinkelt! 2 4 Het doel van Sam rinkelt! 3 5 Organisatie 3 5.1 Wanneer en waar

Nadere informatie

VME Lerarenopleiding. Vlaamse Stichting Verkeerskunde. 1. Verkeers- en mobiliteitseducatie. VME in het basisonderwijs

VME Lerarenopleiding. Vlaamse Stichting Verkeerskunde. 1. Verkeers- en mobiliteitseducatie. VME in het basisonderwijs Vlaamse Stichting Verkeerskunde 2014 1. Verkeers- en mobiliteitseducatie VME in het basisonderwijs Doel: Verkeersvaardig worden, zich op een veilige manier in het verkeer begeven. al Stappend al Trappend

Nadere informatie

Kinderen Anders Naar School KANS. Handleiding

Kinderen Anders Naar School KANS. Handleiding Kinderen Anders Naar School KANS Handleiding Colofon Dit is een uitgave van Veilig Verkeer Nederland Inhoud: Christel de Heus Tekst: Marian Schouten Fotografie: Archief Veilig Verkeer Nederland Coverfoto:

Nadere informatie

Protocol leerlingenvervoer en veiligheid. Samen lopen in een groep

Protocol leerlingenvervoer en veiligheid. Samen lopen in een groep Veel kinderen gaan in Nederland lopend of fietsend naar school. Toch is er een aanzienlijk aantal ouders dat hun kinderen met de auto naar school brengt. Hierdoor ontstaan onveilige situaties, parkeerproblemen

Nadere informatie

Onze leerkrachten en kinderen werken aan een veilig en duurzaam verkeer. Hieronder vindt u een overzicht van onze acties.

Onze leerkrachten en kinderen werken aan een veilig en duurzaam verkeer. Hieronder vindt u een overzicht van onze acties. 10/10 voor verkeer en mobiliteit Onze leerkrachten en kinderen werken aan een veilig en duurzaam verkeer. Hieronder vindt u een overzicht van onze acties. september strapdag oefenen op de speelplaats (verkeerssituatie

Nadere informatie

Onze visie. Wij willen bewust inspanningen leveren om de ontwikkelingsdoelen en eindtermen met betrekking tot het verkeer en mobiliteit na te streven.

Onze visie. Wij willen bewust inspanningen leveren om de ontwikkelingsdoelen en eindtermen met betrekking tot het verkeer en mobiliteit na te streven. Onze visie Onze school investeert veel in veilig verkeer. Wij willen ons als school doelgericht en systematisch inzetten om onze leerlingen te laten groeien tot zelfstandige weggebruikers die hun verantwoordelijkheid

Nadere informatie

De leerlingen wandelen de vooraf uitgestippelde route op de wandelkaart. Ze observeren en leggen de knelpunten inzake de verkeersveiligheid vast.

De leerlingen wandelen de vooraf uitgestippelde route op de wandelkaart. Ze observeren en leggen de knelpunten inzake de verkeersveiligheid vast. Op leerwandeling y Eindtermen 6.12 De leerlingen kunnen de gevaarlijke verkeerssituaties in de ruimere schoolomgeving lokaliseren. ICT 5 De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm

Nadere informatie

Schoolvervoerplan. De Groeiboog Mielen. Mei 2006

Schoolvervoerplan. De Groeiboog Mielen. Mei 2006 D E G R O E I B O O G Schoolvervoerplan De Groeiboog Mielen Mei 2006 12 juni 2006 SAMENVATTING Een werkgroep Verkeer bestaande uit ouders, leerkrachten, gemeentelijke ambtenaren, politie en een medewerker

Nadere informatie

ORGANISEER JOUW PRAKTIJKLES OVER DE DODE HOEK BIJ VRACHTWAGENS. www.letopvoordedodehoek.be LET OP VOOR DE DODE HOEK

ORGANISEER JOUW PRAKTIJKLES OVER DE DODE HOEK BIJ VRACHTWAGENS. www.letopvoordedodehoek.be LET OP VOOR DE DODE HOEK ORGANISEER JOUW PRAKTIJKLES OVER DE DODE HOEK BIJ VRACHTWAGENS LET OP VOOR DE www.letopvoordedodehoek.be DODE HOEK INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2. Praktijkles in en rond een echte vrachtwagen Praktijk- en

Nadere informatie

Werkgroep verkeer en verkeersveiligheid

Werkgroep verkeer en verkeersveiligheid Werkgroep verkeer en verkeersveiligheid Verslag van bijeenkomst op 1 oktober 2012 (versie 2) Aanwezigen: Anouk, juf Lily, Wendy, Peter, Liesbet, Lore, David I. Problemen 1. Rond de momenten dat de school

Nadere informatie

T S C H O L V E. Hoe verhoog je zelfstandige en milieuvriendelijke. verplaatsingen van en naar school?

