Effectief Actief. Werkblad beschrijving interventie. Special Heroes

Transcriptie

1 Effectief Actief Werkblad beschrijving interventie Special Heroes

2 Werkblad ter beoordeling van interventie voor Effectief Actief Dit werkblad vormt de basis voor uw aanmelding voor Effectief Actief. De inhoud wordt gebruikt voor de beoordeling van uw interventie en dient als inventarisatie voor het eventuele ondersteuningstraject. Wij raden u aan om het blad eerst goed door te lezen voordat u begint met het invullen ervan. Zijn er onduidelijkheden of heeft u specifieke vragen, neem dan contact op met uw accountmanager. Binnen dit werkblad worden twee categorieën onderscheiden: Goed beschreven () en overige niveaus (). Een korte omschrijving vindt u hieronder. Om erkend te kunnen worden binnen Effectief Actief moeten minimaal alle velden van categorie op een goede kwalitatieve wijze zijn beschreven. De informatie die u in dit werkblad invult kan worden ingezet op verschillende plekken waar afnemers straks naar interventies zoeken. Hiermee kunt u uw interventie profileren: met goede informatie kan de potentiële afnemer een gegronde keuze maken (o.a. binnen het programma Sport en Bewegen in de Buurt). Denk hierbij bijvoorbeeld aan uw algemene contactgegevens, de samenvatting van uw interventie, de omschrijving van de doelgroep en het eventuele praktijkvoorbeeld. Met het invullen van dit werkblad gaat u akkoord met de publicatie ervan. Als u bepaalde informatie liever niet publiek wilt communiceren, geef dit dan aan bij uw accountmanager. Bent u niet zeker van de vraagstelling of schat u in dat een antwoord vergaand zoekwerk of nieuwe inzichten vereist? Neem dan contact op met uw accountmanager. Het kan dan zijn dat dit onderdeel deel uitmaakt van uw ondersteuningstraject. Wij vragen u bij het invullen om geen wijzigingen te doen in de opmaak van dit document. Veel succes bij het invullen van het werkblad! Marloes Aalbers - Adviseur mplementatie t: e: marloes.aalbers@nisb.nl i: Marloes van der Klauw Onderzoeker / adviseur t: e: Marloes.vanderklauw@TNO.nl i: Door het hele werkblad vindt u een kolom C (kort voor categorie ). Daarin staat aangegeven bij welk van onderstaande twee categorieën de vraag hoort: (Goed beschreven) (Overige niveau s) Om erkend te worden in Effectief Actief moeten minimaal alle velden van niveau zijn ingevuld. Uiteraard kan uw accountmanager assisteren bij het invullen van verplichte velden waar u nu nog geen antwoord op kunt formuleren. Alle vragen van niveau zijn extra en dragen bij aan de kwaliteitsslag die binnen Effectief Actief mogelijk is. Deze vragen hebben betrekking op verschillende aspecten van de ondersteuning bij het verder ontwikkelen van uw interventie. Vul in wat u beschikbaar heeft en overleg eventuele moeilijk in te vullen velden met uw accountmanager. Pagina 2 van 25

3 ACHTERGROND C nterventie Titel Special Heroes Eigenaar Gehandicaptensport NL/LVC3/NOC*NSF Adres Postbus 200 Postcode 3980 CE Plaats Bunnik info@specialheroes.nl Telefoon Website Contactpersoon Naam Erna Mannen Organisatie P/a Gehandicaptensport NL Adres Postbus 200 Postcode 3980 CE Plaats Bunnik mannen@specialheroes.nl Telefoon de Contactpersoon (optioneel) Naam Organisatie Adres Postcode Plaats Telefoon Samenvatting Schrijf hier een korte, pakkende, beschrijving van de interventie (max. 600 woorden). Een soort foldertekst die wordt gebruikt als korte kennismaking van uw interventie. Onderdelen van een goede wervende samenvatting zijn doelstelling, doelgroep en globale beschrijving van de activiteiten die op lokaal niveau worden uitgevoerd. Redeneer hierbij vanuit het perspectief van de potentiële afnemer. De tekst zal worden ingezet op plekken waar afnemers straks naar interventies zoeken. Special Heroes is een sportstimuleringsproject om de sportparticipatie van leerlingen in het speciaal onderwijs in de leeftijd van 6 19 jaar te vergroten, door middel van een structurele inbedding van sport- en beweegactiviteiten binnen en buiten de school. Special Heroes wil kinderen en jongeren met een handicap zelf laten ervaren hoe leuk sporten en bewegen kan zijn. De leerlingen in het speciaal basisonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs staan dan ook centraal en de school vormt de spil in de aanpak. Special Heroes is een landelijk programma met regionale projectleiders in alle regio s van het land. Het programma wordt in nauwe samenwerking met scholen, lokale sportaanbieders en gemeenten uitgevoerd. Het uiteindelijke streven is dat de leerlingen in hun vrije tijd bij een sportvereniging gaan sporten en bewegen, net als hun leeftijdsgenoten zonder handicap. n een aantal fasen maakt de genoemde doelgroep kennis met sporten en bewegen. Deze fasen zijn: -Fase 0: n fase 0 wordt draagvlak gecreëerd. Dit omvat het informeren en werven van scholen om deel te nemen aan het programma, het uitvoeren van een 0-meting op de scholen om wensen en behoeften van leerlingen en hun ouders in kaart te brengen en het in kaart brengen van de wensen en verwachtingen van de scholen. - Fase 1: n fase 1 worden sportverenigingen uitgenodigd om tijdens de lesuren en binnen de school sportactiviteiten aan te bieden. De keuze voor een sporttak wordt gemaakt door de vakleerkracht LO van de school en de projectleider van Special Heroes. - Fase 2: n fase 2 worden de verenigingen uit fase 1 uitgenodigd om ná schooltijd binnen de schoollocatie een sportaanbod te doen (naschools) en wordt de stap gemaakt vanuit de school naar de vereniging zelf (buitenschools). Het sportaanbod wordt binnen de vereniging gegeven; kinderen en jongeren integreren binnen de vereniging. - Fase 3: Nazorgtraject. De leerlingen worden lid van de vereniging waardoor continuïteit van het programma en de sportdeelname van de leerlingen geborgd wordt. Pagina 3 van 25

