1. Internationaal kooprecht

Transcriptie

1 1. Internationaal kooprecht 1.1 Inleiding Het Belgisch recht onderscheidt drie regimes inzake koop van lichamelijke roerende goederen: Een basisregeling in het BW Een bijzondere regeling in het BW betreffende consumentenkoop CISG voor internationale koop tussen professionelen Er is sprake van een internationale koop indien één van de elementen van het contract grensoverschrijdend is. 1.1 Internationale consumentenkoop Het recht van toepassing op een consumentenkoop dient bepaald te worden aan de hand van de Rome I-Verordening. Deze verordening bevat een bijzondere verwijzingsregel: Art.6.1 Rome I- Vo: Bij afwezigheid van rechtskeuze moet toepassing gemaakt worden van het recht van het land waar de consument zijn woonplaats heeft. Art.6.2 Rome I- Vo: Een keuze voor het recht van een ander land kan geen afbreuk doen aan de bescherming die aan de consument wordt geboden door de bepalingen uit zijn eigen recht waarvan bij overeenkomst niet kan worden afgeweken. Vereist is dat de overeenkomst door een consument wordt gesloten met een persoon die commerciële of beroepsactiviteiten ontplooit in de lidstaat waar de consument woonplaats heeft of dergelijke activiteiten met gelijke welke middelen richt op die lidstaat, of op meerdere staten met inbegrip van die lidstaat, en de overeenkomst onder die activiteiten valt. Bij ondernemingen die hun diensten aanbieden via internet, moet men onderzoeken of er aanwijzingen zijn waaruit blijkt dat de onderneming van plan was om handel te drijven met consumenten uit andere lidstaten. Arrest Grüber: Opdat men van een consument kan spreken, moet het professioneel gebruik verwaarloosbaar zijn. Het feit dat het privégebruik hoofdzakelijk is volstaat niet. 1

2 1.2 Het Weens Koopverdrag 1 Toepassingsgebied Territoriaal Art.1 CISG: Het verdrag is van toepassing op de koop tussen twee partijen die gevestigd zijn in een verschillende staat, wanneer ofwel die staten verdragsluitende staten zijn, ofwel middels de toepassing van het klassieke IPR wordt verwezen naar het recht vaneen verdragsluitende staat. De notie gevestigd zijn veronderstelt een zekere stabiliteit en duurzaamheid. Voor vennootschappen moet worden gekeken naar de reële vestiging, dit is niet noodzakelijk de maatschappelijke zetel. Art.10 CISG: Wanneer een partij over meer dan één vestiging beschikt, dan moet men kijken naar de vestiging die het nauwst betrokken is bij de overeenkomst en de uitvoering ervan. Heeft een partij geen vestiging, dan moet men rekening houden met de gewone verblijfplaats. Het CISG kan van toepassing zijn indien de partijen niet gevestigd zijn in een verschillende staat, namelijk indien er een noodzaak bestaat om een beroep te doen op het IPR. Voor contracten gesloten vóór 17 december 2007 geldt het EVO-Verdrag en is het recht van de staat van de meest kenmerkende prestant (verkoper) van toepassing. Voor contracten gesloten na 17 december geldt de Rome I Verordening en is het recht van de staat van de verkoper van toepassing. Beide regelingen gelden enkel indien er geen rechtskeuze is gedaan. Koop van roerende zaken Het CISG bepaalt nergens wat onder een koop begrepen dient te worden. Determinerend lijkt te zijn dat een transactie erop gericht is de eigendom van de zaak over te dragen, de zaak te leveren, en dit tegen betaling van een prijs. De koop moet bovendien betrekking hebben op een roerende zaak. Het CISG is ook van toepassing op ruiltransacties. Aangezien het CISG enkel van toepassing is t.a.v. roerende zaken, kan het niet gehanteerd worden m.b.t. onlichamelijke goederen. M.b.t. software bestaat er echter twijfel. Sommigen kijken naar de drager, andere naar de aard van het recht dat wordt verleend. De zaken moeten roerend zijn op het tijdstip van de aflevering. Art.2 CISG: Uitsluitingen: Elektriciteit Zeeschepen, binnenvaartschepen en vliegtuigen Gerechtelijke verkoop Openbare veiling Effecten, waardepapieren en betaalinstrumenten 2

3 De verkoop van documenten die goederen vertegenwoordigen vallen wel onder het CISG. Ook gassen en petroleum vallen onder het CISG. Gemengde contracten Art.3 CISG: Bestelingen van nog te produceren zaken vallen in principe onder de toepassing van het CISG. Er is evenwel geen toepassing van het CISG indien de koper een wezenlijk deel van de grondstoffen verschaft. Doorslaggevend is daarbij de waarde van de grondstoffen en de waarde van het eindproduct. Bij overeenkomsten betreffende de levering van werk en koop moet men nagaan welke het belangrijkste deel is. Rekening moet worden gehouden met de werkelijke waarde van de bestanddelen. Best in het contract zelf bepalen. 2 Materieel werkingsveld van het CISG Art.4 CISG: Het CISG regelt 3 elementen: Totstandkoming van het contract Rechten en plichten van de partijen Sanctieregeling bij wanprestatie Het CISG heeft geen betrekking op de geldigheidsvereisten van contracten. Art.11 CISG: Er is geen geschrift vereist voor de totstandkoming van de koop en evenmin voor het bewijs ervan. Het CISG heeft evenmin betrekking op de eigendomsoverdracht. Er dient hierbij een onderscheid te worden gemaakt tussen overdracht van risico en overdracht van eigendom. De overdracht van het risico van de verkoper op de koper wordt wel vastgesteld door het CISG. Het CISG vindt ook geen toepassing op: Rechtsbekwaamheid Vertegenwoordiging Verjaring Prijsaanpassingsclausules Cedeerbaarheid van de vorderingen uit de koopovereenkomst Schuldvergelijking 3