T S C H O L V E. Hoe verhoog je zelfstandige en milieuvriendelijke. verplaatsingen van en naar school? H E T S C H O O L V E R V O E R L A N P Hoe verhoog je zelfstandige en milieuvriendelijke verplaatsingen van en naar school? Colofon Redactie Gert Zuallaert, Veerle De Bent Mobiel 21 vzw Lay-out en vormgeving

Nadere informatie

Verkeerseducatieve Route Harelbeke

Verkeerseducatieve Route Harelbeke Verkeerseducatieve Route Harelbeke Toelichting leerkrachten PZ Gavers Praktische verkeerseducatie De eindtermen verkeer en mobiliteit vragen praktijkgerichte verkeerslessen. Veilig en verantwoord fietsen

Nadere informatie

FIETSVERPLAATSINGEN IN GROEP

FIETSVERPLAATSINGEN IN GROEP VELOCITIE INSPIRATIEBOX categorie 3: Actieve schoolverplaatsingen ACTIEFICHE FIETSVERPLAATSINGEN IN GROEP Op welke manier kunnen klassen zich in groep met de fiets verplaatsen voor buitenschoolse activiteiten

Nadere informatie

VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE

VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE WANNEER klaar voor het verkeer? VERKEER OP KINDERMAAT De psychomotorische ontwikkeling van jonger kinderen in relatie tot verkeer. Baby -> primitieve

Nadere informatie

Verkeerseducatieve Route Deerlijk

Verkeerseducatieve Route Deerlijk Verkeerseducatieve Route Deerlijk Toelichting leerkrachten PZ Gavers Praktische verkeerseducatie De eindtermen verkeer en mobiliteit vragen praktijkgerichte verkeerslessen. Veilig en verantwoord fietsen

Nadere informatie

Resultaten korte verkeersenquête - juni 2016 Sint-Annaschool - wijkschool Nobelstraat Baal

Resultaten korte verkeersenquête - juni 2016 Sint-Annaschool - wijkschool Nobelstraat Baal Sint-Annaschool - wijkschool Nobelstraat 134 3128 Baal Opgemaakt door de mobiliteitsdienst van de gemeente Tremelo November 2016 Inhoudstafel Doelstelling van de enquête... 3 Vragen en respons... 4 Deel

Nadere informatie

Word een verkeersactieve school.

Word een verkeersactieve school. VEILIG NAAR SCHOOL Vlaamse Stichting VERKEERSKUNDE op weg Kind eren in aan tocht Kind eren in aan tocht VEILIGE STRAAT Word een verkeersactieve school. Met verkeersouders! www. verkeersouders. be fiets

Nadere informatie

Dode hoek BASISONDERWIJS. Doelgroep. Eindtermen. Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie

Dode hoek BASISONDERWIJS. Doelgroep. Eindtermen. Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie BASISONDERWIJS Dode hoek Doelgroep Derde graad van de lagere school. Eindtermen Lager onderwijs: Mens en maatschappij - verkeer en mobiliteit: De leerlingen 4.14

Nadere informatie

De Grote Verkeerstoets - 2014 07/08/2014. 1. Ja. 2. Neen, want ik mag hier niet links afslaan. 3. Neen, want ik heb mijn arm niet uitgestoken.

De Grote Verkeerstoets - 2014 07/08/2014. 1. Ja. 2. Neen, want ik mag hier niet links afslaan. 3. Neen, want ik heb mijn arm niet uitgestoken. 100082: Welk voorwerp houd je hier boven je hoofd? 1. Een rood voorwerp. 2. Een map. 3. Een voetbal. 100081: Je slaat af naar links. Gebeurt dat hier helemaal veilig? 1. Ja. 2. Neen, want ik mag hier niet

Nadere informatie

Verslag activiteiten werkgroep verkeer en ouderbevraging

Verslag activiteiten werkgroep verkeer en ouderbevraging Verslag activiteiten werkgroep verkeer en ouderbevraging Werkgroep verkeer 2015-2016 Leden van de werkgroep verkeer zijn: Ann Lavrysen, Elisabeth Cleiren, Eva Vanherp, Katleen Samuël, Lieve Moeyersons,

Nadere informatie

Stimuleer het gebruik van fluomateriaal met ludieke acties

Stimuleer het gebruik van fluomateriaal met ludieke acties VELOCITIE INSPIRATIEBOX categorie 2: Sensibilisatiecampagne ACTIEFICHE Stimuleer het gebruik van fluomateriaal met ludieke acties Hoe organiseer ik dit in mijn school? Met dank aan: www.xiu-jtvoi.org Stimuleer

Nadere informatie

Actieplan verkeersveiligheid Ledegem

Actieplan verkeersveiligheid Ledegem Actieplan verkeersveiligheid Ledegem Er moet de nadruk worden gelegd op het creëren en behouden van een veiligheidscultuur in de gemeente Ledegem. De grootste vraag waarop het actieplan verkeersveiligheid

Nadere informatie

Verkeersbrochure VBS Wakkerzeel

Verkeersbrochure VBS Wakkerzeel Verkeersbrochure VBS Wakkerzeel Ligging van de Vrije Basisschool Wakkerzeel Onze school is gelegen rond de kerk van Wakkerzeel. We hebben twee vestigingen. Onze kleuters en leerlingen van het eerste leerjaar

Nadere informatie

Nascholingsnamiddag verkeers- en mobiliteitseducatie. Fietstraining geven met uitleenmaterialen provincie Vlaams-Brabant

Nascholingsnamiddag verkeers- en mobiliteitseducatie. Fietstraining geven met uitleenmaterialen provincie Vlaams-Brabant Nascholingsnamiddag verkeers- en mobiliteitseducatie Fietstraining geven met uitleenmaterialen provincie Vlaams-Brabant Welkom op de nascholing 17 oktober 2013 www.vlaamsbrabant.be Nascholingsnamiddag

Nadere informatie

Praatplaat: ga je mee op stap?