4 1 AANLEDNG EN PROBLEEM, DOELEN EN DOELGROEP A - Aanleiding - Wat is de aanleiding geweest om de interventie te starten? Welk probleem pakt de interventie aan? Geef aan wat de aard, omvang, spreiding en gevolgen zijn van deze aanleiding of het probleem. Maximaal 400 woorden. Kinderen en jongeren met een handicap in het speciaal onderwijs bewegen en sporten minder dan hun leeftijdsgenoten zonder handicap en zijn minder vaak lid van een sportvereniging. Recent onderzoek onder ouders van leerlingen met een verstandelijke, lichamelijke en/of meervoudige handicap op cluster 3-scholen (scholen met leerlingen met een lichamelijke, verstandelijke en/of meervoudige handicaps en/of langdurig zieke leerlingen) laat zien dat ongeveer een derde van deze leerlingen niet aan sport doet (Van Lindert en Van den Dool, 2011). Onder kinderen en jongeren in het regulier onderwijs is het percentage niet-sporters veel lager, namelijk vijf procent (zie ook figuur 1). Van de cluster 3-leerlingen is 46 procent lid van een sportvereniging, tegenover ongeveer 70 procent van de kinderen in het regulier onderwijs. Onderzoek naar de effecten van lichamelijke activiteit dan wel risico s van inactiviteit voor kinderen en jongeren met een handicap is nauwelijks voorhanden. Toch is het aannemelijk dat de positieve effecten van bewegen en sport ook gelden voor deze groep. mmers: Sport en bewegen voorziet ieder individu, met welke kenmerken dan ook, in een fundamentele behoefte aan individueel welzijn (Kobes & De Vries, 2004). Ook de risico s van inactiviteit zijn waarschijnlijk vergelijkbaar met die bij mensen zonder handicap. Denk hierbij aan overgewicht. Gehandicapte kinderen hebben relatief vaker te maken met overgewicht en obesitas dan kinderen zonder handicap. Bijna een kwart van de cluster 3-leerlingen (6-19 jaar) heeft overgewicht (20%) of obesitas (4%) tegenover veertien procent van de kinderen en jongeren in het regulier onderwijs (5-14 jaar) (Sportersmonitor 2010). Kinderen en jongeren met een handicap neigen daarnaast meer naar lichamelijke inactiviteit (niet bewegen of sporten) dan jongeren zonder handicap. Ook is bekend dat kinderen met een handicap vaak moeilijker aansluiting vinden bij de sportvereniging in de buurt. Bewegen is echter wel een goede manier om in contact te komen met andere kinderen. Sociaal isolement kan een gevolg zijn van een lagere sportdeelname in verenigingsverband voor kinderen en jongeren met een handicap. Deelname aan sport (via een sportvereniging) kan de integratie van kinderen met een handicap in de maatschappij bevorderen. Zij krijgen hiermee de kans om buiten schooltijd en de thuissituatie contacten op te doen met leeftijdsgenoten. Voor leerlingen in het speciaal onderwijs is het deze mogelijkheid tot het maken van contacten buiten schooltijd bovendien extra belangrijk omdat zij lange dagen maken vanwege het vervoer in busjes van en naar school. Figuur 1. Frequentie sportdeelname buiten de school in afgelopen 12 maanden, leerlingen van cluster 3-scholen en leerlingen regulier onderwijs (in procenten) *Bron: Van Lindert en Van den Dool, 2011 Pagina 4 van 25

5 B - Doel van de interventie - Wat beoogt de interventie te bereiken? Bij wie? Waar heeft de interventie daadwerkelijk een concrete invloed op? - Beschrijf de doelen en eventuele subdoelen resultaatgericht en zo concreet mogelijk. Maak bij de beschrijving van de doelen gebruik van het SMARTE-model. Zie bijlage 1. Zorg ervoor dat de doelen duidelijk te herleiden zijn tot de aanleiding. Het doel van het programma Special Heroes is: Door middel van een structurele inbedding van sport- en beweegactiviteiten binnen en buiten de school de sportdeelname van leerlingen in het speciaal onderwijs vergroten. n dit doel zijn twee componenten te onderscheiden, namelijk: a. Sportdeelname van leerlingen in het speciaal onderwijs vergroten. Deze component bevindt zich op het niveau van het individu, de leerling dus. b. Structurele inbedding van bewegings- en sportactiviteiten binnen en buiten school realiseren. Deze component bevindt zich op organisatieniveau en betreft zowel de school als het aanbod. Beide componenten zijn niet los van elkaar te zien en versterken elkaar. Doelstellingen gericht op individueel niveau 1 : Vergroten van de sportdeelname. Na 2 jaar deelname aan het programma heeft 80% van de leerlingen van de deelnemende scholen kennisgemaakt met Special Heroes. Na 2 jaar deelname aan het programma sport 70% van de leerlingen die met het programma heeft kennisgemaakt minimaal drie maal per week binnen of buiten school. Na 2 jaar deelname aan het programma is 55% van deze leerlingen lid van of staat ingeschreven bij een sport- of beweegaanbieder. Neveneffecten: leerlingen leren samenwerken door sporten en bewegen (versterken sociale vaardigheden) leerlingen leren omgaan met winnen en verliezen (versterken persoonlijke eigenschappen) leerlingen breiden hun leefwereld uit (snijvlak sociaal/persoonlijk) leerlingen bereiden zich voor op zinvolle invulling van hun vrije tijd leerlingen vergroten hun zelfvertrouwen, zelfbeeld (versterken persoonlijke eigenschappen) Doelstellingen gericht op organisatieniveau 1 : Structurele inbedding van beweeg- en sportactiviteiten binnen en buiten school. Op 1 juli 2012 hebben 166 scholen meegedaan aan het programma Special Heroes. Dit betreft zoveel mogelijk alle cluster 1- en 3-scholen en zes pilots in cluster 2 en 4. 75% van deze scholen implementeert het programma structureel: op deze scholen is een infrastructuur ontwikkeld om sport en bewegen ook na de programmaperiode een structurele plaats te geven. voor deze scholen worden door de gemeente, zo mogelijk, uren voor een combinatiefunctionaris ingezet. Neveneffecten: bewustwording belang sport en bewegen op diverse niveaus binnen scholen sportaanbieders (beter) toerusten met betrekking tot de instroom van jongeren met een handicap. C - Doelgroep - Wat is de einddoelgroep van uw interventie? Let op: de einddoelgroep is altijd de daadwerkelijke eindgebruiker, bijvoorbeeld jeugd in basisschoolleeftijd (4-8 jaar) of ouderen in een woonzorg Einddoelgroep: Het programma Special Heroes heeft als einddoelgroep leerlingen in het speciaal basisonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs in de leeftijd van 6 tot en met 19 jaar. ntermediaire doelgroepen: Onderwijsinstellingen: De school is de spil in de aanpak van Special Heroes. Binnen school zijn de directie/ het management, de groepsleerkracht en de vakleerkracht lichamelijke 1 De doelstellingen van Special Heroes (zowel voor het individuele als organisatieniveau) zijn gebaseerd op de behaalde resultaten uit de pilot van Special Heroes in de regio Groot Gelre. Hiermee zijn het gefundeerde doelstellingen en geen beschrijving van een gewenste resultaten. Pagina 5 van 25