4 Art.6 CISG: De partijen hebben de mogelijkheid om de toepassing van het CISG uit te sluiten. Dit kan zowel uitdrukkelijk als stilzwijgend. Voorzichtigheid is echter geboden want de loutere verwijzing naar een nationaal rechtsstelsel als lex contractus volstaat meestal niet om het CISG uit te sluiten. 3 Interpretatie van het CISG en van de overeenkomst Interpretatie van het Verdrag Art.7 CISG: De bepalingen uit het CISG moeten letterlijk worden geïnterpreteerd. Is dit onvoldoende, dan moeten de verdragsbepalingen een autonome interpretatie krijgen. De interpretatie mag dus niet geschieden volgens het nationaal recht van de ene of de andere lidstaat. Leemten in het verdrag moeten opgelost worden aan de hand van de algemene beginselen waarop het verdrag rust, of bij ontstentenis daarvan krachtens de regels van de door het IPR aangewezen toepasselijke wet. Interpretatie van de overeenkomst Art.8 CISG: De interpretatie moet geschieden overeenkomstig de bedoeling van de partij die een verklaring aflegde en dit voor zover de wederpartij de bedoeling kende of daarvan niet onkundig kon zijn. Indien de specifieke bedoeling van een partij voor een andere partij niet kenbaar was, dient de gedraging te worden uitgelegd overeenkomstig de zijn die een redelijk persoon van gelijke hoedanigheid als de andere partij in dezelfde omstandigheden zou hebben toegekend. Bij de bepaling van de bedoeling van een partij kan rekening worden gehouden met alle terzake dienende omstandigheden. 4 Totstandkoming van de overeenkomst Aanbod Art.14 CISG: Een aanbod is het voorstel tot het sluiten van een overeenkomst, gericht tot één of meer bepaalde personen indien het voldoende bepaald is en daaruit de wil van de aanbieder blijkt om bij aanvaarding gebonden te zijn. Art.55 CISG: Wanneer de koop rechtsgeldig is gesloten zonder dat de overeenkomst uitdrukkelijk of stilzwijgend de prijs bepaalt of in de wijze van bepaling daarvan voorziet, worden de partijen geacht, tenzij het tegendeel blijkt, zich stilzwijgend te hebben gehouden aan de prijs die ten tijde van het sluiten van de overeenkomst voor zodanige onder vergelijkbare omstandigheden verkochte zaken gewoonlijk wordt bedongen in de betrokken handelsbranche. Hoe verhoudt dit zich tot de vereiste dat het aanbod voldoende bepaald moet zijn? 4

5 Aanvaarding Art.18 CISG: De aanvaarding is de verklaring afgelegd door, of een andere gedraging van de wederpartij, waaruit de instemming met het aanbod blijkt. Stilzwijgen of niet reageren geldt op zich niet als een aanvaarding. De aanvaarding van een aanbod wordt van kracht op het tijdstip waarop de blijk van instemming de aanbieder bereikt, tenzij wanneer de aanvaarding niet geschiedt binnen de gestelde termijn of binnen een redelijke termijn. Art.19 CISG: Wanneer een antwoord op een aanbod aanvullingen, beperkingen of wijzigingen bevat is het een tegenaanbod en geen aanvaarding, tenzij wanneer het de voorwaarden van het aanbod niet wezenlijk aantast. In dat laatste geval kan de aanbieder bezwaar maken. Doet hij dat niet, dan wordt de inhoud van de overeenkomst bepaald door de voorwaarden van het aanbod zoals gewijzigd bij de aanvaarding. Art.19, 3 e lid CISG: Wezenlijke wijzigingen. 5 Verplichtingen van de verkoper Art.30 CISG: De verkoper moet de zaken leveren, zonodig de documenten, en moet de eigendom van de zaken overdragen overeenkomstig hetgeen werd bepaald in de overeenkomst. De vraag wanneer de eigendom overgaat wordt niet geregeld in het CISG. De regeling in het CISG is suppletiefrechtelijk van aard. Zij geldt enkel voor zover de partijen er in het contract niet zijn van afgeweken, hetgeen zowel kan geschieden door uitdrukkelijk bepaalde bedingen in te lassen als te verwijzen naar standaardvoorwaarden die in de praktijk zijn opgesteld door beroepsmatige organismen. Art.31 CISG: Indien de overeenkomst vervoer omvat, dan moeten de zaken door de verkoper afgegeven worden aan de eerste vervoerder met oog op verzending aan de koper. Indien de overeenkomst het vervoer niet omvat en ze betrekking heeft op een individuele bepaalde zaak of een soortzaak die nog in een bepaalde voorraad moet worden afgenomen of nog moet worden vervaardigd, en wisten de partijen op het tijdstip van het sluiten van de overeenkomst dat de zaken zich bevinden of moesten worden vervaardigd op een bepaalde plaats, dan voldoet de verkoper aan zijn leveringsverplichting wanneer hij de zaken op die plaats ter beschikking stelt. In andere gevallen moeten de zaken ter beschikking gesteld worden op de plaats waar de verkoper zijn vestiging heeft ten tijde van het sluiten van de overeenkomst. Het risico gaat pas over op de koper wanneer de koper de goederen daadwerkelijk in zijn bezit neemt, of wanneer de koper in gebreke is gebleven de goederen tijdig te komen afhalen. 5

6 Art.33 CISG: De levering moet geschieden: Op de datum bepaald in de overeenkomst of op grond van de overeenkomst. Op om het even welk tijdstip binnen de in de overeenkomst bepaalde termijn, tenzij uit de omstandigheden blijkt dat de koper een datum moet kiezen. Binnen een redelijke termijn na het sluiten van de overeenkomst, indien in de overeenkomst niets werd bepaald. Een vervroegde levering is net als een laattijdige levering foutief. De koper kan weigeren de goederen in ontvangst te nemen. Neemt de koper echter zonder voorbehoud bezit van de zaak, dan aanvaardt hij de vervroegde levering. Op de verkoper rusten nog een aantal verbintenissen die samenhangen met de leveringsplicht: Individualisatie van de koopwaar Vervoer, indien dit door de overeenkomst te zijnen laste is gelegd Verzekeringen, indien dit door de overeenkomst te zijnen laste is gelegd Exportlicenties Documenten volgens de overeenkomst en gebruik Op de verkoper rust ook de verbintenis de kwaliteit van de koopwaar te vrijwaren. Hij moet leveren wat is overeengekomen en ervoor zorgen dat de koper er kan over beschikken zonder de minste aanspraak van derden te moeten vrezen. Of de koopwaar conform is, dient bepaald te worden aan de hand van de overeenkomst. De vereiste inzake conformiteit betreft in de eerste plaats de kwantiteit. Onder voorbehoud van eventuele toleranties die gebruikelijk zijn in de commerciële sector moet de geleverde kwantiteit exact beantwoorden aan hetgeen contractueel bepaald is. De koper kan echter een afwijkende kwantiteit aanvaarden: Te veel geleverd: koper kan het te veel geleverde aanvaarden en moet dan de overschot betalen in evenredigheid met de overeengekomen prijs. Te weinig geleverd: koper heeft recht op een prijsreductie en eventueel op schadevergoeding. De geleverde koopwaar moet ook kwalitatief beantwoorden aan hetgeen in de overeenkomst is bepaald. 6