Praatplaat: ga je mee op stap? Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie BASISONDERWIJS Praatplaat: ga je mee op stap? Doelgroep Eerste graad van de lagere school. Lesdoel De leerlingen kunnen aangeven welke route het veiligst is. De

Nadere informatie

Actieplan Verkeersveiligheid Bredene

Actieplan Verkeersveiligheid Bredene Actieplan Verkeersveiligheid Bredene Er moet de nadruk worden gelegd op het creëren van een veiligheidscultuur in de gemeente Bredene. Het is beter dat er een beperkt aantal acties worden uitgewerkt, die

Nadere informatie

verkeer veilige veiligheid verbindingen BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT staat stad stiptheid stress tijd tram trein treinen uur veilig

verkeer veilige veiligheid verbindingen BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT staat stad stiptheid stress tijd tram trein treinen uur veilig flexibiliteit genoeg geraken gezondheid goed goede goedkoop grote BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT Grafische voorstelling open antwoorden andere belangrijke zaken bij verplaatsingen aankomen aansluiting

Nadere informatie

Stappenplan voor het opstellen van een mobiliteitsplan

Stappenplan voor het opstellen van een mobiliteitsplan Stappenplan voor het opstellen van een mobiliteitsplan Duurzame mobiliteit hoeft niet noodzakelijk veel te kosten of veel tijd in beslag te nemen. Heel wat maatregelen zijn heel eenvoudig en hebben toch

Nadere informatie

Doe meer met Veilig Verkeer

Doe meer met Veilig Verkeer Kijk voor meer info op www.vvn.nl en doe meer! Kijk voor meer info op www.vvn.nl en doe meer! Doe meer met Veilig Verkeer Maak samen de buurt verkeersveilig! Jij woont toch ook graag in een buurt waar

Nadere informatie

De Grote Verkeerstoets Het Grote Fietsexamen

De Grote Verkeerstoets Het Grote Fietsexamen De Grote Verkeerstoets Het Grote Fietsexamen De Grote Verkeerstoets 1 de Grote Verkeerstoets Gluren bij de buren Veilig Verkeer Nederland - het verkeersexamen 2008-2009: proefproject 25 lagere scholen

Nadere informatie

Educatieve fiche. Bewegen naar de zon. Allemaal te voet naar school? Richt een stapspot in! Allemaal te voet naar school? Richt een stapspot in!

Educatieve fiche. Bewegen naar de zon. Allemaal te voet naar school? Richt een stapspot in! Allemaal te voet naar school? Richt een stapspot in! Educatieve fiche Bewegen naar de zon Richt een stapspot in! Richt een stapspot in! p 1 Aan de slag! Wat is een stapspot? Hoe pak je dit aan? Een stapspot is een locatie op wandelafstand van de school waar

Nadere informatie

Fiche Leerlingen. De plaats op de openbare weg binnen de bebouwde kom

Fiche Leerlingen. De plaats op de openbare weg binnen de bebouwde kom De plaats op de openbare weg binnen de bebouwde kom Kijk naar de fietsers. Kleur de nummers van de fietsers die de verkeersregels volgen en op de juiste plaats rijden groen. Kleur de nummers van de fietsers

Nadere informatie

VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE

VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE 18+ (bedrijven) 18+ Secundair onderwijs Basisonderwijs 12 6 8 10 4 2 HOGER! LAGER! Jonge kinderen in het verkeer, wat weet jij erover? WAT MOETEN SCHOLEN

Nadere informatie

RESULTATEN ENQUÊTE VERKEERSVEILIGHEID

RESULTATEN ENQUÊTE VERKEERSVEILIGHEID RESULTATEN ENQUÊTE VERKEERSVEILIGHEID De Kriekelaar 05. VERDELING VAN POSTCODES Aantal respondenten: 0 (de helft van het aantal gezinnen) Figuur. KEUZE VERVOERSMIDDEL Niemand van de respondenten brengt

Nadere informatie

Actieplan verkeersveiligheid Waregem

Actieplan verkeersveiligheid Waregem Actieplan verkeersveiligheid Waregem De nadruk ligt op het creëren van een veiligheidscultuur in de Stad Waregem. Het is beter dat een beperkt aantal acties uit te werken die duidelijk aangeven dat de

Nadere informatie

DE BASIS VOOR WERELD RIËNTATIE

DE BASIS VOOR WERELD RIËNTATIE 6b DE BASIS VOOR WERELD RIËNTATIE Ruimte Je eigen gemeente in de kijker: de rotonde en de dode hoek Dit kun je al Je kent de gevarenzones voor voetgangers en fietsers in de ruime omgeving van de school

Nadere informatie

OP UITSTAP MET DE FIETS

OP UITSTAP MET DE FIETS Fietsen in groep OP UITSTAP MET DE FIETS OP UITSTAP MET DE FIETS Fietsen is een gezonde en goedkope manier om met leerlingen op uitstap te gaan. Als je rekening houdt met onderstaande aandachtspunten dan

Nadere informatie

Een succesvol verkeersspel voor basisscholen

Een succesvol verkeersspel voor basisscholen De Verkeersslang Een succesvol verkeersspel voor basisscholen De Verkeersslang Veel kinderen gaan in Nederland lopend of fietsend naar school. Toch is er een aanzienlijk aantal ouders dat hun kinderen