6 instelling. - Wat is de intermediaire doelgroep (uitvoerders/ professionals) die u met uw interventie wilt bereiken? Wees specifiek en ga in de beschrijving in op de rol en verantwoordelijkheid van iedere intermediaire doelgroep en bijbehorende organisatie. Een voorbeeld: de einddoelgroep is jeugd in de leeftijd van 4-12 jaar. De intermediaire doelgroep kan dan zijn docenten en/of trainers bij sportclub. De bijbehorende organisaties zijn dan respectievelijk school en sportvereniging. - Noem ook eventuele subdoelgroepen waar specifiek aandacht voor is of die een rol is toebedeeld. n het voorbeeld hierboven zouden dat ouders kunnen zijn in het kader van ouderparticipatie. Wees zo specifiek mogelijk in de omschrijvingen. Laat zien dat de gekozen doelgroep aansluit bij de aanleiding en doelstelling van de interventie. - Aan welke criteria moet de doelgroep voldoen om in aanmerking te komen voor de interventie? Kortom, wie kan wel meedoen, en wie niet? - Heeft u bij het ontwikkelen van de interventie de doelgroep(en) betrokken? Bijvoorbeeld d.m.v. een enquête of gesprekken? Zo ja, licht toe hoe u dat heeft gedaan. opvoeding of wanneer aanwezig de combinatiefunctionaris, betrokken. De vakleerkracht of combinatiefunctionaris organiseert, in samenwerking met de regionaal projectleider van Special Heroes, in de lokale en/of regionale omgeving van de school een intensieve samenwerking met sportverenigingen en sport- en beweegaanbieders. De focus ligt op cluster 3-scholen (scholen met een lichamelijke, verstandelijke en of meervoudige handicaps en langdurig zieke leerlingen) en cluster 1-scholen (scholen voor leerlingen met een visuele handicap en leerlingen met een visuele handicap in combinatie met een meervoudige beperking). Tijdens de programmaperiode vinden ook pilots plaats in de clusters 2 (scholen voor dove, slechthorende leerlingen en leerlingen met ernstige spraakmoeilijkheden) en 4 (scholen voor leerlingen met ernstige gedragsproblemen en/of psychiatrische problemen). Sportverenigingen: Aangezien een van de doelen erop gericht is om leerlingen lid te laten worden van een sport- of beweegaanbieder is hiervoor binnen het programma ook gerichte aandacht. Door de opbouw van een netwerk en het ondersteunen van sportaanbieders bij hun specifieke vragen (deskundigheidsbevordering door learning on the job en bijeenkomsten) zijn aanbieders ook daadwerkelijk in staat een goed aanbod te creëren voor de gehandicapte leerlingen. Gemeenten: Om het programma te verankeren is het belangrijk dat de gemeente het programma opneemt in het beweegbeleid van de gemeente en daarnaast de inzet van de combinatiefunctionaris faciliteert. Subdoelgroep: Ouders/verzorgers van de leerlingen worden betrokken bij het programma. Dit gebeurt met name door gerichte communicatie, het laten invullen van de 0-meting en uitnodigingen voor bijvoorbeeld afsluitende lessen. Wanneer leerlingen besluiten lid te worden van een sportaanbieder is vervoer en ook contributieverplichting de verantwoordelijkheid van de ouders. Wijze van selectie: De doelgroep wordt geselecteerd in overleg met de vakleerkrachten bewegingsonderwijs van de deelnemende scholen. Aan de hand van een vragenlijst die wordt ingevuld door leerlingen en hun ouders, en het overleg met de vakleerkracht worden de leerlingen per sportactiviteit geselecteerd die gaan deelnemen. De vakdocent kijkt o.a. naar de fysieke mogelijkheden en interesse van leerlingen. Uit de praktijk blijkt dat de jongste (speciaal onderwijs groep 3) en de oudste groepen (voortgezet speciaal onderwijs, laatste groep) vaak niet mee doen aan het programma. Belangrijkste reden is dat de jongste leerlingen vaak veel andere beweegverplichtingen hebben (fysiotherapie etc.) en dat de oudste leerlingen veel op stage zijn. Bij Special Heroes vormt een nulmeting onder leerlingen van deelnemende scholen, hun ouders en de scholen zelf de basis van het project op de betreffende scholen. De resultaten geven inzicht in het huidige beweeggedrag van de leerlingen en hun sportwensen en de mogelijkheden op school. Special Heroes kan daardoor maatwerk verrichten en steeds opnieuw rekening houden met de situatie van de school en haar leerlingen. Dit maatwerk is volgens interviews met betrokkenen essentieel voor het laten slagen van de invoering van Special Heroes op schoolniveau. Leerkrachten ervaren het als prettig dat zij daarin een zekere mate van vrijheid hebben (Verduin, 2012). Pagina 6 van 25

7 2 PLAN VAN AANPAK A nterventiestrategie - Beschrijf hoe de interventie in de praktijk wordt uitgevoerd. Welke methodiek/werkwijze wordt gebruikt? Vermeld hierbij de volgorde van de onderdelen, handelingen of stappen. Het gaat hier dus om de aanpak van de interventie op lokaal niveau. Wees zo specifiek mogelijk in de beschrijvingen. Laat zien dat het plan van aanpak aansluit bij de aanleiding, doelstelling en doelgroep(en) van de interventie. Het programma Special Heroes kent een gefaseerde aanpak die bestaat uit: Fase 0 Creëren van draagvlak n deze fase wordt een gesprek gevoerd tussen de school en de programma-organisatie van Special Heroes over wat Special Heroes is (methodiek, wat betekent het voor de school, wat wordt er van de school verwacht, etc.). Bij deelname van de school wordt een 0-meting uitgevoerd onder de leerlingen en hun ouders. De schriftelijke vragenlijst geeft inzicht in het sport- en beweeggedrag van de leerlingen en de behoeften om kennis te maken met sport. Ook de scholen vullen een vragenlijst in met betrekking tot hun verwachtingen. Naar aanleiding van de uitkomsten van de 0-meting stelt de regionaal projectleider van Special Heroes een projectplan op voor twee schooljaren. De bijbehorende jaarplaning wordt samen met de vakleerkracht opgesteld. De onderlinge afspraken worden tezamen met het projectplan vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. Fase 1 Binnenschools aanbod Het binnenschools aanbod wordt door de regionaal projectleider en de vakleerkracht LO vastgesteld op basis van de 0-meting en de beschikbare sporten voor binnenschoolse en buitenschoolse lessen. Gedurende een schooljaar worden maximaal drie blokken van 2 6 weken (afhankelijk van