7 Art.35 CISG: De zaken beantwoorden aan de overeenkomst indien: Zij geschikt zijn voor de doeleinden waarvoor zij gewoonlijk zouden worden gebruikt, hetgeen beoordeeld kan worden door na te gaan of de producten kunnen worden voortverkocht onder voorwaarden die beantwoorden aan de vereisten inzake commerciële loyauteit of nog door na te gaan of de producten door de koper onder normale voorwaarden kunnen worden gebruikt. Een bijzondere toepassing van deze regel betreft de situatie waarin de technische vereisten verschillen in het land van de koper en de verkoper. Enkel indien de verkoper zelf actief producten tracht te verkopen in het land van de koper is hij gehouden deze technische vereisten te respecteren. Zij geschikt zijn voor een bijzonder doel dat uitdrukkelijk of stilzwijgend aan de verkoper ter kennis is gebracht op het tijdstip van het sluiten van de overeenkomst, tenzij de koper niet redelijkerwijze mocht vertrouwen op de vakbekwaamheid en het oordeel van de verkoper. Zij beantwoorden aan de kwaliteit van een ter beschikking gesteld monster of een model. Zij verpakt zijn op een voor zodanige zaken gebruikelijke wijze of als er geen gangbare handelswijze bestaat een met het oog op de bescherming en het behoud van de zaken passende wijze. Opdat de verkoper een tekortkoming zou kunnen worden verweten, is het noodzakelijk dat het gebrek aanwezig was ten tijde van de levering. Het spreekt voor zich dat de verkoper niet hoeft in te staan voor gebreken die na de levering zijn ontstaan. De bewijslast wordt in de regel op de koper gelegd. In bepaalde gevallen is de verkoper echter ook aansprakelijk voor later ontstane gebreken. Zoals wanneer de gebreken ontstaan doordat de verkoper een aan de levering accessoire verbintenis niet uitvoert. Art.38 CISG: De koper moet de zaken binnen een zo kort mogelijke termijn keuren. Art.39 CISG: De koper verliest zijn recht om zich te beroepen op het feit dat de zaken niet aan de overeenkomst beantwoorden indien hij de verkoper daarvan niet in kennis stelt binnen een redelijke termijn nadat hij het gebrek heeft ontdekt of behoorde ontdekt te hebben, alsook wanneer de verkoper hiervan niet in kennis werd gesteld binnen een termijn van twee jaar na het afgeven van de zaak aan de koper. Art.40 CISG: Deze regels gelden echter niet indien de verkoper de feiten kende of waarvan hij niet onkundig kon zijn en aan dewelke de niet-conformiteit te wijten is en deze niet aan de koper bekend heeft gemaakt. 7

8 Art CISG: Naast de verplichting tot conformiteit rust op de verkoper ook de verplichting de koper te vrijwaren voor uitwinning door derden: De verkoper moet zaken leveren waarop geen rechten of aanspraken van derden rusten (tenzij anders bedongen). Het is van geen belang of de verkoper de aanspraken kende ten tijde van het sluiten van de overeenkomst. De verkoper dient zaken af te leveren waarop geen rechten of aanspraken van derden rusten die zijn gebaseerd op industriële eigendomsrechten of andere intellectuele eigendomsrechten waarmee de verkoper ten tijde van de overeenkomst bekend was of waarvan hij niet onkundig kon zijn. Vereist is dat het recht of die aanspraak gebaseerd is op de wet van de staat waar de zaken worden doorverkocht of gebruikt, of in alle andere gevallen ingevolge de wet van de staat waar de koper zijn vestiging heeft. De verplichting van de verkoper geldt niet als de koper ten tijde van het sluiten van de overeenkomst bekend was of had moeten zijn met het recht of die aanspraak alsook wanneer het recht of die aanspraak te wijten is aan instructies van de koper. Art.43 CISG: De koper verliest hoe dan ook het recht zich op de verplichting tot vrijwaring voor uitwinning door derden te beroepen als hij de verkoper niet binnen een redelijke termijn kennis geeft van het bestaan van het recht of de aanspraak. De verkoper kan zich echter niet op de overschrijding van de redelijke termijn beroepen indien hij zelf weet had of diende te hebben van de aanspraak. 6 Gevolgen van niet-nakoming van de verplichtingen van de verkoper Art.46 CISG: De koper kan vooreerst de nakoming door de verkoper van zijn verplichtingen eisen (uitvoering in natura) tenzij wanneer hij zich heeft gedragen op een wijze die daarmee onverenigbaar is. Ook kan een rechter van een land dat het recht de uitvoering in natura te eisen niet kent, weigeren deze toe te staan. Beantwoorden de geleverde zaken niet aan hetgeen werd overeengekomen, dan kan de koper eisen vervangbare zaken te leveren, doch enkel indien de afwijking een wezenlijke tekortkoming vormt en indien de koper die vervanging vordert binnen een redelijke termijn. Is de tekortkoming niet wezenlijk van aard, dan kan de koper aan de verkoper vragen tot herstel over te gaan. Dit verzoek mag echter niet onredelijk zijn. Art.48 CISG: De verkoper kan zelf de koper te snel af zijn door zelf de herstelling op eigen kosten aan de koper voor te stellen. De koper behoudt steeds zijn recht op schadevergoeding. Art.49 CISG: De koper kan de overeenkomst, voor zover er sprake is van een wezenlijke tekortkoming, ook laten ontbinden. Ontbinding is ook mogelijk als de schuldenaar de prestatie niet uitvoert binnen de door de koper gegeven aanvullende uitvoeringstermijn. De koper heeft echter niet het recht ontbinding te vragen als de verkoper de zaken reeds heeft afgeleverd (uitz.: laattijdige levering). Verder is de ontbinding onmogelijk indien de zaken door de koper niet goeddeels in dezelfde staat kunnen worden teruggegeven, hier bestaan echter uitzonderingen op. 8

9 Het gevolg van ontbinding bestaat erin dat de partijen in hun oorspronkelijke toestand moeten worden hersteld. Indien beide partijen tot restitutie moeten overgaan, moet dit gelijktijdig geschieden. Indien de verkoper de prijs moet terugbetalen, dient hij tevens rente te betalen vanaf het tijdstip waarop de prijs werd betaald. De koper moet de verkoper de waarde vergoeden van elk voordeel dat hij heeft genoten van de zaken indien hij de zaken moet teruggeven. Schadevergoeding kan zowel vervangend als aanvullend van aard zijn. Art CISG: Begroting van de schade: Schade + gederfde winst Bij ontbinding: o Dekkingskoop: prijsverschil tussen dekkingskoop en overeenkomst. o Geen dekkingskoop: prijsverschil tussen dagprijs op het ogenblik van de ontbinding en de overeengekomen prijs Art.77 CISG: Algemene schadebeperkingsplicht: verplichting om de schade waarvoor de wederpartij zal moeten instaan, zoveel mogelijk te beperken. Het CISG bepaalt uitdrukkelijk wanneer de prijs kan worden verminderd of vermeerderd. 7 Verplichtingen van de koper Art.53 CISG: Op de koper rusten twee verplichtingen: De zaak in ontvangst nemen. De prijs betalen. De wijze van betaling moet worden bepaald door de overeenkomst of bij ontstentenis daarvan op grond van de toepasselijke wet. Art.57 CISG: De plaats en het tijdstip van betaling worden in de regel bepaald door de overeenkomst of de factuur. Is dit niet het geval, dan dient de koper op de vestiging van de verkoper te betalen Art.58 CISG: Het CISG gaat uit van het gelijktijdigheidsbeginsel: er moet betaald worden op het tijdstip waarop wordt geleverd. De verkoper kan zowel bij een gedeeltelijke betaling als bij een vervroegde betaling weigeren om de goederen of documenten af te geven. Een gedeeltelijke betaling vormt immers een contractuele wanprestatie. Behoudens andersluidende bepalingen is er ook geen ingebrekestelling nodig omdat de verkoper een beroep zou kunnen doen op de rechtsmiddelen die hem ter beschikking staan. Art.54 CISG: De koper is verplicht de stappen te ondernemen en de formaliteiten te vervullen die krachtens de overeenkomst of eventuele wetten of voorschriften noodzakelijk zijn om betaling mogelijk te maken. 9