Nadere informatie

DE GROTE VERKEERSTOETS

DE GROTE VERKEERSTOETS DE GROTE VERKEERSTOETS Lesfiche 5 e LEERJAAR Dode Hoek Eindtermen Mens en maatschappij Ruimte Verkeer en mobiliteit De leerlingen 4.14 kunnen de gevaarlijke verkeerssituaties in de ruimere schoolomgeving

Nadere informatie

1. Een stilstaand voertuig voorbijrijden 2. Rechts een weg inslaan

1. Een stilstaand voertuig voorbijrijden 2. Rechts een weg inslaan Hoe moeten de fietstaken uitgevoerd worden? 1. Een stilstaand voertuig voorbijrijden 2. Rechts een weg inslaan mindert snelheid en kijkt voor zich uit. kijkt om : nadert er verkeer? vertraagt of versnelt,

Nadere informatie

Ruimte gevraagd. voor fietsers en voetgangers

Ruimte gevraagd. voor fietsers en voetgangers Ruimte gevraagd voor fietsers en voetgangers FIGUREN Inhoud Inleiding 3 Doel 3 Figuren plaatsen 3 Het pakket 4 Stappenplan 5 Checklist 6 Tips voor aanvullende initiatieven 7 Praktisch 7 Bijlage 1: Infofiche

Nadere informatie

Enquête verkeersveil Enquête igheid school - thuis route

Enquête verkeersveil Enquête igheid school - thuis route Enquête verkeersveiligheid school - thuis route Inleiding Bij het maken van ons nieuwe schoolplan 2011-2015 is er onder de ouders van onze kinderen een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Bij dit onderzoek

Nadere informatie

VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE LERARENOPLEIDING BALO ONZE TOEKOMST

VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE LERARENOPLEIDING BALO ONZE TOEKOMST VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE LERARENOPLEIDING BALO ONZE TOEKOMST PROGRAMMA Klas Uren Omschrijving module Klas 1 9.00u 10.15u leslokaal Stap voor stap, trap voor trap 10.30u 12.00u

Nadere informatie

Politiecongres. 5 november 2013

Politiecongres. 5 november 2013 Politiecongres 5 november 2013 Vlaamse Stichting Verkeerskunde 1990, decreet Vlaams Parlement: vorming organiseren wetenschappelijk onderzoek stimuleren Vlaams Parlement en Vlaamse regering adviseren Opleidingscentrum

Nadere informatie

VERO voor voetgangers basisschool Pulle

VERO voor voetgangers basisschool Pulle VERO voor voetgangers basisschool Pulle 1 Stappen in groep Het vertrekpunt veilig verlaten Kloosterstraat 7 Het vertrek en eindpunt van de VERO voor voetgangers is de parking voor de school (Kloosterstraat).

Nadere informatie

VERKEERSVEILIGHEID ROND DE SCHOLEN

VERKEERSVEILIGHEID ROND DE SCHOLEN VERKEERSVEILIGHEID ROND DE SCHOLEN Een veel voorkomend probleem in schoolomgevingen is het verkeerd parkeren. Helaas zijn het vaak de ouders zelf die de andere kinderen in gevaar brengen door het incorrecte

Nadere informatie

Spelhandleiding. Sam de Verkeersslang op school

Spelhandleiding. Sam de Verkeersslang op school Spelhandleiding Sam de Verkeersslang op school Inhoud 1. INLEIDING 3 1.1 Wat is Sam de Verkeersslang? 3 1.2 Waarom Sam de Verkeersslang? 3 1.3 Tijdsplanning 3 2. SPELPAKKET 4 3. VOORBEREIDING 4 4. SAM

Nadere informatie

STARTBANENPROJECTEN Verkeersveiligheid

STARTBANENPROJECTEN Verkeersveiligheid STARTBANENPROJECTEN Verkeersveiligheid Werkgroep Veiligheid in en rond scholen 17 mei 2013 Lien Geerinck en Joke Goemaere Overzicht I. Inleiding II. Doelstelling III. Takenpakket IV. Vragen I. Inleiding

Nadere informatie

Actieplan Verkeersveiligheid Heusden-Zolder

Actieplan Verkeersveiligheid Heusden-Zolder Actieplan Verkeersveiligheid Heusden-Zolder Er moet de nadruk worden gelegd op het creëren van een veiligheidscultuur in de gemeente Heusden-Zolder. Het is beter dat er een beperkt aantal acties worden

Nadere informatie

Papenaardekenstraat Schoten VERKEERSPLAN. Veiligheid voor onze kinderen in het verkeer is een gezamenlijke zorg van ouders en van de school.

Papenaardekenstraat Schoten VERKEERSPLAN. Veiligheid voor onze kinderen in het verkeer is een gezamenlijke zorg van ouders en van de school. Papenaardekenstraat 53 2900 Schoten VERKEERSPLAN 1. Inleiding Veiligheid voor onze kinderen in het verkeer is een gezamenlijke zorg van ouders en van de school. Vermits iedereen zich in het verkeer moet

Nadere informatie

SPELHANDLEIDING SAM DE VERKEERSSLANG OP SCHOOL

SPELHANDLEIDING SAM DE VERKEERSSLANG OP SCHOOL SPELHANDLEIDING SAM DE VERKEERSSLANG OP SCHOOL Een campagne van Met de steun van 1 INHOUD 1 INLEIDING 1 Inleiding 2 1.1 Wat is Sam de Verkeersslang 2 1.2 Waarom Sam de Verkeersslang 2 1.3 Tijdsplanning