de grootte van de school) gepland. Gedurende een blok krijgen leerlingen gemiddeld 4 lessen van 50 minuten. Leerlingen maken zo gemiddeld kennis met zes sporten in twee jaar. De kennismakingsblokken worden verzorgd door de trainer van de sportaanbieder onder begeleiding van de vakleerkracht LO. De trainer en de vakleerkracht reiken elkaar specifieke kennis aan ( learning on the job ). De vakleerkracht weet wat de fysieke en mentale mogelijkheden zijn van de leerlingen en geeft aan welke sporten wel/niet haalbaar zijn en welke leerlingen wel/niet in staat zijn om mee te doen aan het binnenschoolse programma. Doordat de vakleerkracht aanwezig is bij de kennismakingslessen, doet de vakleerkracht daar ook een deel van de overdracht naar de trainer van de sportaanbieder met betrekking tot de doelgroep in het algemeen en de mogelijkheden en relevante bijzonderheden voor het sporten van de leerlingen in het bijzonder. De trainer reikt kennis aan over de betreffende tak van sport. De vakleerkracht reikt kennis aan over de doelgroep. Tijdens de laatste les van het binnenschoolse aanbod biedt een aantal scholen de mogelijkheid voor ouders om te komen kijken. Fase 2 Naschools/buitenschools aanbod Als leerlingen binnenschools kennis hebben gemaakt met een aantal sporten, kiezen ze voor een sport waar ze uitgebreider mee willen kennismaken na schooltijd. Deze sport wordt na schooltijd op school (naschools) of eventueel al bij de sportaanbieder (buitenschools) aangeboden. Bij de laatste kennismakingsles worden de ouders uitgenodigd als opstap naar lidmaatschap bij de sportvereniging. Als blijkt dat het om (praktische) redenen niet lukt om de lessen buitenschools aan te bieden, wordt met de sportaanbieder bekeken of het mogelijk is het sportaanbod duurzaam na schooltijd op school te organiseren (bv schoolsportvereniging). Fase 3 Nazorgtraject n het laatste half jaar wordt intensief toegewerkt naar duurzame lokale verankering van het programma. De regionaal projectleider van Special Heroes is de aanjager van dit verankeringsproces en zorgt dat de taken en verantwoordelijkheden worden gedragen en verankerd door de lokale partijen: scholen, gemeenten en sportaanbieders. Het is van belang dat scholen, als de vindplaats, het programma opnemen in het beweegbeleid van de school, verantwoordelijk zijn voor de continuering van het binnenschoolse aanbod en het faciliteren van het naschoolse aanbod. Ook voor de gemeente geldt dat zij het programma opnemen in het gemeentelijk beweegbeleid en daarnaast de inzet van de combinatiefunctionaris faciliteert. Als resultaat van bovenstaand verankeringsproces is de sportaanbieder in staat om een duurzaam passend sportaanbod te bieden en blijft de binnnschoolse kennismakingslessen uitvoeren. De regionaal projectleider van Special Heroes zorgt dus ook dat een deel van zijn/haar taken worden overgedragen aan de combinatiefunctionaris. Deze gaat het programma op school coördineren en uitvoeren en de brugfunctie verzorgen naar de Pagina 7 van 25

8 - Welke partijen zijn betrokken bij de uitvoering? Hoe werken deze samen? - Beschrijf op welke manieren u de (verschillende) doelgroep(en) heeft geworven of gaat werven en leg uit waarom u voor deze aanpak hebt gekozen. Deze vraag is alleen van toepassing als de sociale omgeving een aandachtspunt is binnen de interventie. Bijvoorbeeld als ouders worden betrokken bij een interventie voor kinderen. - Beschrijf hoe er binnen de interventie aandacht wordt gegeven aan het betrekken van de sociale omgeving van de doelgroep. - Waar wordt uw interventie uitgevoerd? Beschrijf de setting van de interventie, bijvoorbeeld op school, indoor/outdoor, bij een sportvereniging, binnen bedrijven en licht toe waarom deze setting de meest geschikte is voor de doelgroep(en) en uitvoerend professionals. sportaanbieder. De regionale projectleider faciliteert de combinatiefunctionaris dmv coaching, netwerkopbouw, monitoring, communicatie, innovatie en advies) Naast het toewerken naar verankering voert Special Heroes in de nazorgfase ook een 1- meting uit. n deze fase worden effecten en tevredenheid gemeten onder de leerlingen en hun ouders, de scholen en de sportaanbieders. Deze evaluatie levert bouwstenen voor de (door)ontwikkeling van het programma. Het is de verantwoordelijkheid van Special Heroes om ontwikkelingen vervolgens weer te implementeren. Wanneer leerlingen besluiten lid te worden van de sportaanbieder is vervoer en ook contributie de verantwoordelijkheid van de ouders/verzorgers. Wanneer nodig informeert Special Heroes ouders op specifieke (financiële) regelingen en denkt mee over oplossingsrichtingen voor knelpunten in vervoer. Veelal blijven sportaanbieders kennismakingslessen organiseren op school. Hierdoor kan, wanneer nodig, overlegd worden tussen de vakleerkracht en de sportaanbieder over de leerlingen die lid zijn geworden. Bij de uitvoering zijn de volgende partijen betrokken: Regionaal projectleider Special Heroes, onderwijsinstellingen (directie/management, vakleerkracht lichamelijke opvoeding of de combinatiefunctionaris), lokale sportaanbieders. De programma-organisatie van Special Heroes werkt samen met de onderwijsinstellingen om draagvlak te creëren, een projectplan op te stellen en een jaarplanning te maken voor Special Heroes. De regionaal projectleider zorgt in samenwerking met de vakleerkracht LO voor de planning van activiteiten in het eerste schooljaar en de selectie van sportaanbieders voor de uitvoering van het binnenschools programma. Keuze van de deelname van leerlingen en daarmee ook de werving aan de binnenschoolse lessen, hangt af van het rooster van de school en de manier van werken op school. De vakdocent kijkt naar de fysieke mogelijkheden en interesse van leerlingen (op basis van de 0- meting) en maakt op basis daarvan keuzes: welke sporten voor welke kinderen. De keuze van zowel de sporten als de leerlingen vraagt om maatwerk en vindt plaats in overleg tussen de regionaal projectleider en de vakleerkracht LO. De vakleerkracht LO is betrokken bij de werving omdat deze de leerlingen en hun thuissituatie kent. Scholen vinden dit een prettige basis voor samenwerking. Vaste criteria welke leerlingen wel of niet deelnemen, zijn dus niet beschikbaar en ook niet