10 Art.60 CISG: De koper heeft ook de verplichting om de zaak in ontvangst te nemen. In de voorbereidingsfase dient de koper alle handelingen te stellen die van hem verwacht kunnen worden teneinde de verkoper in staat te stellen tot levering over te gaan. Daarnaast moet de koper de zaak overnemen, dat is het fysiek in zijn macht nemen op de voorziene plaats en datum. 8 Rechtsmiddelen bij niet-uitvoering van de verplichtingen van de koper Art.61 CISG: De verkoper die schade lijdt kan vooreerst schadevergoeding krijgen onverminderd de mogelijkheid om een beroep te doen op andere rechtsmiddelen. Art.63 CISG: De verkoper kan de koper een aanvullende termijn toestaan. Art.64 CISG: De ontbinding is mogelijk wanneer er sprake is van een wezenlijke tekortkoming of wanneer de koper niet presteert binnen de door de verkoper verleende aanvullende termijn. Art.65 CISG: Als de koper niet overgaat tot specificatie op het overeengekomen tijdstip, kan de verkoper de koper verzoeken tot specificatie over te gaan. Gaat de koper daar niet op in dan kan de verkoper zelf tot specificatie overgaan en dit in overeenstemming met de behoefte van de koper. De verkoper moet de bijzonderheden van de specificatie ter kennis brengen van de koper en hem een redelijke termijn toestaan voor nadere specificatie. 9 Overige bepalingen Art.66 CISG: Het risico gaat over bij de levering. Het verlies van of schade aan de zaken nadat het risico is overgegaan op de koper ontslaat deze niet van de verplichting om de prijs te betalen. Art.71 CISG: Indien na het sluiten van de overeenkomst blijkt dat de andere partij een wezenlijk deel van haar verplichtingen niet zal nakomen ingevolge een ernstig tekortschieten van haar vermogen of haar gedrag bij de voorbereiding van de uitvoering van de overeenkomst, mag de wederpartij de nakoming van haar verbintenissen opschorten. Indien zij de zaken reeds verzonden heeft, kan zij zich ertegen verzetten dat zij aan de koper worden afgegeven, zelfs indien de koper in het bezit is van een document dat hem recht geeft deze zaken te verwerven (stoppage in transitu). Art.72 CISG: Indien het voorafgaand aan de uitvoering van de overeenkomst duidelijk is dat de wederpartij zich schuldig zal maken aan een wezenlijke tekortkoming, kan de wederpartij de overeenkomst ontbonden verklaren. 10

11 Art.73 CISG: Indien in hoofde van een partij een wezenlijke tekortkoming voorligt m.b.t. één aflevering dan kan de andere partij de overeenkomst ontbinden wat die aflevering betreft. Indien deze tekortkoming een gegronde reden is om te vermoeden dat die partij ook in de toekomst wezenlijk tekort zal schieten in de nakoming van haar verbintenissen, dan beschikt men over een redelijke termijn om de overeenkomst ook voor die toekomstige afleveringen ontbonden te verklaren. De koper die de overeenkomst ontbonden verklaart m.b.t. een aflevering kan de overeenkomst ook ontbonden verklaren voor de afleveringen die reeds plaats hebben gevonden, alsook voor toekomstige afleveringen, indien de afleveringen wegens hun onderlinge samenhang niet kunnen worden gebruikt voor het beoogde doel dat de partijen bij het sluiten van het contract voor ogen hadden. Art.79 CISG: Indien de tekortkoming van een partij haar oorsprong vindt in een verhindering die buiten haar macht lag en waarmee zij bij het sluiten van de overeenkomst geen rekening kon houden en waarvan zij de gevolgen niet kon vermijden, dan is die partij niet aansprakelijk. Hetzelfde geldt indien zij beroep heeft gedaan op een derde en derde met overmacht werd geconfronteerd. Wanneer een partij getroffen wordt door overmacht, dan moet zij de wederpartij daarvan op de hoogte stellen; zoniet kan zij schadevergoeding verschuldigd zijn. 11

12 2. Distributieovereenkomsten 2.1 Concessieovereenkomsten Een concessieovereenkomst wordt gekenmerkt door: De verplichting in hoofde van de verdeler om voor de duur van de overeenkomst producten aan te kopen bij de wederpartij (aankoopconcessie). De verplichting in hoofde van de leverancier om voor de duur van de overeenkomst producten te verkopen aan de verdeler en om deze producten aan eindverbruikers te laten doorverkopen (verkoopconcessie). Concessieovereenkomsten regelen het kader waarin latere leveringen zullen plaatsvinden. Overeenkomsten die latere leveringen effectueren, zijn koopovereenkomsten (onderworpen aan CISG). Concessieovereenkomsten zijn overeenkomsten sui generis. De overeenkomst vereist geen geschrift en komt tot stand ingevolge het samentreffen van de wil van de partijen. Met het oog op het vermijden van problemen van bewijsrechtelijke aard wordt er best een geschrift opgesteld. Voor internationale concessieovereenkomsten gesloten tot 17 december 2009 dient de toepasselijke wet vastgesteld te worden aan het EVO-Verdrag. Dit betekent dat toepassing gemaakt wordt van de gekozen wet, zoniet van de wet van de partij die de meest kenmerkende prestatie verricht (de concessiehouder). Art.4, 1, f Rome I-Vo: Voor concessieovereenkomsten gesloten vanaf 17 december 2009 is, bij gebreke aan rechtskeuze, het recht van de distributeur van toepassing. De oplossing is in beide gevallen dus dezelfde. Voor beide gevallen moet echter rekening gehouden worden met het feit dat bepalingen van dwingend recht tussenbeide kunnen komen. Zo zal de wetgeving betreffende de eenzijdige beëindiging van voor onbepaalde tijd verleende concessies van alleenverkoop toepasselijk zijn op concessies op (gedeeltelijk) Belgisch grondgebied. De wet regelt echter enkel de concessie van onbepaalde duur. Art. 2 Wet Alleenverkoop: Een verkoopconcessie die onder de toepassing van de wet valt enkel kan worden beëindigd met een redelijke opzeggingstermijn of een billijke vergoeding die door de partijen wordt bepaald bij de opzegging van het contract. Raken de partijen het hierover niet eens, dan doet de rechter uitspraak op grond van de billijkheid. Art. 3 Wet Alleenverkoop: De concessiehouder kan bovendien aanspraak maken op een billijke bijkomende vergoeding, tenzij de concessie wordt beëindigd door de concessiegever omwille van een grove tekortkoming in hoofde van de concessiehouder. Ze is daarentegen wel verschuldigd 12