Nadere informatie

Actieplan Verkeersveiligheid Sint-Niklaas

Actieplan Verkeersveiligheid Sint-Niklaas Actieplan Verkeersveiligheid Sint-Niklaas Er moet de nadruk worden gelegd op het creëren van een veiligheidscultuur in de stad Sint- Niklaas. Het is beter dat er een beperkt aantal acties worden uitgewerkt,

Nadere informatie

Aan de ouders / verzorgers van de toekomstige leerlingen van Basisschool Schinveld

Aan de ouders / verzorgers van de toekomstige leerlingen van Basisschool Schinveld Aan de ouders / verzorgers van de toekomstige leerlingen van Basisschool Schinveld Geachte ouders/verzorgers, In de bijlage treft uw een vragenlijst aan omtrent de verkeersveiligheid in de nabijheid van

Nadere informatie

Je plaats op de weg SECUNDAIR ONDERWIJS. Doelgroep. VOET'en. Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie. Leerlingen van alle graden

Je plaats op de weg SECUNDAIR ONDERWIJS. Doelgroep. VOET'en. Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie. Leerlingen van alle graden David Legreve Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie SECUNDAIR ONDERWIJS Je plaats op de weg Doelgroep Leerlingen van alle graden VOET'en Gemeenschappelijke stam: 12, 13 Context 1: 13, 14 Lesthema De

Nadere informatie

OEFENFICHE KRUISPUNT MET VERKEERSLICHTEN OVERSTEKEN FIETS EXAMEN HET GROTE 1. INTRO 2. VOORAF 3. VERKENNEN. Onderstaande vragen kunnen daarbij helpen:

OEFENFICHE KRUISPUNT MET VERKEERSLICHTEN OVERSTEKEN FIETS EXAMEN HET GROTE 1. INTRO 2. VOORAF 3. VERKENNEN. Onderstaande vragen kunnen daarbij helpen: KRUISPUNT MET VERKEERSLICHTEN OVERSTEKEN 1. INTRO Door het drukke verkeer en de inrichting van de weg is het voor fietsers vaak moeilijk om aan kruispunten veilig over te steken of af te slaan. Verkeerslichten

Nadere informatie

Verkeerskrant van basisschool De Klimboom

Verkeerskrant van basisschool De Klimboom De Wegwijzer nr. 7 Maart 2012 Verkeerskrant van basisschool De Klimboom Voorwoord Beste kinderen en ouders, De afgelopen weken heeft onze verkeerswerkgroep weer gewerkt aan deze Wegwijzer. Een verkeerswerkgroep?,

Nadere informatie

Dienst Preventie Stad Turnhout Politie Regio Turnhout

Dienst Preventie Stad Turnhout Politie Regio Turnhout Dienst Preventie Stad Turnhout Politie Regio Turnhout Wat is het fietsexamen? Het fietsexamen is een praktische proef in het centrum van Turnhout. Je moet kunnen aantonen dat je klaar bent om zelfstandig,

Nadere informatie

LET OP VOOR DE DODE HOEK!

LET OP VOOR DE DODE HOEK! LET OP VOOR DE DODE HOEK! Informatie voor de lesgever bij gebruik van de online lesmodule en de organisatie van een praktijkles over de dode hoek www.letopvoordedodehoek.be INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2.

Nadere informatie

Infofiche 2 MOBILITEITSMANAGEMENT VOOR SCHOLEN. www.verkeersslang.be

Infofiche 2 MOBILITEITSMANAGEMENT VOOR SCHOLEN. www.verkeersslang.be Informatie voor schoolbesturen, ambtenaren, regionale en nationale mobiliteitsorganisaties en onderwijs Infofiche 2 MOBILITEITSMANAGEMENT VOOR SCHOLEN Sam The Traffic de Verkeersslang Snake Game is (TSG)

Nadere informatie

SPELHANDLEIDING SAM DE VERKEERSSLANG OP SCHOOL

SPELHANDLEIDING SAM DE VERKEERSSLANG OP SCHOOL SPELHANDLEIDING SAM DE VERKEERSSLANG OP SCHOOL Een campagne van Met de steun van 1 INHOUD 1 INLEIDING 1 Inleiding 2 1.1 Wat is Sam de Verkeersslang 2 1.2 Waarom Sam de Verkeersslang 2 1.3 Tijdsplanning

Nadere informatie

Fiets wijzer. examen. Dienst Preventie Stad Turnhout Politie Regio Turnhout FIETSWIJZER / FIETSEXAMEN

Fiets wijzer. examen. Dienst Preventie Stad Turnhout Politie Regio Turnhout FIETSWIJZER / FIETSEXAMEN Fiets wijzer examen Dienst Preventie Stad Turnhout Politie Regio Turnhout 1 Ik ken de betekenis van deze verkeersborden: voorkennis 2 Ik ken de betekenis van deze verkeersborden: voorkennis 3 Ik kan uitleggen

Nadere informatie

LEERLIJN STAPPEN & FIETSEN

LEERLIJN STAPPEN & FIETSEN VERKEER OP SCHOOL BEGELEIDING OP MAAT (BoM) LEERLIJN STAPPEN & FIETSEN Donderdag 15 juni 2017 8 10 12 6 4 2 WAAR SITUEREN WE VME? Wereldoriëntatie Domein 4: ruimte Oriëntatie- en kaartvaardigheid Ruimtebeleving

Nadere informatie

DRAAIBOEK PROJECT SPORT & VERKEER

DRAAIBOEK PROJECT SPORT & VERKEER DRAAIBOEK PROJECT SPORT & VERKEER SPORTA DAAGT SPORTCLUBS UIT Ga 1 of meer van deze uitdagingen aan en maak kans op mooie prijzen. Meedoen kan door op minstens één van de aspecten in te zetten in je clubcommunicatie

Nadere informatie

Dit is veilig! Ruimte. Dit kun je straks. 1 Het verkeer. Je weet hoe een voetganger zich gedraagt in het verkeer.