wenselijk. Ouders/verzorgers van de leerlingen worden betrokken bij het programma. Dit gebeurt met name door gerichte communicatie (brieven, folders etc.), het laten invullen van de 0-meting en uitnodigingen voor bijvoorbeeld afsluitende lessen. Fase 1 van Special Heroes wordt op de school uitgevoerd (gymzaal, sportlocatie). Door sportactiviteiten in de schoolsetting aan te bieden maken leerlingen binnen hun vertrouwde schoolomgeving kennis met diverse sport- en beweegactiviteiten en kunnen ze ervaren hoe leuk dit is. Leerlingen in het speciaal onderwijs zijn over het algemeen enthousiast over de lessen bewegingsonderwijs op school. Fase 2 wordt (deels) uitgevoerd op school en indien mogelijk buitenschools op de locatie van de sportaanbieder. Deelname aan sport via een sportvereniging kan de integratie in de maatschappij bevorderen van kinderen met een handicap. Zij krijgen hiermee de kans om buiten schooltijd en de thuissituatie contacten op te doen met leeftijdsgenoten. B - Duur en intensiteit - Beschrijf de gebruikelijke doorlooptijd van de interventie en de duur en frequentie van de activiteiten. Een voorbeeld: een traject van 6 weken met 4 lessen, iedere les duurt 45 Gedurende een schooljaar worden maximaal drie blokken van 2 6 weken gepland. Gedurende een blok krijgen leerlingen gemiddeld 4 lessen van 50 minuten. Uit interviews met uitvoerenden (docenten / combinatiefunctionarissen) blijkt 3 á 4 binnenschoolse lessen vaak voldoende om de leerlingen een goed beeld te geven van wat de sport inhoudt. Een vakleerkracht: Door de vierde les bij een vereniging te doen wordt dit voor de leerlingen interessant omdat dat voor veel leerlingen iets nieuws is (Verduin, 2012). Pagina 8 van 25

9 minuten. - ndien bovenstaande per setting verschilt, graag beschrijvingen per setting geven. Na 3 verschillende blokken maken de leerlingen de keuze met welke sport(en) ze door willen gaan na schooltijd (op school of bij de vereniging). - Waarom is voor bovenstaande duur en intensiteit gekozen? Welke elementen speelden hierbij een rol? Denk aan doelgroepen, werving, onderbouwde methodiek, lokale implementatie mogelijkheden, inpasbaarheid van werkzaamheden voor professionals. Let op: baseer de beschrijving op empirische of praktische informatie. 3 THEORETSCHE ONDERBOUWNG VAN DE NTERVENTE A - Probleemanalyse en determinanten - Welke factoren zijn van toepassing op de interventie? Hoe hebben zij invloed op het behalen van de doelstelling(en)? Deze factoren zijn gezondheidsdeterminanten, onder te verdelen in persoonsgebonden- en omgevingsfactoren. Denk bijvoorbeeld aan attitude, kennis en bewustwording, vaardigheden, eigeneffectiviteit en gewoonten (persoonsgebonden factoren) en de fysieke en sociale omgeving. Laat duidelijk zien in hoeverre de determinanten geldig zijn voor de relevante (sub)doelgroepen. Onderbouw dit blok waar mogelijk met literatuur. Kinderen en jongeren met een handicap bewegen en sporten minder dan hun leeftijdsgenootjes zonder handicap en zijn minder vaak lid van een sportvereniging. Binnen het speciaal onderwijs komen kinderen door het bewegingsonderwijs wel in aanraking met sporten en bewegen, maar dit leidt niet altijd tot structurele sportdeelname buiten schooltijd of doorstroom naar een sportvereniging (Van Lindert et al., 2008; Van Lindert en Van den Dool, 2011). Special Heroes wil hierin verandering brengen. Het doel is de sportdeelname van leerlingen in het speciaal onderwijs te vergroten door middel van een structurele inbedding van sport- en beweegactiviteiten binnen en buiten de school. Voor het stimuleren van de sportdeelname en het sporten in verenigingsverband van kinderen met een handicap is het van groot belang om inzicht te hebben in de stimulansen en belemmeringen, ofwel factoren, die een rol spelen bij de sportdeelname van deze doelgroep. Voor het verklaren van gedrag en welke factoren invloed hebben op het wel of niet uitvoeren van dat gedrag kan het ASE-model worden gebruikt (zie De Vries et al., 1988; De Vries, 1998; Brug et al., 2007). Dit model wordt de laatste jaren veel toegepast bij interventies voor het stimuleren van een gezonde leefstijl en is ook geschikt voor het verklaren van sportdeelname. Het ASE model is inmiddels uitgebreid met een aantal factoren tot het -Change model (ntegrated Model to change behavior). n de basis wordt in het -Change model verondersteld dat gedrag wordt verklaard vanuit de intentie om dat gedrag te vertonen. De intentie wordt verklaard door drie hoofddeterminanten, namelijk attitude (A), sociale invloeden (S) en verwachting van eigen effectiviteit (E). n het -Change model spelen ook barrières en de waargenomen eigen vaardigheden een rol. Als een gehandicapte leerling eenmaal de intentie heeft om te gaan sporten, kunnen drempels uit de omgeving of het gebrek aan vaardigheden het de leerling alsnog belemmeren om te gaan sporten. Het model gaat er vervolgens vanuit dat externe factoren, zoals leeftijd, geslacht, etniciteit, handicap, karakter of gezinsinkomen geen directe invloed hebben op het gedrag. Ze kunnen wel een indirecte invloed hebben op het gedrag via de attitude, sociale invloeden en eigen effectiviteit en besef beïnvloedende factoren zoals kennis. Zo kunnen meisjes andere motieven hebben om te sporten dan jongens. De aard van de handicap kan ook van invloed zijn op de mate waarin leerlingen sporten. Zo blijkt bijvoorbeeld dat cluster 3-leerlingen met een meervoudige handicap minder sporten dan andere groepen cluster 3-leerlingen (Van Lindert en Van den Dool, 2011). Er is geen of weinig onderzoek beschikbaar dat ingaat op de invloed van een aantal determinanten uit het -change model op het sport- en beweeggedrag van kinderen en jongeren met een handicap. Waar relevant, wordt gebruik gemaakt van onderzoek uitgevoerd bij kinderen en jongeren zonder handicap. n de review van Shields et al. (2011), wordt aangegeven dat veel van de gepubliceerde literatuur over kinderen zonder handicap met betrekking tot barrières en stimulansen van lichamelijke activiteit ook van toepassing is op kinderen met een handicap. Voor kinderen met een handicap geldt dat zij over het algemeen te maken hebben met nog een aantal specifieke en handicapgerelateerde belemmeringen. Overigens geldt ook dat stimulansen Pagina 9 van 25