13 indien de concessie wordt beëindigd door de concessiehouder omwille van een grove tekortkoming in hoofde van de concessiegever. De bijkomende billijke vergoeding wordt geraamd in functie van: Meerwaarde inzake cliënteel. Kosten door de concessiehouder gemaakt voor de exploitatie van de concessie. Rouwgeld ( ontslaan personeel). Art. 4 Wet Alleenverkoop: Als de concessie uitwerking heeft op het geheel of een deel van het Belgische grondgebied, dan kan de concessiehouder de concessiegever in België dagvaarden (tenzij bij een geldig forumbeding). De Belgische rechtbank zal uitsluitend de Belgische wet toepassen. Arbitragebedingen zijn niet mogelijk voor aspecten die geregeld zijn door de Wet Alleenverkoop. 2.2 Franchise De franchiseovereenkomst is een contract waarbij een franchisegever (franchisor) aan een zelfstandige frachnisenemer (franchisee) de toelating geeft om producten of diensten te verkopen onder het franchise-uithangbord en tevens gebruik te maken van de uniforme verkooppresentatie. De franchisenemer krijgt ook de beschikking over de knowhow van de franchisegever en kan een beroep doen op diens commerciële en technische bijstand. De franchiseovereenkomst is een overeenkomst sui generis (gemeen verbintenissenrecht niet van toepassing). Het is de franchisenemer die zelf de kosten draagt voor de investering van zijn verkooppunt. Bovendien zal hij vaak ook een drempelgeld (front money) moeten betalen om toe te treden tot de franchiseketen en om gebruik te maken van het franchisemerk en presentatie en om te kunnen genieten van de collectieve publiciteit die voor de franchiseketen wordt gemaakt. Tijdens de duur van het contract zal hij hiervoor ook een royalty moeten betalen. De franchisenemer krijgt meestal een zekere exclusiviteit om in een buurt te verkopen, maar moet doorgaans wel bestaande standaarden (omzet, voorraden, aankopen) respecteren. De overeenkomst heeft een intuitu personae-karakter. Franchiseovereenkomsten gesloten tot 17 december 2009 vallen onder het EVO-Verdrag, waardoor,bij gebrek aan rechtskeuze, toepassing moet worden gemaakt van het recht van de meest kenmerkende prestant (discussie). Art.4, 1, e Rome I-Vo: Franchiseovereenkomsten gesloten na 17 december 2009 worden, bij gebrek aan rechtskeuze, beheerst door het recht van het land waar de franchisenemer zijn gewone verblijfplaats heeft. De Wet Commerciële Samenwerkingsovereenkomsten is van toepassing indien zowel de franchisegever als de franchisenemer in België gevestigd zijn en wanneer de franchisegever zijn activiteit hoofdzakelijk in België uitoefent. 13

14 De bepalingen zijn niet van dwingend recht, waardoor een buitenlandse rechter er geen rekening mee zal houden. Art. 3 Wet Commerciële Samenwerkingsovereenkomsten: Minstens één maand voor het sluiten van de commerciële samenwerkingsovereenkomst, verstrekt de persoon die het recht verleent het ontwerp van overeenkomst evenals een afzonderlijk document aan de andere persoon. Tijdens deze termijn mag geen enkele verbintenis (uitz. confidentialiteit!) worden aangegaan en mag geen enkele vergoeding, bedrag of waarborg worden gevraagd of betaald. Art. 4 Wet Commerciële Samenwerkingsovereenkomsten: Het afzonderlijk document bevat twee delen: Belangrijke contractuele bepalingen Gegevens over de correcte beoordeling van de commerciële samenwerkingsovereenkomst Art. 5 Wet Commerciële Samenwerkingsovereenkomsten: In geval van niet-naleving van artikel 3, kan de persoon die het recht verkrijgt de nietigheid inroepen binnen twee jaar na het sluiten van de overeenkomst. Art. 6 Wet Commerciële Samenwerkingsovereenkomsten: Geheimhouding. Art. 7 Wet Commerciële Samenwerkingsovereenkomsten: In geval van twijfel over de betekenis van een beding of gegeven, prevaleert de voor de persoon die het recht verkrijgt, gunstigste interpretatie. Ondanks dat de franchisenemer een commerciële speler is gelijkt zijn bescherming op veel punten op de bescherming van de consument. 2.3 Verticale overeenkomsten en het mededingingsrecht Wanneer gebruik gemaakt wordt van distributie- en franchiseovereenkomsten leidt dit vaak tot een beperking van de concurrentie en dit zowel in hoofde van de distributeur als in hoofde van de concessiehouder/franchisee. De concessiegever kan zelf niet meer opereren op een bepaald gebied, terwijl de concessiehouder vasthangt aan een prijs en zijn grondgebied beperkt is. De mogelijkheid om concurrentiebeperkingen op te nemen wordt evenwel beperkt door het nationale en Europese mededingingsrecht, waarbij het Europees recht voorrang heeft. Er kan evenwel enkel toepassing gemaakt worden van het Europees recht indien de concurrentiebeperking de handel tussen de lidstaten beperkt. Art.101 (1) VwEU: Alle overeenkomsten tussen ondernemingen, alle besluiten van ondernemingsverenigingen en alle onderling afgestemde feitelijke gedragingen die de handel tussen de lidstaten ongunstig kunnen beïnvloeden en er toe strekken of tot gevolg hebben dat de mededinging binnen de gemeenschappelijke markt wordt beperkt, verhinderd of vervalst zijn verboden. 14