Dit is veilig! Ruimte. Dit kun je straks. 1 Het verkeer. Je weet hoe een voetganger zich gedraagt in het verkeer. 1 DE BASIS VOOR WERELD RIËNTATIE Dit is veilig! Dit kun je straks Je weet hoe een voetganger zich gedraagt in het verkeer. 1 Het verkeer Plantyn, Mechelen - De Basis voor Wereldoriëntatie 1 - leerwerkboek

Nadere informatie

Veilig naar school. VCOV-actie voor veilig verkeer en duurzame mobiliteit

Veilig naar school. VCOV-actie voor veilig verkeer en duurzame mobiliteit Veilig naar school VCOV-actie voor veilig verkeer en duurzame mobiliteit Zoek je inspiratie voor een verkeersproject op school? Dan heb je met deze verkeerswaaier het juiste instrument in handen! De VCOV

Nadere informatie

Stappen en fietsen met de klas. Organisatie Aansprakelijkheid

Stappen en fietsen met de klas. Organisatie Aansprakelijkheid Stappen en fietsen met de klas. Organisatie Aansprakelijkheid Voorwaarden voor veilig fietsen en stappen: 1. kennis van en respect voor de wegcode 2. goede afspraken en voldoende vaardigheden bij alle

Nadere informatie

Zone 30 BASISONDERWIJS. Doelgroep. Eindtermen. Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie

Zone 30 BASISONDERWIJS. Doelgroep. Eindtermen. Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie BASISONDERWIJS Zone 30 Doelgroep Derde of vierde leerjaar Eindtermen Lager onderwijs: Mens en maatschappij - mens: De leerlingen - 1.1 drukken in een niet-conflictgeladen

Nadere informatie

N.B. Deze vraag werd gesteld aan de ministers Crevits (vraag nr. 17) en Smet (nr. 18).

N.B. Deze vraag werd gesteld aan de ministers Crevits (vraag nr. 17) en Smet (nr. 18). VLAAMS PARLEMENT - VRAGEN EN ANTWOORDEN - NR.4 - JANUARI 2010-719- VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN HILDE CREVITS VLAAMS MINISTER VAN MOBILITEIT EN OPENBARE WERKEN Vraag nr. 17 van 1 oktober 2009

Nadere informatie

Van probleem naar oplossing: de PODOE-aanpak. Handleiding

Van probleem naar oplossing: de PODOE-aanpak. Handleiding Van probleem naar oplossing: de PODOE-aanpak Handleiding Colofon Dit is een uitgave van Veilig Verkeer Nederland Tekst: Marian Schouten Inhoud: Christel de Heus Fotografie: Archief Veilig Verkeer Nederland

Nadere informatie

IN 4 STAPPEN NAAR EEN VERKEERSVEILIGE GEMEENTE. Eef Delhaye

IN 4 STAPPEN NAAR EEN VERKEERSVEILIGE GEMEENTE. Eef Delhaye IN 4 STAPPEN NAAR EEN VERKEERSVEILIGE GEMEENTE Eef Delhaye Inhoud presentatie Idee 4 stappen Doel Rol van steden en gemeentes Rekening houdend met bevoegdheden Waar zit het probleem? Probleemanalyse Doelstellingen

Nadere informatie

CHECKLIST FIETSEN ZONDER LEEFTIJD TIPS BIJ OPSTART

CHECKLIST FIETSEN ZONDER LEEFTIJD TIPS BIJ OPSTART CHECKLIST FIETSEN ZONDER LEEFTIJD TIPS BIJ OPSTART Fietsenzonderleeftijd.be MENSEN WARM MAKEN VOOR FIETSEN ZONDER LEEFTIJD Communiceren met de (toekomstige) betrokkenen kan vanaf je ervoor gaat om Fietsen

Nadere informatie

Actieplan Verkeersveiligheid Maarkedal

Actieplan Verkeersveiligheid Maarkedal Actieplan Verkeersveiligheid Maarkedal De nadruk wordt gelegd op het creëren van een veiligheidscultuur in de Gemeente Maarkedal. Het is beter dat een beperkt aantal acties worden uitgewerkt, die duidelijk

Nadere informatie

CURIEUZE NEUZEN WERKBOEK

CURIEUZE NEUZEN WERKBOEK CURIEUZE NEUZEN WERKOEK 6 Wie heeft voorrang? Voorrang oefenen Voorrang van rechts 1 2 A A C D Tekening 1 heeft voorrang op Tekening 2 A heeft voorrang op en moet voorrang geven aan heeft voorrang op

Nadere informatie

FIETSEXAMEN WIJK STENE

FIETSEXAMEN WIJK STENE FIETSEXAMEN WIJK STENE INFOSLIDE (maakt geen deel uit van de route) UITLEG VERSCHIL FIETSOVERSTEEK / FIETSPAD Fietsoversteken: steeds met blokken Nooit voorrang aan een fietsoversteek, dus: *voorrang verlenen

Nadere informatie

De Verkeersslang wordt sinds 2003 ingezet en de scholen kunnen gedurende het hele schooljaar deelnemen.