10 vaak de omgekeerde varianten zijn van barrières. Het begrijpen en analyseren van redenen waarom kinderen met een handicap niet of juist wel actief zijn, is complex. Er zijn vele factoren die van invloed zijn op het gedrag van leerlingen en hun intenties om al dan niet te gaan sport en bewegen. De belangrijkste in de literatuur gevonden beïnvloedende factoren die van invloed zijn op de beweeg- en sportdeelname van kinderen en jongeren met een handicap zijn in onderstaande tabel samengevat (Shields et al, 2011; Van Lindert et al., 2008; Van Lindert en Van Dool, 2011; Buffart et al., 2009; Verschuren et al, 2012; Verschuren en Ketelaar, 2011). De factoren zijn uitgesplitst naar persoonlijke en omgevingsgerelateerde factoren (analoog aan Van der Ploeg, 2006 en Buffart, 2009). Tabel 2: Beïnvloedbare factoren einddoelgroep Beïnvloedbare factoren einddoelgroep Persoonlijke factoren: attitude* eigen effectiviteit* vormen van gewoontegedrag* kennis en informatie over de voordelen van bewegen en sporten* Omgevingsfactoren: sociale invloed* informatie over de mogelijkheden* barrières zoals: o logistieke aspecten* o voldoende deskundige trainers* *Special Heroes richt zich in haar aanpak op deze aspecten Special Heroes richt zich bij het stimuleren van de sportdeelname van leerlingen in het speciaal onderwijs op een aantal van de bovengenoemde gedragsfactoren. Voor de onderbouwing is gebruik gemaakt van diverse beleidsrelevante en wetenschappelijke publicaties over stimulansen en belemmeringen die een rol spelen bij de sportbeoefening van kinderen en volwassenen met een handicap (zie Van Lindert, De Jong en Van den Dool, 2008; Van Lindert en Van den Dool, 2011; Shields, et al., 2011; Verschuren en Ketelaar, 2011; Verschuren, et al., 2012). Zoals aangegeven is wetenschappelijk onderzoek toegespitst op kinderen met een handicap en hun sportdeelname helaas niet uitgebreid voorhanden. B - Beïnvloedbaarheid - Hoe hebben de hierboven omschreven factoren invloed op elkaar? - Zijn de met de interventie samenhangende factoren beïnvloedbaar? En zo ja: hoe? s het (praktisch) mogelijk om er iets aan te veranderen? Onderbouw dit blok waar mogelijk met literatuur. Laat zien dat de onderbouwing van de interventie vertaald is in de gebruikte methodiek of werkwijze en dat deze geschikt is om de doelen te realiseren. De factoren waarop Special Heroes zich richt zijn ingedeeld in persoonlijke factoren en omgevingsgerelateerde factoren. n het onderstaande zijn de kernwoorden van de factoren en werkwijze vetgedrukt. Persoonlijke factoren De persoonlijke factoren waarop Special Heroes zich richt zijn attitude en gewoontevorming, eigen effectiviteit en kennis en informatie. Special Heroes legt met haar aanpak de basis voor het opdoen van positieve ervaringen en de vorming van gewoontegedrag. Door allereerst in de schoolsetting clinics aan te bieden maken leerlingen binnen hun vertrouwde schoolomgeving kennis met diverse sport- en beweegactiviteiten kunnen ze ervaren hoe leuk dit is. Leerlingen doen hierdoor positieve ervaringen en dit heeft een positieve invloed op de houding ten aanzien van sport (Shields et al., 2011). Leerlingen in het speciaal onderwijs zijn over het algemeen enthousiast over de lessen bewegingsonderwijs op school (Van Lindert, De Jong en Van den Dool, 2008). Sporten bij een sportvereniging in de vrije tijd is echter vaak nog een stap te ver. Naast allerlei praktische bezwaren speelt bij bijna drietiende van de niet-sportende cluster 3-leerlingen ook mee dat zij geen zin of tijd hebben om te sporten (Van Lindert en Van den Dool, 2011). Het opdoen van positieve ervaringen met sport- en beweegactiviteiten die in de georganiseerde sport worden aangeboden is dan ook van belang. Vanuit Special Heroes gebeurt dit stapsgewijs, van clinics binnenschools, naar naschools en buitenschools. Steeds is naast de trainer van buiten, het vertrouwde gezicht van de vakleerkracht aanwezig. De verwachting is dat leerlingen die uiteindelijk lid worden van de sportvereniging en dit volhouden langzaam gewoontegedrag vormen. Gewoontegedrag en eerdere deelname aan fysieke activiteiten blijkt een belangrijke voorspeller te zijn van de intentie om ook in de toekomst deel te (blijven) nemen (Dijkman, Pagina 10 van 25

11 2003; Sallis, 2000). Hier zijn echter wel een aantal voorwaarden aan verbonden (Dijkman, 2003). Zo zorgt Special Heroes ervoor dat de deelnemende scholen inzicht hebben in de wensen van de leerlingen (via een nulmeting) en sporten worden gekozen die de gehandicapte leerlingen ook succesvol kunnen uitvoeren. Dit maakt het sporten leuk en daar krijgen kinderen zelfvertrouwen van. Verder zorgt Special Heroes ervoor dat leerlingen binnen een kort tijdsbestek positieve ervaringen kunnen opdoen binnen een vertrouwde omgeving. Reacties van leerlingen op de cliniclessen zijn positief, zo blijkt uit kwalitatief onderzoek in het kader van Special Heroes (Verduin, 2012). Special Heroes richt zich ook op de eigen effectiviteit ofwel het vergroten van het vertrouwen in de eigen mogelijkheden om te kunnen sporten en bewegen. Gehandicapten hebben vaak ten onrechte het gevoel dat zij niet in staat zijn om te sporten (Baken, 1997; De Vries et al.,2005). De ervaren gezondheid is voor gehandicapten een belangrijke reden om niet te sporten (Van Lindert et al., 2008). Dit geldt zowel voor volwassenen als voor kinderen. Drie tiende van de niet-sportende cluster 3- leerlingen met een motorische handicap sport bijvoorbeeld niet vanwege de gezondheid. Verder spelen negatieve ervaringen met sport een rol bij het niet-sporten. Dit geldt bijvoorbeeld voor twintig procent van de niet-sportende cluster 3-leerlingen met een verstandelijke handicap (Van Lindert en Van den Dool, 2011). Vertrouwen in de eigen vaardigheden en fysieke mogelijkheden speelt volgens het -Change model (De Vries, 2004) een belangrijke rol bij het vormen van de intentie om te gaan sporten (zie ook Verschuren et al, 2012). Special Heroes kijkt bij het selecteren van de sporten dan ook naar de individuele fysieke en sociaal-emotionele mogelijkheden van de leerlingen. Het geven van de cliniclessen door de vakleerkracht in combinatie met de trainer van buiten zorgt voor een laagdrempelige en veilige omgeving, zowel