15 Art.101 (2) VwEU: Overeenkomsten die in strijd zijn met art.101 (1) zijn nietig. De nationale rechter kan de nietigheid uitspreken. De verbodsbepaling van art.101 (1) is evenwel niet van toepassing indien de overeenkomst slechts een beperkt effect heeft op de markt (de minimis-regeling). Er is geen schending wanneer men te maken heeft met kleine of middelgrote ondernemingen (ondernemingen die minder dan 250 mensen tewerkstellen en waarvan de omzet minder dan 40 miljoen euro bedraagt of waarvan het jaarlijkse balanstotaal niet groter is dan 27 miljoen euro). Overeenkomsten tussen grotere ondernemingen worden beoordeeld in functie van hun marktaandeel: Concurrenten: Gezamenlijk marktaandeel mag de 10% niet overschrijden. Niet-concurrenten: Afzonderlijk marktaandeel mag de 15% niet overschrijden. Deze uitzondering vindt echter geen toepassing m.b.t. clausules die de prijs vaststellen en clausules die een absoluut territoriale bescherming bieden (deze clausules zijn verboden ongeacht het marktaandeel zwarte bedingen). Indien het niet duidelijk is of het al dan niet om concurrenten gaat, geldt de 10%-drempel. Art.101 (3) VwEU: Artikel 101 (1) kan buiten toepassing verklaard worden m.b.t. overeenkomsten die voldoen aan 4 cumulatieve voorwaarden: Ze moeten de productie of distributie verbeteren of moeten een technische of economische vooruitgang zijn. Ze moeten een billijk voordeel verschaffen aan de gebruikers. Ze mogen de concurrentie niet meer beperken dan nodig (proportionaliteit). Ze moeten een rest aan mededinging overlaten. M.b.t. verticale overeenkomsten werd voorzien in een groepsvrijstelling. Deze groepsvrijstelling vindt enkel toepassing wanneer de betrokken ondernemingen niet elkaars concurrenten zijn. Art.2.1 Verordening 330/2010: De groepsvrijstelling geldt voor verticale overeenkomsten: overeenkomsten waarbij twee of meer ondernemingen partij zijn die, met het oog van de toepassing van de overeenkomst elk in een verschillend stadium van de productie- of distributieketen werkzaam zijn. De groepsvrijstelling geldt niet voor verticale overeenkomsten die reeds het onderwerp zijn van een andere groepsvrijstellingsverordening. Art.3.1 Verordening 330/2010: Verticale overeenkomsten die onder het toepassingsgebied vallen kunnen enkel genieten van het voordeel van de groepsvrijstelling indien het marktaandeel van de leverancier niet meer dan 30% bedraagt en indien het marktaandeel van de afnemer niet meer dan 30% bedraagt. Art.7, d-e Verordening 330/2010: Wanneer het marktaandeel later boven die drempels uitstijgt, zonder de 35% te overschrijden, blijft de overeenkomst van de vrijstelling genieten gedurende twee kalenderjaren vanaf de overschrijding. Wanneer de drempel van de 35% echter gehaald wordt, blijft 15

16 de vrijstelling nog slechts één kalenderjaar van toepassing. Deze twee gunstregimes kunnen echter niet gecombineerd worden. Art.4 Verordening 330/2010: Hardcorebeperkingen (zwarte clausules): beperkingen die het voordeel van de groepsvrijstelling tenietdoen: Beperking van de mogelijkheden van de afnemer tot het vaststellen van zijn verkoopprijs. De concessiehouder mag enkel een maximumprijs opleggen. Hij mag ook een prijs suggereren, maar dit mag niet dwingend zijn. De beperking van het grondgebied: men mag een concessiehouder niet verbieden om op een passieve wijze te verkopen aan een ander grondgebied (passieve verkoop houdt in dat de concessiehouder zelf gecontacteerd wordt door een afnemer buiten zijn grondgebied). Het louter bezit van een website houdt niet in dat men zich actief richt tot een ander grondgebied, het gericht plaatsen van banners (vb. op Nederlandse sites) daarentegen wel. Beperking van onderlinge leveringen tussen distributeurs binnen een selectief distributienetwerk. Art.5 Verordening 330/2010: Aantal clausules waarvoor de groepsvrijstelling niet geldt indien zij in de verticale overeenkomst zijn opgenomen (grijze clausules): Verbod van verkoop van concurrerende goederen tijdens de duur van het contract die de termijn van 5 jaar overschrijdt (onbepaalde duur is ook verboden). In bepaalde gevallen mag men de termijn van 5 jaar overschrijden, namelijk indien de lokaliteiten toebehoren aan de leverancier of de leverancier ze huurt (vb. tankstationnen en cafés). Verbod van verkoop van concurrerende goederen na de beëindiging van het contract die de termijn van 1 jaar overschrijdt. Het verbod kan enkel betrekking hebben op de contractgoederen (goederen die het voorwerp uitmaakten van het contract) en hetzelfde grondgebied en moet noodzakelijk zijn voor de bescherming van knowhow. Elke directe of indirecte verplichting van de afnemer om na het einde van de overeenkomst geen goederen of diensten te produceren, kopen, verkopen of weder te verkopen. Het onderscheid met artikel 4 ligt erin dat de opname van een hardcorebeperking tot gevolg heeft dat de vrijstelling niet geldt voor de gehele overeenkomst. Terwijl de opname van een verplichting uit artikel 5 de vrijstelling enkel wegvalt voor die bepaling. Art.6 Verordening 330/2010: De Commissie is bevoegd om het voordeel van de groepsvrijstelling t.a.v. een verticale overeenkomst in te trekken. Verticale overeenkomst die niet onder het toepassingsgebied van de groepsvrijstelling vallen zijn niet automatisch verboden. De Commissie zal geval per geval onderzoeken. In haar bekendmaking Richtsnoeren inzake verticale beperkingen heeft ze aangegeven op welke wijze de beoordeling geschiedt. 16

17 2.4 Handelsagentuur De handelsagent is de tussenpersoon die potentiële cliënten identificeert en bezoekt met het oog op de onderhandeling met deze personen van contracten. De handelsagent is zelfstandig ( handelsvertegenwoordiger). Verschillende verhoudingen: Agent principaal: Bij gebrek aan rechtskeuze geldt de wet van het land waar de agent (meest kenmerkende prestant) zijn gewone verblijfplaats heeft. Wat de vertegenwoordigingsbevoegdheid betreft moet men kijken naar het nationale recht: plaats waar de agent handelt (Rome I handelt hier niet over). Principaal derde: Wet van het land waar de agent handelt toepasselijk, dit wordt vermoed het land te zijn waar de agent zijn verblijfplaats heeft. Agent derde: Wet van het land waar de agent zijn gewone verblijfplaats heeft. Art.1 Richtlijn Handelsagentuur: De Europese Richtlijn inzake handelsagentuur strekt ertoe de regels betreffende handelsagentuur te harmoniseren. De Richtlijn vindt toepassing op zelfstandige tussenpersonen die de bevoegdheid hebben om contracten die strekken tot de verwerving van goederen voor een principaal te onderhandelen, of die de bevoegdheid hebben die contracten te onderhandelen en te sluiten in naam van en voor rekening van de principaal. Agenten die actief zijn in de sector van het onroerend goed of in de dienstensector vallen buiten de toepassing, maar België heeft er bij de omzetting voor geopteerd deze agenten ook in het toepassingsgebied op te nemen. Art.3 Richtlijn Handelsagentuur: De basisverplichting van de agent bestaat er in de belangen van zijn principaal in acht te nemen. Dit houdt de verplichting in plichtvol en te goeder trouw te handelen: Instructies van de principaal volgen (opletten voor gezagsverhouding, anders kwalificatie naar handelsvertegenwoordiger). Informatie verlenen. Art.4 Richtlijn Handelsagentuur: Ook de principaal moet plichtvol en te goeder trouw handelen in de verhouding tot de agent: Informatie verlenen. Betaling. Art.5 Richtlijn Handelsagentuur: Deze verplichtingen zijn dwingend van aard. Art.6 Richtlijn Handelsagentuur: De agent moet door de principaal betaald worden, waarbij een onderscheid gemaakt moet worden naargelang de vergoeding al dan niet werd overeengekomen. Indien de vergoeding niet werd overeengekomen, dan moet een vergoeding betaald worden die gebruikelijk is. 17