De Verkeersslang wordt sinds 2003 ingezet en de scholen kunnen gedurende het hele schooljaar deelnemen. Campagnevoorbeeld: de Verkeersslang Utrecht, 18 januari 2010 1 Inleiding In deze notitie is een korte beschrijving gegeven van de campagne de Verkeersslang. Aan het eind van dit document vindt u de brochure

Nadere informatie

TroeF. Ook op internet : VerkeeR

TroeF. Ook op internet :   VerkeeR TroeF VerkeeR Wij vragen om van 16 tot 22 september met de fiets naar de school te komen. In de lagere school is er in deze week extra aandacht voor verkeer. Er volgt een fietsencontrole en er zijn fietsbehendigheidsoefeningen.

Nadere informatie

Veilige fietsroutes naar Rozenberg S.O.

Veilige fietsroutes naar Rozenberg S.O. Veilige fietsroutes naar Rozenberg S.O. 0 Veilige fietsroutes naar Rozenberg S.O. Er zijn natuurlijk verschillende wegen om de school te bereiken. Leerlingen die van Dessel of Retie komen, nemen een andere

Nadere informatie

Kinderen op de fiets

Kinderen op de fiets Kinderen op de fiets Kinderen vervoeren met de fiets 1. HET FIETSZITJE Vanaf ongeveer 1 jaar Van 9 tot 15 of tot 25 kg Uitgerust met : - gordeltjes - voetsteuntjes (verstelbaar in hoogte) - hoge rugsteun

Nadere informatie

Brief LES. tegelijk GR EN. Handleiding voor de leerkracht Groep 7 en 8

Brief LES. tegelijk GR EN. Handleiding voor de leerkracht Groep 7 en 8 Brief LES Handleiding voor de leerkracht Groep 7 en 8 ALLE FIETSERS TEGELIJK GROEN INLEIDING/AANLEIDING Vanuit de basisscholen kwam het signaal dat leerlingen verwarring ervaren op alle fietsers groen

Nadere informatie

SAMEN-werken aan verkeersveiligheid. Rozette Reyskens OVK bestuurslid en schepen van welzijn Zutendaal

SAMEN-werken aan verkeersveiligheid. Rozette Reyskens OVK bestuurslid en schepen van welzijn Zutendaal SAMEN-werken aan verkeersveiligheid Rozette Reyskens OVK bestuurslid en schepen van welzijn Zutendaal Hoe is het SAVE label tot stand gekomen? Het uitwerken van het SAVE charter en het behalen van het

Nadere informatie

GECOMOVE. Schoolomgeving Sint-Michiel Ferdinand van Baelstraat. Onderwerp: tum: 31 maart Datum

GECOMOVE. Schoolomgeving Sint-Michiel Ferdinand van Baelstraat. Onderwerp: tum: 31 maart Datum Schoolomgeving Sint-Michiel Ferdinand van Baelstraat Datum tum: 31 maart 2017, Geert Demeulemeester, Directeur Sint-Michiel Jean Vanhaeren vraagt als coördinator van de gemachtigde opzichters in Sint Michiel

Nadere informatie

VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE

VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE VERKEER OP SCHOOL VERKEERS- EN MOBILITEITSEDUCATIE 18+ (bedrijven) 18+ Secundair onderwijs Basisonderwijs 12 6 8 10 4 2 HET ONDERWIJS IN VLAANDEREN Ministerie Leerplicht Eindtermen en Ontwikkelings doelen

Nadere informatie

DE GROTE VERKEERSTOETS

DE GROTE VERKEERSTOETS DE GROTE VERKEERSTOETS Lesfiche 5 e LEERJAAR Veiligheid Eindtermen Mens en maatschappij Ruimte Verkeer en mobiliteit De leerlingen 4.16 tonen zich in hun gedrag bereid rekening te houden met andere weggebruikers.

Nadere informatie

9:00 uur 5 jaar Dr. Mobi 9:10 uur Subsidiereglement mobiliteit op school 9:30 uur SOS kinderen in het verkeer (Mobiel 21)

9:00 uur 5 jaar Dr. Mobi 9:10 uur Subsidiereglement mobiliteit op school 9:30 uur SOS kinderen in het verkeer (Mobiel 21) 5 jaar Dr.Mobi Programma 9:00 uur 5 jaar Dr. Mobi 9:10 uur Subsidiereglement mobiliteit op school 9:30 uur SOS kinderen in het verkeer (Mobiel 21) 10:30 uur PAUZE - Taart en Levende Muziek! 10:50 uur Inspiratiecafé

Nadere informatie

LEERLIJN FIETSEN & VERO ASSEBROEK -BRUGGE

LEERLIJN FIETSEN & VERO ASSEBROEK -BRUGGE VERKEER OP SCHOOL BEGELEIDING OP MAAT (BoM) LEERLIJN FIETSEN & VERO ASSEBROEK -BRUGGE Donderdag 11 mei 2017 12 6 8 10 4 2 ONZE AANPAK Praktijkgericht Stapsgewijs Laagdrempelig Teach the teacher leerkrachten,

Nadere informatie

Iedereen verkeersouder!