in sociaal als in sporttechnisch opzicht. Om de houding van leerlingen en hun ouders positief te beïnvloeden speelt naast het opdoen van positieve ervaringen met sport ook informatie een belangrijke rol bij Special Heroes. Door middel van folders, gerichte brieven aan ouders en ouderavonden wil Special Heroes met name ouders/ verzorgers bewustmaken van het belang van sport en bewegen voor hun zoon of dochter. Kennis en informatie over gezond gedrag en de effecten hiervan zijn vooral van belang voor leerlingen (en ouders) die nog geen intentie tot gedragsverandering hebben ontwikkeld (Verschuren en Ketelaars, 2011; Verschuren et al., 2012). Verder geven veel ouders van gehandicapte kinderen aan dat zij niet op de hoogte zijn van de sportmogelijkheden in de omgeving. Dit is een van de redenen waarom gehandicapte kinderen niet sporten (Van Lindert, De Jong en Van den Dool, 2008; Van Lindert en Van den Dool, 2011). Special Heroes speelt daarop in door ouders gericht te informeren over de sportmogelijkheden bij hun in de buurt. Omgevingsfactoren De omgevingsfactoren waarop Special Heroes zich richt zijn sociale invloed, beschikbaarheid van informatie over de sportmogelijkheden en het slechten van praktische barrières waardoor de leerling wordt belemmerd om te gaan sporten. Hulp en ondersteuning vanuit de sociale omgeving speelt een belangrijke rol bij (het gaan) sporten van kinderen en jongeren met een handicap om te gaan en blijven bewegen en sporten (King et al., 2003; De Vries et al., 2005; Shields et al, 2011; Verschuren en Ketelaars, 2011; Verschuren et al., 2012; Van Lindert, De Jong en Van den Dool, 2008; Van Lindert en Van den Dool, 2011). Uit onderzoek komt naar voren dat de sociale omgeving van sporters met een handicap vaker tot sportdeelname stimuleert dan de sociale omgeving van nietsporters met een handicap (Van Lindert, De Jong en Van den Dool, 2008). Ook uit ander onderzoek blijkt deze relatie tussen stimulansen door de omgeving ven sportdeelname (Kamphorst en Spruijt, 1983; Elling, 2007). Voor sommige cluster 3-leerlingen is het feit dat hun ouders geen zin of tijd hebben om te helpen of dat er geen vrijwillige hulp is een reden om niet te sporten (Van Lindert en Van den Dool, 2011). Bij sociale invloed gaat het ook om voorbeeldgedrag of de mening die relevante anderen hebben over sport. n het geval van Special Heroes spelen de (vak)leerkrachten een belangrijke rol bij het uitdragen van een positieve houding ten aanzien van sport. n de praktijk blijkt dat ouders van groot belang zijn bij de beslissing of hun kind uiteindelijk lid wordt van de sportvereniging en dit ook blijft. Zij betalen de contributie en zullen moeten brengen en halen. Special Heroes probeert ouders dan ook nadrukkelijk te betrekken bij het programma. Dit gebeurt door bijvoorbeeld ouders te informeren tijdens ouderavonden, maar ook uit te nodigen bij afsluitende lessen en sportactiviteiten. Ook organiseert Special Heroes regelmatig lessen waarbij ook broertjes, zusjes en vriendjes welkom zijn. Op deze manier wordt de sociale omgeving van het kind betrokken. Dat het van belang is om ouders bij het programma te betrekken blijkt uit het feit dat de afstand van ouders tot school Pagina 11 van 25

12 letterlijk en figuurlijk groot is, waardoor ouders soms in meer of mindere mate buiten beeld zijn en (vak)leerkrachten soms een negatieve beeldvorming hebben over de bereidheid van ouders om hun kind te laten sporten (Verduin, 2012). Uit onderzoek blijkt verder dat zestig procent van de ouders van sportende kinderen met een handicap belemmeringen ervaart bij het sporten van hun kind (Van Lindert, De Jong en Van den Dool, 2008). De ervaren knelpunten hebben veelal betrekking op de omgeving of de context van het sporten, zoals begeleiding, vervoer, tijdstip, kosten, ondersteuning en accommodatie. De belangrijkste reden waarom gehandicapte kinderen niet sporten of zijn gestopt met sporten is volgens veertig procent van de ouders dat er te weinig mogelijkheden zijn in de omgeving (Van Lindert, De Jong en Van den Dool, 2008). Special Heroes speelt hierop in door het sportaanbod in de omgeving van de school in kaart te brengen en ouders hierover te informeren. Als leerlingen ver van school wonen verwijst Special Heroes ouders voor informatie door. Door de samenwerking met sportverenigingen en deskundigheidsbevordering van het kader ontstaan in de directe omgeving van het kind meer passende sportmogelijkheden. Doordat ouders ook aanwezig kunnen zijn bij afsluitende lessen en met eigen ogen kunnen zien hoeveel plezier hun kind beleeft aan sport, vergroot dit de stap om uiteindelijk tot actie over te gaan en het kind lid te laten worden van de betreffende sportvereniging. Wanneer nodig wijst Special Heroes ouders op specifieke (financiële) regelingen en denkt mee over oplossingsrichtingen voor knelpunten in het vervoer. Beïnvloedbare factoren op organisatieniveau n deze onderbouwing is het van belang ook in te gaan op de implementatieaspecten van Special Heroes op organisatieniveau. De ambitie is om sport en bewegen binnen en buiten de scholen voor het speciaal onderwijs structureel in te bedden c.q. te implementeren. Dit is een belangrijke randvoorwaarde voor het realiseren van de gewenste gedragsverandering bij de leerlingen. Er wordt dan ook gestreefd naar een zorgvuldige inpassing van de aanpak in de lokale setting en het realiseren van een verandering tussen de oren van iedereen die ermee te maken heeft (Pater, 2005). De wijze waarop dit gebeurt heeft zijn weerslag op de mate waarin op individueel niveau de interventiedoelen worden bereikt. Bij een implementatieproces kunnen verschillende fasen worden onderscheiden, zoals de ontwikkelfase, de verspreiding, de adoptie, implementatie en continuering (Fleuren et al, 2006, 2010; Brug, Van Assema & Lechner, 2008). Bij implementeren gaat het met andere woorden om het fysiek (ontwerpen), mentaal (betrokkenheid en draagvlak) en structureel implementeren (inpassen, borgen en verankeren) van een vernieuwing (Pater, 2005). De verbindende schakel tussen deze facetten en fases is communicatie. Zo ook bij Special Heroes. Om te komen tot een succesvolle implementatie van een interventie (zoals Special Heroes) is het van belang dat