18 Art.7 Richtlijn Handelsagentuur: De agent kan op verschillende manieren vergoed worden: Directe commissie: Contract wordt gesloten door zijn tussenkomst. Indirecte commissie: Contract wordt gesloten met een cliënt die voorheen door de agent werd aangebracht, of wanneer de cliënt zich bevindt in het gebied of in de groep van cliënten die zijn toegewezen aan de agent. Art.8 Richtlijn Handelsagentuur: Ook in een periode die volgt op de beëindiging van het contract heeft de agent nog recht op een commissie. De agent heeft recht op zijn commissie zodra de principaal het contract heeft aanvaard, of hij zelf het contract heeft gesloten. Art.10 Richtlijn Handelsagentuur: De commissie is verschuldigd wanneer de principaal zijn deel van de transactie heeft uitgevoerd of zou moeten hebben uitgevoerd, alsook wanneer de cliënt zijn deel van de transactie heeft uitgevoerd. De betaling van de commissie moet geschieden ten laatste op de laatste dag van de maand die volgt op het kwartaal gedurende hetwelke de commissie verschuldigd werd. Art.11 Richtlijn Handelsagentuur: De agent kan zijn commissie enkel verliezen indien de overeenkomst tussen de principaal en de derde niet werd uitgevoerd om redenen die niet te wijten zijn aan de principaal. Art.15 Richtlijn Handelsagentuur: Indien de overeenkomst wordt aangegaan voor onbepaalde duur kan ze beëindigd worden mits inachtneming van een opzeggingstermijn. De opzeggingstermijn bedraagt minstens een maand en wordt telkens verlengd met een maand voor elk jaar dat de overeenkomst duurde, met een maximum van 6 maanden. De partijen kunnen geen kortere opzegtermijn overeenkomen, maar wel een langere. Art.16 Richtlijn Handelsagentuur: De overeenkomst kan zonder opzeggingstermijn worden beëindigd indien een partij bij het contract haar verbintenissen geheel of gedeeltelijk niet uitvoert, of in geval van uitzonderlijke omstandigheden. Art.17 Richtlijn Handelsagentuur: De Richtlijn laat aan de lidstaten de keuze tussen een betaling van een vergoeding aan de agent wegens de beëindiging van het contract (verlies van cliënteel) en een vergoeding voor schade veroorzaakt door de beëindiging (België voorziet in beide). In België kijkt men eerst naar de schade inzake het verlies van cliënteel, als er dan nog schade is die niet gedekt werd dan kan er nog een bijkomende schadevergoeding toegekend worden. Beoordeling van de schade inzake het verlies van cliënteel: Klantenbestand is aangegroeid. Principaal haalt er een substantieel voordeel uit. Betalen van een vergoeding wordt als fair beschouwd. De principaal kan in de overeenkomst aan de agent verbieden om tijdens of na de overeenkomst concurrerende producten te verkopen. De Commissie beschouwt handelsagentuurovereenkomsten niet als verticale overeenkomsten. 18

19 3. Regeling van de internationale handel 3.1 De WTO: historische schets De WTO vindt haar oorsprong in de GATT (General Agreement on Tariffs and Trades). Bij de GATT organiseert men telkens onderhandelingsrondes. Aanvankelijk werd de GATT steeds geamendeerd, maar sedert de Tokio-Ronde werd de voorkeur gegeven niet meer met amenderingen te werken, maar om aanvullende verdragen te sluiten (Codes). Tijdens de Uruguay-Ronde besloot men de WTO op te richten (dit zou uiteindelijk gebeuren bij de Marrakesh Agreement). Marrakesh Agreement: Annex 1A: GATT specifieke overeenkomsten (Multilateral Agreements on trades and goods). Annex 1B: General Agreement on Trade in Services (GATS). Annex 1C: Agreement on Trade Related aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS). Annex 2: Understanding on rules and procedures governing the settlement of disputes (geschillenregeling). Annex 3: Trade policy review mechanisms. Annex 4: Plurilateral Trade Agreements 3.2 Directe werking? De vraag kan gesteld worden of de bepalingen van de GATT directe werking hebben. Het Hof van Justitie heeft gesteld dat particulieren zich in geschillen niet kunnen beroepen op de bepalingen van de GATT. De enige optie om een handeling strijdig met de GATT aan te vechten is via de geschillenregeling, en deze is enkel toegankelijk voor lidstaten. 19

20 3.3 Belangrijkste principes in de GATT 1 Principe van meestbegunstiging Art.1 GATT: Principe van meestbegunstiging: wanneer er een voordeel, gunst of privilege door een lid wordt toegekend m.b.t. een product, dat afkomstig is van of bestemd is voor een ander land, dan moet dat voordeel ook onmiddellijk en onvoorwaardelijk worden verstrekt aan producten die afkomstig zijn uit of bestemd zijn voor een andere aan de GATT deelnemende staat. Men moet alle landen van de WTO gelijk behandelen. De regel inzake meestbegunstiging steunt niet op wederkerigheid. Het principe inzake meestbegunstiging heeft in de eerste plaats betrekking op douanerechten en andere heffingen van gelijke werking, doch kan tevens gehanteerd worden m.b.t. andere handelspolitieke maatregelen. Uitzonderingen: Douane-unie: De vervanging van twee of meer douanegebieden door één enkel douanegebied zodat heffingen en andere handelsbeperkingen tussen lidstaten worden opgeheven i.v.m. een wezenlijk deel van de handel tussen die staten. T.o.v. derde staten worden identieke heffingen en andere handelsbeperkingen opgelegd. Vrijhandelszone: Groepering van twee of meer douanegebieden waarbij voor een wezenlijk deel van de handel tussen de lidstaten de heffingen en handelsbeperkingen worden opgeheven. T.o.v. derde staten is er noch een gemeenschappelijk douanetarief noch een gemeenschappelijke handelspolitiek. Ontwikkelingslanden. Vrijstelling (gekwalificeerde meerderheid vereist). De uitzondering m.b.t. de douane-unies zijn echter maar toegelaten indien het gemeenschappelijk douanetarief dat wordt ingesteld niet hoger is dan het gemiddelde van de nationale tarieven die voor de totstandkoming werd gehanteerd door de individuele leden. 2 Verlaging van de douanerechten De GATT verbiedt niet dat douanerechten worden opgelegd (integendeel dit is verplicht!); ze bepaalt enkel dat heffingen die uitsluitend op ingevoerde producten worden toegepast, de vorm van een douanerecht moeten aannemen. Zij mogen niet de vorm aannemen van discriminerende nationale belastingen. De GATT legt aan de deelnemende lidstaten de verplichting op om geregeld te onderhandelen met het oog op wederzijdse toekenning van tariefconcessies (verlagingen van douanerechten). De tariefonderhandelingen moeten gebeuren op basis van wederkerigheid en wederzijds belang en met naleving van de regel van meestbegunstiging. 20