Iedereen verkeersouder! VEILIG NAAR SCHOOL Vlaamse Stichtg VERKEERSKUNDE op weg Kd aan Kd aan IK PAS OP VEILIGE STRAAT Iedereen verkeersouder! Oma, opa, mama, papa,... wie nog? www. verkeersouders. be TRAAG fiets bewijs SCHOOL

Nadere informatie

Handleiding Strapdag. De Strapdag 2. Hoe strappen we het aan? 4. Wat te doen? 6. Tips voor activiteiten: wat nu gestrapt? 7

Handleiding Strapdag. De Strapdag 2. Hoe strappen we het aan? 4. Wat te doen? 6. Tips voor activiteiten: wat nu gestrapt? 7 Handleiding Strapdag De Strapdag 2 Autoluw naar school gaan op 22 september 2 IJveren voor een autoluwe schoolomgeving 2 Strappen, hoezo? 3 Verzamel sterren! 3 Hoe strappen we het aan? 4 De gemeente 4

Nadere informatie

WERKWINKEL: Werken rond duurzame mobiliteit

WERKWINKEL: Werken rond duurzame mobiliteit WERKWINKEL: Werken rond duurzame mobiliteit met kleuters Mobiel 21 vzw Centrum voor kennisontwikkeling, educatie en gedragsbeïnvloeding op het gebied van duurzame en veilige mobiliteit. Stelt duurzaamheid

Nadere informatie

VERKEERSVEILIG UITPIJLEN

VERKEERSVEILIG UITPIJLEN VERKEERSVEILIG UITPIJLEN,,Een verkeersveilige gids voor parcoursmeesters Een publicatie (2013) van: INLEIDING De Aktivia-wandelclubs zetten jaarlijks goed één miljoen wandelaar in beweging. Voor al die

Nadere informatie

Uitgebreid onderzoek volgens octopusmethode: lijst met knelpunten en problemen.

Uitgebreid onderzoek volgens octopusmethode: lijst met knelpunten en problemen. Uitgebreid onderzoek volgens octopusmethode: lijst met knelpunten en problemen. 1. Het gebruik van de rotonde houdt steeds gevaren in. Er is regelmatig druk en zwaar verkeer. De snelheid van de voertuigen

Nadere informatie

Kan het wat vlotter?

Kan het wat vlotter? Kan het wat vlotter? 5.2 Milieu en mobiliteit 55 60 5 50 20 10 45 15 40 35 30 25 CONTEXT Het steeds toenemende verkeer maakt het niet eenvoudiger leerlingen te vormen tot bewuste verkeersdeelnemers. Het

Nadere informatie

Probleem Maatregel Planning Trekker Ouders brengen kinderen met de auto naar school, waardoor de schoolomgeving als onveilig ervaren wordt.

Probleem Maatregel Planning Trekker Ouders brengen kinderen met de auto naar school, waardoor de schoolomgeving als onveilig ervaren wordt. Concrete aanbevelingen: 1. Fysieke omgeving moet eerst dusdanig aangepast zijn dat er voor ouders geen barrières meer zijn om met de fiets/lopend naar school te komen (zie aanbevelingen Bas). Uit de enquête

Nadere informatie

Co-creatie Sessie 1 // 19 april 2018 // Verslag

Co-creatie Sessie 1 // 19 april 2018 // Verslag Co-creatie Sessie 1 // 19 april 2018 // Verslag 1 1. Kim & Beuk (Sint-Amandusstraat, Deerlijk) 2. Sam & Berk (Hoogstraat, Deerlijk) PROJECTZONE 2 DEELNEMERS We gingen van start met een korte voorstelling,

Nadere informatie

Moving Forward. Alle graden. digitale schoolbereikbaarheidskaarten. 1.1 VOETen. 1.2 Nuttige info

Moving Forward. Alle graden. digitale schoolbereikbaarheidskaarten. 1.1 VOETen. 1.2 Nuttige info Moving Forward digitale schoolbereikbaarheidskaarten Alle graden 1.1 VOETen Gemeenschappelijke stam: 1, 2, 11, 14, 15, 17, 19, 20, 24, 25 Context 1: 7, 10, 11, 13, 14 Context 2: 3 Context 4: 1, 2, 3, 4

Nadere informatie

SPEELSTRATEN. Speelstraten zijn er enkel tijdens de zomervakantie.

SPEELSTRATEN. Speelstraten zijn er enkel tijdens de zomervakantie. SPEELSTRATEN SPEELSTRATEN Wat is een speelstraat? Een speelstraat is een begrip uit de wegcode en wordt gedefinieerd in het koninklijk besluit van 1 december 1975: een openbare weg, waar tijdelijk en tijdens

Nadere informatie

Actieplan: Voorrang 2 Oversteekplaats voor voetgangers / fietsers

Actieplan: Voorrang 2 Oversteekplaats voor voetgangers / fietsers ZVP 2014 2017 - Veiligheid en leefbaarheid Verkeer Storende interacties zone 30 Preventie Voorrang 2 Actieplan: Voorrang 2 Oversteekplaats voor voetgangers / fietsers HCP Koen Wouters - HINP Jo Daniels

Nadere informatie

Werkblad PODOE-aanpak

Werkblad PODOE-aanpak Werkblad PODOE-aanpak Aan de hand van dit werkblad kunt u in het kort kennismaken met de PODOE-aanpak. In de handout die u aan het eind van de avond krijgt, kunt u alle stappen nog eens nalezen. 1. Probleem

Nadere informatie