zowel de interventie werkt én dat de implementatie goed wordt uitgevoerd (Guldbrandsson, 2008). Tijdens de verschillende fasen van het implementatieproces van een interventie, kunnen verschillende factoren een belemmerende dan wel bevorderende rol spelen (Fleuren et al, 2006; 2010; Hoogendam & Linger, 2010). n onderstaande tabel worden samengevat de belangrijkste in de literatuur gevonden factoren weergegeven die van invloed zijn op de implementatie van een interventie op organisatieniveau (literatuuronderzoek Hoogendam & Linger, 2010). Tabel 3: Beïnvloedbare factoren van een implementatie op organisatieniveau Beïnvloedbare factoren van een implementatie op organisatieniveau creëren van voldoende draagvlak* passende werving en promotie rondom de interventie* rekening houden met de doelgroep* kennisuitwisseling* scholing* voordelen van de interventie zijn voor alle betrokkenen duidelijk en zichtbaar* vrijheid bij de (eind)gebruiker* evaluatie met betrekking tot effect van de interventie* kenmerken aanbieder komen overeen met kenmerken van het aanbod snelheid in het proces houden betrokkenheid en ownership* projectteam begrijpt de implementatieproblematiek Vormen van een verbinding en inzet combinatiefunctionaris* (factor uit de praktijk en niet uit de literatuur) *Special Heroes richt zich in haar aanpak nadrukkelijk op deze factoren Beïnvloedbare factoren implementatie op organisatieniveau en koppeling met aanpak Pagina 12 van 25

13 n het onderstaande zijn de kernwoorden van de factoren en werkwijze vetgedrukt. Draagvlak Het creëren van draagvlak onder betrokkenen is belangrijk om een implementatie te laten slagen (Bouwens, 2007; Cetis, 2005; Groen, 2008; Zuiderwijk 2008). Zo ook bij Special Heroes, waarin dit vooral plaatsvindt in fase 0 (zie hoofdstuk 4). Nadat de oriënterende gesprekken met een school zijn afgerond, worden alle gemaakte afspraken vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. De te ondernemen acties gedurende de projectperiode worden opgenomen in een projectplan. Na de formalisering investeert Special Heroes om het draagvlak binnen de school te behouden. De regionaal projectleider vervult hierbij een cruciale rol en is de verbindende schakel tussen Special Heroes, de school en samenwerkingspartners op lokaal niveau. Dit blijkt te werken, aangezien de meeste scholen de doelen van Special Heroes onderschrijven (Van Lindert en Van den Dool, 2011) en de helft van de sport- en beweegaanbieders waarmee Special Heroes op dit moment samenwerkt aangeeft het als hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te zien om aanbod voor gehandicapte leerlingen te verzorgen (Cevaal, Van Lindert, Romijn, 2012 in concept). Werving en promotie Werving en promotie neemt een belangrijke plaats in binnen het implementatieproces van interventies (Hoogendam en Linger, 2010). Special Heroes is er nadrukkelijk op gericht om via een heldere communicatie met zowel de scholen als de einddoelgroep de houding ten aanzien van sport van de leerlingen en ouders positief te beïnvloeden en eventuele belemmeringen die toekomstig sportgedrag mogelijk in de weg staan weg te nemen. Hiervoor zijn diverse promotiematerialen ontwikkeld (zie hoofdstuk 5). Rekening houden met de doelgroep & vrijheid bij de gebruiker mplementatie van interventies waarbij rekening wordt gehouden met de doelgroep hebben meer kans van slagen dan interventies waarbij dit in mindere mate het geval is geweest (Hoogendam en Linger, 2010; Van Gils, lezing Child Friendly Cities, 2008; Hiemstra et al., 2007). Bij Special Heroes vormt een nulmeting onder leerlingen en hun ouders van deelnemende scholen en de scholen zelf de basis van het project op de betreffende scholen. De resultaten geven inzicht in het huidige beweeggedrag van de leerlingen en hun sportwensen en de mogelijkheden op school. Special Heroes kan daardoor maatwerk verrichten en steeds opnieuw rekening houden met de situatie van de school en haar leerlingen. Als het gaat om het inplannen van de clininclissen binnen school wordt aangesloten bij de aanwezige logistieke structuur, de grootte van de school, de mogelijkheden van de leerlingen en het aanwezige aanbod. Dit maatwerk is volgens betrokkenen essentieel voor het laten slagen van de invoering Special Heroes op schoolniveau. Leerkrachten ervaren het als prettig dat zij daarin een zekere mate van vrijheid hebben (Verduin, 2012). n de literatuur wordt het principe om ruimte te laten voor de gebruiker om ook zelf invulling te kunnen geven aan een interventie ook onderschreven (Guldbrandsson, 2008; Zuiderwijk, 2008; Grol en Wensink, 2006; McKee, 2005; Fleuren et al., 2006, 2010). Kennisuitwisseling en scholing Het organiseren van trainingen en scholingen aan betrokkenen is een succesfactor bij het implementeren van interventies (Grol en Wensink, 2006; Hoogendam en Linger, 2010). Special Heroes verzorgt regelmatig bijeenkomsten voor de regionaal projectleiders van Special Heroes. Voldoende deskundig kader dat de mogelijkheden van de doelgroep verbindt met sportspecifieke aspecten is van groot belang (De Vries 2005; Lindert et al., 2008; Shields 2011; Verschuren en Ketelaars, 201; Versc huren et al., 2012). Special Heroes investeert hierin. Trainers van sportverenigingen leren tijdens de cliniclessen door de aanwezigheid van vakleerkrachten meer over de mogelijkheden van de leerlingen met een handicap. Omgekeerd leren de vakleerkrachten van de sportaanbieder weer sportspecifieke aspecten. n de regio s vinden deskundigheidsbevorderende bijeenkomsten plaats voor sportaanbieders die met de doelgroep gaan werken. Evalueren Het op een systematische manier evalueren levert inzichten op met betrekking tot verbeterpunten van de interventie. Het belang hiervan wordt ondersteund in de literatuur (Guldbransson, 2008; Zuiderwijk, 2008; Grol en Wensink, 2006). Het landelijke programma heeft lering getrokken uit de proces-evaluatie van het pilotproject in Groot Gelre (Teunissen en Van de Geer, 2009). Verder vormt monitoring een belangrijke peiler van het programma. Betrokkenheid en ownership n de literatuur wordt betrokkenheid, ownership en enthousiasme bij de gebruiker als een bevorderende factor aangeduid (Zuiderwijk, 2008; McKee, 2005; Fleuren et al., 2006; 2010). Pagina 13 van 25