21 Wederkerigheid: Een deelnemende staat kent aan de andere staten voordelen toe die wezenlijk overeenstemmen met de voordelen die hij zelf uit de onderhandelingen haalt. Vroeger gebeurden de onderhandelingen per product, maar nu worden lineaire tariefverminderingen toegepast (vb. men gaat de douanerechten verlagen met 3% over een periode van 3 jaar). Nadat overeenstemming is bereikt over de principiële formulering van de tariefverlaging, wordt onderhandeld over de uitzonderingen op de verlaging (negatieve lijsten). De geconsolideerde lijst van douanerechten wordt opgenomen in een schedule die geacht wordt een bijlage van het protocol te zijn. Het schedule is bindend. Men kan verlagen, maar niet verhogen, behoudens uitzonderingen: Wanneer een deelnemende staat wil afwijken van het schedule moeten de contracterende staten daar in principe unaniem mee instemmen. Vrijwaringmaatregelen in geval van massale invoer die ernstig nadeel kan berokkenen aan het lokale bedrijfsleven. 3 Internationale regels voor douanerechten De harmonisatie van de productenclassificatie is in handen van de World Customs Organisation (WCO). De WTO bepaalt de douanewaarde aan de hand van de transactiewaarde (aankoopprijs die daadwerkelijk wordt betaald). De transactiewaarde hangt af van de specifieke aankoopprijs ( factuur) van de ingevoerde goederen en wordt niet beïnvloed door de marktprijs of door de prijs waartegen anderen de goederen kunnen kopen. Wanneer de factuur in een andere munteenheid uitgedrukt is dan de munteenheid van het land van invoer, zal de douane tot conversie overgaan, op grond van de wisselkoers die op het ogenblik van de invoer in het land van invoer geldt. Het is maar wanneer de tussen de partijen gesloten overeenkomst een vaste pariteit tussen de munten vastlegt, dat de douane deze contractuele pariteit moet volgen. De koopovereenkomst is van belang indien er nog geen factuur werd opgemaakt. De douaneambtenaren zullen zich dan steunen op de prijsbepaling in de koopovereenkomst. Wanneer de prijs nog niet berekenbaar is, moet de definitieve taxatie worden uitgesteld tot de prijsberekening mogelijk wordt. De taxatie betreft enkel goederen. De factuur kan derhalve de prijs voor diensten, knowhow en technieken scheiden van de prijs van lichamelijke goederen. Transportkosten en rente moeten eventueel in mindering worden gebracht. Verbonden ondernemingen maken deel uit van een groep waardoor de prijszetting niet altijd op faire basis gebeurd. De douane zal hier op zijn hoede zijn. De verbonden onderneming moet aantonen dat de gefactureerde prijs zeer sterk de prijs benadert voor gelijkaardige transacties op de markt. De douane kan ook bewijzen dat de factuurprijs kunstmatig is. 21

22 4 Verbod van kwantitatieve beperkingen Art.11 GATT: Verbod van kwantitatieve beperkingen (quota). Uitzonderingen: Tijdelijke exportbeperkingen i.v.m. levensmiddelen of andere wezenlijke producten, wanneer er in de nationale markt schaarste van die producten is (vb. mislukte oogst). Importbeperkingen betreffende producten van de landbouw en visserij wanneer deze beperkingen deel uitmaken van een nationaal beleid met sturing van de landbouwprijzen (mogelijkheid om een bepaalde minimale prijs voor de goederen te kunnen krijgen)). Beperkingen betreffende basisproducten wanneer zij steunen op een verdrag (velen van die producten worden geleverd door ontwikkelingslanden). Enerzijds wordt voorzien in een regeling die de markten en de prijzen moet stabiliseren, anderzijds worden buffervoorraden aangelegd om mindere oogsten op te vangen. Het systeem kent echter weinig succes. Kwantitatieve beperkingen kunnen verder toegestaan zijn op grond van algemene uitzonderingsbepalingen. Wanneer toegelaten export- of importbeperkingen worden opgelegd, dan geldt het beginsel van niet-discriminatie: ze moeten op gelijke wijze gelden voor alle derde landen (niet alleen voor de GATT-leden!). Vrijwillige uitvoerbeperkingen zijn verboden 5 Overige niet-tarifaire handelsbelemmeringen Art.11 GATT: Alle grensmaatregelen die niet de vorm aannemen van duties, taxes and other charges zijn verboden. Er werd een bijzondere regeling uitgewerkt voor overheidsbedrijven. De wijze waarop zij functioneren kan tot gevolg hebben dat de handel wordt beperkt en derhalve dat de GATT wordt geschonden. Overheidsondernemingen moeten volgens de GATT functioneren als puur commerciële ondernemingen (ze mogen hun transacties enkel baseren op commerciële overwegingen). 6 Bijzondere akkoorden Een onderscheid moet gemaakt worden tussen de regels die gelden voor overheidsbedrijven en de regeling voor levering aan de overheid. Om de nationale economie te stimuleren en de werkgelegenheid te bevorderen, worden die leveringen in tal van landen voorbehouden aan lokale ondernemingen. De GATT verzet zich hier niet tegen. In de marge van het WTO-Verdrag werd echter een verdrag inzake levering aan de overheid gesloten. Het is slechts verbindend voor die landen die het Verdrag hebben geratificeerd. Basisprincipe van het Verdrag is dat er bij leveringen aan de overheid geen discriminatie mag zijn op grond van nationaliteit of de oorsprong van goederen. Het Verdrag voorziet in een gedetailleerde aanbestedingsprocedure. 22